W

E T E R Y N A R I A

W

T

E R E N I E

• 2 / 2 0 1 1 •

45

B y d ł o

Produkcja mleczna jest jedną z wiodą-
cych gałęzi produkcji zwierzęcej w na-
szym kraju. Choć w ostatnich latach
pogłowie bydła mlecznego uległo dra-
stycznemu zmniejszeniu, wydajność
zwierząt zachowanych i wprowadza-
nych do produkcji zwiększyła się, re-
kompensując w pewnym stopniu spa-
dek liczebności populacji. W związku
z tym wzrostowi uległa również wartość
poszczególnych zwierząt, a szczególnie
tych, które charakteryzują się najwięk-
szą wydajnością. Zdrowotność gruczo-
łu mlekowego jest jednym z najistot-
niejszych elementów wpływających
na opłacalność produkcji mleczarskiej.
Aczkolwiek znaczenie stanów zapal-
nych wymienia jest tematem najwyższej
rangi i poświęcana jest mu ogromna
uwaga zarówno ze strony lekarzy wete-
rynarii, jak i obsługi zwierząt, w ostat-
nich kilkunastu latach można zaobser-
wować zwiększone zainteresowanie
zarówno tradycyjnymi, jak i nowocze-
snymi metodami diagnostyki i terapii
urazów gruczołu mlekowego. W szcze-
gólności dotyczy to urazów strzyków,
które w największym stopniu narażone
są na uszkodzenia.

Przyczyny interwencji
chirurgicznej w obrębie gruczołu
mlekowego krów

Zaburzenia wpływające na prawidłowe
funkcjonowanie gruczołu mlekowego
można podzielić na anatomiczne oraz
środowiskowe. Przyczyny anatomiczne
mogą mieć charakter wrodzony lub na-
byty. Do pierwszej grupy należą czyn-
niki wynikające z zakwalifikowania
do produkcji zwierząt, których wymio-
na nie spełniają kryteriów koniecznych

do prawidłowego doju mechanicznego.
Nieprawidłowości te (nieprawidłowa
wielkość i kształt strzyków, asymetria
płatów) powodują, iż przeprowadza-
ny codziennie dój mechaniczny do-
prowadza do mikro-, a następnie ma-
krourazów okolicy zwieracza strzyka,
jak i błony śluzowej cysterny strzyka.
Wśród wad wrodzonych utrudniają-
cych lub w skrajnych przypadkach
uniemożliwiających dój, będących
bezpośrednim wskazaniem do wyko-
nania zabiegu chirurgicznego, należy
wymienić zwężenia dróg wyprowadza-
jących mleko, niedrożność strzyków,
wrodzone przetoki, strzyki dodatkowe
oraz przystrzyki. Spośród wad anato-
micznych nabytych na plan pierwszy
wysuwa się niesprawność aparatu za-
wieszającego. Uszkodzenie ligamen-
tum suspensorium uberi, owocujące po-
wstaniem tzw. wymienia obwisłego,
jest wadą zdecydowanie zwiększającą
ryzyko powstania zarówno urazów, jak
i sprzyjającą rozwojowi septycznych
stanów zapalnych.

W praktyce największe znaczenie dla

powstawania urazów wymienia mają
nieprawidłowe warunki utrzymania.
Wśród nich należy wymienić niepra-
widłowy dój (zbyt wysokie podciśnie-
nie oraz wahania podciśnienia), śliskie
podłogi, podłogi rusztowe oraz zbyt wą-
skie stanowiska. Do większości urazów
dochodzi w okresie okołoporodowym,
kiedy krowy będące w zaawansowanej
ciąży mają największe problemy z po-
ruszaniem się, a przede wszystkim
z kładzeniem się i wstawaniem. Nie-
wystarczająca pielęgnacja racic i będą-
ce jej konsekwencją kulawizny również
sprzyjają tego typu urazom. Przy zbyt

U

Uszkodzenia

gruczołu mlekowego,

a w szczególności

te dotyczące strzyków, mogą

stanowić istotną przyczynę

strat ekonomicznych

w stadach bydła

mlecznego. Obserwowany

w ostatnich latach postęp

nowoczesnych technik

diagnostycznych przyczynił

się do rozwoju nowych

metod operacyjnych, które

okazują się być szczególnie

przydatne w przypadku

zmian umiejscowionych

wewnątrz strzyka.

Dostępność nowych

materiałów umożliwia

lepszą opiekę pooperacyjną

i korzystnie wpływa

na efektywność leczenia.

Część I – przyczyny urazów, diagnostyka, rokowanie
oraz przygotowanie do zabiegu

Zabiegi operacyjne
na gruczole mlekowym krów

dr n. wet. Michał Dzięcioł

lek. wet. Hanna Mila

dr n. wet. Wiesław Bielas

dr n. wet. Roland Kozdrowski

dr hab. Wojciech Niżański

Katedra Rozrodu

z Kliniką Zwierząt Gospodarskich

Wydziału Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

W

E T E R Y N A R I A

W

T

E R E N I E

• 2 / 2 0 1 1 •

46

B y d ł o

wąskich stanowiskach może dochodzić
do nadeptywania na strzyk leżącej kro-
wy przez sąsiednie zwierzę, co owocuje
otarciem, zmiażdżeniem lub częściową,
a nawet i całkowitą amputacją strzy-
ka. Podobnie zbyt krótkie stanowiska
sprzyjają powstawaniu maceracji skóry
gruczołu, co zmniejsza jej odporność
i zwiększa ryzyko urazu.

Zwierzęta przebywające na pastwi-

sku doznają z kolei urazów na sku-
tek pogryzień przez psy, zahaczenia
o drut kolczasty ograniczający pastwi-
sko, jak również podczas przepędza-
nia i związanych z tym sporadycznych
upadków.

Podział urazów
gruczołu mlekowego

Urazy gruczołu mlekowego mogą do-
tyczyć skóry i tkanki wymienia, ale
zdecydowanie najbardziej wrażliwą
częścią jest strzyk, który najczęściej
ulega różnego rodzaju uszkodze-
niom. Uszkodzenia te możemy po-
dzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
Do uszkodzeń zewnętrznych zalicza-
my otarcia, naderwania, amputacje
oraz rany, które mogą mieć charakter
powierzchowny, głęboki, perforujący,
przelotowy oraz przebieg podłużny
lub poprzeczny w stosunku do dłu-
giej osi strzyka.

Do uszkodzeń wewnętrznych zali-

czamy natomiast zmiażdżenia, oderwa-
nia fragmentu błony śluzowej cysterny
strzyka, polipy oraz rozrost tkanki łącz-
nej, zazwyczaj będący przyczyną ste-
noz. W uzupełnieniu przedstawionego
podziału należy wymienić dodatkowo
przetokę strzyka lub wymienia (fi stula
uberis, fi stula pappilea uberis), która za-
zwyczaj powstaje w konsekwencji nie-
leczonej lub nieprawidłowo leczonej
rany perforującej, jak również może
rozwinąć się po pęknięciu ropnia, pe-
netrującego całą szerokość ściany na-
rządu. Przetoka może mieć również
charakter wrodzony. Stanowi ją wą-
ski przewód prowadzący z zewnątrz
do światła strzyka lub wymienia, który
bardzo często pozostaje niewidoczny,
a jego obecność ujawnia się w momen-
cie spontanicznego lub wymuszonego
wypływu mleka. Stan ten, pomimo mi-
kroskopijnych nieomal rozmiarów, nie
ma tendencji do samowyleczenia (za-
rastania) nawet w okresie zasuszenia,

ze względu na fakt, iż ściana otworu,
jakim jest przetoka, utworzona jest
z tkanki bliznowatej.

Oprócz urazów przyczyną interwen-

cji chirurgicznej w obrębie gruczołu
mlekowego mogą być zmiany wytwór-
cze oraz obecność w obrębie kanału
strzyka struktur utrudniających pozy-
skiwanie mleka lub powodujących ból,
który na drodze hamowania odruchu
let down utrudnia proces pełnego wy-
dojenia krowy. Do zmian wytwórczych
zaliczamy polipy błony śluzowej strzy-
ka oraz bujanie tkanki łącznej, zazwy-
czaj zlokalizowane w okolicy rozety

Fürstenberga. Do elementów, które
mogą być znajdowane w obrębie strzy-
ka, zaliczamy różnego rodzaju złogi, ka-
mienie mleczne oraz ciała obce. Kamie-
nie mleczne, które stanowią połączone
z solami mineralnymi fragmenty kaze-
iny, można próbować rozpuszczać przy
pomocy infuzji 1-procentowego roztwo-
ru węglanu potasowego lub próbować
usuwać kleszczykami krokodylkowy-
mi przez kanał strzykowy. Ciała obce,
zazwyczaj w postaci złamanych zapa-
łek lub źdźbeł słomy, wprowadzanych
do przewodu strzykowego podczas
nieudanych prób udrażniania strzyka

Ryc. 1. Znieczulenie strzyka – wprowadzenie środka z wkłucia w pozycji horyzontalnej u podstawy strzyka

Ryc. 2. Znieczulenie strzyka – cztery wkłucia prostopadłe u podstawy strzyka

fot. ar

chiwum autor

ów

W

E T E R Y N A R I A

W

T

E R E N I E

• 2 / 2 0 1 1 •

48

B y d ł o

przez hodowców, muszą być usuwane
zwykle poprzez nacięcie i otworzenie
ściany strzyka.

Ta szczegółowa klasyfi kacja urazów

i zmian dotyczących strzyka, stano-
wiących wskazanie do podjęcia inter-
wencji chirurgicznej, choć na pierwszy
rzut oka może wydawać się przydatna
jedynie w toku akademickich rozwa-
żań, w rzeczywistości jest niezwykle
istotna z punktu widzenia praktyki,
pozwala bowiem na rzetelną ocenę po-
szczególnych przypadków klinicznych,
postawienie adekwatnego rokowania
i wybranie odpowiedniej metody po-
stępowania.

W tym kontekście do przedstawione-

go powyżej podziału należy dodać jesz-
cze jedno istotne kryterium, jakim jest
kryterium czasu. Pozwala ono podzie-
lić rany na świeże i stare (> 12 godz.).
W przypadku takich zmian, jak nade-
rwanie lub amputacja, to kryterium
ma kluczowe znaczenie dla rokowa-
nia. Najlepiej jeśli zabieg może być
przeprowadzony w ciągu czterech go-
dzin od momentu powstania urazu.
W przypadku naderwania, częściowej
amputacji strzyka, zwłoka działa szcze-
gólnie niekorzystnie i rokowanie staje
się ostrożne. W przypadku przekro-
czenia 12 godzin zazwyczaj jest nie-
pomyślne.

Tok postępowania podczas
chirurgicznych interwencji
w obrębie gruczołu mlekowego

Niewątpliwie, jak w przypadku wszel-
kich innych procedur medycznych,
na plan pierwszy wysuwa się koniecz-
ność przeprowadzenia właściwej dia-
gnostyki. Ze względu na lokalizację
zmian wskazane jest dokładne i de-
likatne oczyszczenie miejsca urazu.
W przypadku gdy urazowi towarzyszy
wynaczynienie, miejsce uszkodzenia
pokryte jest znaczną ilością ściółki, czę-
sto również zabrudzone odchodami,
tworząc grudę pokrywającą ranę (tylne
strzyki). Dopiero po starannym oczysz-
czeniu i dezynfekcji możemy postawić
diagnozę i przedstawić właścicielowi
rokowanie. Rokowanie uzależnione
będzie od wspomnianych wcześniej
elementów (czas jaki upłynął od ura-
zu, miejsce urazu – cysterna strzyka,
przewód strzykowy, głębokość i kieru-
nek rany). Dodatkowo w kontekście dłu-

goterminowego rokowania związanego
z ryzykiem ewentualnych komplikacji
pozabiegowych oraz w kontekście ra-
chunku fi nansowego należy wziąć pod
uwagę takie elementy, jak wiek zwierzę-
cia, wydajność, zdrowotność wymienia
(częstotliwość występowania mastitis)
oraz okres laktacji. Te elementy będą
miały wpływ na charakter podjętych
kroków (np. próba trwałego usunięcia
zmian – planowane dalsze laktacje lub
amputacja strzyka połączona z zasu-
szeniem danej ćwiartki – krowa pozo-
staje w produkcji jedynie do końca da-
nej laktacji).

Przygotowanie do zabiegu

Poskromienie zwierzęcia
Zabiegi na wymieniu, w zależności
od stopnia skomplikowania, mogą być
wykonywane na zwierzęciu stojącym
lub leżącym. W pierwszym wypadku
konieczne jest unieruchomienie koń-
czyny tylnej, po stronie której wykonu-
jemy zabieg, oraz wywiązanie ogona.
Przydatne są tutaj metody stosowane
do poskramiania zwierząt podczas
zabiegów korekcji racic. Przy dłużej
trwających i bardziej skomplikowa-
nych zabiegach wskazane jest położe-
nie krowy na boku. Doskonale nadaje

Ryc. 3. Znieczulenie strzyka – tzw. blok „V”

Ryc. 4. Znieczulenie strzyka – wkłucie do naczynia strzyka

fot. ar

chiwum autor

ów

W

E T E R Y N A R I A

W

T

E R E N I E

• 2 / 2 0 1 1 •

50

B y d ł o

się do tego platforma do korekcji ra-
cic. Zarówno w przypadku wykony-
wania zabiegu na krowie stojącej, jak
i leżącej wskazana jest premedykacja.
Najczęściej do premedykacji zalecane
jest użycie ksylazyny (np. Sedazin

®

–

0,25-1,5 ml/100 kg m.c., i.m.). Usuwa-
nie dodatkowych strzyków wykony-
wane zazwyczaj na bardzo młodych
jałówkach przeprowadza się na zwie-
rzętach położonych w pozycji bocznej
lub grzbietowej.

Przygotowanie
pola operacyjnego
Pole operacyjne powinno być staran-
nie umyte, a następnie zdezynfeko-
wane. W przypadku bezpośrednie-
go odkażania ran ważne jest użycie
niedrażniącego środka (np. roztworu
chlorheksydyny). Ponadto, bardzo istot-
nym elementem jest ewakuacja mleka
z ćwiartki, która poddana będzie zabie-
gowi. Ponieważ główną zasadą dotyczą-
cą postępowania ze strzykiem, który
uległ uszkodzeniu, jest zaprzestanie
mechanicznego, jak i manualnego do-
jenia, usunięcia mleka dokonujemy po-
przez mechaniczny drenaż płata przy
użyciu specjalnego kateteru dostrzyko-
wego. By zwiększyć sprawność opróż-

niania gruczołu, rutynowo podaje się
oksytocynę (20 j.m. na zwierzę).

W przypadku ran dotyczących strzy-

ków, po umyciu i odkażeniu skóry gru-
czołu, kolejnym krokiem jest założenie
stazy, której zadaniem jest zmniej-
szenie krwawienia oraz ograniczenie
możliwości spływania resztek mleka
z górnych partii ćwiartki w okolice wy-
konywanego zabiegu. W przypadku
konieczności przeprowadzenia inter-
wencji chirurgicznej wewnątrz strzy-
ka wskazane jest wielokrotne prze-
płukanie go płynem fi zjologicznym,
aż do momentu uzyskania klarownego
wyglądu lewarowanego płynu.

Znieczulenie
W zdecydowanej większości przypad-
ków wystarczającym modelem znie-
czulenia jest znieczulenie miejscowe,
które może mieć różnoraki charakter.
Środek analgetyczny może być apliko-
wany w postaci 2-3 iniekcji wykonanych
w płaszczyźnie horyzontalnej u podsta-
wy strzyka, pod założoną wcześniej sta-
zą (klemą) (ryc. 1, str. 46) lub jako cztery
oddzielne prostopadłe do strzyka iniek-
cje wykonane w analogicznym miejscu
(ryc. 2 , str. 46). Podczas wkłucia u pod-
stawy strzyka należy pamiętać o znajdu-

jących się tutaj i przebiegających okręż-
nie naczyniach krwionośnych i unikać
ich uszkodzenia. Ponadto, możliwa jest
też aplikacja środka znieczulającego bez-
pośrednio na powierzchnię rany (drob-
ne zranienia) lub w postaci tzw. odwró-
conego bloku V (ryc. 3 , str. 48). Innym
wariantem jest znieczulenie dożylne
miejscowe (ryc. 4 , str. 48) oraz znieczu-
lenie infuzyjne polegające na przepłuka-
niu, w końcowym etapie oczyszczania
cysterny strzyka, jego wnętrza roztwo-
rem zawierającym środek znieczulają-
cy. Ta metoda przydatna jest przy wy-
konywaniu zabiegów na strukturach
zlokalizowanych w obrębie cysterny
strzyka. Dodatkowo, polecanym spo-
sobem wzmocnienia działania analge-
tycznego jest podanie przed zabiegiem
środków z grupy niesterydowych leków
przeciwzapalnych, np. 0,5 mg meloksy-
kamu/kg m.c. W przypadku zabiegów
wykonywanych na strzykach przednich,
możliwe jest zastosowanie znieczulenia
przykręgowego. Znieczulenie strzyków
tylnych można z kolei osiągnąć przy
pomocy znieczulenia nadosłonkowego
z wkłucia w okolicy lumbosakralnej. Tyl-
ne ćwiartki możemy również znieczulić,
dokonując inie kcji w miejscu przecięcia
dwóch linii: 2 cm nad tkanką wymienia

Ryc. 5. Ekstraktor dostrzykowy Eisenhunta (Dr. Fritz

®

)

Ryc. 6. Nóż dostrzykowy Ebnera (Dr. Fritz

®

)

Ryc. 7. Obraz strzyka w projekcji podłużnej. Strzyk zasu-
szonej krowy. Silnie echogenna ściana z hiperechogen-
nym obrazem skóry strzyka, brak widocznego przewodu
strzykowego oraz równolegle do cysterny strzyka biegną-
ce naczynia krwionośne

Ryc. 8. Obraz strzyka w projekcji poprzecznej. Widoczne
światło strzyka oraz koncentrycznie ułożone naczynia
krwionośne

5

6

8

7

fot. ar

chiwum autor

ów

fot. ar

chiwum fi

r

m

y Dr

. F

ritz

fot. ar

chiwum fi

r

m

y Dr

. F

ritz

fot. ar

chiwum autor

ów

W

E T E R Y N A R I A

W

T

E R E N I E

• 2 / 2 0 1 1 •

51

B y d ł o

(nad węzłami chłonnymi nadwymienio-
wymi) oraz 2 cm w bok od szwu wymie-
nia w kierunku na staw nadgarstkowy
kończyny tej samej strony. Deponuje-
my 100-150 ml 0,5-procentowej poloka-
iny (metoda Łągwinowa). Podobna me-
toda zaleca wkłucie igły na głębokość
1-2 cm, 2 cm poniżej dolnego spojenia
warg sromowych i zdeponowanie 40-
60 ml 0,25-procentowej polokainy (me-
toda Baszkirowa). W ten sposób bloku-
jemy nerwy krocza unerwiające tylną
część gruczołu.

Narzędzia stosowane w zabiegach
na gruczole mlekowym
Paleta narzędzi stosowanych w trakcie
zabiegów na strzyku jest dość bogata.
Należy jednak zauważyć, iż pomimo
dużej liczby opracowanych przez róż-
nych specjalistów przyrządów, zasa-
dy ich działania są bardzo podobne.
Dwa główne przyrządy to ekstraktory
dostrzykowe (np. typu Thelotom lub
ekstraktor Eisenhunta, ryc. 5), które-
go sposób działania przypomina dzia-
łanie kateteru biopsyjnego (posiada
„okienko biopsyjne” oraz ruchomą
część odcinającą tkankę) oraz tzw.
lancety (np. lancet Huga lub Ebnera,
ryc. 6), czyli noże o bardzo małej śred-
nicy umożliwiającej wprowadzenie
przez kanał strzyka, przypominające
budową skalpele i posiadające jedną
lub dwie powierzchnie tnące. Pierw-
sze z nich stosowane są do odcinania
i usuwania zbędnych tkanek z wnętrza
strzyka, drugie natomiast wykorzysty-
wane są głównie do poszerzania światła
wewnętrznego ujścia przewodu strzy-
kowego. W przypadku konieczności
usunięcia z wnętrza strzyka fragmen-
tu tkanki, której wielkość nie pozwala
na użycie ekstraktora, zalecane jest za-
stosowanie Thelabu, czyli krokodylo-
wych kleszczyków bardzo małej śred-
nicy, pozwalającej na wprowadzenie
ich poprzez kanał strzykowy i usuwa-
nie m.in. kamieni mlecznych lub frag-
mentów odciętych tkanek (zabiegi bez
otwierania ściany strzyka).

Do korekcji zwężeń okolicy podsta-

wy strzyka, będących np. konsekwen-
cją zrostów po przebytych stanach
zapalnych, używana jest tzw. spirala
Hudsona, kształtem przypominająca
korkociąg o zmniejszonych do 2-3 sko-
ków zwojach.

Dodatkowo na wyposażeniu lekarza

podejmującego się zabiegu na strzy-
ku powinny znaleźć się kleszczyki he-
mostatyczne, klemy, specjalny bandaż
do strzyków, różnych rozmiarów siliko-
nowe zatyczki do kanału strzykowego
(np. keratelin silicon plug, NTI – natural
teat insert, SIMPL – silicon teat canal
implant), woskowe zatyczki do kanału
strzykowego (keratelin suture plug) oraz
katetery dostrzykowe (plastikowe i me-
talowe) służące do drenowania ćwiartki
w okresie rekonwalescencji. Inne przy-
datne niekiedy elementy wyposażenia
to dodatkowe silne źródło światła (za-
biegi wykonywane w oborze na zwie-
rzęciu stojącym), kleszcze Burdizzo
przydatne podczas zabiegu amputacji
strzyka oraz zestaw do wykonania te-
renowego odczynu komórkowego, po-
zwalającego zidentyfi kować obecność
stanu zapalnego w ćwiartce.

Ponadto w przypadku zabiegów wy-

konywanych przy pomocy endoskopu
(theloskopu) konieczne jest dodatkowe
wyposażenie w postaci (trokara, endo-
skopu, zimnego źródła światła oraz in-
sufl atora) Metodyka zabiegu zostanie
omówiona w dalszej części artykułu.

Nowoczesne metody
diagnostyczne
– badanie ultrasonografi czne
oraz badanie RTG z kontrastem

W ciągu ostatnich kilkunastu lat zde-
cydowanie wzrosło zainteresowanie
nowoczesnymi metodami diagnostycz-
nymi, które mogą znaleźć zastosowanie
w terapii schorzeń strzyków. Na taki
stan rzeczy, oprócz zrozumienia bez-
pośrednich korzyści płynących z ich
stosowania, wpłynęła również większa
dostępność specjalistycznego sprzętu
(przenośne aparaty USG, RTG, kamery,
„miniaturowe” endoskopy i teloskopy)
oraz łatwości wykonania badań i inter-
pretacji obrazu.

Klasyczna metoda oceny kondycji

strzyka, oparta na oglądaniu, została
uszczegółowiona przez Goldberga i wsp.
oraz Neijenhuis i wsp. dzięki wprowa-
dzonej pięciopunktowej skali. Połącze-
nie tej metody z zastosowaniem kamery
cyfrowej, a następnie poddanie analizie
przy pomocy specjalnego programu
komputerowego w ten sposób uzyskane-
go obrazu dodatkowo pomogło w ujed-
noliceniu i obiektywizacji diagnozy.

Badanie ultrasonograficzne wyko-

rzystywane jest do obrazowania struk-
tur obecnych wewnątrz strzyka, jak
również do oceny kondycji jego ścia-
ny. Daje ono doskonałe rezultaty przy
identyfi kacji i lokalizacji stenoz, poli-
pów, ciał obcych obecnych wewnątrz
zatoki strzyka oraz w przypadkach
zmian struktury ściany (wynaczynie-
nie, obrzęki) trudnych do jednoznacz-
nego ocenienie podczas tradycyjnego
badania klinicznego opartego na oglą-
daniu i omacywaniu tkanek. Analiza
echogenności obserwowanych struktur
pozwala niejednokrotnie na postawie-
nie diagnozy różnicowej i odróżnienie
np. litych, hiperechogennych rozrostów
tkanki łącznej (wymagających inter-
wencji chirurgicznej) od hipoechogen-
nych krwiaków, które mogą z czasem
ulec spontanicznej resorpcji.

Technika badania jest prosta i zazwy-

czaj nie wymaga premedykacji pacjen-
ta. Badany strzyk zanurzamy w naczy-
niu zawierającym ciepłą czystą wodę
(najczęściej wykorzystywana jest plasti-
kowa butelka po płynie fi zjologicznym
z odciętą szyjką), a następnie do po-
wierzchni butelki przykładamy głowi-
cę, na którą możemy nałożyć niewielką
ilość żelu do USG. Doskonale do tego
celu nadaje się głowica będąca najczę-
ściej na wyposażeniu lekarzy pracują-
cych z bydłem, czyli głowica liniowa,
tzw. rektalna (5 MHz). Strzyk możemy
oglądać w projekcji podłużnej i po-
przecznej (ryc. 7, 8). Szczególna uwaga
powinna być poświęcona okolicy ro-
zety Fürstenberga, gdzie lokalizuje się
zdecydowana większość stenoz.

W diagnostyce schorzeń strzyków

zastosowanie znajduje również bada-
nie radiologiczne z wykorzystaniem
kontrastu aplikowanego do wnętrza
strzyka. Szczególnie polecane wydaje
się być ono przy lokalizacji nieszczel-
ności i przetok, natomiast przewaga ul-
trasonografi i staje się widoczna dzięki
możliwości płynnego przechodzenia
do różnych prezentacji podczas obra-
zowania obiektu oraz mniejszej koszto-
chłonności badania. Do nowoczesnych
metod diagnostycznych należy zaliczyć
ponadto endoskopię, która omówiona
zostanie w kolejnej części artykułu. 

Piśmiennictwo zostanie opublikowane
z drugą częścią artykułu.