Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II

13 kwietnia 2010, 13:38

Autor: Redakcja SwiatObrazu.pl
czytano: 12774 razy

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

Wakacje. Ta krótka chwila w roku, która daje nam
zastrzyk   energii   na   kolejne   miesiące   pracy.
Wyczekiwana   i   upragniona,   często   starannie   i
długo planowana. Lubimy wspominać te minione i
marzyć   o   tych   nadchodzących,   które   dopiero
przed   nami.   W   tym   pierwszym   pomagają   nam
nasze własne zdjęcia, w tym drugim te oglądane
u   znajomych   i   przyjaciół   bądź   też   z   katalogów
biur podróży. Odłóżmy na chwilę emocje związane
z   wypoczynkiem   pod   palmami   i   spójrzmy   na
zdjęcia chłodnym i krytycznym okiem fotografa.

Wielokrotnie czytając na temat fotografii można spotkać się z truizmami typu "Dobre zdjęcie to takie,
które wywołuje łzy na twarzy oglądającego" czy "Zdjęcie dobre, to zdjęcie, które wywołuje emocje".
Oczywiście nie zamierzam polemizować z tymi opiniami, ale podejdźmy do sprawy pragmatycznie. Jakie
szanse   mamy   na   wakacjach   wykonać   zdjęcie   reporterskie,   które   kwalifikowałoby   się   do   udziału   w
konkursie   rangi   World   Press   Photo.   Może   większe   niż   trafić   szóstkę   w   lotto,   ale   trzeba   naprawdę
niebywałego   splotu   okoliczności   –   być   we   właściwym   czasie,   we   właściwym   miejscu,   z   włączonym
aparatem gotowym do wykonania ujęcia. Czy istnieje zatem przepis na zdjęcie które nie będzie może
aż   tak   wyjątkowe,   ale   nadal   wzbudzi   uznanie   kolegów   i   koleżanek?  Moim   zdaniem   tak.  W   zeszłym
odcinku  poznaliśmy pierwszy składnik dobrego zdjęcia – światło. Teraz  czas  na kompozycję. Te dwa
składniki pozwalają uwarzyć może nie dzieło cieszące duszę, ale na pewno smaczne danie dla oczu.  Co
istotne – oba te składniki są powszechnie dostępne a za ich używanie nie trzeba płacić.

Przepis na sukces

Nauka czytania

Aby zrozumieć, dlaczego pewne zdjęcia wywołują określone wrażenia u odbiorcy oraz dlaczego różne
sposoby organizowania przestrzeni w kadrze mają przewidywalne skutki, niezbędne jest zrozumienie
jak oko rejestruje a mózg przetwarza obraz. Jest to oczywiście zagadnienie bardzo szerokie i dobrze
opisane w literaturze a te kilka linijek nie jest na pewno w stanie zastąpić lektury pozycji książkowych.
Jednakże chciałbym w tych kilku zdaniach dać przykład, że zdjęcie można świadomie skomponować i

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

http://www.swiatobrazu.pl/niebanalne-zdjecie-z-wakacji-czesc-ii-kadr-...

1 z 6

2015-08-15 17:18

zachęcić  was, czytelników, do zgłębienia tego tematu. Jak zatem  czytamy zdjęcie? W  naszym, czyli
zachodnim kręgu kulturowym, jesteśmy przyzwyczajeni  do czytania tekstu od  lewej do prawej – nie
inaczej   jest   ze   zdjęciami.   Dowód?   Nie   jest   konieczne   zdjęcie.   Wystarczy   kartka   i   ołówek.   A   teraz
narysujcie kreskę po przekątnej, zaczynając od lewego górnego roku a kończąc w prawym dolnym, zaś
powstały tak trójkąt postarajcie się zamalować by przypominał zbocze góry. Super. A teraz narysujcie w
połowie   drogi   ludzika,  takiego  jak   w   dzieciństwie,   kilka  prostych   kresek.   Jak   wam   się   wydaje   –   on
schodzi z góry czy wchodzi pod górę? Zanim odpowiecie powtórzcie eksperyment, ale zaczynając kreskę
w   lewym   dolnym   rogu   a   kończąc   w   prawym   górnym.   Oczywiście   kilka   osób   może   mieć   odmienne
zdanie, ale większość z was zapewne uzna, że na pierwszym rysunku człowieczek schodzi w dół, zaś na
drugim   wspina  się   pod   górę.   Zastanawiacie   się,   dlaczego  właśnie   tak   wasz   mózg   zinterpretował   te
rysunki? Właśnie z powodu tego przyzwyczajenia do czytania z lewej do prawej. Mimo iż rysunek jest
statyczny, wprowadzenie opadającej i narastającej linii po przekątnej nadało mu dynamiki. A teraz na
obu   rysunkach   w   wolnym,   niezamalowanym   miejscu,   zróbcie   czerwonego   kleksa   –   niedużego,   ale
ważne   by   był   intensywnie   czerwony.  Popatrzcie   na   swoje   rysunki   –   co   tym   razem   przykuwa  waszą
uwagę – człowieczek, góra, ruch czy też czerwona plama? Zastanawiacie się, czemu tak bardzo wasz
wzrok ciągnie ku  czerwieni  –  otóż to kolor krwi, kolor ognia. Kolor, na który jesteśmy instynktownie
uwrażliwieni. Jego pojawienie się oznaczało z reguły zagrożenie. Wniosek? Prostymi zabiegami – linią,
kolorem, można uzyskać zamierzony efekt.

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

http://www.swiatobrazu.pl/niebanalne-zdjecie-z-wakacji-czesc-ii-kadr-...

2 z 6

2015-08-15 17:18

Klocki lego

Mam nadzieję, że ta krótka i prosta zabawa uzmysłowiła wam to, o czym pisałem we wstępie. Można i
powinniśmy,   korzystając   z   dostępnych   środków,   tak   komponować   zdjęcia,   by   osiągnąć   z   góry
zamierzony   cel.   Co   zatem   wykorzystać   w   kompozycji   zdjęć?   Czym   są   nasze   klocki?   Podstawowe
elementy   składowe,   z   którymi   warto   się   zapoznać   i   które   najszybciej   i   najłatwiej   jest   wyłapać   w
otaczającej nas rzeczywistości to elementy geometryczne. Zaczynając od punktu i jego rozmieszczenia,
przy czym w uproszczeniu są tylko trzy pozycje punktu w kadrze. Centralna, statyczna, ściśle związana
z niewidocznymi liniami - poziomą i pionową - podziału kadru. Na lub blisko krawędzi, co zazwyczaj jest
efektem niepożądanym. I stan pośredni, czyli pozycja lekko oddalona od centrum kadru. Przypadkiem
szczególnym,   o   którym   szeroko   pisze   się   w   literaturze,   są   tak   zwane   mocne   punkty   w   zasadzie
trójpodziału  czy w złotym  podziale. Jak jednak praktyka fotograficzna pokazuje silne są nie tylko te
punkty, lecz strefa wyznaczana liniami  trójpodziału. Już  ten  prosty element  –  punkt  – pokazuje jak
wiele można osiągnąć jednym tylko składnikiem i jego umieszczeniem w kadrze. A przecież możemy
mieć w kadrze grupę punktów. Ułożenie kilku punktów może sugerować ich połączenie, co w naturalny
sposób prowadzi do następnej grupy głównej elementów w kompozycji – linii. Linia prosta – poziom,
pionowa, ukośna - i wszelkie ich kombinacje – linie równoległe, prostopadłe, … Cechy graficzne linii są
silniejsze niż cechy punktów, bo chociaż podobnie jak punkt w sposób statyczny określają lokalizację, to
dodatkowo wprowadzają  cechy  dynamiczne  –  kierunek, ruch   wzdłuż   ich   długości.  Porządkują  kadr  i
prowadzą   wzrok.   Szczególnie   ciekawe   dla  odbiorcy   są  linie   krzywe   –   wynika  to  z   ich   progresywnej
zmiany   kierunki   i   braku   relacji   z   poziomymi   i   pionowymi   krawędziami   kadru.   Po   tych   prostych
elementach czas na figury geometryczne. Silnym, łatwo rozpoznawalnym kształtem jest trójkąt. Wynika
to z tego, że do jego zbudowania wystarczą trzy punkty zainteresowania lub dwie przecinające się linie.
Pozostałe podstawowe kształty jak okręgi i prostokąty występują w fotografii rzadziej i raczej w wersji
zmodyfikowanej, czyli na przykład elips.

Podnosimy poprzeczkę

Czy  kompozycja  w  fotografii   opiera  się  zatem  tylko na  geometrii? Oczywiście,  że  nie, chociaż   są to
elementy   najprostsze   do   wskazania   na   zdjęciu   i   najłatwiejsze   do   wyłapania   wokół   nas.   Bardziej
zaawansowane   techniki   kompozycji   związane   są  z   równowagą,  harmonią,  rytmem, kontrastem.  Przy
czym  przez kontrast  nie  należy rozumieć  jedynie  gry  światła i  cieni  czy  kontrastu   między kolorami.
Kontrast   może   zachodzić   między   kształtami   –   punkt/linia,   duże/małe,   proste/zakrzywione   czy
odczuciami   statyczne/dynamiczne,   lekkie/ciężkie,   ….   Zagadnieniem   chyba   jeszcze   trudniejszym   do
omówienia   od   kontrastu   jest   równowaga.   Jedną   z   zasad   percepcji   wzrokowej   jest   poszukiwanie
równowagi   przez   oko.   Najprościej   jest   mówić   o   równowadze   na   zdjęciu   odwołując   się   do   pojęć
fizycznych   jak   waga,   objętość,   dźwignia,   punkt   podparcia.   Przykładem   idealnej   równowagi   jest
symetria. Zastanawialiście  się nieraz, czemu  centralnie  kadrowane, symetryczne zdjęcia na  przykład
postaci czy plaży są nudne i sztampowe?

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

http://www.swiatobrazu.pl/niebanalne-zdjecie-z-wakacji-czesc-ii-kadr-...

3 z 6

2015-08-15 17:18

Bo   symetryczne   zdjęcie   jest   idealnie   zrównoważone,   harmonijne   i   statyczne.   Robiąc   takie   zdjęcia
zaspokajamy   dążenie   do   równowagi,   oglądając   je   jesteśmy   natomiast   znudzeni   monotonią
powtarzalnych kadrów. Czy to znaczy, że zdjęcia przedstawiające symetrię lub kadrowane "połówkowo"
są   zawsze   złe?   Oczywiście,   że   nie.   Oba   środki   wyrazu   mogą   być   atrakcyjne,   jeśli   używa   się   ich
sporadycznie i w uzasadnionym celu. Ciekawym zjawiskiem jest powtarzalność elementów. Oczywiście
samo pojawienie się takich elementów nie gwarantuje ciekawej kompozycji, jednak umiejętne złapanie
ich rytmu może nudny widoczek zmienić w ciekawy kadr, w którym sam motyw zdjęcia będzie mniej
istotny od uchwyconego zjawiska.

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

http://www.swiatobrazu.pl/niebanalne-zdjecie-z-wakacji-czesc-ii-kadr-...

4 z 6

2015-08-15 17:18

Reguły

Napisano wiele książek o zasadach i regułach kompozycji. O kadrowaniu centralnym, o trójpodziale,
złotym podziale, mocnych punktach. Celowo o nich nie pisałem, bo też dobrze brzmią w teorii, ale jakoś
wcale nie widać tej masy arcydzieł powstałych w wyniku ich stosowania. Dlatego wolałem opowiedzieć o
punktach, liniach czy kontrastach. Może usiłując je odszukać w otaczającej was rzeczywistości,
obserwując relacje, jakie między nimi zachodzą, to właśnie w wakacje, gdy jest czas by się zatrzymać,
pomyśleć, poszukać miejsca, z którego będziecie mogli wykonać dobrze skomponowane i przemyślane
ujęcie, odkryjecie własny przepis na sukces, czego serdecznie życzę.

Niebanalne zdjęcie z wakacji. Część II – kadr i kompozycja

http://www.swiatobrazu.pl/niebanalne-zdjecie-z-wakacji-czesc-ii-kadr-...

5 z 6

2015-08-15 17:18