Terapeuta zajeciowy_322[15]_O1_02

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa pacjenta

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wybrane problemy działalności zawodowej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

z zakresu stosowania przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz wiedzy i niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz wiedzy i umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do zrealizowania założonych
celów kształcenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonywania ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności po wykonywaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez
Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej,

−

literaturę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[15].O1

Podstawy działalności usługowej

322[15].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska

i udzielanie pierwszej pomocy

322[15].O1.03
Nawiązywanie

kontaktów społecznych

322[15].O1.04

Prowadzenie działań

profilaktycznych

i promocji zdrowia

322[15].O1.02

Stosowanie przepisów

prawa i zasad

ekonomiki w ochronie

zdrowia

322[15].O1.05

Korzystanie z programów

komputerowych

wspomagających działania

terapeutyczne

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dokładnie i ściśle formułować własne myśli,

−

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,

−

korzystać z doświadczeń innych,

−

korzystać z możliwie różnych źródeł informacji,

−

korzystać z wiadomości teoretycznych i praktycznych z zakresu nawiązywania
kontaktów społecznych, profilaktyki i promocji zdrowia,

−

stosować poznane przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska
i ochrony przeciwpożarowej,

−

współpracować w grupie i zespołowo rozwiązywać problemy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić znaczenie prawa oraz określić prawną regulację zawodu,

−

rozróżnić normy prawne i przepisy prawa,

−

zinterpretować przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy,
prawa o ubezpieczeniach społecznych,

−

posłużyć się ustawą o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, rehabilitacji
i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym,

−

zastosować przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,

−

wykorzystać przepisy prawa do rozwiązywania problemów pacjenta,

−

poinformować pacjenta o podstawach prawnych świadczeń ubezpieczeniowych i pomocy
społecznej,

−

zastosować przepisy o prawach człowieka,

−

wyjaśnić funkcjonowanie mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce,

−

scharakteryzować system organizacyjny opieki zdrowotnej,

−

wskazać źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych,

−

określić zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,

−

wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych,

−

wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń zdrowotnych,

−

rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne,

−

scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa

pacjenta

4.1.1. Materiał nauczania

Człowiek żyjący w grupie społecznej mniejszej (np. rodzina, grono przyjaciół) lub

większej (np. grupa religijna, wieś, grupa społeczna, społeczeństwo) podporządkowuje się jej
zwyczajom, akceptuje normy zachowania przez nią ustalone oraz przyjmuje przekonania
i wartościowania oparte na podstawie ustalonych norm.
Normy społeczne
Wśród norm społecznych można wyodrębnić kilka ich rodzajów:

−

normy moralne,

−

normy obyczajowe,

−

normy religijne,

−

normy estetyczne,

−

normy prawne.
Normy moralne ustalają dyrektywy postępowania, wskazują ideał, kontrolują zachowanie

człowieka i kwalifikują jego czyny do dobrych lub złych.

Normy obyczajowe występują najsilniej w społeczeństwach zamkniętych i stylu życia

opartym na tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

Normy estetyczne wyznaczają wzorce danej epoki, kręgu kulturowego. Dotyczą

np. ubioru, wystroju domu.

Normy polityczne należą do norm związanych z działalnością państwa i partii

politycznych i dotyczą zachowań ich obywateli bądź członków.

Normy religijne powstały z czynników ponadnaturalnych. Funkcjonują we wspólnotach

religijnych i wynikają z określonych zasad wiary. Powstały w różnych epokach
historycznych. W każdej z nich przestrzeganie ustalonych zasad daje wyznawcy obietnicę
nagrody po śmierci. A oto kilka przykładów.

Już w starożytnym Egipcie wierzono, że śmierć kończy etap przejściowy. Zmarły stawał

na sąd Ozyrysa ze zwojami papirusu z zapisanymi na nim listami grzechów, których nie
popełnił np.
,,Nie uczyniłem zła ludziom.
Nie krzywdziłem zwierząt.
Nie zadawałem cierpienia nikomu.
Nie zadawałem bólu.
Nie pozbawiłem biedaków ich własności.
Nie zabijałem sam i nie kazałem zabijać’’.

Prawdomówność zmarłego była sprawdzana na boskiej wadze.
Wyznawcy buddyzmu, religii powstałej w V w. p.n.e. wyznawali cztery szlachetne

prawdy mówiące o cierpieniu i ścieżkach prowadzących do wyzwolenia z cierpienia. Ich
przestrzeganie dawało lepsze życie w nowym wcieleniu po śmierci.

Podstawą reguł życia wyznawców judaizmu jest dekalog i 613 zakazów i nakazów

zapisanych w Torze (Stary Testament z dekalogiem – prawo pisane, Talmud – prawo ustne).

Dekalog, normy moralne i religijne ujęte w 10 przykazaniach jest też podstawą etyki

chrześcijańskiej (katolicyzmu, prawosławia i protestantyzmu).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Islam, religia powstała w VII w. opiera się na pięciu filarach wiary (wyznanie wiary,

modlitwa,  post,  jałmużna  i  pielgrzymka  do  Mekki)  i  normach  prawno-religijnych.  Normy
zawarte  w  Koranie  zawierają  naukę  Mahometa  (114  sur,  rozdziałów),  zbiór  podstawowych
przepisów  religijnych  i  prawnych,  nakazów  moralnych  (np.  idda  −  okres  czasu,  w  ciągu
którego  wdowa  czy  rozwódka  nie  może  wyjść  za  mąż,  talak  −  forma  rozwodu),  opinie
teologów oraz stosowane analogie.

Karą za nieprzestrzeganie norm religijnych jest np. wieczne potępienie, pożarcie przez

demona, ,,piekło”.

Wpływ religii na władzę państwową jest mały lub znaczny, w zależności od tego, jak

bliskie są granice między normami prawnymi państwa, a normami religijnymi. Niektóre
doktryny religijne są bardzo niebezpieczne jak np. dżihad. Nakłada on na każdego
muzułmanina obowiązek rozpowszechniania islamu drogą oręża.

Łatwo zauważyć, że źródłem prawa w wielu religiach jest Bóg. Dekalog został

przekazany przez Boga Mojżeszowi na górze Synaj. Koran zawiera objawienia Allaha
przekazane Mahometowi.

Wielu zwolenników uważa, że źródłem prawa jest człowiek i jego natura, społeczeństwo

i zasady współżycia w społeczeństwie.

Wobec osób nie przestrzegających norm społecznych są stosowane sankcje. Jednostka

może być narażona na śmieszność, izolację, odrzucenie, a nawet wykluczenie z danej
społeczności.

Prawo naturalne wypracowane i akceptowane przez pokolenia, przekazywane przez

tradycję powinno być uwzględniane przez ustawodawcę w czasie stanowienia prawa.
Zwolennicy tego kierunku dają pierwszeństwo prawu naturalnemu przed prawem
stanowionym.

Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odwołuje się do prawa naturalnego:

,,my  –  Naród  Polski  –  wszyscy  obywatele  Rzeczypospolitej,  zarówno  wierzący  w  Boga,
będącego  źródłem  prawdy,  sprawiedliwości,  dobra  i piękna,  jak  i  nie  podzielający  tej  wiary,
a te  uniwersalne  wartości  wywodzący  z  innych  źródeł”.  Konstytucja  RP  jest  prawem
stanowionym uwzględniającym prawo naturalne.

Czym więc jest prawo?

Prawo, jest to zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwa, na których

straży stoi przymus państwowy”. – jest powszechnie akceptowana definicja pozytywistyczna.
Za tą definicją opowiada się nasza Konstytucja z 1997 roku i Trybunał Konstytucyjny.
Przepis prawny

Przepis prawny jest zwrotem językowym zawartym w tekście prawnym. Stanowi on

fragment aktu prawnego w postaci artykułu, ustępu czy punktu. W jednym przepisie może
być zawarta jedna norma postępowania, część normy lub kilka norm.
Normy prawne

Normy prawne to obowiązujące reguły zachowania osób fizycznych i prawnych

w sytuacji w nich określonej, zabezpieczone środkami przymusu Państwowego. Norma
składa się z trzech elementów:

−

hipoteza,

−

dyspozycja,

−

sankcja.
Hipoteza określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do

konkretnego adresata normy.

Dyspozycja określa wzór zachowania się w sytuacji określonej w hipotezie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sankcja określa konsekwencje, jakie nastąpią w sytuacji, gdyby adresat normy zachował

się niezgodnie z normą lub ją naruszył. Sankcje mogą być karne, egzekucyjne, nieważności
czynności prawnych.
Norma prawna jest adresowana do:

−

osoby fizycznej,

−

osoby prawnej (np. przedsiębiorstwo, wyższa uczelnia, stowarzyszenie).

W normach generalnych adresat jest określony bardzo ogólnie (np. obywatel, każdy), przez
sprawowaną funkcję (np. minister).
Normy można sklasyfikować według różnych kryteriów:

−

ogólne i jednostkowe (kryterium zachowania się),

−

generalne i konkretne (kryterium adresata),

−

nakazujące, zakazujące, dozwalające (kryterium regulacji zachowania),

−

bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące (kryterium ich obowiązywania).

Norma prawna może być wyrażona kilkoma przepisami prawnymi, rzadko jest częścią
przepisu.
Norma staje się powszechnie obowiązującą częścią prawa i jest stosowana wtedy, gdy:

−

została ustanowiona przez organ do tego upoważniony,

−

została ogłoszona we właściwym dokumencie,

−

posiada ważność (nie została uchylona).

Hierarchia aktów prawnych

Artykuł 87 Konstytucji podaje, iż ,,źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
rozporządzenia”. Na obszarze organów, które je stanowiły są akty prawa miejscowego.
Akt prawny wchodzi w życie z dniem opublikowania lub w terminie wskazanym przez
ustawodawcę, o czym informuje ostatni artykuł aktu.

Tabela 1. Źródła prawa [opracowanie własne]

Ustawodawca

Nazwa aktu prawnego

Uwagi

Sejm i Senat

Konstytucja – ustawa
zasadnicza
ustawy

zatwierdzona przez naród w referendum

rozporządzenie z mocą
ustawy

wydaje w stanach nadzwyczajnych – art. 229, 230
Konstytucji RP

Prezydent

ratyfikacja umów
międzynarodowych

sprawy wymienione w art. 89 Konstytucji
wymagają uprzedniej zgody Sejmu, inne tylko
powiadomienia Sejmu

Rada Ministrów
Ministrowie

rozporządzenia

wydaje organ wskazany w ustawie

Prezes Rady Ministrów
Rada Ministrów

zarządzenia
uchwały

mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko jednostki podległe

samorządy, organy
administracji terenowej

uchwały, zarządzenia

mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko na terenie danej gminy,
województwa

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Jest najwyższym aktem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jest nadrzędna w stosunku

do innych ustaw. Jest fundamentem państwa i systemu prawnego.
Konstytucja określa:

−

podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego państwa,

−

język urzędowy, barwy narodowe, hymn, wybór stolicy,

−

podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela,

−

źródła prawa,

−

zasady ratyfikowania umów międzynarodowych,

−

wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,

−

strukturę i kompetencje naczelnych organów w państwie takich jak: Sejm, Senat,
Prezydent, Rada Ministrów, Trybunał Konstytucyjny, NIK i relacje między nimi,

−

organizację sądownictwa, administracji rządowej, finansów publicznych,

−

zasady działania w sytuacjach nadzwyczajnych.
W Konstytucji RP prawa i wolności obywatela ujęto w kilka grup:

−

zasady ogólne (art. 30–37) określające:

−

sposób nabycia obywatelstwa polskiego

−

zasadę poszanowania godności, zasadę ochrony wolności,

−

zasadę równości obywateli wobec prawa oraz zakaz dyskryminacji, równouprawnienie
mężczyzn i kobiet, wolność, mniejszości narodowych i etnicznych,

−

prawo obywateli RP za granicą,

−

wolności i prawa osobiste,

−

wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe,

−

środki ochrony wolności i praw oraz

−

obowiązki obywateli.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe

w dniu  2  kwietnia  1997  r.,  przyjęta  przez  naród  w  referendum  konstytucyjnym  25  maja  1997  r.
podpisana przez Prezydenta RP 16 lipca 1997 r., weszła w życie 17 października 1997 r.
Zasady dokonywania zmian w Konstytucji określa art. 235.

Drugie miejsce w naszym porządku prawnym zajmują ratyfikowane ustawy, konwencje,

sojusze i umowy międzynarodowe.
Umowy międzynarodowe to porozumienia między dwoma lub wieloma państwami. Niektóre
z nich stanowią normy regulujące stosunki międzypaństwowe. Zgodnie z Konstytucją RP, po
ich  ratyfikacji  przez  Prezydenta  RP  stają  się  częścią  polskiego  prawa wewnętrznego  i  mogą
być bezpośrednio stosowane. Umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Prezydenta RP za
zgodą  Sejmu  (art.  89),  w  razie  niezgodności  z  naszą  ustawą  mają  przed  nią  pierwszeństwo.
Spośród  wielu  obowiązujących  umów  międzypaństwowych  wymienić  należy  te,  które
dotyczą praw człowieka.
W Rzeczypospolitej Polskiej obowiązują ratyfikowane konwencje dotyczące praw człowieka:

−

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.,

−

Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,

−

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – ONZ 1966 r.,

−

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych - ONZ 1996 r.,

−

Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r.,

−

Konwencja o Prawach Dziecka – obowiązuje od 1991 r.

Ustawy  są  podstawową  formą  legislacyjną  we  wszystkich  państwach  demokratycznych.
Ustawy  dotyczą  kwestii  podstawowych  dla  społeczeństwa,  np.  prawo  podatkowe,  prawo
karne,  gospodarka  finansowa  państwa,  ustanowienie  monopolów,  ustanowienie  budżetu,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadzenie stanów nadzwyczajnych, ubezpieczenia społeczne, organizacja opieki
zdrowotnej, oświata.

Kodeks − ustawa, która całościowo lub w większości reguluje określoną dziedzinę

stosunków społecznych. Powstaje z kodyfikacji kilku ustaw dotyczących tych samych
dziedzin życia społecznego. W Polsce jest ich kilkanaście, np. Kodeks karny, Kodeks pracy,
Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Następną kategorią aktów są akty wykonawcze.

Rozporządzenia – źródła prawa powszechnie obowiązującego. Rozporządzenia wydawane są
tylko  na  podstawie  upoważnienia  ustawowego  (delegacji  ustawowej)  i  w  jego  granicach
(art. 92 Konstytucji RP). Najwyższe rangą są rozporządzenia wydane przez Radę Ministrów.
Rozporządzenia wydawane są też przez poszczególnych ministrów.
W  stanach  nadzwyczajnych,  zgodnie  z  Konstytucją  RP,  rozporządzenia  z  mocą  ustawy
(dekrety) wydaje Prezydent.
Akty  prawa  lokalnego  obejmują  akty  tworzone  przez  organy  samorządu  terytorialnego
(np. uchwała  rady  gminy)  oraz  terenowych  organów  administracji  rządowej.  Można  je
wydawać tylko na podstawie upoważnienia ustawowego (art. 94 Konstytucji RP).
Prezes  Rady  Ministrów  i  Rada  Ministrów  mogą  podejmować  uchwały.  Zgodnie  z  art.  93
Konstytucji  RP,  mają  one  charakter  wewnętrzny  i  obejmują  tylko  jednostki  podległe
wydającemu organowi.
Konstytucja  RP  przewiduje  możliwość  wydawania  innych  aktów  normatywnych  prawa
wewnętrznego np. regulamin Sejmu (art. 112).
Publikacja aktów prawnych

W Polsce akty prawne podawane są do publicznej wiadomości (promulgacja) przez

publikowanie w Dziennikach Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dzienniku Urzędowym
Monitor Polski, dziennikach urzędowych poszczególnych ministrów, wojewódzkich
dziennikach urzędowych.

W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza się Konstytucję, ratyfikowane

umowy  międzynarodowe,  ustawy,  rozporządzenia,  uchwały  Rady  Ministrów  uchylające
rozporządzenie ministra, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
W  Dzienniku  Urzędowym  Monitor  Polski  zamieszcza  się  uchwały  Sejmu  oraz  zarządzenia,
decyzje,  okólniki,  obwieszczenia  państwowe  wydawane  przez  radę  Ministrów  i  urzędy
centralne.
Dziennik  Urzędowy  Ministerstwa  zawiera  komunikaty,  obwieszczenia.  Wojewódzkie
dzienniki urzędowe zawierają akty prawa lokalnego.
Zakres obowiązywania prawa

Akt prawny staje się częścią powszechnie obowiązującego prawa po jego ogłoszeniu

w Dzienniku Ustaw RP. Jeżeli ustawodawca nie postanowił inaczej, wchodzi w życie 14 dni
po ogłoszeniu. Przerwa między ogłoszeniem a obowiązywaniem aktu prawnego wynika
z zasady ,,spoczynku prawa’’ (vacatio legis). Niektóre artykuły ustaw czy rozporządzeń mogą
wchodzić w życie w terminie późniejszym. Zapis dotyczący terminu wejścia w życie całego
aktu, poszczególnych artykułów znajduje się w ostatnim artykule danego aktu prawnego.

Akt prawny obowiązuje od momentu wejścia w życie do momentu uchylenia.

Gałęzie prawa

System prawny – to układ spójnych, nie zawierających sprzeczności, regulujących

wszystkie kwestie życia społecznego, aktów prawnych.

Prawo możemy podzielić na:

−

publiczne (regulujące stosunki między podmiotami, z których przynajmniej jeden jest
organem władzy państwowej),

−

prywatne (regulujące stosunki i zabezpieczające interesy jednostki).
Rozróżniamy prawo:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

międzynarodowe,

−

wewnętrzne.

Prawo wewnętrzne jest stanowione przez dane państwo. Wyróżniamy:

−

prawo konstytucyjne,

−

prawo karne,

−

prawo cywilne,

−

prawo rodzinne,

−

prawo pracy,

−

prawo finansowe,

−

prawo administracyjne.
Prawo cywilne zajmuje się prawem rzeczowym (np. własnością, zastawem, hipoteką),

prawem spadkowym, zobowiązaniami (różne umowy między stronami), prawem handlowym,
prawem autorskim, prawem międzynarodowym prywatnym a także postępowaniem cywilnym
w sprawach procesowych, egzekucjach. Prawo cywilne określa ramy współdziałania osób
prawnych i fizycznych. Podstawowym źródłem prawa cywilnego są:

−

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,

−

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,

−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
Najnowszą gałęzią prawa jest prawo rodzinne. Często traktowane jako dział prawa

cywilnego. Prawo rodzinne reguluje osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami,
dziećmi, dziećmi adoptowanymi. Źródłem prawa rodzinnego jest:

−

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo pracy reguluje
stosunek pracy i zależności między pracodawcą a pracownikiem oraz wszelkie kwestie
z tym związane.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest:

−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Prawa człowieka
Obywatelstwo  –  więź  prawna  łącząca  jednostkę z  państwem  i  związane z tym  uprawnienia
i obowiązki określone przez prawo i konstytucję. Pełnię praw obywatelskich uzyskuje się po
osiągnięciu  pełnoletności.  Pozbawienie  praw  obywatelskich  następuje  na  mocy  wyroku
skazującego.
Obywatelem  Unii  Europejskiej  jest  każda  osoba  mająca  przynależność  Państwa
Członkowskiego.
Prawa  człowieka  –  zespół  fundamentalnych,  powszechnych  praw  przysługujących
człowiekowi  bez  względu  na  czas,  miejsce,  kolor  skóry,  rasę,  pochodzenie,  narodowość,
religię. Prawa człowieka powinny być przestrzegane na terytorium każdego kraju.
Równość  wobec  prawa  oznacza,  że  wszyscy  obywatele  cieszą  się  tymi  samymi  prawami
niezależnie  od  płci,  koloru  skóry,  wyznawanej  religii,  posiadanych  dóbr  materialnych.
Wszyscy  mają  równe  prawa  do  bezpieczeństwa,  wolności  osobistej,  swobody  wyznawania
religii, do piastowania wysokich urzędów itp.

Najwyższy prawem w Rzeczypospolitej Polskiej jest akt prawny – Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej – w rozdziale II, określa wolności, prawa i obowiązki człowieka
i obywatela.

Oddzielnie wymienione są:

−

prawa podstawowe,

−

wolności i prawa osobiste,

−

wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne,

−

środki ochrony tych praw oraz

−

obowiązki człowieka i obywatela.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególny charakter mają prawa obywatela gdyż poza wymienionymi obywatele
Rzeczypospolitej Polskiej mają dodatkowe przywileje:

−

czynne i bierne prawo wyborcze,

−

prawo piastowania urzędów państwowych,

−

prawo do pracy,

−

prawo do zabezpieczenia socjalnego w razie niezdolności do pracy,

−

prawo do działalności gospodarczej,

−

prawo do ochrony konsularnej poza granicami kraju.

Prawa obywateli Unii Europejskiej

Prawa obywateli Unii Europejskiej gwarantowane są Europejską Konwencją Ochrony

Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej w rozdziale ,,Postanowienia wspólne” podaje:
1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowiek

i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw
członkowskich.

2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie

praw człowieka i podstawowych wolności podpisanych w Rzymie 4 listopada 1950 roku
oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako
zasady ogólne prawa wspólnotowego.

3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.

Potwierdzenie tej zasady znalazło również odzwierciedlenie w preambule Traktatu o Unii

Europejskiej.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,

na którą powołuje się Traktat o Unii Europejskiej, została podpisana przez Polskę dopiero
w 1991 r. Prawa człowieka zawarte w Konwencji uwzględnia nasza Konstytucja RP z 1997 r.
Unia uznaje także normy zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej
Karcie Praw Socjalnych Pracowników, Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka.

Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 r. podpisana przez

państwa Członkowskie Unii, wymienia następujące prawa:
1. Prawo swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze wszystkich państw

członkowskich UE.

2. Prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej każdego państwa UE.
3. Prawo wyborcze w wyborach samorządowych tego kraju członkowskiego, w którym

zamieszkasz, choćbyś nie posiadał jego obywatelstwa (tzw. cenzus zamieszkania).

4.  Prawo zrzeszania się w europejskie partie polityczne.
5.  Prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego.
6.  Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego.
7.  Prawo do składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich UE.

Na straży wolności i praw człowieka i obywatela w Polsce stoi Rzecznik Praw

Obywatelskich i Trybunał Konstytucyjny. Zasady działalności Rzecznika Praw
Obywatelskich określa art. 208–212 Konstytucji RP oraz ustawa o zakresie i sposobie
działania Rzecznika Praw Obywatelskich.

Obywatele państw Unii mają prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich

Unii  Europejskiej  oraz  Europejskiego  Trybunału  Praw  Człowieka  w  Strasburgu,  gdy  ich
zdaniem występuje  łamanie praw  i podstawowych wolności człowieka. Skargi  mogą składać
państwa, osoby prawne, fizyczne, a także dzieci. Skargę można wnieść, po wyczerpaniu drogi
prawnej  w  swoim  kraju.  Skargi  składane  do  Trybunału  przez  Polaków  dotyczyły  organów
państwowych,  nieprzestrzegania  procedur,  zwłoki  w  załatwianiu  spraw  przez  sądy,
niesprawiedliwego wyroku politycznego, niedbalstwa urzędników, itp.
Zainteresowanych szczegółami omawianej tematyki zachęcam do lektury książek o tematyce
prawnej lub stron internetowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawa dziecka

Prawa dzieci przez wieki regulowane były głównie normami religijnymi oraz

zwyczajowymi. Dominowało ojcowskie prawo karania dzieci  i decydowania w istotnych dla
niego sprawach.
Zmiany w tym zakresie wprowadził w 1923 r. Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom,
który przyjął uchwałę zwaną Deklaracją Praw Dziecka. Deklaracja została przyjęta przez Ligę
Narodów.  Preambuła  Deklaracji  zawierała  bardzo  ważny  zapis.  Najwyższym  dobrem  jest
dziecko.  Mężczyźni  i  kobiety  wszystkich  narodów  mają  wobec  niego  obowiązki  i  powinny
dać dziecku wszystko, co posiadają najlepszego.

Kolejnym dokumentem w obronie praw dziecka była Deklaracja Praw Dziecka ONZ

z 1959 r. W 10 punktach Deklaracji zawarto istotne prawa dzieci:
1)  równość wszystkich dzieci,
2)  ochrona prawna,
3)  prawo do nazwiska i obywatelstwa,
4)  możliwość korzystania z opieki socjalnej,
5)  miłość i zrozumienie jako podstawa rozwoju,
6)  bezpłatna nauka na poziomie minimum podstawowym,
7)  wychowanie w duchu pokoju, braterstwa i tolerancji,
8)  ochrona przed zaniedbaniem, wyzyskiem, okrucieństwem,
9)  szczególna opieka nad dziećmi specjalnej troski,
10)  pierwszeństwo w zakresie otrzymywania wszelkiej ochrony i pomocy.

W listopadzie 1989 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła Konwencję

o Prawach  Dziecka.  Dokument  dotyczy dzieci  i  młodzieży od  chwili  poczęcia,  aż do  lat  18.
Reguluje status prawny i społeczny dziecka. Traktuje dziecko jako podmiot praw i wolności,
a  nie  jako  przedmiot  ochrony.  Szczególną  uwagę  poświęca  dzieciom  niepełnosprawnym.
Nie zapomniano  o  dużej  grupie  dzieci  uchodźców. Główne założenia  dokumentu  zawarte  są
w Preambule:

−

dziecko jako istota ludzka posiada swoją godność i wartość,

−

dziecko, zgodnie z zapisem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ma prawo do
szczególnej troski oraz korzystania z zawartych w niej praw i wolności.,

−

dziecko, ze względu na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową wymaga szczególnej
opieki i troski, w tym ochrony prawnej,

−

dziecko powinno wychowywać się w rodzinie,

−

dziecko powinno być przez państwo otoczone niezbędną ochroną i wsparciem,

−

dziecko powinno być przygotowane do życia w społeczeństwie w duchu ideałów
zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych,

−

w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych dzieci powinny być objęte
szczególną ochroną.
Polska, jako jedno z pierwszych państw, podpisała Konwencję 30 kwietnia 1991 r.
Zgodnie z art. 51 Konwencji złożyła zastrzeżenia i dwie deklaracje. Dotyczą one

rozbieżności treści kilku artykułów Konwencji z Konstytucją RP i Kodeksem rodzinnym
i opiekuńczym.

Drugim ważnym dokumentem dotyczącym praw dziecka i rodziny, powstałym

z delegacji Konstytucji, jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25 lutego 1964 r.,
wielokrotnie nowelizowana. Ustawa szczegółowo zajmuje się problemami:

−

małżeństwa (zawarcie, prawa i obowiązki małżonków, wspólność ustawowa, ustanie
małżeństwa, ustanie wspólnoty ustawowej, separacja),

−

pokrewieństwem (stosunkami między rodzicami i dziećmi, władza rodzicielska,
przysposobienie, obowiązki alimentacyjne),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

opieką i kuratelą (ustanowienie opieki lub z niej zwolnienie, sprawowanie opieki,
sprawowanie opieki nad ubezwłasnowolnionym, kuratela).
Kodeks jest szczególnie ważny i ma zastosowanie wtedy, gdy z różnych przyczyn o losie

dziecka decyduje sąd rodzinny i opiekuńczy.
Ostatnio  coraz  częściej  mamy  do  czynienia  z  różnymi  dewiacjami,  przemocą  w  rodzinie
i łamaniem  praw  dziecka.  Szczególnie  uczulone  na  taki  fakt  powinny  być  osoby, które  mają
bezpośredni kontakt z dzieckiem czy obserwacją dziecka z bliskiej odległości. Taką osobą jest
terapeuta  zajęciowy.  W  każdym  przypadku,  gdy  widzimy,  że  dziecku  staje  się  krzywda,
staramy  się,  by  tę  sytuację  jak  najszybciej  przerwać.  W  sytuacjach  drastycznych
zawiadamiamy  wydział  rodzinny  i  nieletnich  sądu  rejonowego  oraz  prokuraturę.  Pomocne
rodzinie będą instytucje: Komitet Ochrony Praw Dziecka, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie ,,Niebieska Linia”, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, itp.
Więcej  adresów  i  telefonów  na  terenie  całej  Polski  znajdziesz  pod  adresem:
www.dzieckoswiadek.fdn.pl

Prawa pacjenta

,,Każdy ma prawo do ochrony zdrowia” – tak stanowi art. 68 Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo to obejmuje uzyskanie pomocy medycznej w razie choroby
lub  nieszczęśliwego  wypadku,  świadczeń  medycznych  zapobiegających  chorobie,
rehabilitacji  przywracającej  sprawność  fizyczną  i  psychiczną.  Pacjent  powinien  otrzymać
świadczenia medyczne bez zbędnej zwłoki, zgodnie ze wskazaniami wiedzy medycznej, przy
wykorzystaniu  wszelkich  dostępnych  metod  i  środków  rozpoznania  chorób  i  ich  leczenia.
Państwo zapewnia realizację tego prawa poprzez stworzenie systemu prawnego określającego
zakres  świadczeń,  wymagane  kwalifikacje  osób  udzielających  świadczeń,  warunków,
w jakich  mogą  odbywać  się  te  świadczenia  oraz  zakres  uprawnień  dla  instytucji
organizujących i kontrolujących realizację świadczeń medycznych.

Treści tego rozdziału podkreślają bardzo ważne regulacje prawne pomiędzy pacjentem

a świadczeniodawcą (instytucja lub osoba) usług medycznych oraz sygnalizują konsekwencje
łamania lub lekceważenia praw pacjenta

Karta Praw Pacjenta

Karta Praw Pacjenta jest zbiorem przepisów dotyczących pacjentów, unormowanych

prawnie i zawartych w różnymi ustawach dotyczących ochrony zdrowia.
Kartę  przygotowało  Ministerstwo  Zdrowia  i  Opieki  Społecznej.  A  oto  niektóre  zapisy  praw
pacjenta zawarte w ustawach:
I.  Prawa  pacjenta  wynikające  bezpośrednio  z  Konstytucji  Rzeczypospolitej  Polskiej

(Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r.)

−

Rzeczypospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia (art. 38).
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez
dobrowolnie wyrażonej zgody (art. 39).

−

Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą (art. 41. 1).

−

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego
imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47).

−

Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji
dotyczących jego osoby (art. 51.1).

−

Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych
(art. 51. 3).

−

Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii (art. 53.1).

−

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68. 1).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II. Prawa pacjenta określone ustawą o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia

1991 r. (tekst jednolity z 31 stycznia 2007 r. – Dz. U. Nr 14, poz. 89).

1. Zakład opieki zdrowotnej nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego

osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu
na zagrożenie zdrowia lub życia.

2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:

−

świadczeń  zdrowotnych  odpowiadających  wymaganiom  wiedzy  medycznej,
a sytuacji  ograniczonych  możliwości  udzielenia  odpowiednich  świadczeń  –  do
korzystania  z  rzetelnej,  opartej  na  kryteriach  medycznych  procedury  ustalającej
kolejność dostępu do tych świadczeń,

−

informacji o swoim stanie zdrowia,

−

wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich
odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji,

−

intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych,

−

umierania w spokoju i godności.

−

udostępnienia dokumentacji jemu, przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie
upoważnionej przez pacjenta

−

zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczącej jego
osoby.

3. Pacjent przebywający na całodziennym lub całodobowym leczeniu ma prawo do

zapewnienia mu:

−

świadczeń zdrowotnych,

−

środków farmaceutycznych i materiałów medycznych,

−

pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia.

−

dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub przez siebie
wybraną,

−

kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz,

−

opieki duszpasterskiej oraz wskazania osoby, przedstawiciela ustawowego lub
instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej ma zawiadomić w razie pogorszenia się
stanu zdrowia chorego powodującego zagrożenie życia lub w razie jego śmierci.

III. Prawa pacjenta określone ustawą o zawodzie lekarza i dentysty z dnia 5 grudnia

1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2002 r., Nr 21, poz. 204 z późn. zm.).

IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca

1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2001 r., Nr 57, poz. 602 z późn. zm.).

V. Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z dnia

19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 535, z późn. zm.).
Szczególna ochrona należy się chorym psychicznie lub upośledzonym umysłowo ze

względu na to, że wobec pacjenta często stosuje się przymus zewnętrzny. Ustawa o ochronie
zdrowia psychicznego z 1994 r. określa szczegółowo tryb przyjęcia chorego do szpitala, jego
pobyt i wypis. Dopuszcza się możliwość przyjęcia do szpitala i leczenia psychiatrycznego bez
zgody  pacjenta  wtedy,  gdy  chory  zagraża  własnemu  życiu  lub  zdrowiu  lub zdrowiu  innych,
a leczenie  może  przynieść  poprawę  zdrowia.  Realizacja  praw  pacjenta  szpitala
psychiatrycznego  w  sytuacji,  gdy  został  przyjęty  do  szpitala  oraz  zastosowano  leczenie  bez
jego zgody podlega kontroli sądowej.
VI.  Prawa  pacjenta  określone  w  ustawie  o  pobieraniu  i  przeszczepianiu  komórek,

tkanek i narządów z 30 listopada 1996 r. (Dz. U. Nr 151, poz. 718).

Wszystkie wymienione ustawy uwzględniają te same problemy pacjenta:

−

prawo do pomocy medycznej,

−

prawo do opieki medycznej odpowiedniej jakości,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

prawo do informacji o stanie zdrowia, metodach leczenia i rokowaniach,

−

prawo wglądu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego osoby,

−

prawo do wyrażania zgody na interwencję medyczną,

−

prawo do godności,

−

prawo do tajemnicy leczenia.

Lekarz jest zwolniony z zachowania tajemnicy, gdy:

−

zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta
lub innych osób,

−

badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie
innych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest zobowiązany poinformować
o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje,

−

pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po
uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych skutkach dla pacjenta,

−

zachodzi potrzeba przekazania informacji o pacjencie związanych z udzielaniem
świadczeń zdrowotnych innym osobom udzielających tych świadczeń pacjentowi,

−

gdy jest to niezbędne do celów naukowych lub praktycznej nauki zawodów medycznych.

Ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.
Tajemnice danych osobowych chronione są ustawą o ochronie danych osobowych z 2002 r.
(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.).

Prawa pacjenta zostały przyjęte przez środowisko medyczne:

Kodeks  Etyki  Lekarskiej  –  tekst  jednolity  z  dnia  2  stycznia  2004 r.  zawierający  zmiany
uchwalone  w  dniu  20  września  2003 r.  przez  VII  Krajowy  Zjazd  Lekarzy,  natomiast
Nadzwyczajny  Zjazd  Pielęgniarek  i  Położnych  przyjął  Kodeks  Etyki  Pielęgniarek
i Położnych.

Oba Kodeksy zawierają rozdziały dotyczące postępowania wobec pacjenta, wzajemnych

stosunków między lekarzami lub między pielęgniarkami w środowisku pracy, zasady etyki
zawodowej, zasady uczestnictwa w eksperymentach medycznych oraz postępowanie
w sprawach pracowniczych.

Pacjent, którego prawa zostały naruszone, może dochodzić swoich praw na drodze

administracyjnej lub sądowej. Trzy główne rodzaje odpowiedzialności:

−

zawodowa,

−

cywilna,

−

karna.

Odpowiedzialność zawodowa lekarzy, pielęgniarek i położnych

Odpowiedzialność zawodową za popełnienie przewinienia zawodowego regulują

następujące dokumenty:
a) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich oraz Rozporządzenie Ministra

Zdrowia  i  Opieki  Społecznej  z  dnia  26  września  1990  r.  w  sprawie  postępowania
w przedmiocie  odpowiedzialności zawodowej  lekarzy.  Pokrzywdzony  –  osoba  fizyczna,
prawna  lub  jednostka  organizacyjna,  której  dobro  zostało  bezpośrednio  naruszone  lub
zagrożone  działaniem  lub  zaniechaniem  lekarza  i  która  wniosła  skargę  do  rzecznika
odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej obowiązany jest
zbadać  fakty  i  ustalić  okoliczności  przemawiające  za,  jak  i  przeciw  lekarzowi,  którego
postępowanie  dotyczy.  Dalsze  postępowanie  jest  przed  okręgowym  i  naczelnym  sądem
lekarskim. Orzeczenie sądu kończy się umorzeniem postępowania lub karą (upomnienie,
nagana,  zawieszenie  wykonywania  zawodu  na  okres  od  sześciu  miesięcy  do  3  lat,
pozbawienie prawa wykonywania zawodu),

b) Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w sprawie  postępowania  w  przedmiocie  odpowiedzialności  zawodowej  pielęgniarek
i położnych.  Okręgowy  i  naczelny  sąd  wymierza  karę  za  naruszenie  etyki  zawodowej,
naruszenie  przepisów  o  wykonywanie  zawodu  pielęgniarki  lub  położnej,  skutki  czynu
oraz  zachowanie  się  obwinionej  pielęgniarki  czy  położnej  przed  popełnieniem
przewinienia  zawodowego  i  po  jego  popełnieniu.  Sąd  pielęgniarek  i  położnych  może
orzec  jedną  z  następujących  kar:  upomnienie,  nagana,  zakaz  pełnienia  funkcji
kierowniczych  w  zakładach  służby  zdrowia  na  okres  od  1  do  5  lat,  zawieszenia  prawa
wykonywania  zawodu  pielęgniarki  lub  położnej  na  okres  od  6  miesięcy  do  3  lat,
pozbawienia prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna to najczęściej popełnienie czynu sprzecznego z prawem,

zasadami etyki lekarskiej. Odpowiedzialność cywilna obejmuje również personel medyczny.
Jest to odpowiedzialność majątkowa, a sprawca odpowiada całym swoim majątkiem obecnym
i przyszłym. Odpowiedzialność cywilna, jest to odpowiedzialność za wyrządzenie szkody
majątkowej albo naruszenia dobra osobistego.

Szkoda majątkowa, to uszczerbek materialny na osobie lub mieniu. Uszkodzenie ciała,

utrata  zdrowia,  częściowe  lub  trwałe  kalectwo  zmniejsza  lub  pozbawia  osobę  dochodów
i wykonywania wcześniej podjętej pracy. Poszkodowany jest zmuszony do zdobycia nowego
zawodu,  stworzenia  sobie  stanowiska  pracy  itp.  Wyrządzenie  szkody  majątkowej  jest
kompensowane  jednorazowym  odszkodowaniem  lub  rentą  (całkowita  lub  częściowa
niezdolność do pracy) uwzględniającą:

−

koszty leczenia, rehabilitacja, sprzęt rehabilitacyjny,

−

przygotowanie do innego zawodu (opłata za kursy, podręczniki),

−

utracone zarobki, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu
szkody.
Szkoda niemajątkowa – to krzywda moralna i cierpienie fizyczne. Kodeks cywilny

w art. 23 wymienia następujące dobra osobiste: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia,
nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Naruszenie dóbr osobistych
to, zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, naruszenia praw pacjenta, takich jak:

−

prawo dostępu do dokumentacji medycznej,

−

prawo do ochrony danych,

−

prawo do świadczeń zdrowotnych,

−

prawo do informacji,

−

prawo do wyrażenia zgody na interwencję medyczną,

−

prawo do godności.
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało

naruszone, odpowiednią sumę pieniężną, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Może również zasądzić kwotę pieniężną na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny,
niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie nie może być symboliczne. Musi mieć

charakter kompensacyjny, musi przedstawiać odczuwalną dla poszkodowanego wartość.

W razie śmierci poszkodowanego lub w przypadku nieletnich, roszczenie zgłaszają osoby

bliskie.

Odpowiedzialność cywilna zależna jest od formy zatrudnienie lekarza, pielęgniarki

i charakteru prawnego zakładu opieki zdrowotnej. Może ją ponosić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, prywatny zakład opieki zdrowotnej, lekarz lub personel medyczny.
Do personelu medycznego (laborant, masażysta, sanitariusz, terapeuta zajęciowy) stosuje się
takie same zasady odpowiedzialności cywilnej jak do pielęgniarki i położnej.

W sprawach z powództwa cywilnego orzekają sądy powszechne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karna – jest to odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa.

Przestępstwem  obwarowanym  sankcją  karną  jest:  nie  udzielenie  pomocy  medycznej,
wykonanie  zabiegu  leczniczego  bez  zgody  pacjenta,  handel  komórkami,  tkankami
i narządami  od  żywego  dawcy  lub  ze  zwłok  ludzkich  itp.  Skutkiem  jest  orzeczenie  kary
grzywny, pozbawienie wolności, ograniczenie wolności (na podstawie kodeksu karnego).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Czym charakteryzują się źródła prawa naturalnego?
2.  Jakie cechy posiada norma prawna?
3.  Jakie muszą być spełnione warunki, by norma prawna zaczęła obowiązywać?
4.  Jaka jest różnica między normą prawną a przepisem prawnym?
5.  Jakie organy państwowe sprawują w Polsce władzę ustawodawczą?
6.  Jakie źródła prawa wymienia Konstytucja RP?
7.  Jakie ważne problemy reguluje Konstytucja RP?
8.  Na czym polega równość wobec prawa?
9.  Jakie znasz podstawowe obowiązki obywatelskie?
10.  W jaki sposób opiszesz prawa obywatela Unii Europejskiej?
11.  Jakie  możliwości  wniesienia  skargi  na  łamanie  praw  człowieka  ma  obywatel  Unii

Europejskiej?

12.  Jakie dokumenty prawne są źródłem praw dziecka?
13.  Jakie prawa dzieci zabezpiecza Konwencja o Prawach Dziecka?
14.  Jak scharakteryzujesz ustawę Kodeks rodzinny i opiekuńczy?
15.  Jakie instytucje państwowe i społeczne stoją na straży przestrzegania praw dziecka?
16.  Jakie  instytucje  służą  pomocą  krzywdzonym  w  sytuacji  wystąpienia  przemocy

w rodzinie?

17.  Które z polskich ustaw, z zakresu ochrony zdrowia, zawierają prawa pacjenta?
18.  Jakie problemy praw pacjenta są gwarantowane ustawą o zakładach opieki zdrowotnej?
19.  W jakich sytuacjach lekarz może odstąpić od przestrzegania praw pacjenta?
20.  Jakie  kary  może  orzec  sąd  lekarski  rozpatrujący  sprawy  odpowiedzialności  zawodowej

lekarza?

21. Jak należy rozumieć ,,dobra osobiste”, o których mowa w Kodeksie cywilnym?
22. Jakie kary, za wyrządzone krzywdy lub szkody, wymierza sąd w sprawach z powództwa

cywilnego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy budowy aktów prawnych (ustawa, rozporządzenie):

−

preambuła lub wstęp,

−

część normatywna aktu (treść, przepisy uchylone, delegacja na opracowanie przepisu
niższego rangą),

−

przepisy końcowe i uchylające,

−

treść ostatniego artykułu,

−

ilość wprowadzonych poprawek.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową znajdujących się w wyposażeniu stanowiska pracy aktów

prawnych zwracając uwagę na problemy zawarte w treści ćwiczenia,

2) wpisać w krótkiej formie uwagi do poszczególnych poleceń,
3) wpisać w krótkiej formie odpowiedzi na pytanie: Czego dotyczą wymienione części aktu

prawnego?,

4)  uogólnić treść zapisów i podać wnioski,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r,

−

tekst Konwencji o Prawach Dziecka,

−

tekst ustawy np. o zakładach opieki zdrowotnej, o pomocy społecznej, kodeks cywilny,

−

tekst dowolnego rozporządzenia ministra,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Na podstawie art. 39, 53, 152 Kodeksu pracy oraz art. 16 i 53 ustawy o ochronie zdrowia

psychicznego określ:

−

rodzaj norm prawnych,

−

wskaż hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej z nich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z treścią wskazanych przepisów,
2)  ustalić treść normy zawartej w tych przepisach,
3)  wskazać hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej normy,
4)  określić rodzaj normy według kryteriów zawartych w Poradniku dla ucznia,
5)  zaprezentować swoją pracę,
6)  dokonać korekty zapisów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 3

Na podstawie Konstytucji RP z 1997 r. dokonaj klasyfikacji praw człowieka i obywatela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać artykuły (30–86) Konstytucji RP,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wypisać numery artykułów wskazanych w ćwiczeniu,
3) wpisać w krótkiej formie prawa do tabeli według załączonego wzoru,

prawa ogólne

prawa osobiste

prawa polityczne

prawa ekonomiczne,

socjalne, kulturalne

Np.
równość wobec
prawa

Np.
wolność sumienia
i wyznania

Np.
udział w referendum

Np.
wykonywania zawodu
i wybór miejsca pracy

4)  dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 4

Wyszukaj w Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP te artykuły, które

dotyczą praw dzieci niepełnosprawnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać artykuły Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP,
2)  wypisać numery artykułów dotyczących praw dzieci niepełnosprawnych,
3)  wpisać prawo, używając krótkiej formy zapisu,
4)  dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konwencji o Prawach Dziecka,

−

tekst Konstytucji RP,

−

folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 5

Przeanalizuj ustawę o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. Wypisz artykuły ustawy,

które  dotyczą  praw  pacjenta  z  zaburzeniami  psychicznymi,  chorych  psychicznie  lub
upośledzonych  umysłowo.  Odpowiedz  na  pytanie:  W  jakiej  sytuacji  może  być  zastosowane
badanie, leczenie i wypis ze szpitala bez zgody pacjenta?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać ustawę o ochronie zdrowia psychicznego,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  wypisać te artykuły ustawy, które dotyczą praw pacjenta,
3)  przeanalizować prawa pacjenta i odpowiedzieć na pytanie,
4)  dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego,

−

folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 6

Określ, na podstawie opisu przypadku, żądania pacjenta. Odszukaj w Kodeksie cywilnym

te artykuły ustawy, które dotyczą tej sytuacji.

Opis przypadku

Pacjentowi  w  trakcie  operacji  uszkodzono  nerw  kręgosłupa.  Spowodowało  to  trwałe
usztywnienie  nogi  i  możliwość  poruszania  się  tylko  o  kuli.  Pacjent  przed  operacją  był
instruktorem  nauki  tańca.  Po  operacji  nie  może  wykonywać  swojego  zawodu.  Pacjent  chce
wystąpić do sądu o odszkodowanie za wyrządzone szkody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać z Kodeksu cywilnego księgę trzecią ,,Zobowiązania”,
2)  wypisać szkody, które poniósł pacjent z winy lekarzy,
3)  wypisać artykuły ustawy, które dotyczą opisanego przypadku,
4)  dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, na podstawie aktu prawnego, termin jego wejścia w życie?



2) opisać budowę aktu prawnego?



3) wymienić prawa osobiste obywatela określone w Konstytucji RP?



4) zanalizować dokumenty dotyczące praw dziecka?



5) wymienić

prawa

przypisane

Konwencji

dziecku

niepełnosprawnemu fizycznie i psychicznie?



6) zinterpretować prawa pacjentów szpitali psychiatrycznych?



7) wymienić prawa osób niepełnosprawnych zawarte w Konstytucji RP?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych

4.2.1. Materiał nauczania

System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce

Artykuł 67 i 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje każdemu obywatelowi

prawo do opieki socjalnej i do ochrony zdrowia. Istniejący w Polsce system opieki
zdrowotnej ma na celu zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie chorób oraz prowadzenie
profilaktyki z zakresu oświaty zdrowotnej.

Od 1999 r. system ubezpieczeń zdrowotnych uległ radykalnej zmianie. Dotychczasowe

utrzymywanie opieki zdrowotnej z budżetu państwa zastąpiono finansowaniem ze składek
ubezpieczonych, natomiast z budżetu finansowane są nieliczne świadczenia (świadczenia
zdrowotne wykonywane przez lekarzy w ramach szkolenia studentów medycyny).
Najważniejszymi

dokumentami

regulującymi

kwestie

ubezpieczenia

zdrowotnego

i ubezpieczenia społecznego są:

−

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej,

−

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych,

−

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:
1) świadczeniobiorców – czyli pacjentów,
2) instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika – czyli Narodowy

Fundusz Zdrowia,

3) świadczeniodawców:

−

zakłady opieki zdrowotnej,

−

praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,

−

apteki,

−

innych świadczeniodawców,

4) organy kontroli i nadzoru:

−

Główny Inspektorat Sanitarny – SANEPID,

−

Główny Inspektorat Farmaceutyczny,

−

Państwowa Inspekcja Pracy,

−

inspektorzy z wojewódzkiego centrum zdrowia publicznego, Ministerstwa Zdrowia,

Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju, kontroluje oraz

zatrudnia konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.
Niektóre ministerstwa i organizacje rządowe posiadają swoje branżowe placówki opieki
zdrowotnej. Są to:

−

Ministerstwo Obrony Narodowej,

−

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,

−

Ministerstwo Sprawiedliwości,

−

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz przedsiębiorstwo państwowe Polskie
Koleje Państwowe.

6) Narodowe Centrum Krwi,
7) jednostki samorządu terytorialnego, które tworzą, przekształcają, nadają statut i likwidują

zakłady opieki zdrowotnej.

8) Akademie Medyczne (Uniwersytety Medyczne),
9) instytucje wpływające w sposób bezpośredni lub pośredni na politykę zdrowotną państwa

i stan zdrowia społeczeństwa, które podlegają pod Ministerstwo Zdrowia. Są to instytuty
naukowe, centra leczenia wyposażone w sprzęt medyczny pozwalający prawidłowo

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prowadzić diagnostykę i leczenie (np. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Hematologii
i Transfuzjologii,  Kardiologii,  Matki  i  Dziecka,  Instytut  „Pomnik  –  Centrum  Zdrowia
Dziecka”),  placówki  zajmujące  się  ochroną  zdrowia  (np.  Instytuty  Medycyny  Pracy)
i wspierające  (np.  Główna  Biblioteka  Lekarska  im.  Stanisława  Konopki  w  Warszawie,
Krajowe  Centrum  Bankowania  Tkanek  i  Komórek  w  Warszawie,  Biuro  Praw  Pacjenta
w Warszawie).

Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej

,,Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków

majątkowych utworzonych i utrzymywanych w celu udzielania świadczeń zdrowotnych
i promocji zdrowia” (art. 1. ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej).

Do zakładów opieki zdrowotnej zaliczyć należy:

−

szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, sanatorium,
prewentorium, inny zakład o całodobowym lub całodziennym świadczeniu usług
zdrowotnych,

−

przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia,

−

pogotowie ratunkowe,

−

medyczne laboratorium diagnostyczne,

−

pracownia protetyki stomatologicznej,

−

zakład rehabilitacji leczniczej,

−

żłobek,

−

inny zakład spełniający warunki podane w ustawie.
Zakłady opieki zdrowotnej mogą być:

a) publiczne, utworzone przez:

−

ministra lub centralny organ administracji rządowej,

−

wojewodę,

−

jednostkę samorządu terytorialnego,

−

publiczną uczelnię medyczną lub badawczą w dziedzinie nauk medycznych.

b) niepubliczne, utworzone przez:

−

fundację, związek zawodowy, stowarzyszenie,

−

spółkę nie mającą osobowości prawnej,

−

kościół lub związek wyznaniowy,

−

pracodawcę,

−

zagraniczną osobę prawną lub fizyczną.

Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych szczegółowo objaśnia zasady korzystania ze świadczeń osób
ubezpieczonych:

−

,,świadczeniobiorców” (osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce
zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są wymienione w ustawie
o pomocy społecznej),

−

osób nie posiadającym obywatelstwa polskiego, którym świadczenia zdrowotne
udzielane są na zasadach określonych w przepisach odrębnych i umowach
międzynarodowych.

Świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki

zdrowotnej spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego nie częściej
niż dwa razy w roku kalendarzowym (kolejna zmiana wiąże się z opłatą), wyboru

świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych

świadczeniodawców,  którzy  zawarli  umowy  o  udzielanie  świadczeń  opieki  zdrowotnej,
wyboru  szpitala  spośród  szpitali,  które  zawarły  umowę  o  udzielanie  świadczeń  opieki
zdrowotnej,  wyboru  lekarza  dentysty  spośród  lekarzy  dentystów,  którzy  zawarli  umowy
o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narodowy Fundusz Zdrowia
Organizacja Narodowego Funduszu Zdrowia

Narodowy Fundusz Zdrowia jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą

osobowość prawną. Powołany został na mocy ustawy i działa w oparciu o statut nadany przez
Prezesa Rady Ministrów.
Fundusz zarządza środkami finansowymi, głównie pochodzącymi ze składek. W zakresie
środków pochodzących ze składek na ubezpieczenie zdrowotne Fundusz działa w imieniu
własnym na rzecz ubezpieczonych oraz osób uprawnionych do tych świadczeń.
Środki finansowe NFZ

Środki finansowe Funduszu pochodzą z następujących źródeł (art.116):

1)  należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
2)  odsetek od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne,
3)  darowizn i zapisów,
4)  zadań zleconych w zakresie określonym w ustawie,
5)  kredytów i pożyczek,
6)  dotacji, w tym z dotacji celowej  przeznaczonej na finansowanie zadań z tytułu roszczeń

regresowych,

7)  dochodów z lokat,
8)  innych źródeł.
Środki finansowe Prezes Funduszu przeznacza na (art. 117):
1)  finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych,
2)  finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla osób uprawnionych do tych świadczeń na

podstawie przepisów o koordynacji,

3) finansowanie wydatków na refundację leków, wyrobów medycznych, przedmiotów

ortopedycznych i środków pomocniczych,

4) finansowanie działalności Funduszu, w szczególności finansowanie wydatków

inwestycyjnych, wydatków związanych z utrzymaniem nieruchomości, wynagrodzeń
wraz z pochodnymi, diet i kosztów podróży,

5)  finansowanie poboru i ewidencji składek na ubezpieczenie zdrowotne,
6)  spłatę kredytów i pożyczek wraz z odsetkami,
7)  wypłatę odszkodowań,
8)  inne wydatki.
Ustawa  o  świadczeniach  opieki  zdrowotnej  finansowanych  ze  środków  publicznych
przewiduje  również  sankcje  karne  (do  5000  zł)  za  brak  zgłoszenia  osoby  do  powszechnego
ubezpieczenia, zwłokę w płaceniu składek lub udaremnianie kontroli.

Zakres działania Funduszu

Do podstawowego zakresu działania Funduszu należy:

1) określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej

w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej,

2) przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń

opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie,

3) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż

ubezpieczeni,

4) opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowotnych,
5) wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właściwego do

spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych,

6)  monitorowanie ordynacji lekarskich,
7)  prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych,
8)  prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie promocji

i ochrony zdrowia.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawieranie kontraktów na usługi medyczne

Prezes Funduszu przygotowuje projekt ogólnych warunków umów o udzielanie

świadczeń  opieki  zdrowotnej  zawierający  w  szczególności  rodzaje  świadczeń  opieki
zdrowotnej, sposób wyceny tych świadczeń oraz warunki ich udzielania. Projekt przesyła, nie
później  niż  do  dnia  15  maja,  do  Naczelnej  Rady  Lekarskiej,  Naczelnej  Rady  Pielęgniarek
i Położnych  i  reprezentatywnym  organizacjom  świadczeniodawców.  Projekt  podlega
uzgodnieniu z podmiotami, o w trybie negocjacji nie później niż do dnia 30 czerwca. Minister
właściwy  do  spraw  zdrowia  udostępnia  wykaz,  wraz  z  oświadczeniami,  na  stronie
internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zdrowia.

W projekcie Prezes Funduszu określa:
1)  przedmiot  postępowania  w  sprawie  zawarcia  umowy  o  udzielanie  świadczeń  opieki

zdrowotnej,

2) kryteria oceny ofert,
3) warunki wymagane od świadczeniodawców.

Kryteria oceny ofert i warunki wymagane od świadczeniodawców są jawne i nie

podlegają zmianie w toku postępowania.
Do podstawowych zadań dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu między innymi
należy:

−

efektywne i bezpieczne gospodarowanie środkami finansowymi oddziału wojewódzkiego
Funduszu;

−

przeprowadzanie postępowań o zawarcie umów o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, w tym świadczeń wysokospecjalistycznych;

−

dokonywanie wyboru realizatorów programów zdrowotnych, w tym w imieniu danego
ministra;

−

zawieranie  i  rozliczanie  umów  o  udzielanie  świadczeń  opieki  zdrowotnej,  w  tym
świadczeń  wysokospecjalistycznych,  oraz  zawieranie  i  rozliczanie  umów  o  realizację
programów zdrowotnych.
W  celu  przeprowadzenia  postępowania  w  sprawie  zawarcia  umowy  o  udzielanie

świadczeń opieki zdrowotnej dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu powołuje komisję.
Tryb pracy komisji określa regulamin uchwalony przez Radę Funduszu.
Zawieranie przez Fundusz umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej odbywa się po
przeprowadzeniu postępowania w trybie konkursu ofert albo rokowań. Umowy o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej są jawne.

Umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej określa w szczególności:

−

rodzaj i zakres udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej,

−

warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej,

−

wymagania dla podwykonawców inne niż techniczne i sanitarne, określone w odrębnych
przepisach,

−

zasady rozliczeń pomiędzy Funduszem a świadczeniodawcami,

−

kwotę zobowiązania Funduszu wobec świadczeniodawcy,

−

zasady rozpatrywania kwestii spornych,

−

postanowienie o odstąpieniu od umowy, które może nastąpić za uprzednim nie krótszym
niż 3 miesiące okresem wypowiedzenia, chyba że strony postanowią inaczej;

−

postanowienie o karze umownej w przypadku niezastosowania terminu i warunków
umowy.
Do zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów

o zamówieniach publicznych lecz przepisy Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej stosuje się
przepisy kodeksu cywilnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady prowadzenia rokowań, wyboru ofert szczegółowo określa Ustawa.

Świadczeniodawcy muszą spełniać określone warunki, np. Lekarz podstawowej opieki

zdrowotnej,  z  którym  Fundusz  zawarł  umowę  o  udzielanie  świadczeń  opieki  zdrowotnej,
który  jest  zatrudniony  lub  wykonuje  zawód  u  świadczeniodawcy,  z  którym  Fundusz  zawarł
umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej powinien:
a)  posiadać  specjalizację,  co  najmniej  pierwszego  stopnia w  dziedzinie  medycyny ogólnej,

chorób wewnętrznych lub pediatrii lub

b) posiadać tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych lub

pediatrii.

Świadczeniodawcą może być:
a) zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie, grupową

praktyka lekarska, grupowa praktyka pielęgniarek lub położnych, osoba wykonująca
zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej
praktyki,

b) osoba fizyczna inna niż wymieniona w lit. a, która uzyskała fachowe uprawnienia do

udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności
gospodarczej,

c) jednostka budżetowa tworzona i nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej,

ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Sprawiedliwości, posiadająca
w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza
podstawowej opieki zdrowotnej,

d) podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby

medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi.

Świadczeniodawcami mogą być zakłady publiczne i niepubliczne, lekarze i personel
medyczny prowadzący prywatną praktykę medyczną. Ponadto samodzielny publiczny zakład
opieki

zdrowotnej

może

udzielać

zamówienia

świadczenia

zdrowotne

tzw. ,,podwykonawcy”:

−

niepublicznemu zakładowi opieki zdrowotnej, w zakresie zadań określonych w statucie
tego zakładu,

−

osobie wykonującej zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub
indywidualnej specjalistycznej praktyki na zasadach określonych w odrębnych
przepisach,

−

grupowej praktyce lekarskiej i grupowej praktyce pielęgniarek, położnych prowadzącym
działalność na zasadach określonych w przepisach odrębnych,

−

osobie  legitymującej  się  nabyciem  fachowych  kwalifikacji  do  udzielania  świadczeń
zdrowotnych  w  określonym  zakresie  lub  w  określonej  dziedzinie  medycyny,  która
dysponuje  lokalem  oraz  aparaturą  i  sprzętem  medycznym,  odpowiadającymi
wymaganiom  przewidzianym  dla  zakładów  opieki  zdrowotnej,  oraz  spełnia  warunki
określone w przepisach o działalności gospodarczej.

Szczegółowe zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne określa Ustawa z 27 sierpnia
2004 r.  o  świadczeniach  opieki  zdrowotnej  finansowanych  ze  środków  publicznych,
rozporządzenie MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na
świadczenia zdrowotne.
Prawo  o  zamówieniach  publicznych  –  ustawa  z  dnia  29  stycznia  2004 r.  (Obwieszczenie
Marszałka Sejmu z 20 listopada 2007 r. - jednolity tekst Dz. U. Nr 233, poz. 1655) stosowana
jest  przez  zakłady  opieki  zdrowotnej  do  zakupu  materiałów  i  zlecenia  usług  innych  niż
medyczne (np. remont, rozbudowa, komputeryzacja).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych

W publicznych zakładach opieki zdrowotnej analizę kosztów ustala się na poziomie

następujących ośrodków:

−

ośrodki udzielania świadczeń zdrowotnych – koszty działalności podstawowej
(np. osobodzień pobytu na oddziale szpitalnym oraz pacjent z przypisanymi na jego rzecz
lekami, badaniami lekarskimi w przychodni),

−

ośrodki wspomagające działalność podstawową – koszty działalności pomocniczej,

−

ośrodek kosztów związanych z zarządzaniem – koszta zarządu.

Do ewidencji kosztów wchodzą:
1) zużycie materiałów, w tym leków, żywności (oddział szpitalny), sprzętu jednorazowego

użytku, odczynników chemicznych i materiałów diagnostycznych, paliwa),

2) zużycie energii elektrycznej i cieplnej,
3) usługi wykonywane przez inną firmę na rzecz zakładu medycznego (remontowe,

transportowe, medyczne wykonywane przez inny zakład, inne),

4)  podatki i opłaty ( np. za wynajem pomieszczeń),
5)  wynagrodzenia ( wszystkie formy zatrudnienia),
6)  świadczenie  pracownicze  (składka  na  ubezpieczenie  społeczne  i  zdrowotne,  odpis  na

zakładowy fundusz świadczeń socjalnych),

7) amortyzacja,
8) pozostałe koszta (ubezpieczenia, delegacje).
W ośrodkach pomocniczych do kosztów zaliczymy:

−

koszty materiałów użytych bezpośrednio do wykonania usługi,

−

koszty ośrodków działalności pomocniczej rozliczonego według odpowiednio dobranych
kryteriów podziałowych ustalone przez kierownika zakładu.

Przy  wyznaczaniu  kosztów  procedury  medycznej bierze  się  pod  uwagę  przeciętne  ilościowe
zużycie oraz bieżące ceny materiałów. Do wyznaczenia kosztów sprzedaży procedury dolicza
się narzut kosztów zarządu.
Dla  wszystkich  procedur  wytwarzanych  w  danej  jednostce  sporządza  się  ewidencję  ich
wykonania.  Ustalenia  powyższe  są  zawarte  w  Rozporządzeniu  Ministra  Zdrowia  i  Opieki
Społecznej  z  dnia  22  grudnia  1998  r.  w  sprawie  szczególnych  zasad  rachunku  kosztów
w publicznych zakładach opieki zdrowotnej( Dz. U. Nr 164, poz. 1194).
Powyżej  przedstawiono  najistotniejsze  postanowienia  ustawy,  natomiast  zainteresowanych
szczegółami odsyłam do źródła.
Ubezpieczenie społeczne

Główne dokumenty regulujące sprawę ubezpieczeń społecznych, to:

−

ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst
jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu z 8 stycznia 2007 r. – Dz. U. 2007, Nr 11,
poz. 74)

−

ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

−

osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).

−

ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
Ubezpieczenie społeczne jest ważnym elementem polityki państwa. Potwierdza to ustawa

z dnia  13  października  1998  r.  o  systemie  ubezpieczeń.  Z  zapisu  art.  2  i  treści  tej  ustawy
wynika, że stoi  na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na
płeć,  stan cywilny,  stan rodzinny.  Ważność tej ustawy potwierdza również  fakt, że państwo
gwarantuje wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych określa:

1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym,
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zasady, tryb i terminy zgłoszeń do ewidencji, opłacania składek, działania Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Rezerwy Demograficznej,

4) organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:

−

ubezpieczenie emerytalne;

−

ubezpieczenia rentowe;

−

ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane „ubezpieczeniem chorobowym”;

−

ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane
„ubezpieczeniem wypadkowym”.

Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:
1)  Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
2)  otwarte fundusze emerytalne (fundusz wybrany przez ubezpieczonego),
3)  zakłady emerytalne, określone w przepisach o zakładach emerytalnych,
4)  płatnicy składek.
Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest:
–

pracodawca – w stosunku do pracowników i poborowych odbywających służbę
zastępczą, jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną
w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi,

–

ZUS – dla osób na urlopie wychowawczym albo pobierających zasiłek macierzyński
z ZUS,

–

jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia
przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania
ze stypendium na przekwalifikowanie,

–

ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne
(np. działalność na własny rachunek),

–

osoba prowadząca pozarolniczą działalność– w stosunku do osób współpracujących przy
prowadzeniu tej działalności,

–

zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą
zgodą,

–

jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej – w stosunku do
żołnierzy niezawodowych pełniących służbę czynną,

–

Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego,

–

ośrodek pomocy społecznej – w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale
lub ciężko chorym członkiem rodziny,

–

powiatowy urząd pracy – w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub
stypendium,

–

Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – w stosunku do
osób, których świadczenia pracownicze finansowane są przez to Biuro oraz szereg innych
sytuacji określonych art. Ustawy.

–

Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń
społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne,

które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
–

pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia
ustania tego stosunku,

–

osobami wykonującymi pracę nakładczą od dnia oznaczonego w umowie jako dzień
rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,

–

członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo
innej umowy o świadczenie usług,

–

osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

–

posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu
Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,

–

osobami pobierającymi stypendium sportowe,

–

duchownymi,

–

osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego
i poszukiwania nowego zatrudnienia,

–

osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

–

osobami  niepracującymi  w  związku  z  koniecznością  sprawowania  bezpośredniej,
osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie
zamieszkującymi,  matką,  ojcem  lub  rodzeństwem  (składkę  opłaca  ośrodek  pomocy
społecznej) oraz inne sytuacje zapisane w art. 6 ustawy.
Ustawa  przewiduje  możliwość  dobrowolnego  ubezpieczenia  emerytalnego  i  rentowego

dla osób i sytuacji wymienionych w art. 7 i 8 ustawy.

Obywatele

polscy

zatrudnieni

granicą

polskich

przedstawicielstwach

dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji
Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich
placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach są traktowani na równi z zatrudnieniem na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że umowy międzynarodowe
stanowią inaczej.

Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw

obcych,  których  pobyt  na  obszarze  Rzeczypospolitej  Polskiej  nie  ma  charakteru  stałego
i którzy  są  zatrudnieni  w  obcych  przedstawicielstwach  dyplomatycznych,  urzędach
konsularnych,  misjach,  misjach  specjalnych  lub  instytucjach  międzynarodowych,  chyba  że
umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Obowiązkowo  ubezpieczeniom  emerytalnemu,  rentowym,  chorobowemu  i  wypadkowemu
podlegają osoby fizyczne wykonujące pracę niezależnie od charakteru zatrudnienia.
Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:
1)  pracowników,
2)  osób wykonujących pracę nakładczą,
3)  członków spółdzielni,
4)  zleceniobiorców,
5)  posłów i senatorów,
6)  stypendystów sportowych,
7)  pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
8)  osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie
9)  odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
10)  osób współpracujących ze zleceniobiorcami,
11)  funkcjonariuszy Służby Celnej,
12)  poborowych odbywających służbę zastępczą
13)  osób  pobierających  świadczenie  szkoleniowe  po  ustaniu  zatrudnienia  finansują

z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

Wyżej wymienione osoby, z wyjątkiem posłów i senatorów, stypendystów sportowych,

słuchaczy KSAP, funkcjonariuszy Służby Celnej, składkę na ubezpieczenie chorobowe
i wypadkowe płacą w całości sami ubezpieczeni.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób

prowadzących pozarolniczą działalność i osób przez nich zatrudnionych finansują w całości,
z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Z pomocy społecznej, w całości, opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe  osób:  rezygnujących  z  zatrudnienia  w  związku  z  koniecznością  sprawowania
bezpośredniej,  osobistej  opieki  nad  długotrwale  lub  ciężko  chorym  członkiem  rodziny  oraz
osoby niezamieszkujące wspólnie z matką, ojcem lub rodzeństwem finansują w całości

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bezrobotnych finansują w całości

powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenia socjalne

wypłacane  w  okresie  urlopu  oraz  osób  pobierających  zasiłek  socjalny  wypłacany  na  czas
przekwalifikowania  zawodowego  i  poszukiwania  nowego  zatrudnienia,  finansuje  w  całości
budżet  państwa.  Budżet  państwa,  za  pośrednictwem  ZUS,  opłaca  też  składki  osób
przebywających  na  urlopach  wychowawczych  lub  pobierających  zasiłek  macierzyński  albo
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Składki na ubezpieczenia społeczne niektórych zatrudnionych osób niepełnosprawnych

finansowane są zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.)

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenie

pielęgnacyjne finansuje w całości wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców

stanowi kwota uposażenia, stypendium, świadczenia socjalnego, zasiłek, kwota minimalnego
wynagrodzenia, świadczenie szkoleniowe, wynagrodzenie za pracę.

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są

w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopa procentowa
składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników
składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.

Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określają

przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Stopy procentowe składek wynoszą:

1)  19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne,
2)  13,00% podstawy wymiaru – na ubezpieczenia rentowe;
3)  2,45% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie chorobowe;
4)  od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie wypadkowe.
Część  składki  na  ubezpieczenie  emerytalne  pochodząca  ze  składki  ubezpieczonego,
wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez Zakład do wybranego
przez  ubezpieczonego  otwartego  funduszu  emerytalnego,  z  uwzględnieniem  zapisów
zawartych w ustawie z dnia grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.  W  okresie  do  dnia  31  grudnia  2008  r.  część  składki  na  ubezpieczenie
emerytalne,  w  wysokości  określonej  w  art.  112  ust.  2  i  3  ustawy  jest  odprowadzana  przez
Zakład do FRD.

Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD)

Dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku

na  rachunku  funduszu  emerytalnego,  pomniejszonych  o  kwotę  niezbędną  na  wypłaty
świadczeń  przypadających  na  pierwszy  miesiąc  kolejnego  roku  –  tworzy  się  Fundusz
Rezerwy Demograficznej.
FRD  zasilany  jest  także  ze  środków  z  prywatyzacji  mienia  Skarbu  Państwa,  lokat  i  odsetek
uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS, innych źródeł.
Środki  FRD  mogą  być  wykorzystane  wyłącznie  na  uzupełnienie  wynikającego  z  przyczyn
demograficznych niedoboru funduszu emerytalnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym

w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Dysponentem FUS jest Zakład.
Przychody FUS pochodzą:
–

ze składek na ubezpieczenia społeczne, nie podlegających przekazaniu na rzecz
otwartych funduszy emerytalnych;

–

ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzecz otwartych funduszy
emerytalnych;

–

z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na świadczenia,
których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych

–

z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych;

–

z oprocentowania rachunków bankowych FUS;

–

z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego,

–

z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS;

–

ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami;

–

z dotacji z budżetu państwa;

–

ze środków FRD oraz innych źródeł.

Drugim ważnym dokumentem dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia

grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Ustawa 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

szczegółowo określa:
–

usługi świadczone przez ZUS,

–

okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń,

–

ocenę i świadczenia w czasie niezdolności do pracy,

–

podstawę wymiaru emerytur i rent,

–

zasady obliczania rent i emerytur dla osób urodzonych przed i po 31 grudnia 1948 r.

–

zasady obliczania stażu pracy do emerytur i rent dla górników, kolejarzy, pracowników
niektórych urzędów i organów bezpieczeństwa publicznego,

–

zasady obliczania emerytur i rent,

–

terminy wypłaty świadczeń,

–

zasady wypłaty świadczeń oraz sankcje w stosunku do osób pobierających nienależnie
świadczenia.
Ustawa podaje, dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r, zasady obliczania kapitału

początkowego i sposoby jego waloryzacji oraz sposób obliczania emerytury według nowych
zasad. Raz do roku ZUS przekazuje ubezpieczonym informacje o stanie indywidualnego
konta.

Zasady przyznawania świadczeń emerytalno-rentowych rolnikom określa ustawa z dnia

20  grudnia  1990  r.  o  ubezpieczeniu  społecznym  rolników  (Dz.U.  z  1998  r.  Nr  7,  poz.  25
z późn.  zm.)  Ustawa  wielokrotnie  nowelizowana.  Zmiany  obowiązujące  od  2  maja  2004  r.
dają  prawo  do  ubezpieczenia  w  KRUS  obywatelom  państw  członkowskich  UE,
podejmującym  osobiście  i  na  własny  rachunek  działalność  rolniczą  w  gospodarstwie
położonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną powołaną do

realizacji postanowień ustaw o ubezpieczeniu społecznym. Posiada osobowość prawną.
Siedzibą Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z obowiązującymi przepisami sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego.

Do zakresu działania Zakładu należy między innymi:
1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:

a) stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych

świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy
składek,

c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie

zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek

i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy
ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,

e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
f) orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla

potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

2) realizacja umów i porozumień międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń społecznych,
3) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz

środkami Funduszu Alimentacyjnego

4) opracowywanie aktualnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych,
5) kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków

w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi,

6) prowadzenie spraw administracyjnych, wydawniczych, popularyzatorskich.

Płatnicy składek są zobowiązani udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki

informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób
trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie
odrębnych umów.

Osoby zainteresowane szczegółami przyznawania i obliczenia świadczeń emerytalnych

i rentowych odsyłam do Ustaw.

Fundusze emerytalne

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. (z pewnymi wyjątkami określonymi w ustawie),

mogą korzystać z następujących form zabezpieczenia sobie emerytury:
Filar  I  –  fundusz  emerytalny  zarządzany  tylko  przez  Zakład  Ubezpieczeń  Społecznych.
Każdy z ubezpieczonych posiada w tym funduszu swój indywidualny rachunek.
Filar  II  to  kilkanaście  funduszy  emerytalnych,  z  których  każdy  zarządzany  jest  przez
komercyjne powszechne towarzystwo emerytalne. Składka w tym filarze wynosi 7,3% płacy.
Przynależność do I lub II filaru jest obowiązkowa. Wybór Otwartego Funduszu Emerytalnego
następuje  w  ciągu  7  dni  po  rozpoczęciu  pracy,  w  przeciwnym  wypadku  fundusz  wybiera
ZUS.  Wysokość  pobieranej  emerytury  jest  zależna  od  wysokości  wpłaconych  składek.  Dla
osób, które zarabiają  mało ustawodawca ustalił minimalną kwotę emerytury, która może być
wyższa od kwoty obliczonej na podstawie składek.
Filar  III  –  dobrowolne  dodatkowe  oszczędności  gromadzone  w  ramach  pracowniczych
programów emerytalnych  lub Indywidualnych  Kont Emerytalnych. Stanowią one dodatkowe
zabezpieczenie finansowe na emeryturze lub zabezpieczenie finansowe rodziny w przypadku
śmierci uczestnika programu IKE.
Może on mieć 4 formy:
1)  fundusz inwestycyjny,
2)  papiery wartościowe,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
4) rachunek bankowy.

Zaletą wpłat indywidualnych na IKE jest to, że:

−

objęte są ulgą podatkową (w 2005 r. maksymalna kwota wpłat na IKE zwolniona
z podatku od dochodów kapitałowych wynosiła 3635 zł),

−

zyski zwolnione z podatku od dochodów kapitałowych,

−

brak podatku od darowizn i spadków.

Aby założyć IKE należy zawrzeć umowę z jedną z następujących instytucji:
1)  fundusz inwestycyjny,
2)  biuro maklerskie,
3)  zakład ubezpieczeń,
4)  bank.

W zależności od wyników inwestycyjnych funduszu wpłacane składki mogą mieć różną

stopę  waloryzacji.  Przed  podjęciem  decyzji  o  wyborze  Otwartego  Funduszu  Emerytalnego
czy  Indywidualnego  Konta  Emerytalnego  należy  sprawdzić  wyniki  inwestycyjne,  strategie
inwestycyjne,  akcjonariat,  kapitały  własne,  pobierane  opłaty  za  zarządzanie  obowiązujące
w danym funduszu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie podstawowe akty prawne regulują zasady udzielania opieki zdrowotnej?
2.  Jakie zakłady opieki zdrowotnej funkcjonują w Polsce?
3.  Jakie rodzaje usług medycznych są finansowane z NFZ?
4.  Jakie są zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne?
5.  W jakich przypadkach osoba ubezpieczona ponosi koszta badań lekarskich?
6.  Kto może być założycielem zakładu opieki zdrowotnej?
7.  Jakie zadania realizuje Narodowy Fundusz Zdrowia?
8.  Jakie są źródła przychodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych?
9.  Jakie świadczenia społeczne gwarantuje FUS?
10.  W jakich przypadkach składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne opłaca gmina?
11.  Kto  opłaca  składki  na  ubezpieczenie  społeczne  osób  prowadzących  pozarolniczą

działalność?

12.  Jakie świadczenia gwarantuje ustawa emerytalna?
13.  Jakie główne zadania realizuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych?
14.  Który  filar  ubezpieczenia  emerytalnego  obsługiwany  jest  przez  otwarte  fundusze

emerytalne?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś pracownikiem wykonującym pracę na własny rachunek. Określ na podstawie

przepisów i informacji uzyskanych w NFZ i ZUS wysokość miesięcznej składki na
ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Jakie czynniki wpływają na zmianę wysokości składki?
Jaka część z tej kwoty zostanie przekazana na I, a jaka na II filar funduszu emerytalnego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z ustawami: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

2)  ustalić, co zawierają w swej treści o składkach wymienione ustawy,
3)  przyjąć faktyczną podstawę wymiaru składki na podstawie zarobków,
4)  odwiedzić  ZUS  celem  pobrania  druku  ZUS  ZUA  lub  ustalenia  najniższej  podstawy

wymiaru składek (dane takie uzyskasz w Internecie),

5)  wykonać obliczenia, wypełnić druk ZUS ZUA,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

teksty ustaw: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas typowego wykonania

ćwiczeń rehabilitacyjnych z osobą po operacji amputacji kończyny dolnej. Zestawienie
sporządź według wzoru będącego załącznikiem do rozporządzenia MZiOS z dnia 22 grudnia
1998 r.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z treścią Rozporządzenie MZiOS z dnia 22 grudnia 1998 r.,
2)  ustalić czas i miejsce prowadzenia rehabilitacji,
3)  wypisać  wszystkie  czynności,  materiały  i  sprzęt  medyczny  potrzebne  do  wykonania  tej

procedury,

4) zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie  Ministra  Zdrowia  i  Opieki  Społecznej  z  dnia  22  grudnia  1998 r
w sprawie  szczególnych  zasad  rachunku  kosztów  w  publicznych  zakładach  opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194).

−

arkusze papieru, mazaki

−

arkusze szarego papieru lub folia i rzutnik pisma.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Panie Wiśniewska i Wysocka założyły spółkę cywilną w celu zarejestrowania grupowej

praktyki terapeutycznej. Miejscem prowadzenia działalności będzie dzierżawiony
i zaadaptowany na potrzeby zajęć indywidualnych i grupowych lokal. Przygotuj ofertę spółki
do NFZ i do urzędu gminy na wykonywanie usług rehabilitacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z Rozporządzeniem MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy

o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne,

2) sporządzić wykaz usług rehabilitacyjnych, które mogą wykonywać wymienione osoby

(w wykazie uwzględnić te usługi, które mogą być zakontraktowane w NFZ oraz
oddzielnie dla gminy,

3)  przygotować ofertę usług do NFZ,
4)  dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych,

−

tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie
zamówienia na świadczenia zdrowotne,

−

tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju
świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych,

−

tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.),

−

kartki papieru, zeszyt, długopis.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła prawa dotyczącego ubezpieczeń zdrowotnych?



wymienić zasady zgłoszenia osoby do ubezpieczeń zdrowotnych
i społecznych?



ustalić wykaz świadczeń wykonywanych przez terapeutę samodzielnie?



obliczyć wysokość składki na ubezpieczenie społeczne?

wykonać ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas wykonania
ćwiczenia rehabilitacyjnego?



przygotować s dokumenty konieczne do zawarcie kontraktu na usługi

z zakresu rehabilitacji przez spółkę prowadzącą praktykę grupową?



przygotować ofertę usług świadczonych przez terapeutę zajęciowego?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych

4.3.1. Materiał nauczania

Charakterystyka rynku usług

Prawo gospodarcze – ogół przepisów prawnych normujących sposób i formy

oddziaływania  przez  państwo  na  gospodarkę  narodową,  funkcjonowanie  podmiotów
gospodarczych,  ich  uprawnienia  względem  posiadanego  mienia,  zobowiązania  i  stosunki
prawne  Przepisy  te  zawarte  są  między  innymi  w  kodeksie  cywilnym,  administracyjnym,
handlowym.  System  gospodarczy,  to  układ  zależności  i  procesów  funkcjonujących
w państwie,  w ramach  którego  instytucje  państwowe,  firmy,  organizacje  społeczne,
gospodarstwa  domowe  wykorzystują  zasoby  dla  zapewnienia  ludziom  towarów  i  usług.
Polska  od  1990 r.  wprowadza  w  życie  system  gospodarki  rynkowej.  Polega  on  na  tym,  że
osoby  prywatne  i  firmy  mogą  kupować,  sprzedawać  na  wzajemnie  ustalonych  warunkach,
przy  minimalnej,  ograniczonej  prawem  interwencji  władz  publicznych.  Prawidłowość
wszelkich  zachowań  gospodarczych  sprawdza  i  reguluje  rynek.  Gospodarkę  rynkową
charakteryzują  następujące  cechy:  przedsiębiorczość,  własność  prywatna,  uwolniony  system
cen,  konkurencja.  Każde  przedsiębiorstwo  funkcjonuje  w  rzeczywistych  warunkach
rynkowych, czyli w określonym otoczeniu, które wywiera istotny wpływ na jego działalność.
Wyróżnić możemy otoczenie bezpośrednie i pośrednie.
Elementami otoczenia bezpośredniego są inni uczestnicy rynku:

−

dostawcy,

−

nabywcy,

−

pracownicy,

−

konkurencyjne firmy,

−

agencje doradcze, marketingowe,

−

banki,

−

urzędy skarbowe, ZUS

−

instytucje ubezpieczeniowe.

Elementami otoczenia pośredniego są:

−

obowiązujące zasady działania (przepisy prawne) ustalone przez organy władzy
i administracji,

−

sytuacja polityczna i ekonomiczna kraju,

−

możliwość korzystania z postępu naukowo-technicznego,

−

tradycja, kultura i religia społeczeństwa,

−

warunki przyrodnicze i demograficzne panujące na terenie działania przedsiębiorstwa.

Każde  przedsiębiorstwo  powinno  badać  otoczenie,  w którym  działa. Wyniki  badań powinny
stanowić podstawę podejmowania właściwych decyzji, które warunkują sukces rynkowy.
Mówiąc  o  rynku  nie  można  pominąć  charakterystyki  konsumenta  i  producenta  oraz  relacji
między nimi. Wcześniej opiszmy pojęcia, które charakteryzują rynek:

Dobra wolne – określane są również jako dobra darmowe. Są to dobra naturalne

bezpośrednio dostarczane przez przyrodę (np. woda, drewno) i dostępne bez ponoszenia
kosztów.

Dobra prywatne, to takie, które są wytwarzane i dostarczane na rynek przez

przedsiębiorstwa i osoby prywatne. Ich główną cechą jest to, że są nastawione na zyski.

Dobra publiczne – wytwarzane są przez państwo. Cechą charakterystyczną tych dóbr

i usług jest to, że mogą być konsumowane przez wielu ludzi i rzadko przynoszą zyski.
Dotyczą np. oświaty, ochrony zdrowia, obrony narodowej, utrzymania dróg, utrzymania
teatrów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dobra ekonomiczne – są wytwarzane przez człowieka w ograniczonej ilości, są dobrami

rzadkimi. Należą do nich:

−

dobra konsumpcyjne – produkty będące efektem działalności gospodarczej człowieka.
Służą do zaspokajania potrzeb gospodarczych w sposób bezpośredni.

−

dobra produkcyjne – służą do tworzenia innych dóbr, nazywamy je czynnikami
produkcji.

Pomiędzy dobrami mogą zachodzić dwa rodzaje związków:

−

związki komplementarne – polegające na uzupełnianiu się dóbr w celu zaspakajania
określonej potrzeby. Oznacza to, że zakup jednego dobra powoduje powstanie potrzeby
zakupu dobra uzupełniającego np. zakup komputera, dyskietek, płyt CD.

−

związki substytucyjne – polegające na tym, że potrzeba może być zaspokojona przez
różne zastępujące się dobra. Oznacza to, ze zakup jednego dobra wyklucza konieczność
zakupu innego dobra mogącego tą potrzebę zaspokoić.

Konsument  –  osoba  lub  firma,  która  stara  się  zdobyć  to,  co  chciałaby  mieć  w  granicach
wyznaczonych przez ilość pieniędzy, którymi dysponuje.
Producent  –  osoba  lub  firma,  która  stara  się  wytworzyć  towary  i  usługi,  które  konsumenci
będą nabywać. Głównym celem producenta jest osiągnięcie zysku.
Zysk  to  nadwyżka  finansowa,  która  powstaje  po  odliczeniu  kosztów  związanych  z  ich
wytworzeniem.

Tabela 1. Klasyfikacja rynków [opracowanie własne]

Kryterium

podziału

Rodzaj rynku

Cechy charakterystyczne

dóbr
konsumpcyjnych
i usług

Przedmiotem obrotu są produkty bezpośredniego zaspakajania potrzeb
nabywców np. żywność, ubrania, meble, lodówki, usługi krawieckie,
ubezpieczeniowe.

kapitałowy

W skład rynku kapitałowego wchodzą: rynek dóbr produkcyjnych
(surowce, materiały, maszyny), dóbr inwestycyjnych, nieruchomości,
kredytowy, walutowy, papierów wartościowych.

Przedmiot
obrotu
rynkowego

pracy

Przedmiotem obrotu jest kapitał ludzki, na który składa są wiedza
i umiejętności do wykonywania określonej pracy.

lokalny

Najczęściej zasięgiem obejmuje gminę, miasto powiatowe

regionalny

Rynek ten najczęściej obejmuje swym obszarem województwo, region.

krajowy

Transakcje zawierane pomiędzy kupującymi
i sprzedającymi z obszaru całego kraju.

zagraniczny

Transakcje zawierane na rynku konkretnego państwa, np. na rynku
niemieckim, angielskim, chińskim.

Zasięg

międzynarodowy

Transakcje zawierane z kontrahentami z całego świata. Przykładem mogą
być Targi Poznańskie, Giełda Papierów Wartościowych w Londynie.

skupu

zbytu

hurtowy

Szczebel
obrotu

detaliczny

sprzedawcy

Sytuacja rynkowa, w której wielkość zapotrzebowania na produkty
przewyższa wielkość ich ofert sprzedaży. Sytuacja ta prowadzi do
spekulacji i wzrostu cen

Stopień
zrównoważ
enia

konsumenta

Sytuacja rynkowa, w której wielkość zapotrzebowania na produkty jest
mniejsza od przedstawionej oferty sprzedaży. Prowadzi do konkurencji
między sprzedającymi i walki o nabywcę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czym jest rynek?

Słowo rynek wywodzi się ze słowa niemieckiego ,,ring”. W dawnych czasach oznaczało

miejsca wymiany handlowej, zawierania transakcji. Obecnie słowo rynek należy uzupełnić
o inne treści gdyż do poruszania się po nim potrzebna jest wiedza specjalistyczna (giełda,
papiery wartościowe, itp.).

Rynek, to proces przepływu informacji pomiędzy kupującymi i sprzedającymi oraz

wymiany dóbr i usług dokonywanej poprzez akty kupna – sprzedaży. Rynek, to także zbiór
transakcji zawieranych przez konkurujące ze sobą podmioty gospodarcze o podobnym profilu
działalności.

Dzięki rynkowi producenci i konsumenci osiągają swoje cele.

W gospodarce rynkowej możemy wyróżnić dwie grupy działalności:

−

rynek czynników produkcji,

−

rynek usług konsumpcyjnych.

Usługi i wyroby

Na rynku medycznym mamy do czynienia z wyrobem (np. przedmioty ortopedyczne,

narzędzia medyczne) i w przeważającej większości z usługami.

Wyrobem jest każda rzecz materialna, która zaspakaja określoną potrzebę użytkownika.
Usługą jest świadczenie, które jedna strona zwana usługodawcą może zaoferować drugiej

stronie – usługobiorcy.

Cechy charakterystyczne usługi:

−

jest procesem dynamicznym, rozgrywającym się w określonym czasie,

−

trudno mierzalna,

−

wysoko zróżnicowana (usunięcie woreczka żółciowego, transplantacja nerki),

−

trudno porównywalna.
Usługi są świadczone bezpośrednio usługobiorcy. Usługobiorca i usługodawca wchodzą

w bezpośredni  kontakt.  Świadczenie  usługi  i  jej  konsumpcja  odbywa się  w  jednym  miejscu.
Trudno jest np. usunąć ząb, wykonać masaż czy wydać orzeczenie lekarskie o stanie zdrowia
na  odległość,  bez  udziału  pacjenta.  Proces  świadczenia  usług  jest  nierozdzielny.  Nie  można
go też przechować czy gromadzić.
Usługi  medyczne  mają  charakter  doraźny  i  odbywają  się  w  konkretnym  czasie  (usunięcie
wyrostka robaczkowego, usunięcie zęba, itp.) lub są procesem długotrwałym (psychoterapia).
Usługi  medyczne  cechuje  znaczny  poziom  pracochłonności  i  wymagają  wysokich
kwalifikacji usługodawcy.

Podmiotem rynku usług może być przedsiębiorstwo rynkowe, instytucje rynkowe takie

jak  banki,  giełdy,  towarzystwa  ubezpieczeniowe,  spółdzielnie,  państwo  (usługi  w  zakresie
oświaty,  ochrony  zdrowia,  ochrony  środowiska  naturalnego,  obrony  narodowej,  techniki).
Usługobiorcami  są  przedsiębiorstwa  i  zakłady  przemysłowe,  gospodarstwa  rolne,
przedsiębiorstwa usługowe, gospodarstwa domowe, indywidualni konsumenci. Usługi można
sklasyfikować  według  rozmaitych  kryteriów.  A  oto  niektóre  przykłady  klasyfikacji  usług
prezentowane  przez  różnych  ekonomistów.  Nie  zawsze  klasyfikacje  zawierają  elementy
wykluczające się:
a)  Ze względu na rodzaj rynku świadczeń:

−

usługi na rynku zaopatrzeniowym,

−

rynku zbytu,

−

rynku kapitałowym,

−

rynku pracy.

b) Usługi można podzielić na:

−

masowe (szkolnictwo, gastronomia, szczepienia ochronne, itp.),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

profesjonalne (doradca podatkowy, tłumacz przysięgły, notariusz, itp.),

−

personalne (stomatolog, fryzjer, itp.).

c) Usługi można też podzielić na takie, które wymagają wielkich nakładów finansowych

oraz takie, na których wykonanie przedsiębiorstwo podnosi minimalne koszty.

Jeszcze inną klasyfikację usług prezentują K. Kielan i K. Pokora w książce

,,Przygotowanie do działalności usługowej”:
a) usługi związane z kształtowaniem materialnych warunków bytu:

−

usługi osobiste,

−

usługi na rzecz gospodarstw domowych,

−

gospodarka komunalna,

−

gospodarka mieszkaniowa,

b) usługi związane z produkcją dóbr materialnych:

−

finanse i ubezpieczenia,

−

handel,

−

transport i łączność,

−

nauka i rozwój techniki,

c) usługi związane z kształtowaniem osobowości ludzi:

−

ochrona zdrowia i opieka społeczna,

−

kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek,

−

kultura i sztuka,

−

oświata i wychowanie.

Rynek charakteryzują następujące elementy:

−

popyt,

−

podaż,

−

cena.
Popyt – ilość dóbr lub usług, jaką usługobiorcy chcą nabyć w danym czasie i miejscu

i po danej cenie.

Prawo popytu – wyższym cenom dobra lub usług odpowiadają mniejsze wielkości

popytu, co oznacza, że wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu, natomiast
niższym cenom towarzyszy wzrost wielkości popytu.

Zwiększenie usług zależy w znacznym stopniu od przemian demograficznych,

zasobności obywateli, kultury obywateli, zaangażowania władz samorządowych (gminnych,
regionalnych) w zakresie realizacji zadań własnych określonych ustawą o samorządzie
terytorialnym.

Podaż – ilość dóbr lub usług, jaką usługodawca oferuje w danym czasie i po danej cenie.
Prawo podaży – w miarę wzrostu ceny ilość danego dobra, oferowana na sprzedaż

rośnie i odwrotnie – w miarę spadku ceny oferta sprzedaży zmniejsza się.

Podaż rynkowa zależy od wielu czynników. Można do nich zaliczyć: koszty produkcji,

ceny dóbr pokrewnych, oczekiwania dotyczące przyszłych cen, warunki naturalne, rozmiary
importu i eksportu, inwestycje, podatki, subsydia, liczba przedsiębiorstw w gałęzi.

Nadwyżka rynkowa jest wtedy, gdy podaż danego towaru przewyższa popyt na ten

towar. Występuje przy cenach wyższych od ceny równowagi.

Niedobór rynkowy jest wtedy, gdy popyt na dany towar przewyższa podaż tego towaru

na rynku. Występuje przy cenach niższych od ceny równowagi rynkowej.

Cena – ilość pieniędzy, jaką usługobiorca płaci usługodawcy za usługę.
Cena maksymalna – to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji

kupna i sprzedaży. Ustalana jest w celu ochrony konsumentów przed zbyt wysokimi cenami
(poniżej ceny równowagi rynkowej).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cena minimalna – to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna

i sprzedaży. Ustalana jest w celu zapewnienia opłacalności produkcji jak największej liczbie
producentów (powyżej ceny równowagi rynkowej).

Elastyczność określa mierzoną w procentach siłę reakcji popytu lub podaży na zmiany

czynników je determinujących (np. cena, koszty produkcji, efektywność produkcji).

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje elastyczności popytu: cenową, dochodową

i mieszaną.

Rys. 1. Graficzny obraz równowagi rynkowej

Równowaga rynkowa to stan, w którym wielkość popytu na produkt lub usługę zrównuje

się  z  wielkością  podaży.  Występuje  wówczas,  gdy  udaje  się  znaleźć  cenę,  przy  której
kupujący są skłonni nabyć dobra lub usługi, a sprzedający są skłonni taką ilość sprzedać.
Te trzy elementy kształtują rynek usług
Mówiąc o rynku nie można też pominąć ważnego elementu, którym jest konkurencja.
Konkurencją  nazywamy  proces  oddziaływania  uczestników  rynku,  którzy  realizując  swój
cel,  przedstawiają  korzystniejsze  od  innych  oferty  pod  względem  jakości  i  różnorodności
produktów oraz ceny. Konkurencja występuje między sprzedającymi lub między kupującymi.
Popyt i podaż na rynku usług medycznych

Wyniki badań demograficznych poprowadzonych w Polsce dotyczące stanu zdrowia

ludzi  w  wieku  poprodukcyjnym,  ukierunkowują  system  opieki  zdrowotnej  na  usługi,
z których  będzie  korzystała  ta  populacja  ludzi.  Migracja  młodych  ludzi  do  państw  Unii
Europejskiej  powoduje  zmniejszenie  w  kraju  liczby  dzieci  i  osób  w  wieku  produkcyjnym.
Wcześniejsze emerytury, starzejące się społeczeństwo, wzrost osób przewlekle chorych, osób
niepełnosprawnych  pozostających  z  niską  rentą  i  bez  opieki  dorosłych  dzieci,  powodują,  że
zwiększa się zapotrzebowanie na świadczenia opieki długoterminowej, głównie w zakładach.
Strategia  zabezpieczenia  opieki  nad  tą  grupa  ludzi  ustala  pewne  priorytety.  Zwiększono
składkę na ubezpieczenie zdrowotne i utworzono obowiązkowe ubezpieczenie pielęgnacyjne,
natomiast  Ustawa  z  dnia  27  sierpnia  2004 r.  o  świadczeniach  opieki  zdrowotnej
finansowanych  ze  środków  publicznych  wprowadza  zmiany  umożliwiające  udzielanie
świadczeń medycznych poza zakładem opieki zdrowotnej, w domu pacjenta np. pielęgniarska
opieka długoterminowa, hospicjum domowe. Ustawodawca stwarza też możliwość zakładania
hospicjów przez stowarzyszenia i organizacje humanitarne.

Obserwując rynek usług medycznych, mimo tych pozytywnych zmian, zauważyć można

brak równowagi rynkowej.  Popyt na usługi, szczególnie wysokospecjalistyczne, przewyższa
podaż.  Wynika  to  z  faktu,  że  ceny  za  usługi  w  prywatnych  gabinetach,  laboratoriach,
klinikach, hospicjach są wysokie. Wiele osób czeka w długich kolejkach do specjalisty, bo nie
stać  na  natychmiastową  usługę  płatną.  Nie  ma  też  większego  zapotrzebowania  na  usługi
terapeutyczne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Charakterystyka usług medycznych
W myśl ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, świadczenie

zdrowotne  to  działanie  służące  profilaktyce,  zachowaniu,  ratowaniu,  przywracaniu  lub
poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów
odrębnych  regulujących  zasady  ich  udzielania.  W  dalszej  części  tej  ustawy  wymienia  się
następujące rodzaje świadczeń medycznych:
1)  świadczenie  opieki  zdrowotnej  –  świadczenie  zdrowotne,  świadczenie  zdrowotne

rzeczowe i świadczenie towarzyszące,

2) świadczenie gwarantowane – świadczenie opieki zdrowotnej finansowane w całości ze

środków publicznych, na zasadach i w trybie określonych w ustawie,

3) świadczenie specjalistyczne – świadczenie opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach

medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej,

4) świadczenie zdrowotne rzeczowe – związane z procesem leczenia: leki, wyroby

medyczne, w tym wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi i środki
pomocnicze,

5) świadczenie towarzyszące – zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki

zdrowotnej całodobowej lub całodziennej oraz usługi transportu sanitarnego,

6) świadczenie wysokospecjalistyczne – świadczenie opieki zdrowotnej lub procedurę

medyczną spełniające łącznie następujące kryteria:
a) udzielenie świadczenia wymaga wysokiego poziomu zaawansowania technicznego

świadczeniodawcy i zaawansowanych umiejętności osób udzielających świadczenia,

b) koszt jednostkowy świadczenia jest wysoki,

7) zabiegi przyrodolecznicze i rehabilitacyjne w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach

uzdrowiskowych i ambulatoryjnym lecznictwie uzdrowiskowym nie związane z chorobą
podstawową będącą bezpośrednią przyczyną skierowania na leczenie uzdrowiskowe;

8) poradnictwo seksuologiczne w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej,

z wyłączeniem osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

Rodzaje usług medycznych finansowanych ze środków publicznych oraz częściowo

odpłatnych

Zgodnie z art. 15 Ustawy świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie,

prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie
chorobom  i  urazom,  wczesne  wykrywanie  chorób,  leczenie,  pielęgnacja  oraz  zapobieganie
niepełnosprawności i jej ograniczanie.
Usługi medyczne dotyczą podstawowej opieki zdrowotnej, opieki długotrwałej i paliatywnej,
specjalistycznej  opieki  ambulatoryjnej,  leczenia  szpitalnego,  rehabilitacji,  stomatologii,
psychiatrii, profilaktycznych programów zdrowotnych oraz zaopatrzenia ortopedycznego.
Podstawowa  opieka  zdrowotna  (bezpłatna)  jest  realizowana  przez  lekarza  rodzinnego,
lekarza  ogólnego,  internistę  lub  pediatrę,  pielęgniarkę  i  położną.  Leczenie  jest  prowadzone
w zakładzie lub domu chorego.

Podstawowa opieka zdrowotna obejmuje opiekę nad kobietą w okresie ciąży, porodu

i połogu opiekę  nad  kobietą  w  okresie  karmienia  piersią,  opiekę  nad  noworodkiem,  dziećmi
i dorosłymi.  Lekarz  może  skierować  na  badania  diagnostyczne,  leczenie  specjalistyczne,
leczenie szpitalne. Pacjent  może wybrać  lekarza, pielęgniarkę  i położną spośród tych, którzy
zawarli kontrakt z NFZ.

Nie można pominąć profilaktycznej opieki zdrowotnej prowadzonej w środowisku

nauczania  i  wychowania.  Minister  Zdrowia  w  rozporządzeniu  z  dnia  25  czerwca  2003 r.
w sprawie  zakresu  i  organizacji  profilaktycznej  opieki  zdrowotnej  nad  dziećmi  i  młodzieżą
określił  szczegółowo  zakres  opieki  sprawowanej  przez  lekarza,  dentystę  i  pielęgniarkę  lub

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

higienistkę. Opieka medyczna obejmuje głównie profilaktyczne badania i szczepienia
ochronne (zakres usług medycznych i terminarz w załącznikach do rozporządzenia),
udzielanie pomocy przedlekarskiej, doradztwo medyczne.
Opieka długoterminowa i paliatywna (bezpłatna) jest sprawowana:

−

na  oddziałach  dla  przewlekle  chorych.  Przebywają  tu  pacjenci  po  leczeniu  szpitalnym,
którzy  wymagają  dalszej  hospitalizacji.  Pacjenci,  którzy  nie  są  w  stanie  sami
funkcjonować  i  wymagają  profesjonalnej  pielęgnacji,  rehabilitacji  i  stałego  nadzoru
lekarskiego. Pacjent jest finansowany przez NFZ do 30 dni pobytu,

−

w  zakładach  pielęgnacyjno-opiekuńczych  i  opiekuńczo-leczniczych.  Pacjenci  mają
zakończone  leczenie  szpitalne,  ale  mają  trudności  w  samodzielnym  funkcjonowaniu.
Wymagają  pielęgnacji,  rehabilitacji  i  kontroli  lekarskiej.  Pacjent  ponosi  jedynie  koszt
wyżywienia i zakwaterowania,

−

pielęgniarska opieka długoterminowa. Dotyczy to chorych przebywających w domu
i wymagających systematycznych świadczeń pielęgniarskich,

−

hospicjum stacjonarne (oddział medycyny paliatywnej). Zajmuje się poprawianiem
jakości życia osób nieuleczalnie chorych i ich rodzin, głównie z chorobami
nowotworowymi,

−

hospicjum domowe. Chorzy posiadają przynajmniej jednego opiekuna. Lekarz podczas
wizyty udziela dokładnych zaleceń dotyczących dalszej opieki nad chorym. Opiekę
w hospicjum sprawuje tzw. zespół hospicyjny (lekarz, pielęgniarka, psycholog),

−

poradnia  medycyny  paliatywnej.  Udziela  lekarskich, pielęgniarskich  i  psychologicznych
porad  dla  osób,  które  są  w  stanie  przybyć  do  poradni  oraz  wizyt  domowych  chorym
z zaawansowaną chorobą oraz udziela wsparcia rodzinie chorego.
Szczególna  ochrona  należy  się  chorym  psychicznie  lub  upośledzonym  umysłowo  ze

Świadczenie specjalistyczne, to świadczenia opieki zdrowotnej we wszystkich

dziedzinach medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej. Specjalistyczną opieką zdrowotną jest np. leczenie kardiologiczne, badanie
i terapia psychologiczna, badanie i terapia logopedyczna, terapia ortoptyczna. Specjalista
wyznacza dodatkowe badania, kieruje na zabiegi i poleca leki.

Na badania specjalistyczne należy mieć skierowanie od lekarza ubezpieczenia

zdrowotnego.  Nie  jest  wymagane  skierowanie  do  ginekologa,  położnika,  stomatologa,
onkologa,  okulisty,  dermatologa,  wenerologa,  psychiatry.  Nie  wymagają  skierowań  chorzy
z wirusem HIV, chorzy  na gruźlicę  i  na  leczenie  odwykowe. Ten przywilej dotyczy również
inwalidów wojennych i osób represjonowanych.

W ustawie opisano całą procedurę rejestracji i oczekiwania na wizytę u lekarza

specjalisty.
Leczenie szpitalne

Na leczenie szpitalne kieruje lekarz POZ lub lekarz specjalista wtedy, gdy cel leczenia

nie może być osiągnięty w warunkach ambulatoryjnych. O wyborze szpitala decyduje pacjent.
Szpital, bez uzasadnionej przyczyny nie może odmówić przyjęcia pacjenta. Szpital
posiadający kontrakt z NFZ leczy bezpłatnie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rehabilitacja lecznicza (bezpłatna)
Rehabilitacja osób po zabiegach operacyjnych, niepełnosprawnych. Składa się na nią:

−

fizjoterapeutyczne zabiegi ambulatoryjne,

−

lekarska ambulatoryjna opieka rehabilitacyjna,

−

rehabilitacja w ośrodku opieki dziennej,

−

rehabilitacja ogólnoustrojowa (prowadzona w szpitalach),

−

rehabilitacja neurologiczna,

−

rehabilitacja specjalistyczna (np. dla osób z wadą słuchu, z porażeniem mózgowym).

Stomatologia

Pacjent ma prawo do wyboru lekarza. Leczenie bezpłatne tylko przez stomatologa, który

podpisał  kontrakt  z  NFZ  oraz  prowadzi  leczenie  wymienione  w  wykazie  określonym
w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Materiały  i leczenie stomatologiczne nie uwzględnione
w wykazie opłaca pacjent.
Psychiatria

Leczenie prowadzone przez szpitale. Wyróżnić należy leczenie psychiatryczne dla dzieci

i  młodzieży,  leczenie  psychiatryczne  osób  dorosłych,  terapię  uzależnień  od  substancji
psychoaktywnych,  terapię  uzależnień  od  alkoholu,  leczenie  zaburzeń  nerwicowych,
psychiatrię  sądową,  psychiatrię  dla  chorych  somatycznie.  Leczenie  psychiatryczne  jest
bezpłatne  i  nie  jest  wymagane  skierowanie.  Wymagane  jest  skierowanie  do  szpitala
psychiatrycznego. Może być wystawione przez lekarza rodzinnego lub dowolnej specjalności
(ale nie dotyczy przyjęcia pacjenta w tzw trybie nagłym).
Profilaktyczne programy zdrowotne

Profilaktyka – działania zapobiegające powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych

skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z groźnymi
chorobami. Na przykład:

Profilaktyka w 2007 roku prowadzona jest w ramach następujących programów:

program  badań  prenatalnych,  profilaktyki  chorób  odtytoniowych,  profilaktyki  chorób
krążenia, profilaktyki gruźlicy, przewlekłej choroby płuc, profilaktyki raka piersi, profilaktyki
raka szyjki  macicy, wczesnego wykrywania zakażeń u kobiet w ciąży, wczesnej diagnostyki
i leczenia  jaskry,  wczesnej,  wielospecjalistycznej  pomocy  dziecku  zagrożonemu,  w  tym
opieka prenatalna nad płodem oraz inne programy występujące w danym regionie.
Większość z tych programów realizowano w latach wcześniejszych.
Zaopatrzenie ortopedyczne

Zaopatrzenie ortopedyczne, to świadczenia zdrowotne rzeczowe, związane z procesem

leczenia, wyroby medyczne, w tym wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi
i środki pomocnicze;

Dotyczy następujących grup:

−

optyka okularowa,

−

protetyka słuchu,

−

przedmioty ortopedyczne,

−

środki pomocnicze.
Zaopatrzenie ortopedyczne prowadzone jest przez zakłady specjalistyczne, poradnie oraz

sieć  sklepów  i  aptek.  Na  jednorazowy  zakup  środków ortopedycznych  należy  mieć  zlecenie
od lekarza POZ, lekarza specjalisty lub szpitala. Po uzyskaniu wniosku na zakup konkretnego
przedmiotu,  przed  jego  zakupem,  należy  uzyskać  akceptację  i  wniosek  zarejestrować
w Oddziale  NFZ.  Największy  jest  wybór  świadczeń  dla  osób  dotkniętych  kalectwem
kończyn.  Chorzy  mogą  otrzymać  następujące  świadczenia:  protezy  kończyn,  pończochy
kikutowe,  aparaty  ortopedyczne,  kortezy  kończyn,  laski,  kule,  balkoniki,  podpórki,  wózki
inwalidzkie,  fotele  do  siedzenia  dla  dzieci,  rurki  tracheotomijne,  materace  i  poduszki
przeciwodleżynowe,  obuwie  ortopedyczne,  indywidualne  przedmioty  pionizujące,  naprawy

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przedmiotów  ortopedycznych.  Za  większość  wymienionych  przedmiotów  i  usług  pacjent
płaci  30%  wartości  przedmiotu  (70%  NFZ).  Wózki  inwalidzkie  (do  określonej  kwoty)  są
bezpłatne.
Zakup  środków  pomocniczych  prowadzony  jest  na  podstawie  Karty  zaopatrzenia
comiesięcznego.  Zlecenie  na  określone  środki  pomocnicze  wypisuje  lekarz,  Oddział  NFZ
akceptuje  i  wydaje  Kartę  zaopatrzenia  na  cały  rok..  Lekarz  wpisuje  co  miesiąc  w  Karcie
następne  zlecenia.  W  karcie  potwierdzany  jest  zakup  środka  przez  realizatora  zlecenia  (np.
aptekę).  Na  podstawie  zlecenia  obłożnie  chorym  można  zakupić  co  miesiąc  60
pieluchomajtek za 30% ich wartości.
Zaopatrzenie w leki (bezpłatne, za częściową odpłatnością)

Zaopatrzenie w leki i wyroby medyczne przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie

recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub przez lekarza nie będącego
lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego (felczera), jeżeli posiada on prawo wykonywania
zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Funduszu umowę upoważniającą go do
wystawiania takich recept. Leki, jak podaje ustawa, dzielimy na:

−

leki podstawowe – produkt leczniczy ratujący życie lub niezbędny w terapii dla
przywracania lub poprawy zdrowia, spełniający warunki bezpieczeństwa, skuteczności
i efektywności kosztowej,

−

leki uzupełniające – produkt leczniczy wspomagający lub uzupełniający działanie leków
podstawowych, a także produkt leczniczy o zbliżonych właściwościach terapeutycznych
do leku podstawowego,

−

leki recepturowe – produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty
lekarskiej.

Leki podstawowe,  leki uzupełniające oraz leki recepturowe są wydawane świadczeniobiorcy
za odpłatnością:
1)  ryczałtową  –  za  leki  podstawowe  i  recepturowe  przygotowywane  z  surowców

farmaceutycznych  lub  z  leków  gotowych  zamieszczonych  w  wykazach  leków
podstawowych  i  uzupełniających,  pod  warunkiem  że  przepisana  dawka  leku
recepturowego  jest  mniejsza  od  najmniejszej  dawki  leku  gotowego  w  formie  stałej
stosowanej doustnie,

2) w wysokości 30% albo 50% ceny leku – za leki uzupełniające.

Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Prezesa Funduszu, Naczelnej

Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej, określa, w drodze rozporządzenia:
–

wykaz leków podstawowych i uzupełniających,

–

wysokość opłaty ryczałtowej za leki podstawowe i recepturowe,

–

wysokość odpłatności za leki uzupełniające,

–

wykaz leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy
sporządzaniu leków recepturowych,

–

ilość leku recepturowego, którego dotyczy opłata ryczałtowa, oraz sposób obliczania
kosztu sporządzania leku recepturowego.

Ustalając wykazy leków Minister uwzględnia w szczególności konieczność zapewnienia

ochrony  zdrowia  społeczeństwa,  dostępność  do  leków  oraz  bezpieczeństwo  ich  stosowania,
znaczenie  leku  w  zwalczaniu  chorób  o  znacznym  zagrożeniu  epidemiologicznym
i cywilizacyjnym, wpływ leku na bezpośrednie koszty leczenia, a także możliwości płatnicze
podmiotu  zobowiązanego  do  finansowania  świadczeń  ze  środków  publicznych.  Wykazy  są
aktualizowane co najmniej raz na 6 miesięcy.

Świadczeniobiorca, który posiada tytuł "Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" i przedstawi
legitymację  „Zasłużonego  Honorowego  Dawcy  Krwi”,  przysługuje  bezpłatne  zaopatrzenie
w leki  objęte  wykazami  leków  podstawowych  i  uzupełniających  do  wysokości  określonego
limitu.  Inne  uprawnienia  posiadają  chorzy  przewlekle  z  chor,  inwalidzi  wojenni,  inwalidzi
wojskowi, osoby represjonowane,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport sanitarny i ratownictwo medyczne

„Transport sanitarny jest to przewóz osób albo materiałów biologicznych i materiałów

wykorzystywanych do udzielania świadczeń zdrowotnych wymagających specjalnych
warunków” (art. 70 a. ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Wykonywany jest środkami
transportu samochodowego i lotniczego.

Pogotowie ratunkowe udziela świadczeń zdrowotnych w razie wypadku, urazu, porodu,

nagłego  zachorowania  lub  nagłego  pogorszenia  stanu  zdrowia,  powodującego  zagrożenie
życia.  Usługi  określone  tymi  sytuacjami  są  bezpłatne.  Pogotowie  ratunkowe  może  udzielać
świadczeń  zdrowotnych  w  ramach  systemu  Państwowego  Ratownictwa  Medycznego  jako
zespół  ratownictwa  medycznego  lub  lotniczy  zespół  ratownictwa  medycznego  na  zasadach
określonych w ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym
(Dz. U. Nr 191, poz. 1410).

Ustawa wymienia długą listę usług medycznych, które są finansowane ze środków

publicznych na zasadach i w zakresie określonym w ustawie.

Ustawa określa świadczenia, które należy opłacić w części oraz świadczenia, które nie są

opłacane ze środków publicznych.

Usługi świadczone za częściową lub całkowitą odpłatnością

Publiczne zakłady opieki zdrowotnej udzielają świadczeń zdrowotnych finansowanych ze

środków publicznych osobom ubezpieczonym lub nie ubezpieczonym nieodpłatnie, za
częściową odpłatnością lub całkowitą odpłatnością (zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawie
z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych).

Przy ustalaniu wysokości opłaty za świadczenia zdrowotne płatne w całości lub

częściowo  osobom  ubezpieczonym  stosuje  się  ceny  urzędowe,  natomiast  osobom  nie
ubezpieczonym ceny ustala kierownik zakładu opieki zdrowotnej, w którym świadczenie jest
udzielane. Dla osób przebywających z zakładach opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjno –
opiekuńczych  ustala  się  miesięczną  wysokość  odpowiadającą  250%  najniższej  emerytury
(dzieci  200%),  przy  czym  kwota  ta  nie  może  być  wyższa  niż  kwota  70%  miesięcznego
dochodu pacjenta (dzieci – 70% dochodu na jedną osobę w rodzinie). Opłaty za pobyt dziecka
w żłobku ustala, według cen umownych, podmiot, który go utworzył.

Niezależnie od placówek NFZ funkcjonują niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej,

prywatne gabinety, poradnie, spółdzielnie lekarskie, które świadczą usługi medyczne
odpłatnie.

Większość

usług

medycznych

przez

nie

świadczonych to usługi

wysokospecjalistyczne,  na  które  jest  bardzo długi  czas oczekiwania  w  placówkach NFZ  lub
usługi paramedyczne nie podlegające pod NFZ.

Rodzaje usług medycznych, które nie są opłacane ze środków publicznych:
1)  szczepienia  ochronne  nie  wchodzące  w  zakres  obowiązkowych  szczepień  ochronnych,

autoszczepionki,

2) zabiegi chirurgii plastycznej i zabiegi kosmetyczne (w niektórych przypadkach

bezpłatne),

3) operacje zmiany płci,
4) świadczenia w zakresie akupunktury, z wyjątkiem świadczeń udzielanych w leczeniu

bólu przewlekłego,

5) zabiegi przyrodolecznicze i rehabilitacyjne w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach

uzdrowiskowych i ambulatoryjnym lecznictwie uzdrowiskowym nie związane z chorobą
podstawową będącą bezpośrednią przyczyną skierowania na leczenie uzdrowiskowe,

7) poradnictwo psychoanalityczne,
8) diagnostyka i terapia z zakresu medycyny niekonwencjonalnej, ludowej, orientalnej

i wiele innych świadczeń wymienionych w załączonym do ustawy wykazie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Medycyna pracy

„Profilaktyka – działania zapobiegające powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych

skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami
albo charakterem pracy” – art. 4. ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.

Mówiąc o profilaktyce nie sposób pominąć profilaktyki prowadzonej w środowisku pracy

osób dorosłych przez służby powołane cytowaną wyżej ustawą.

Ustawa dotyczy ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków

związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także w celu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi.

Służbę medycyny pracy stanowią lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby

posiadające kwalifikacje zawodowe przydatne do wykonywania wielodyscyplinarnych  zadań
tej  służby.  Podczas  wykonywaniu  czynności  zawodowych  są  niezależne  od  pracodawców,
pracowników, oraz podmiotów, na których zlecenie realizują zadania tej służby.
Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:
1)  jednostki podstawowe:

a) publiczne zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,

b) zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane przez pracodawców i inne

podmioty, jeżeli profilaktyczne opieka zdrowotna nad pracującymi jest ich zadaniem
statutowym,

c) lekarze praktykujący indywidualnie,

2) wojewódzkie lub międzywojewódzkie ośrodki medycyny pracy.

Do ważniejszych zadań realizowanych przez służbę medycyny pracy należy:

−

rozpoznanie i ocena czynników występujących w środowisku pracy mogących mieć
ujemny wpływ na zdrowie,

−

rozpoznawanie i ocena ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie
pracodawców o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących
jego następstwem,

−

udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii,
fizjologii i psychologii pracy,

−

wykonywanie badań wstępnych, okresowych, kontrolnych oraz orzecznictwo lekarskie
przewidziane w Kodeksie pracy,

−

prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i leczniczej w zakresie patologii
zawodowej,

−

prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub
choroby związane z wykonywaną pracą,

−

wykonywanie szczepień ochronnych,

−

wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych,

−

prowadzenie ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej,

−

udzielanie pierwszej pomocy medycznej w nagłych wypadkach,

−

prowadzenie analiz stanu zdrowia pracowników.
Służbę medycyny pracy stanowią również lekarze okuliści, którzy między innymi

orzekają o zdolności czy sprawności do pracy np. przy komputerze.

Służba medycyny pracy współdziała z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Państwową

Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną, organami nadzoru i kontroli warunków
pracy.

Badania wstępne, okresowe i kontrolne są świadczone na podstawie umowy zawartej

przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia a podstawową jednostką służby medycyny
pracy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Leczenie za granicą na koszt Ministerstwa Zdrowia

Zasady i tryb ubiegania się o leczenie i badania diagnostyczne określa art. 26 ustawy

o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie kierowania
świadczeniobiorców na leczenie lub badania diagnostyczne poza granicami kraju.

Minister Zdrowia może skierować ubezpieczonego za granicę na leczenie lub badania

diagnostyczne,  których  nie  przeprowadza  się  w  kraju.  Koszty  leczenie  i  transportu
świadczeniobiorcy finansowane są z budżetu państwa, natomiast koszt wystawienia paszportu
i  wizy,  pobytu  poza  szpitalem  pacjenta  i  jego  opiekuna  pokrywa  we  własnym  zakresie
ubezpieczony.  Wniosek  o  badanie  lub  leczenie  za  granicą  wypełniają  kolejno:
świadczeniobiorca  lub  jego  przedstawiciel  ustawowy,  lekarz  ubezpieczenia  zdrowotnego
z tytułem  profesora  lub  doktora  habilitowanego.  Lekarz  wskazuje  zagraniczne  placówki
opieki  medycznej,  do  których  proponuje  skierować  pacjenta  na  leczenie  lub  badania
diagnostyczne  oraz  wskazać  formy  transportu.  Część  III  wniosku  powinna  być
przetłumaczona  na  język  angielski  przez  tłumacza  przysięgłego.  Następnie  wniosek
przekazuje  się  do  opinii  konsultantowi  krajowemu.  Po  uzyskaniu  opinii  wniosek  jest
przesłany  do  Biura  Rozliczeń  Międzynarodowych,  za  pośrednictwem  którego  wniosek  jest
kierowany  do  ministra.  W  przypadku  pozytywnego  załatwienia  wniosku  Biuro  prowadzi
dalsze postępowanie.
Leczenie za granicą obywateli Rzeczypospolitej Polskiej

Osoby oraz ich rodziny, wykonujące pracę lub działalność na własny rachunek

w państwie  członkowskim  Europejskiego  Obszaru  Gospodarczego,  podlegają  przepisom
z zakresu ubezpieczenia społecznego obcego państwa, w którym wykonują pracę. Przepisy te
regulują ich obowiązek ubezpieczenia i uprawnienia do opieki zdrowotnej.
Osoba  powinna  zaopatrzyć  się  w  dokument:  Europejska  Karta Ubezpieczenia  Zdrowotnego.
Dokument  uprawnia  do  niezbędnych  świadczeń  zdrowotnych.  O  rodzaju  tych  świadczeń
decyduje lekarz w państwie pobytu.
EKUZ  wydana  w  Belgii  zapewnia  tylko  świadczenia  szpitalne.  W  przypadku  korzystania
przez  posiadacza  Karty  EKUZ  z  oznaczeniem  E–111B  ze  świadczeń  innych  niż  szpitalne,
zostanie on potraktowany jako pacjent prywatny i obciążony kosztami leczenia.

W Polsce prawo do otrzymania EKUZ mają osoby ubezpieczone w Narodowym

Funduszu Zdrowia. Karta wydawana jest czasowo osobom wyjeżdżającym do innego państwa
członkowskiego EOG:

−

w celach turystycznych,

−

w celu odwiedzenia rodziny lub znajomych,

−

w związku z podróżą służbową,

−

w celu podjęcia studiów,

−

pracownikom oddelegowanym do pracy za granicę przez polskiego pracodawcę.
Karta wydawana jest na 2 miesiące dla ubezpieczonych w NFZ, do 30 dni dla

bezrobotnych, do końca semestru dla studentów, do 5 lat dla emerytów, do końca przyznania
świadczenia  rentowego  (maksymalnie  5  lat).  Karta  uprawnia  do  korzystania  w  innych
państwach  z  opieki  tylko  tych  placówek,  które  działają  w  ramach  powszechnego  systemu
ochrony  zdrowia.  Za  leczenie  prywatne  pacjent  płaci  we  własnym  zakresie.  Informacje
o opłatach  obowiązujących  w  kraju  pobytu  znajdziesz  w  opracowaniu  ,,Opieka  zdrowotna
w UE – Informator” (posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego NFZ)

Osoby, które podjęły pracę w innym państwie, przestają podlegać polskiemu

ustawodawstwu, ich ubezpieczenie wygasa, a EKUZ wydana w Polsce traci ważność. Utrata
ważności pociąga za sobą konsekwencje związane z pokryciem przez nich kosztów leczenia.
Aby otrzymać EKUZ należy złożyć wniosek w Oddziale Wojewódzkim lub Delegaturze NFZ
właściwym ze względu zamieszkania. Tam też otrzymasz formularze oraz pełne informacje

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

potrzebne do uzyskania EKUZ (rodzaj dokumentów potwierdzających opłatę składek na
ubezpieczenie zdrowotne np, ostatni odcinek renty, legitymacja rencisty).

Rys. 2. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego [10]

Wszystkie państwa członkowskie wydają Kartę według dwóch wzorów, z tym że napis

„Europejska  Karta  Ubezpieczenia  Zdrowotnego”  oraz  nazwy  pól  na  Karcie  zapisane  są
w języku  urzędowym  państwa  wydającego  Kartę.  Rozmieszczenie  pól  jest  identyczne  na
Kartach  wydawanych  przez  wszystkie państwa,  a  zatem  można  porównać  Kartę  wydaną  np.
przez Grecję z polską EKUZ,  by ustalić zawartość danego pola. Rewers EKUZ  może  zostać
dowolnie  wykorzystany  przez  państwa  członkowskie,  np.  może  być  nim  narodowa  karta
ubezpieczenia  zdrowotnego.  Część  państw  zdecydowała  się  na  połączenie  EKUZ  i  kart
narodowych (np. Niemcy, Luksemburg).
Wzory EKUZ wydawanych przez poszczególne państwa członkowskie – awersu i rewersu – można
znaleźć na stronie internetowej: www.europaeu.int/comm/employment_social/healthcard
Uprawnienia  osób  z  innych  państw  Europejskiego  Obszaru Gospodarczego  do  leczenia
w Polsce

Od 1 czerwca 2004 roku osoba podlegająca ustawodawstwu innego państwa

członkowskiego i ubezpieczona w tym państwie, która przebywała lub planuje pobyt w Polsce
ma  prawo  do  wszelkich  świadczeń  koniecznych  z  medycznego  punktu  widzenia,  takich
samych  jak  ubezpieczonemu  w  NFZ,  podczas  pobytu  na  terytorium  naszego  Państwa,
z uwzględnieniem  charakteru  świadczenia  i  spodziewanego  czasu  pobytu.  Od  1  stycznia
2006 r. ubezpieczeni z państw członkowskich EOG, przebywający czasowo w Polsce,  mogą
posługiwać  się  wyłącznie  EKUZ  lub  certyfikatem  tymczasowo  zastępującym  Europejską

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kartę  Ubezpieczenia  Zdrowotnego.  Osoba  zgłasza  się  do  polskiego  świadczeniodawcy,
posiadającego  kontrakt  z  Narodowym  Funduszem  Zdrowia,  z  Europejską  Kartą
Ubezpieczenia  Zdrowotnego  lub  z  certyfikatem  i  dokumentem  potwierdzającym  tożsamość
(dowód  osobisty,  paszport).  Ubezpieczony  obywatel  Unii  również  jest  zobowiązany  do
wniesienia opłaty np.za świadczenia z zakresu stomatologii.
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych
Ustawa  o  rehabilitacji  zawodowej  i  społecznej  oraz  zatrudniania  osób  niepełnosprawnych
z dnia 27 sierpnia 1997r. (Dz. U., poz. 776) dotyczy osób, których stan fizyczny, psychiczny
lub  umysłowy  trwale  lub  okresowo  utrudnia,  ogranicza  bądź  uniemożliwia  wypełnianie  ról
społecznych,  a  w  szczególności  zdolności  do  wykonywania  pracy  zawodowej.  Ustawa
podlegają osoby, które uzyskały orzeczenie:

−

o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności,

−

o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy,

−

osoby do lat 16, która mają orzeczenie na podstawie oddzielnych przepisów.

Ustawa obejmuje następujące problemy:

−

definiuje osobę niepełnosprawną,

−

sposób orzekania o niepełnosprawności,

−

uprawnienia osób niepełnosprawnych,

−

rehabilitacja osób niepełnosprawnych,

−

uprawnienia pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne,

−

zakłady pracy chronionej, zakłady aktywności zawodowej,

−

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Majątek Funduszu stanowią:

−

wpłaty obowiązkowe i dobrowolne pracodawców,

−

dotacje z budżetu państwa oraz inne subwencje,

−

dywidendy, dyskonty od zakupionych bonów towarowych, odsetki od obligacji,

−

spadki, zapisy, darowizny, dobrowolne wpłaty,

−

dochody z działalności gospodarczej.

Świadczenia z PFRON są przeznaczone na:

−

dofinansowania

zadań

wynikających

rządowych

programów

dla

osób

niepełnosprawnych,

−

programy zatwierdzone przez Radę Nadzorczą dotyczące programów rehabilitacji
społecznej, zawodowej i leczniczej,

−

poradnictwo zawodowe,

−

dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych, sportu, kultury i turystyki osób
niepełnosprawnych,

−

dofinansowanie w całości lub w części warsztatów terapii zajęciowej,

−

zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,

−

dotacje dla przedsiębiorstw produkujących sprzęt ortopedyczny, rehabilitacyjny
i pomocniczy,

−

dofinansowanie w całości lub w części badań, ekspertyz, analiz, wydawnictw
i konkursów rehabilitacji zawodowej,

−

dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, urbanistycznych, komunikacyjnych,

−

budowę, rozbudowę i modernizację obiektów służących rehabilitacji, opracowywanie
i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych i szkoleniowych,

−

utrzymanie istniejących a zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakresie rehabilitacji ustawa wymienia następujące usługi medyczne:

−

warsztaty terapii zajęciowej,

−

turnusy rehabilitacyjne,

−

zespoły ćwiczeń fizycznych, usprawniających, psychoruchowych, rekreacyjnych
i sportowych.

Ustawodawca ustalił (zmiana z dnia 21 stycznia 2005r. cytowanej wyżej ustawy – Dz. U.

Nr 44, poz. 422) następujące zasady dofinansowania, np.:

−

maksymalne dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej, oraz działania
zakładów aktywności zawodowej wynosi: w 2008r. – 90% kosztów, 2009 i latach
następnych – 85%,

−

tworzenie warsztatów terapii zajęciowej w 2008r. i latach następnych wynosi 70%
kosztów,

−

tworzenie zakładów aktywności zawodowej w 2008r. wynosi 75% kosztów, w latach
następnych – 65%.

Pomoc społeczna
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 64, poz. 593) określa:

−

zadania w zakresie pomocy społecznej,

−

rodzaje i tryb świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb jej udzielania,

−

organizację pomocy społecznej (w tym domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-
-wychowawcze, rodziny zastępcze, domy dla uchodźców),

−

zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom:

−

z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia,

−

z powodu niepełnosprawności, długotrwałej i ciężkiej choroby,

−

z powodu przemocy w rodzinie,

−

w celu ochrony macierzyństwa, wielodzietności,

−

alkoholizmu czy narkomanii (z problemem alkoholizmu, w przypadku narkomanii),

−

rodzinom niewydolnym wychowawczo,

−

młodzieży opuszczającej zakłady opiekuńczo-wychowawcze,

−

osobom zwolnionym z zakładów karnych,

−

z powodu trudności w integracji (osoby, które otrzymały azyl),

−

w przypadku zdarzenia losowego, sytuacji kryzysowej,

−

w przypadku klęski żywiołowej, ekologicznej.
Obowiązek zapewnienia realizacji zadań w zakresie pomocy społecznej spoczywa na

jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej.

Ustawa szczegółowo określa zadania poszczególnych szczebli samorządu i administracji:

−

świadczenia pieniężne (w tym składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne, pogrzeb,
interwencja kryzysowa, ubranie)

−

zasiłku stałego, okresowego, celowego i specjalnego,

−

zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,

−

pomoc dla rodzin zastępczych,

−

pomoc na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki,

−

opłata za naukę języka polskiego dla uchodźców,

−

usługi opiekuńcze w domu chorego, rodzinnych domach pomocy społecznej,

−

mieszkanie chronione,

−

pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,

−

szkolenia, poradnictwo rodzinne, terapia rodzinna.
Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie kwoty, która uprawnia do zasiłku.
Placówki i zakłady pomocy społecznej mogą prowadzić fundacje, organizacje społeczne

i pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe, osoby prawne i fizyczne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie elementy charakteryzują gospodarkę rynkową?
2.  W jaki sposób sklasyfikujesz dobra gospodarcze?
3.  W jaki sposób zdefiniujesz rynek?
4.  Co to jest popyt i podaż?
5.  W jakiej sytuacji powstają nadwyżki na rynku?
6.  Kiedy występuje równowaga rynkowa?
7.  Co to jest elastyczność cenowa?
8.  Jakie podmioty występują na rynku usług?
9.  Jak scharakteryzujesz usługi medyczne?
10.  Jakie czynniki wyznaczają podaż na usługi terapeutyczne?
11.  Jakie czynniki wyznaczają popyt na usługi terapeutyczne?
12.  Jakie kryteria służą do klasyfikacji usług?
13.  Jak scharakteryzujesz usługi medyczne świadczone przez zakłady opieki zdrowotnej?
14.  Jakiego typu usługi medyczne są finansowane ze środków publicznych?
15.  Na czym polega częściowa odpłatność za sługi medyczne?
16.  Jakie są warunki otrzymania EKUZ na miesięczny wyjazd turystyczny?
17.  Jaki charakter świadczeń ma leczenie sanatoryjne?
18.  Na czym polega profilaktyka w środowisku pracy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj poniżej wymienione dobra do produkcyjnych bądź konsumpcyjnych: sok

pomarańczowy, wędliny, notes, podręcznik, komputer, ręcznik, łóżko do masażu, koks
opałowy, altanka, lampka nocna, kosiarka, masaż leczniczy, ścięcie włosów, uszycie futra.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat dóbr i usług,
2)  przygotować i wypełnić tabelę,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4)  wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

słownik ekonomiczny lub komputer z dostępem do Internetu,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę popytu i podaży na usługi terapeutyczne w oparciu o informacje

uzyskane w środowiskowym domu pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych,
pielęgnacyjno-opiekuńczych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania
osób niepełnosprawnych,

2)  wypisać usługi, które może wykonywać terapeuta zajęciowy,
3)  ustalić rodzaj zajęć terapeutycznych prowadzonych z pacjentami,
4)  uwzględnić w wywiadzie czas oczekiwania pacjenta na terapię,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
informacje o procedurze załatwiania wniosku na leczenie za granicą.

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź analizę popytu i podaży na usługi terapeutyczne w oparciu o anonimową

ankietę przeprowadzoną na oddziale ortopedycznym, neurologicznym, geriatrycznym
szpitala.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania
osób niepełnosprawnych

2)  wypisać usługi, które może wykonywać terapeuta zajęciowy,
3)  ustalić rodzaj zajęć terapeutycznych prowadzonych z pacjentami,
4)  przygotować ankietę oraz pytania do wywiadu w placówkach,
5)  uwzględnić w ankiecie korzystanie z zajęć płatnych,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 4

W oparciu o ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych ustal procedurę załatwienia prośby o skierowanie na leczenie poza granicami
kraju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać i przeczytać odpowiedni rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  wypisać te artykuły ustawy, które dotyczą skierowania na leczenie za granicą,
3)  ustalić sposób postępowania, by skierowanie otrzymać,
4)  dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

informacje o procedurze załatwiania wniosku na leczenie za granicą.

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek.

Ćwiczenie 5

Na podstawie:

−

obowiązujących przepisów prawnych,

−

przeprowadzonego wywiadu z pracownikiem NFZ,

ustal przedmioty ortopedyczne, które podopieczny może otrzymać bezpłatnie oraz za
częściową odpłatnością. W jakim przypadku może się ubiegać o dofinansowanie z Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych?

Opis przypadku

Pani Malinowska posiada II grupę  inwalidzką. Ma kłopoty z samodzielnym poruszaniem się
po  mieszkaniu  przy  pomocy  kul  łokciowych..  Mieszka  w  domu  z  windą.  Potrzebny  jej  jest
balkonik,  a  zakup  wózka  znacznie  ułatwiłby  kontakt  z  otoczeniem  i  możliwość  odbywania
spacerów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na podstawie rozmowy z pracownikiem NFZ wypisać przedmioty ortopedyczne, które

przysługują niesprawnym fizycznie,

2)  wypisać zasady odpłatności za wyroby ortopedyczne dla pacjentów z wymienionej grupy,
3)  dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

tekst ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.),

−

flamastry,

−

miękka tablica do przypinania lub folia i grafoskop,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

długopis.

Ćwiczenie 6

Na podstawie ustawy z dnia 27 września 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykazu chorób oraz wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na te choroby
są przepisywane bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością:

−

wypisz 10 najczęstszych chorób, do których leczenia wypisywane są bezpłatne leki,

−

wskaż  zasady  nabywania  leków  przez  osoby  posiadające  szczególne  uprawnienia:
inwalidzi  wojenni,  inwalidzi  wojskowi,  osoby  represjonowane,  zasłużeni  honorowi
dawcy krwi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać fragmenty ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia,

2) scharakteryzować odpłatność za leki dla wymienionych grup osób uprawnionych oraz

zasady odpłatności,

3) uzupełnić informację o cenach leków w oparciu o załączniki do aktualnego

Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie leków.

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o z dnia 27 września 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych,

−

tekst aktualnego Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu chorób oraz
wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na choroby są przepisywane
bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek,

−

długopis.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić dobra konsumpcyjne i dobra produkcyjne?
2) wymienić przepisy prawne dotyczące ubezpieczeń zdrowotnych?



3) określić zasady otrzymywania, przez osoby uprawnione, bezpłatnych

i częściowo płatnych przedmiotów ortopedycznych?



4) scharakteryzować rodzaje usług świadczonych bezpłatnie w ramach

wpłacanych składek?



5) wymienić zasady skierowania pacjenta na leczenie za granicą?



6) wymienić usługi medyczne częściowo lub w całości finansowane

przez ubezpieczonego?



7) scharakteryzować leki recepturowe, podstawowe?



8) wskazać zasady odpłatności za leki osobom uprawnionym?



9) odszukać właściwe rozporządzenie Ministra Zdrowia zawierające

klasyfikację leków na podstawowe i uzupełniające w zależności od
schorzenia?



10) wymienić osoby, które ustawodawca wskazał jako uprzywilejowane przy

zakupie leków?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wybrane problemy działalności zawodowej

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawą pracowniczego stosunku pracy jest umowa o pracę. Umowa powinna określać:

–

rodzaj pracy, jaką masz wykonywać,

–

miejsce, w którym będziesz ją wykonywać,

–

termin rozpoczęcia zatrudnienia,

–

wynagrodzenie.

Umowa o pracę może być zawarta na:

–

na okres próbny (nie dłuższy niż trzy miesiące),

–

na czas określony,

–

na czas wykonywania określonej pracy,

–

na czas nie określony,

–

w celu przygotowania zawodowego (młodociani, którzy nie ukończyli 18 lat).
Umowa o pracę gwarantuje zaliczenie stażu pracy, świadczenia z tytułu wypadku przy

pracy, wynagrodzenie za czas choroby, urlop, możliwość dokształcania się na koszt
pracodawcy, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nagrody.

Prawa i obowiązki pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

powołania,  wyboru,  mianowania,  spółdzielczej  umowy  o  pracę)  i  pracodawców  określa
ustawa  z  dnia  25  czerwca  1974  r.  Kodeks  pracy.  Każdy  pracownik  powinien  szczegółowo
zapoznać  się  z  tą  ustawą,  a  szczególnie,  gdy  praca,  którą  podejmuje  jest  uciążliwa  dla
zdrowia, jest pracą wykonywaną w trudnych warunkach, zakład pracuje w soboty i niedziele,
pracuje w porze nocnej, ma filie w odległym terenie.

Zatrudnienie może też nastąpić na podstawie umów cywilnoprawnych:

–

umowa zlecenie,

–

umowa o dzieło,

–

umowa agencyjna,

–

umowa o pracę nakładczą.

Do nietypowych form zatrudnienia w Polsce należy:

–

wypożyczanie pracownika (na podstawie art. 174 K.P. pracodawca może udzielić
pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy
przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami),

–

telepraca ( zatrudnienie pracownika poza siedzibą pracodawcy i porozumiewanie się za
pomocą poczty elektronicznej, faksu i telefonu).

Do nietypowych form zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej należy:

–

Job-sharing – polega na dzieleniu między kilku pracowników zatrudnionych na część
etatu zadań należących do stanowiska pracy pełnowymiarowej, np. w ten sposób, że
każdy z pracowników pracuje tylko w określone dni tygodnia,

–

Work-sharing – polega na obniżeniu czasu pracy i wynagrodzenia pracowników, za ich
zgodą, pozwalając na uniknięcie dokonywania zwolnień z pracy,

–

Praca na wezwanie – świadczenie pracy tylko na potrzeby pracodawcy na jego wezwanie
w dowolnym czasie.

–

Praca przerywana – sposób świadczenia pracy, gdzie okresy jej wykonywania przeplatają
się z okresami oczekiwania na pracę. Stosowana np. w weekendy, w sezonie letnim.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególnym sposobem świadczenia pracy jest tzw. ,,samozatrudnienie”. Forma ta

polega na świadczeniu usług na rzecz zatrudniającego, który jest samodzielnym podmiotem
gospodarczym. Może to być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub
wykonująca wolny zawód.

Działalność gospodarcza na własny rachunek może być prowadzona samodzielnie, ze

wspólnikiem czy wspólnikami.

Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie odrębnej osobowości prawnej. Za wszystkie swoje

zobowiązania właściciel odpowiada całym majątkiem osobistym.

Spółka – jest to zespół wspólników działających dla realizacji wspólnego celu

gospodarczego, wykładających potrzebne do tego celu środki.

Kodeks spółek handlowych dzieli spółki na dwie kategorie:

–

spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),

–

spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna).

Każda z tych spółek została szeroko w tym kodeksie opisana.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością zawierania umów

z różnymi kontrahentami. Zasady postępowania w tej sprawie reguluje Kodeks cywilny.
Najbezpieczniejsze są umowy, które zostały w Kodeksie dokładnie opisane i zostały zawarte
w formie pisemnej. Przy podpisaniu umowy należy się upewnić, czy kontrahent posiada
koncesję, czy jest upoważniony do jej podpisania, jaki charakter ma spółka.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka kapitałowa. Wspólnicy odpowiadają

wobec wierzycieli tylko do wysokości imiennych udziałów wniesionych do spółki. Umowa
spółki w formie aktu notarialnego.

Spółka akcyjna – podstawą działalności jest duży kapitał wniesiony przez akcjonariuszy.

Spółka działa na podstawie statutu spisanego w formie aktu notarialnego. Akcjonariusze nie
muszą uczestniczyć w zarządzaniu spółką i nie ponoszą odpowiedzialności za jej
zobowiązania; pobierają dywidendę z zysku.

Spółka komandytowa – przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swoim

majątkiem, a inni do wysokości wniesionych wkładów. Umowa spółki w formie aktu
notarialnego.

Spółka komandytowo-akcyjna – jej celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa. Za

zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik i co najmniej
jeden akcjonariusz. Umowa spółki w formie notarialnej.

Spółka jawna – podstawą działania jest praca wspólników, a nie kapitał. Umowa spółki

jawnej jest zawierana na piśmie. Wspólnicy uczestniczą w zyskach i stratach na równych
zasadach. Każdy wspólnik ma prawo reprezentowania spółki.

Spółka partnerska – podstawą funkcjonowania jest umowa notarialna. Wspólnicy wnoszą

majątek, pracują  na rzecz spółki, reprezentują  ją  na zewnątrz. Zakładać  ją  mogą tylko osoby
uprawnione  do  wykonywania  określonych  zawodów,  np.  lekarza,  adwokata,  rzeczoznawcy
majątkowego.

Jak się rozliczać?
Rozpoczynając własną działalność gospodarczą, niezależnie od wyboru formy

prowadzenia, trzeba wybrać formę opodatkowania.
Podatek dochodowy może być płacony na trzy sposoby:

–

w ramach karty podatkowej,

–

na zasadzie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

–

na zasadach ogólnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta podatkowa jest najprostszą formą opodatkowania, dla wybranej drobnej

działalności gospodarczej np. handlowej, usługowej. Płacimy stałą kwotę co miesiąc, bez
konieczności prowadzenia ewidencji.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest też uproszczoną formą opodatkowania.
Podatek płacimy od uzyskanego przychodu według określonej stawki 3%, 5%, 8,5%,

17%, 20% w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Niektóre rodzaje działalności są
z ryczałtu wyłączone. Np. ryczałtowcem nie może być osoba, która prowadzi aptekę,
lombard, wytwarza wyroby objęte akcyzą. Ta forma opodatkowania wymaga prowadzenia
ewidencji przychodów.

Zasady ogólne – podatek płacimy od faktycznie uzyskanych przychodów. Konieczność

prowadzenia księgowości i składania deklaracji podatkowej.

W Polsce obowiązuje podatek konsumpcyjny od towarów i usług (VAT). Kwota

opodatkowania wynika z faktur wystawionych przez podatnika.

Prawidłowe rozliczenie się z podatku bez dokładnego zapoznania się z przepisami nie

jest  możliwe.  Błędne  obliczenia  podatkowe, nieterminowe  składanie  sprawozdań  do Urzędu
Skarbowego  może  skończyć  się  karą  pieniężną.  Należy  też  wiedzieć,  że  osoby  prowadzące
działalność gospodarczą mogą korzystać, przy pewnych warunkach, z ulg podatkowych.

Założenie firmy prywatnej przez osobę fizyczną
Przed podjęciem decyzji o założeniu własnej firmy rozważ następujące problemy:

–

forma organizacyjno-prawna,

–

rodzaj działalności gospodarczej,

–

konkurencja i możliwości wejścia na rynek,

–

obszar działania,

–

lokalizacja,

–

środki finansowe na organizację, uruchomienie i początkową działalność,

–

konieczne zatrudnienie,

–

wielkość i strukturę produkcji czy usług,

–

rodzaj promocji i reklamy itp.

Rejestracja działalności gospodarczej odbywa się w oparciu o:

−

ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z r. nr 173,
poz. 1807 z późn. zm.). Określa ona warunki podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej przez osoby fizyczne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

−

ustawę z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,
poz. 209 z późn. zm.).

Osoba fizyczna, która zamierza samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą składa:
1)  wniosek do urzędu gminy (miasta) o wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej,
2)  wniosek do urzędu statystycznego o uzyskanie numeru identyfikacyjnego REGON,
3)  zgłoszenie identyfikacyjne lub aktualizacyjne w sprawie NIP (do urzędu skarbowego),
4)  zgłoszenie  do  ZUS  o  ubezpieczenie  emerytalne,  rentowe,  chorobowe,  wypadkowe

i zdrowotne.
Jeżeli działalność gospodarcza wymaga koncesji (np. ochrona osób i mienia), licencji

(oparciu o przepisy o transporcie drogowym i kolejowym), zezwolenia (na podstawie ustawy
–  Prawo  atomowe)  albo  wpisu  do  rejestru  działalności  regulowanej  występujemy
z wnioskiem do właściwego urzędu.
Osoba  zamierzająca  prowadzić  działalność  gospodarczą  powinna,  dla  własnej  wygody,
otworzyć  konto  w  banku.  Jeżeli  przedmiot  działalności  jest  objęty  podatkiem  VAT  lub
akcyzą, należy dokonać zgłoszenia rejestracyjnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aktualne przepisy dotyczące prowadzenia działalności znajdziesz na stronie internetowej
Ministerstwa Finansów ( www.mf.gov.pl).
Przepisy prawne, regulujące opisane zagadnienia to:

−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,

−

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

−

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudniania absolwentów szkół,

−

Ustawa z dnia 10 października o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

−

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

−

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

Zainteresowani  tą  problematyka  znajdą  dużo  materiałów  w  Internecie  i  poradnikach  dla
przedsiębiorców rozpoczynających lub kontynuujących działalność gospodarczą.

Regulacja prawna zawodu
Ustawy:  o  zakładach  opieki  zdrowotnej,  o  pomocy  społecznej,  o  rehabilitacji  i zatrudnianiu
osób  niepełnosprawnych,  o  ochronie  zdrowia  psychicznego  przewidują  pracę  i usługi
medyczne  dla  osób  z  wykształceniem  terapeuty  zajęciowego.  Terapeuta  zajęciowy  może
prowadzić zajęcia indywidualne i zbiorowe, turnusy rehabilitacyjne.
Może pracować w:

−

szpitalach na oddziałach rehabilitacji leczniczej, neurologicznych, geriatrycznych,
dziecięcych, ortopedycznych, psychiatrycznych,

−

zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,

−

hospicjach,

−

stałych i dziennych domach pomocy społecznej,

−

sanatoriach, szpitalach sanatoryjnych,

−

świetlicach terapeutycznych,

−

klubach seniora, warsztatach terapii zajęciowej,

−

szkołach specjalnych i innych.

Terapeuta zajęciowy może również prowadzić pracę na własny rachunek lub w spółce
z innymi pracownikami.

Ochrona danych osobowych

Pracownik zakładu opieki zdrowotnej, zakładu pomocy społecznej w trakcie

wykonywania swojej pracy zawodowej ma bezpośredni kontakt z pacjentem. Należy przed
podjęciem pracy zapoznać się dokładnie z przepisami ustawy z 2002 r. o ochronie danych
osobowych. Ustawodawca w tym względzie zrobił wyjątki.

Do uzyskiwania i przetwarzania danych (wymienionych w ustawie) upoważniony jest

Narodowy Fundusz Zdrowia. Zezwala mu na to art. 188 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 33 zezwala Zakładowi Ubezpieczeń

Społecznych  do  korzystania  z  danych  osobowych  zamieszczonych  w  Centralnej  Bazie
Danych  oraz  Centralnym  Rejestrze  Ubezpieczonych,  Centralnym  Rejestrze  Członków
Otwartych Funduszy Emerytalnych i innych

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie dokumenty prawne regulują sprawy związane z zawieraniem umów o pracę?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2.  Jakie ważne elementy powinny wystąpić w umowie o pracę?
3.  Jakie zagadnienia pracownicze reguluje Kodeks pracy?
4.  Z jakimi umowami cywilnoprawnymi możesz się spotkać?
5.  Jakie  rodzaje  podatku  dochodowego  dotyczą  osób  prowadzących  działalność

gospodarczą?

6. Jakie czynności należy obowiązkowo wykonać przed rozpoczęciem samodzielnej

działalności gospodarczej?

7. Jakie czynniki powinny decydować o wyborze formy organizacyjno-prawnej własnej firmy?
8. Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy zakładaniu własnej firmy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ formy dodatkowego wynagrodzenia i dni wolnych od pracy. Zostałeś zatrudniony

na podstawie umowy o pracę w szpitalu. Pracujesz w godzinach nocnych, w wolne soboty,
niedziele i święta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać rozdział VI i VII Kodeksu pracy,
2)  wynotować uprawnienia przysługujące pracownikom pracującym w porze nocnej,
3)  wynotować uprawnienia przysługujące pracownikom pracującym w niedziele i święta,
4)  przeczytać rozdział V Kodeksu pracy o pracy w godzinach nadliczbowych,
5)  sprawdzić w umowie o pracę dopuszczalną roczną liczbę godzin nadliczbowych i sposób

ich rozliczania,

6) odpowiedzieć na pytania: Jak powinien pracodawca ustalać grafik dyżurów, by prawa

pracownicze były respektowane? Jakie dodatkowe wynagrodzenie wypłaci pracodawca?

7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

umowa o pracę,

–

kartka papieru, zeszyt,

–

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 2

Określ przydziały praw i obowiązków osób zatrudnionych na umowę o pracę w zakładzie

pielęgnacyjno-opiekuńczym.

Pan A jest zatrudniony na stanowisku terapeuty zajęciowego.
Pan B jest zatrudniony na stanowisku dyrektora zakładu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać art. w Kodeksie pracy rozdział II z działu I oraz artykuł: 94, 100, 211, 212

i inne związane z ćwiczeniem,

2) wykorzystać zapisy zawarte w ustawach o usługach medycznych i socjalnych

(pacjentami mogą być osoby o różnym rodzaju i stopniu niepełnosprawności),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  przygotować przydział praw i obowiązków dla pracownika i oddzielnie dla dyrektora,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać korekty zapisów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ustawa kodeks pracy,

–

ustawa o zakładach opieki zdrowotnej,

–

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,

–

ustawa o pomocy społecznej,

–

arkusze papieru, długopis, ołówek.

Ćwiczenie 3

Wypisz uprawnienia kobiety w ciąży, zatrudnionej na podstawie umowy o pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać odpowiednie rozdziały Kodeksu pracy i przeczytać prawa kobiety w ciąży,
2)  wynotować uprawnienia przysługujące pracownicom w ciąży,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4)  zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

folia, grafoskop, ekran,

−

kartka papieru, zeszyt,

−

długopis, ołówek.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić podstawę prawną do zarejestrowania działalności gospodarczej?



określić rodzaje umów o pracę?



scharakteryzować rodzaje spółek?



opracować zakres praw i obowiązków pracownika oraz dyrektora firmy?



określić zasady opodatkowania osób świadczących usługi terapeutyczne
w ramach indywidualnej działalności gospodarczej?



odszukać w Kodeksie pracy rozwiązanie konkretnego problemu
pracowniczego?



skorzystać z literatury specjalistycznej dla przedsiębiorców?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu stosowania przepisów

prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia.

5. Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dobra konsumpcyjne należą do dóbr

a)  ekonomicznych.
b)  publicznych.
c)  wolnych.
d)  naturalnych.

2. Podaż rynkowa to

a) wielkość produkcji produktu T oferowana przez pojedynczego producenta.
b) wielkość produkcji produktu T oferowana przez wszystkich producentów w danym

czasie i przy określonej cenie,

c) wielkość zapotrzebowania na produkt T zgłaszana przez wszystkich konsumentów

występujących na rynku.

d) wielkość zapotrzebowania na produkt T, którą nabywcy mogą zakupić za określoną

cenę.

3. Podmiotem rynku usług medycznych jest

a)  towarzystwo ubezpieczeniowe.
b)  przedsiębiorstwo rynkowe.
c)  państwo.
d)  banki.

4. Do aktów rangi ustawowej nie należy

a)  umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Sejm RP.
b)  rozporządzenie z mocą ustawy.
c)  ustawa.
d)  rozporządzenie.

5. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego jest wydawana osobom wyjeżdżającym za

granicę w celach
a)  podjęcia stałej pracy zarobkowej.
b)  podjęcia pracy sezonowej.
c)  leczenia na koszt Ministerstwa Zdrowia.
d)  turystycznych.

6. Karta Praw Pacjenta jest

a)  konwencją o prawach pacjenta.
b)  ustawą sejmową.
c)  regulaminem zakładu opieki zdrowotnej.
d)  zbiorem praw pacjenta zawartym w kilku ustawach.

7. Karta Praw Pacjenta odwołuje się do następujących przepisów prawnych

a)  ustawa z dnia 19 sierpnia 1984 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
b)  ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
c)  ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych.

d) Kodeks cywilny.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Szczepienia ochronne nie wchodzące w zakres obowiązkowych szczepień ochronnych są

a)  częściowo odpłatne.
b)  całkowicie odpłatne.
c)  odpłatne całkowicie dla osób nie ubezpieczonych.
d)  odpłatne częściowo dla osób nie ubezpieczonych.

9. Hospicjum domowe to

a)  wizyta lekarza rodzinnego w domu pacjenta.
b)  zakład opieki zdrowotnej prowadzony przez fundację.
c)  opieka pielęgnacyjna i usługi medyczne w domu pacjenta.
d)  opieka pielęgnacyjna nad obłożnie chorym w domu pacjenta.

10. Publiczny zakład opieki zdrowotnej może być założony przez

a)  wojewodę.
b)  stowarzyszenie.
c)  spółkę nie mającą osobowości prawnej.
d)  pracodawcę.

11. Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych udziela pomocy

a)  tylko inwalidom wojennym.
b)  tylko inwalidom wojskowym.
c)  osobom niepełnosprawnym z określoną grupą inwalidztwa.
d)  osobom otrzymującym dodatek pielęgnacyjny.

12. Szpital zapewnia pacjentowi

a)  środki farmaceutyczne i materiały medyczne bezpłatnie.
b)  środki medyczne i materiały medyczne za częściową odpłatnością.
c)  środki medyczne i materiały medyczne za odpłatnością.
d)  środki medyczne bezpłatnie, materiały medyczne za odpłatnością.

13. Pogotowie ratunkowe udziela świadczeń zdrowotnych bezpłatnie

a)  pacjent ma skierowanie do szpitala.
b)  dłuższego leczenia ambulatoryjnego bez wyraźnej poprawy stanu zdrowia.
c)  nagłego zachorowania, ale nie stwarzającego zagrożenia życia.
d)  nagłego zachorowania, stwarzającego zagrożenie życia.

14. Badania diagnostyczne w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej wykonywane są

a)  na prośbę pacjenta – odpłatnie.
b)  na prośbę pacjenta – bezpłatnie.
c)  na podstawie skierowania lekarza, dentysty lub osoby uprawnionej - bezpłatnie.
d)  na podstawie skierowania lekarza, dentysty lub osoby uprawnionej - odpłatnie.

15. Pacjent za pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczym ponosi koszty

a)  za świadczenia pielęgnacyjno-rehabilitacyjne.
b)  za zaopatrzenie w środki farmaceutyczne.
c)  wyżywieni.
d)  wyżywienia i zakwaterowania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. W całodziennym lub całodobowym zakładzie opieki zdrowotnej pacjent ma prawo do

a)  dodatkowej opieki pielęgnacyjnej na koszt zakładu.
b)  dodatkowej opieki pielęgnacyjnej na własny koszt.
c)  dodatkowej opieki pielęgnacyjnej częściowo odpłatnej.
d)  nie ma prawa do dodatkowej opieki.

17. Za wyrządzoną szkodę niematerialną sąd zasądza

a)  odszkodowanie.
b)  zadośćuczynienie.
c)  rentę czasową.
d)  karę pozbawienia wolności.

18. Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne kobiet pobierających zasiłek

macierzyński jest
a)  gmina.
b)  Fundusz Świadczeń Gwarantowanych.
c)  Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
d)  okres urlopu macierzyńskiego jest okresem bezskładkowym.

19. Tryb wyboru instytucji na udzielanie świadczeń zdrowotnych określa

a) ustawa o zamówieniach publicznych.
b) rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie umowy o udzielenie

zamówienia na świadczenia zdrowotne.

c) regulamin opracowany przez wojewodę.
d) regulamin opracowany przez urząd Rady Ministrów.

20. Spółka jawna posiada

a)  fundusz założycielski
b)  kapitał udziałowy.
c)  kapitał akcyjny.
d)  kapitał wspólników.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia

Zakreśl prawidłową odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Boratyński J., Dudek B., G. Morkis.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy.

WSiP, Warszawa 2003

2. Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie

zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 2000

3.  Czyż E.: Dziecko i jego prawa. Konwencja o Prawach Dziecka. Warszawa 1992
4.  Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000
5.  Mierzejewska-Majcherek  J.:  Podstawy  ekonomii.  Centrum  Doradztwa  i Informacji.

Difin, Warszawa 2003

6. Nestorowicz M.: Prawo medyczne. TNOiK Dom Organizatora, Toruń 2005
7. Sobiecki R.: red.: Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum

Doradztwa i Informacji. Difin, Warszawa 2003

8. Trocki

M.:

red:

Nowoczesne

zarządzanie

opiece

zdrowotnej.

Instytut

Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002

9. Żaro Z., Sasin P.: Jak założyć i poprowadzić własną firmę. Skierniewice, Sigma 2005
10. [http://europa.eu.int/comm/employment_social/healthcard/cards_en.htm]

Akty prawne
1. Kodeks cywilny - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ( Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.)
2. Kodeks postępowania administracyjnego – ustawa z 14 czerwca 1960r. (Dz. U. z 2000 r.

Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

3. Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.( tekst jedn. 1998, Dz. U. Nr 21, poz. 94

z późn. zmianami)

4. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25 lutego 1964r. (Dz. U. Nr 9, poz.59

z późn. zmianami)

5. Kodeks spółek handlowych – ustawa z dnia 15 września 2000 (jedn. Tekst z 2003 Nr 94,

poz. 1037)

6.  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 IV 1997r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483)
7.  Konwencja z 1997r. o prawach człowieka i biomedycynie – Literatura
8.  Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych
9.  Rozporządzenie  Ministra  Zdrowia  z  dnia  20  XII  2004r.  w  sprawie  kierowania

świadczeniobiorców na leczenie lub badania diagnostyczne poza granicami kraju. (Dz. U.
Nr 274, poz. 2729)

10. Rozporządzenie MZiOS z dnia 26 IX 1990r. w sprawie postępowania w przedmiocie

odpowiedzialności zawodowej lekarzy (Dz. U. Nr 69, poz. 406)

11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 1993r. w sprawie postępowania

w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 9,
poz. 45)

12. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 III 2004r. w sprawie szczegółowych

warunków i trybu postępowania w sprawach wydawania zezwoleń i wpisu do rejestru
indywidualnych praktyk, indywidualnych specjalistycznych praktyk i grupowych praktyk
pielęgniarek i położnych oraz danych objętych wpisem do rejestru (Dz. U. Nr 65, poz.
602)

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r.

w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194)

14. Rozporządzeniem MZiOS z dnia 13 lipca 1998r. w sprawie umowy o udzielenie

zamówienia na świadczenia zdrowotne ( Dz. U. Nr 93, poz. 592).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Traktat o Unii Europejskiej – Urząd

Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2005

16. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych, Kancelaria Sejmu, stan prawny na 11 października 2005 r

17. Ustawa z dnia 17 V 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30. poz.158, z późn. zm.)
18. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr

11, poz. 535, z późn. zm.)

19. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,

poz. 209 z późn. zm.)

20. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr

191, poz. 1410).

21. Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r.(Dz. U. Nr 64, poz. 593)
22. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z r. nr 173,

poz. 1807 z późn. zm.).

23. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).

24. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst

jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu z 8 stycznia 2007 – Dz.U. Nr 11, poz.74)

25. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych (Dz. U. z 2004r., Nr 210, poz. 2135)

26. Ustawa z dnia 20 grudnia1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
27. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007r. Nr 14,

poz. 89)

28. Ustawa z dnia 5 XII 1996r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002r., Nr 21,

poz. 204 z późn. zm.)

Internet
− http://europa.eu.int – oficjalne dokumenty, spis instytucji unijnych

−

http://www.europa.delpol.pl - Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej (punkt

informacyjny, przetargi, pomoce UE dla Polski, publikacje)

−

www.euro-ombudsman.eu.int – Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

−

www.echr.coe.int. – Europejski Trybunał Praw Człowieka.

−

www.europarl.eu.int/help_en.htm – Parlament Europejski

−

www.dzieckoswiadek.fdn.pl – pomoc dzieciom maltretowanym

−