02 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki 2

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Maria Żukowska

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie
zdrowia 322[15].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Bożena Czerniawska
mgr Lilia Kimber-Dziwisz

Opracowanie redakcyjne:
mgr Maria Żukowska

Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].O1.02
„Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa pacjenta

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wybrane problemy działalności zawodowej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

z zakresu stosowania przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz wiedzy i niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz wiedzy i umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do zrealizowania założonych
celów kształcenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonywania ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności po wykonywaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez
Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej,

−

literaturę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[15].O1

Podstawy działalności usługowej

322[15].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska

i udzielanie pierwszej pomocy

322[15].O1.03
Nawiązywanie

kontaktów społecznych

322[15].O1.04

Prowadzenie działań

profilaktycznych

i promocji zdrowia

322[15].O1.02

Stosowanie przepisów

prawa i zasad

ekonomiki w ochronie

zdrowia

322[15].O1.05

Korzystanie z programów

komputerowych

wspomagających działania

terapeutyczne

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dokładnie i ściśle formułować własne myśli,

−

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,

−

korzystać z doświadczeń innych,

−

korzystać z możliwie różnych źródeł informacji,

−

korzystać z wiadomości teoretycznych i praktycznych z zakresu nawiązywania
kontaktów społecznych, profilaktyki i promocji zdrowia,

−

stosować poznane przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska
i ochrony przeciwpożarowej,

−

współpracować w grupie i zespołowo rozwiązywać problemy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić znaczenie prawa oraz określić prawną regulację zawodu,

−

rozróżnić normy prawne i przepisy prawa,

−

zinterpretować przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy,
prawa o ubezpieczeniach społecznych,

−

posłużyć się ustawą o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, rehabilitacji
i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym,

−

zastosować przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,

−

wykorzystać przepisy prawa do rozwiązywania problemów pacjenta,

−

poinformować pacjenta o podstawach prawnych świadczeń ubezpieczeniowych i pomocy
społecznej,

−

zastosować przepisy o prawach człowieka,

−

wyjaśnić funkcjonowanie mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce,

−

scharakteryzować system organizacyjny opieki zdrowotnej,

−

wskazać źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych,

−

określić zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,

−

wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych,

−

wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń zdrowotnych,

−

rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne,

−

scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa

pacjenta

4.1.1. Materiał nauczania

Człowiek żyjący w grupie społecznej mniejszej (np. rodzina, grono przyjaciół) lub

większej (np. grupa religijna, wieś, grupa społeczna, społeczeństwo) podporządkowuje się jej
zwyczajom, akceptuje normy zachowania przez nią ustalone oraz przyjmuje przekonania
i wartościowania oparte na podstawie ustalonych norm.
Normy społeczne
Wśród norm społecznych można wyodrębnić kilka ich rodzajów:

−

normy moralne,

−

normy obyczajowe,

−

normy religijne,

−

normy estetyczne,

−

normy prawne.
Normy moralne ustalają dyrektywy postępowania, wskazują ideał, kontrolują zachowanie

człowieka i kwalifikują jego czyny do dobrych lub złych.

Normy obyczajowe występują najsilniej w społeczeństwach zamkniętych i stylu życia

opartym na tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

Normy estetyczne wyznaczają wzorce danej epoki, kręgu kulturowego. Dotyczą

np. ubioru, wystroju domu.

Normy polityczne należą do norm związanych z działalnością państwa i partii

politycznych i dotyczą zachowań ich obywateli bądź członków.

Normy religijne powstały z czynników ponadnaturalnych. Funkcjonują we wspólnotach

religijnych i wynikają z określonych zasad wiary. Powstały w różnych epokach
historycznych. W każdej z nich przestrzeganie ustalonych zasad daje wyznawcy obietnicę
nagrody po śmierci. A oto kilka przykładów.

Już w starożytnym Egipcie wierzono, że śmierć kończy etap przejściowy. Zmarły stawał

na sąd Ozyrysa ze zwojami papirusu z zapisanymi na nim listami grzechów, których nie
popełnił np.
,,Nie uczyniłem zła ludziom.
Nie krzywdziłem zwierząt.
Nie zadawałem cierpienia nikomu.
Nie zadawałem bólu.
Nie pozbawiłem biedaków ich własności.
Nie zabijałem sam i nie kazałem zabijać’’.

Prawdomówność zmarłego była sprawdzana na boskiej wadze.
Wyznawcy buddyzmu, religii powstałej w V w. p.n.e. wyznawali cztery szlachetne

prawdy mówiące o cierpieniu i ścieżkach prowadzących do wyzwolenia z cierpienia. Ich
przestrzeganie dawało lepsze życie w nowym wcieleniu po śmierci.

Podstawą reguł życia wyznawców judaizmu jest dekalog i 613 zakazów i nakazów

zapisanych w Torze (Stary Testament z dekalogiem – prawo pisane, Talmud – prawo ustne).

Dekalog, normy moralne i religijne ujęte w 10 przykazaniach jest też podstawą etyki

chrześcijańskiej (katolicyzmu, prawosławia i protestantyzmu).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Islam, religia powstała w VII w. opiera się na pięciu filarach wiary (wyznanie wiary,

modlitwa, post, jałmużna i pielgrzymka do Mekki) i normach prawno-religijnych. Normy
zawarte w Koranie zawierają naukę Mahometa (114 sur, rozdziałów), zbiór podstawowych
przepisów religijnych i prawnych, nakazów moralnych (np. idda − okres czasu, w ciągu
którego wdowa czy rozwódka nie może wyjść za mąż, talak − forma rozwodu), opinie
teologów oraz stosowane analogie.

Karą za nieprzestrzeganie norm religijnych jest np. wieczne potępienie, pożarcie przez

demona, ,,piekło”.

Wpływ religii na władzę państwową jest mały lub znaczny, w zależności od tego, jak

bliskie są granice między normami prawnymi państwa, a normami religijnymi. Niektóre
doktryny religijne są bardzo niebezpieczne jak np. dżihad. Nakłada on na każdego
muzułmanina obowiązek rozpowszechniania islamu drogą oręża.

Łatwo zauważyć, że źródłem prawa w wielu religiach jest Bóg. Dekalog został

przekazany przez Boga Mojżeszowi na górze Synaj. Koran zawiera objawienia Allaha
przekazane Mahometowi.

Wielu zwolenników uważa, że źródłem prawa jest człowiek i jego natura, społeczeństwo

i zasady współżycia w społeczeństwie.

Wobec osób nie przestrzegających norm społecznych są stosowane sankcje. Jednostka

może być narażona na śmieszność, izolację, odrzucenie, a nawet wykluczenie z danej
społeczności.

Prawo naturalne wypracowane i akceptowane przez pokolenia, przekazywane przez

tradycję powinno być uwzględniane przez ustawodawcę w czasie stanowienia prawa.
Zwolennicy tego kierunku dają pierwszeństwo prawu naturalnemu przed prawem
stanowionym.

Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odwołuje się do prawa naturalnego:

,,my – Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga,
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary,
a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł”. Konstytucja RP jest prawem
stanowionym uwzględniającym prawo naturalne.

Czym więc jest prawo?

Prawo, jest to zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwa, na których

straży stoi przymus państwowy”. – jest powszechnie akceptowana definicja pozytywistyczna.
Za tą definicją opowiada się nasza Konstytucja z 1997 roku i Trybunał Konstytucyjny.
Przepis prawny

Przepis prawny jest zwrotem językowym zawartym w tekście prawnym. Stanowi on

fragment aktu prawnego w postaci artykułu, ustępu czy punktu. W jednym przepisie może
być zawarta jedna norma postępowania, część normy lub kilka norm.
Normy prawne

Normy prawne to obowiązujące reguły zachowania osób fizycznych i prawnych

w sytuacji w nich określonej, zabezpieczone środkami przymusu Państwowego. Norma
składa się z trzech elementów:

−

hipoteza,

−

dyspozycja,

−

sankcja.
Hipoteza określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do

konkretnego adresata normy.

Dyspozycja określa wzór zachowania się w sytuacji określonej w hipotezie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sankcja określa konsekwencje, jakie nastąpią w sytuacji, gdyby adresat normy zachował

się niezgodnie z normą lub ją naruszył. Sankcje mogą być karne, egzekucyjne, nieważności
czynności prawnych.
Norma prawna jest adresowana do:

−

osoby fizycznej,

−

osoby prawnej (np. przedsiębiorstwo, wyższa uczelnia, stowarzyszenie).

W normach generalnych adresat jest określony bardzo ogólnie (np. obywatel, każdy), przez
sprawowaną funkcję (np. minister).
Normy można sklasyfikować według różnych kryteriów:

−

ogólne i jednostkowe (kryterium zachowania się),

−

generalne i konkretne (kryterium adresata),

−

nakazujące, zakazujące, dozwalające (kryterium regulacji zachowania),

−

bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące (kryterium ich obowiązywania).

Norma prawna może być wyrażona kilkoma przepisami prawnymi, rzadko jest częścią
przepisu.
Norma staje się powszechnie obowiązującą częścią prawa i jest stosowana wtedy, gdy:

−

została ustanowiona przez organ do tego upoważniony,

−

została ogłoszona we właściwym dokumencie,

−

posiada ważność (nie została uchylona).

Hierarchia aktów prawnych

Artykuł 87 Konstytucji podaje, iż ,,źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
rozporządzenia”. Na obszarze organów, które je stanowiły są akty prawa miejscowego.
Akt prawny wchodzi w życie z dniem opublikowania lub w terminie wskazanym przez
ustawodawcę, o czym informuje ostatni artykuł aktu.

Tabela 1. Źródła prawa [opracowanie własne]

Ustawodawca

Nazwa aktu prawnego

Uwagi

Sejm i Senat

Konstytucja – ustawa
zasadnicza
ustawy

zatwierdzona przez naród w referendum

rozporządzenie z mocą
ustawy

wydaje w stanach nadzwyczajnych – art. 229, 230
Konstytucji RP

Prezydent

ratyfikacja umów
międzynarodowych

sprawy wymienione w art. 89 Konstytucji
wymagają uprzedniej zgody Sejmu, inne tylko
powiadomienia Sejmu

Rada Ministrów
Ministrowie

rozporządzenia

wydaje organ wskazany w ustawie

Prezes Rady Ministrów
Rada Ministrów

zarządzenia
uchwały

mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko jednostki podległe

samorządy, organy
administracji terenowej

uchwały, zarządzenia

mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko na terenie danej gminy,
województwa

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Jest najwyższym aktem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jest nadrzędna w stosunku

do innych ustaw. Jest fundamentem państwa i systemu prawnego.
Konstytucja określa:

−

podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego państwa,

−

język urzędowy, barwy narodowe, hymn, wybór stolicy,

−

podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela,

−

źródła prawa,

−

zasady ratyfikowania umów międzynarodowych,

−

wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,

−

strukturę i kompetencje naczelnych organów w państwie takich jak: Sejm, Senat,
Prezydent, Rada Ministrów, Trybunał Konstytucyjny, NIK i relacje między nimi,

−

organizację sądownictwa, administracji rządowej, finansów publicznych,

−

zasady działania w sytuacjach nadzwyczajnych.
W Konstytucji RP prawa i wolności obywatela ujęto w kilka grup:

−

zasady ogólne (art. 30–37) określające:

−

sposób nabycia obywatelstwa polskiego

−

zasadę poszanowania godności, zasadę ochrony wolności,

−

zasadę równości obywateli wobec prawa oraz zakaz dyskryminacji, równouprawnienie
mężczyzn i kobiet, wolność, mniejszości narodowych i etnicznych,

−

prawo obywateli RP za granicą,

−

wolności i prawa osobiste,

−

wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe,

−

środki ochrony wolności i praw oraz

−

obowiązki obywateli.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe

w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez naród w referendum konstytucyjnym 25 maja 1997 r.
podpisana przez Prezydenta RP 16 lipca 1997 r., weszła w życie 17 października 1997 r.
Zasady dokonywania zmian w Konstytucji określa art. 235.

Drugie miejsce w naszym porządku prawnym zajmują ratyfikowane ustawy, konwencje,

sojusze i umowy międzynarodowe.
Umowy międzynarodowe to porozumienia między dwoma lub wieloma państwami. Niektóre
z nich stanowią normy regulujące stosunki międzypaństwowe. Zgodnie z Konstytucją RP, po
ich ratyfikacji przez Prezydenta RP stają się częścią polskiego prawa wewnętrznego i mogą
być bezpośrednio stosowane. Umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Prezydenta RP za
zgodą Sejmu (art. 89), w razie niezgodności z naszą ustawą mają przed nią pierwszeństwo.
Spośród wielu obowiązujących umów międzypaństwowych wymienić należy te, które
dotyczą praw człowieka.
W Rzeczypospolitej Polskiej obowiązują ratyfikowane konwencje dotyczące praw człowieka:

−

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.,

−

Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,

−

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – ONZ 1966 r.,

−

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych - ONZ 1996 r.,

−

Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r.,

−

Konwencja o Prawach Dziecka – obowiązuje od 1991 r.

Ustawy są podstawową formą legislacyjną we wszystkich państwach demokratycznych.
Ustawy dotyczą kwestii podstawowych dla społeczeństwa, np. prawo podatkowe, prawo
karne, gospodarka finansowa państwa, ustanowienie monopolów, ustanowienie budżetu,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadzenie stanów nadzwyczajnych, ubezpieczenia społeczne, organizacja opieki
zdrowotnej, oświata.

Kodeks − ustawa, która całościowo lub w większości reguluje określoną dziedzinę

stosunków społecznych. Powstaje z kodyfikacji kilku ustaw dotyczących tych samych
dziedzin życia społecznego. W Polsce jest ich kilkanaście, np. Kodeks karny, Kodeks pracy,
Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Następną kategorią aktów są akty wykonawcze.

Rozporządzenia – źródła prawa powszechnie obowiązującego. Rozporządzenia wydawane są
tylko na podstawie upoważnienia ustawowego (delegacji ustawowej) i w jego granicach
(art. 92 Konstytucji RP). Najwyższe rangą są rozporządzenia wydane przez Radę Ministrów.
Rozporządzenia wydawane są też przez poszczególnych ministrów.
W stanach nadzwyczajnych, zgodnie z Konstytucją RP, rozporządzenia z mocą ustawy
(dekrety) wydaje Prezydent.
Akty prawa lokalnego obejmują akty tworzone przez organy samorządu terytorialnego
(np. uchwała rady gminy) oraz terenowych organów administracji rządowej. Można je
wydawać tylko na podstawie upoważnienia ustawowego (art. 94 Konstytucji RP).
Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów mogą podejmować uchwały. Zgodnie z art. 93
Konstytucji RP, mają one charakter wewnętrzny i obejmują tylko jednostki podległe
wydającemu organowi.
Konstytucja RP przewiduje możliwość wydawania innych aktów normatywnych prawa
wewnętrznego np. regulamin Sejmu (art. 112).
Publikacja aktów prawnych

W Polsce akty prawne podawane są do publicznej wiadomości (promulgacja) przez

publikowanie w Dziennikach Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dzienniku Urzędowym
Monitor Polski, dziennikach urzędowych poszczególnych ministrów, wojewódzkich
dziennikach urzędowych.

W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza się Konstytucję, ratyfikowane

umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, uchwały Rady Ministrów uchylające
rozporządzenie ministra, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
W Dzienniku Urzędowym Monitor Polski zamieszcza się uchwały Sejmu oraz zarządzenia,
decyzje, okólniki, obwieszczenia państwowe wydawane przez radę Ministrów i urzędy
centralne.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa zawiera komunikaty, obwieszczenia. Wojewódzkie
dzienniki urzędowe zawierają akty prawa lokalnego.
Zakres obowiązywania prawa

Akt prawny staje się częścią powszechnie obowiązującego prawa po jego ogłoszeniu

w Dzienniku Ustaw RP. Jeżeli ustawodawca nie postanowił inaczej, wchodzi w życie 14 dni
po ogłoszeniu. Przerwa między ogłoszeniem a obowiązywaniem aktu prawnego wynika
z zasady ,,spoczynku prawa’’ (vacatio legis). Niektóre artykuły ustaw czy rozporządzeń mogą
wchodzić w życie w terminie późniejszym. Zapis dotyczący terminu wejścia w życie całego
aktu, poszczególnych artykułów znajduje się w ostatnim artykule danego aktu prawnego.

Akt prawny obowiązuje od momentu wejścia w życie do momentu uchylenia.

Gałęzie prawa

System prawny – to układ spójnych, nie zawierających sprzeczności, regulujących

wszystkie kwestie życia społecznego, aktów prawnych.

Prawo możemy podzielić na:

−

publiczne (regulujące stosunki między podmiotami, z których przynajmniej jeden jest
organem władzy państwowej),

−

prywatne (regulujące stosunki i zabezpieczające interesy jednostki).
Rozróżniamy prawo:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

międzynarodowe,

−

wewnętrzne.

Prawo wewnętrzne jest stanowione przez dane państwo. Wyróżniamy:

−

prawo konstytucyjne,

−

prawo karne,

−

prawo cywilne,

−

prawo rodzinne,

−

prawo pracy,

−

prawo finansowe,

−

prawo administracyjne.
Prawo cywilne zajmuje się prawem rzeczowym (np. własnością, zastawem, hipoteką),

prawem spadkowym, zobowiązaniami (różne umowy między stronami), prawem handlowym,
prawem autorskim, prawem międzynarodowym prywatnym a także postępowaniem cywilnym
w sprawach procesowych, egzekucjach. Prawo cywilne określa ramy współdziałania osób
prawnych i fizycznych. Podstawowym źródłem prawa cywilnego są:

−

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,

−

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,

−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
Najnowszą gałęzią prawa jest prawo rodzinne. Często traktowane jako dział prawa

cywilnego. Prawo rodzinne reguluje osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami,
dziećmi, dziećmi adoptowanymi. Źródłem prawa rodzinnego jest:

−

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo pracy reguluje
stosunek pracy i zależności między pracodawcą a pracownikiem oraz wszelkie kwestie
z tym związane.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest:

−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Prawa człowieka
Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę z państwem i związane z tym uprawnienia
i obowiązki określone przez prawo i konstytucję. Pełnię praw obywatelskich uzyskuje się po
osiągnięciu pełnoletności. Pozbawienie praw obywatelskich następuje na mocy wyroku
skazującego.
Obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba mająca przynależność Państwa
Członkowskiego.
Prawa człowieka – zespół fundamentalnych, powszechnych praw przysługujących
człowiekowi bez względu na czas, miejsce, kolor skóry, rasę, pochodzenie, narodowość,
religię. Prawa człowieka powinny być przestrzegane na terytorium każdego kraju.
Równość wobec prawa oznacza, że wszyscy obywatele cieszą się tymi samymi prawami
niezależnie od płci, koloru skóry, wyznawanej religii, posiadanych dóbr materialnych.
Wszyscy mają równe prawa do bezpieczeństwa, wolności osobistej, swobody wyznawania
religii, do piastowania wysokich urzędów itp.

Najwyższy prawem w Rzeczypospolitej Polskiej jest akt prawny – Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej – w rozdziale II, określa wolności, prawa i obowiązki człowieka
i obywatela.

Oddzielnie wymienione są:

−

prawa podstawowe,

−

wolności i prawa osobiste,

−

wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne,

−

środki ochrony tych praw oraz

−

obowiązki człowieka i obywatela.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególny charakter mają prawa obywatela gdyż poza wymienionymi obywatele
Rzeczypospolitej Polskiej mają dodatkowe przywileje:

−

czynne i bierne prawo wyborcze,

−

prawo piastowania urzędów państwowych,

−

prawo do pracy,

−

prawo do zabezpieczenia socjalnego w razie niezdolności do pracy,

−

prawo do działalności gospodarczej,

−

prawo do ochrony konsularnej poza granicami kraju.

Prawa obywateli Unii Europejskiej

Prawa obywateli Unii Europejskiej gwarantowane są Europejską Konwencją Ochrony

Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej w rozdziale ,,Postanowienia wspólne” podaje:
1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowiek

i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw
członkowskich.

2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie

praw człowieka i podstawowych wolności podpisanych w Rzymie 4 listopada 1950 roku
oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako
zasady ogólne prawa wspólnotowego.

3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.

Potwierdzenie tej zasady znalazło również odzwierciedlenie w preambule Traktatu o Unii

Europejskiej.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,

na którą powołuje się Traktat o Unii Europejskiej, została podpisana przez Polskę dopiero
w 1991 r. Prawa człowieka zawarte w Konwencji uwzględnia nasza Konstytucja RP z 1997 r.
Unia uznaje także normy zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej
Karcie Praw Socjalnych Pracowników, Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka.

Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 r. podpisana przez

państwa Członkowskie Unii, wymienia następujące prawa:
1. Prawo swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze wszystkich państw

członkowskich UE.

2. Prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej każdego państwa UE.
3. Prawo wyborcze w wyborach samorządowych tego kraju członkowskiego, w którym

zamieszkasz, choćbyś nie posiadał jego obywatelstwa (tzw. cenzus zamieszkania).

4. Prawo zrzeszania się w europejskie partie polityczne.
5. Prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego.
6. Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego.
7. Prawo do składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich UE.

Na straży wolności i praw człowieka i obywatela w Polsce stoi Rzecznik Praw

Obywatelskich i Trybunał Konstytucyjny. Zasady działalności Rzecznika Praw
Obywatelskich określa art. 208–212 Konstytucji RP oraz ustawa o zakresie i sposobie
działania Rzecznika Praw Obywatelskich.

Obywatele państw Unii mają prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich

Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, gdy ich
zdaniem występuje łamanie praw i podstawowych wolności człowieka. Skargi mogą składać
państwa, osoby prawne, fizyczne, a także dzieci. Skargę można wnieść, po wyczerpaniu drogi
prawnej w swoim kraju. Skargi składane do Trybunału przez Polaków dotyczyły organów
państwowych, nieprzestrzegania procedur, zwłoki w załatwianiu spraw przez sądy,
niesprawiedliwego wyroku politycznego, niedbalstwa urzędników, itp.
Zainteresowanych szczegółami omawianej tematyki zachęcam do lektury książek o tematyce
prawnej lub stron internetowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawa dziecka

Prawa dzieci przez wieki regulowane były głównie normami religijnymi oraz

zwyczajowymi. Dominowało ojcowskie prawo karania dzieci i decydowania w istotnych dla
niego sprawach.
Zmiany w tym zakresie wprowadził w 1923 r. Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom,
który przyjął uchwałę zwaną Deklaracją Praw Dziecka. Deklaracja została przyjęta przez Ligę
Narodów. Preambuła Deklaracji zawierała bardzo ważny zapis. Najwyższym dobrem jest
dziecko. Mężczyźni i kobiety wszystkich narodów mają wobec niego obowiązki i powinny
dać dziecku wszystko, co posiadają najlepszego.

Kolejnym dokumentem w obronie praw dziecka była Deklaracja Praw Dziecka ONZ

z 1959 r. W 10 punktach Deklaracji zawarto istotne prawa dzieci:
1) równość wszystkich dzieci,
2) ochrona prawna,
3) prawo do nazwiska i obywatelstwa,
4) możliwość korzystania z opieki socjalnej,
5) miłość i zrozumienie jako podstawa rozwoju,
6) bezpłatna nauka na poziomie minimum podstawowym,
7) wychowanie w duchu pokoju, braterstwa i tolerancji,
8) ochrona przed zaniedbaniem, wyzyskiem, okrucieństwem,
9) szczególna opieka nad dziećmi specjalnej troski,
10) pierwszeństwo w zakresie otrzymywania wszelkiej ochrony i pomocy.

W listopadzie 1989 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła Konwencję

o Prawach Dziecka. Dokument dotyczy dzieci i młodzieży od chwili poczęcia, aż do lat 18.
Reguluje status prawny i społeczny dziecka. Traktuje dziecko jako podmiot praw i wolności,
a nie jako przedmiot ochrony. Szczególną uwagę poświęca dzieciom niepełnosprawnym.
Nie zapomniano o dużej grupie dzieci uchodźców. Główne założenia dokumentu zawarte są
w Preambule:

−

dziecko jako istota ludzka posiada swoją godność i wartość,

−

dziecko, zgodnie z zapisem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ma prawo do
szczególnej troski oraz korzystania z zawartych w niej praw i wolności.,

−

dziecko, ze względu na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową wymaga szczególnej
opieki i troski, w tym ochrony prawnej,

−

dziecko powinno wychowywać się w rodzinie,

−

dziecko powinno być przez państwo otoczone niezbędną ochroną i wsparciem,

−

dziecko powinno być przygotowane do życia w społeczeństwie w duchu ideałów
zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych,

−

w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych dzieci powinny być objęte
szczególną ochroną.
Polska, jako jedno z pierwszych państw, podpisała Konwencję 30 kwietnia 1991 r.
Zgodnie z art. 51 Konwencji złożyła zastrzeżenia i dwie deklaracje. Dotyczą one

rozbieżności treści kilku artykułów Konwencji z Konstytucją RP i Kodeksem rodzinnym
i opiekuńczym.

Drugim ważnym dokumentem dotyczącym praw dziecka i rodziny, powstałym

z delegacji Konstytucji, jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25 lutego 1964 r.,
wielokrotnie nowelizowana. Ustawa szczegółowo zajmuje się problemami:

−

małżeństwa (zawarcie, prawa i obowiązki małżonków, wspólność ustawowa, ustanie
małżeństwa, ustanie wspólnoty ustawowej, separacja),

−

pokrewieństwem (stosunkami między rodzicami i dziećmi, władza rodzicielska,
przysposobienie, obowiązki alimentacyjne),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

opieką i kuratelą (ustanowienie opieki lub z niej zwolnienie, sprawowanie opieki,
sprawowanie opieki nad ubezwłasnowolnionym, kuratela).
Kodeks jest szczególnie ważny i ma zastosowanie wtedy, gdy z różnych przyczyn o losie

dziecka decyduje sąd rodzinny i opiekuńczy.
Ostatnio coraz częściej mamy do czynienia z różnymi dewiacjami, przemocą w rodzinie
i łamaniem praw dziecka. Szczególnie uczulone na taki fakt powinny być osoby, które mają
bezpośredni kontakt z dzieckiem czy obserwacją dziecka z bliskiej odległości. Taką osobą jest
terapeuta zajęciowy. W każdym przypadku, gdy widzimy, że dziecku staje się krzywda,
staramy się, by tę sytuację jak najszybciej przerwać. W sytuacjach drastycznych
zawiadamiamy wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego oraz prokuraturę. Pomocne
rodzinie będą instytucje: Komitet Ochrony Praw Dziecka, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie ,,Niebieska Linia”, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, itp.
Więcej adresów i telefonów na terenie całej Polski znajdziesz pod adresem:
www.dzieckoswiadek.fdn.pl

Prawa pacjenta

,,Każdy ma prawo do ochrony zdrowia” – tak stanowi art. 68 Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo to obejmuje uzyskanie pomocy medycznej w razie choroby
lub nieszczęśliwego wypadku, świadczeń medycznych zapobiegających chorobie,
rehabilitacji przywracającej sprawność fizyczną i psychiczną. Pacjent powinien otrzymać
świadczenia medyczne bez zbędnej zwłoki, zgodnie ze wskazaniami wiedzy medycznej, przy
wykorzystaniu wszelkich dostępnych metod i środków rozpoznania chorób i ich leczenia.
Państwo zapewnia realizację tego prawa poprzez stworzenie systemu prawnego określającego
zakres świadczeń, wymagane kwalifikacje osób udzielających świadczeń, warunków,
w jakich mogą odbywać się te świadczenia oraz zakres uprawnień dla instytucji
organizujących i kontrolujących realizację świadczeń medycznych.

Treści tego rozdziału podkreślają bardzo ważne regulacje prawne pomiędzy pacjentem

a świadczeniodawcą (instytucja lub osoba) usług medycznych oraz sygnalizują konsekwencje
łamania lub lekceważenia praw pacjenta

Karta Praw Pacjenta

Karta Praw Pacjenta jest zbiorem przepisów dotyczących pacjentów, unormowanych

prawnie i zawartych w różnymi ustawach dotyczących ochrony zdrowia.
Kartę przygotowało Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. A oto niektóre zapisy praw
pacjenta zawarte w ustawach:
I. Prawa pacjenta wynikające bezpośrednio z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

(Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r.)

−

Rzeczypospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia (art. 38).
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez
dobrowolnie wyrażonej zgody (art. 39).

−

Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą (art. 41. 1).

−

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego
imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47).

−

Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji
dotyczących jego osoby (art. 51.1).

−

Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych
(art. 51. 3).

−

Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii (art. 53.1).

−

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68. 1).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II. Prawa pacjenta określone ustawą o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia

1991 r. (tekst jednolity z 31 stycznia 2007 r. – Dz. U. Nr 14, poz. 89).

1. Zakład opieki zdrowotnej nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego

osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu
na zagrożenie zdrowia lub życia.

2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:

−

świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej,
a sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń – do
korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej
kolejność dostępu do tych świadczeń,

−

informacji o swoim stanie zdrowia,

−

wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich
odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji,

−

intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych,

−

umierania w spokoju i godności.

−

udostępnienia dokumentacji jemu, przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie
upoważnionej przez pacjenta

−

zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczącej jego
osoby.

3. Pacjent przebywający na całodziennym lub całodobowym leczeniu ma prawo do

zapewnienia mu:

−

świadczeń zdrowotnych,

−

środków farmaceutycznych i materiałów medycznych,

−

pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia.

−

dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub przez siebie
wybraną,

−

kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz,

−

opieki duszpasterskiej oraz wskazania osoby, przedstawiciela ustawowego lub
instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej ma zawiadomić w razie pogorszenia się
stanu zdrowia chorego powodującego zagrożenie życia lub w razie jego śmierci.

III. Prawa pacjenta określone ustawą o zawodzie lekarza i dentysty z dnia 5 grudnia

1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2002 r., Nr 21, poz. 204 z późn. zm.).

IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca

1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2001 r., Nr 57, poz. 602 z późn. zm.).

V. Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z dnia

19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 535, z późn. zm.).
Szczególna ochrona należy się chorym psychicznie lub upośledzonym umysłowo ze

względu na to, że wobec pacjenta często stosuje się przymus zewnętrzny. Ustawa o ochronie
zdrowia psychicznego z 1994 r. określa szczegółowo tryb przyjęcia chorego do szpitala, jego
pobyt i wypis. Dopuszcza się możliwość przyjęcia do szpitala i leczenia psychiatrycznego bez
zgody pacjenta wtedy, gdy chory zagraża własnemu życiu lub zdrowiu lub zdrowiu innych,
a leczenie może przynieść poprawę zdrowia. Realizacja praw pacjenta szpitala
psychiatrycznego w sytuacji, gdy został przyjęty do szpitala oraz zastosowano leczenie bez
jego zgody podlega kontroli sądowej.
VI. Prawa pacjenta określone w ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek,

tkanek i narządów z 30 listopada 1996 r. (Dz. U. Nr 151, poz. 718).

Wszystkie wymienione ustawy uwzględniają te same problemy pacjenta:

−

prawo do pomocy medycznej,

−

prawo do opieki medycznej odpowiedniej jakości,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

prawo do informacji o stanie zdrowia, metodach leczenia i rokowaniach,

−

prawo wglądu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego osoby,

−

prawo do wyrażania zgody na interwencję medyczną,

−

prawo do godności,

−

prawo do tajemnicy leczenia.

Lekarz jest zwolniony z zachowania tajemnicy, gdy:

−

zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta
lub innych osób,

−

badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie
innych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest zobowiązany poinformować
o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje,

−

pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po
uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych skutkach dla pacjenta,

−

zachodzi potrzeba przekazania informacji o pacjencie związanych z udzielaniem
świadczeń zdrowotnych innym osobom udzielających tych świadczeń pacjentowi,

−

gdy jest to niezbędne do celów naukowych lub praktycznej nauki zawodów medycznych.

Ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.
Tajemnice danych osobowych chronione są ustawą o ochronie danych osobowych z 2002 r.
(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.).

Prawa pacjenta zostały przyjęte przez środowisko medyczne:

Kodeks Etyki Lekarskiej – tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004 r. zawierający zmiany
uchwalone w dniu 20 września 2003 r. przez VII Krajowy Zjazd Lekarzy, natomiast
Nadzwyczajny Zjazd Pielęgniarek i Położnych przyjął Kodeks Etyki Pielęgniarek
i Położnych.

Oba Kodeksy zawierają rozdziały dotyczące postępowania wobec pacjenta, wzajemnych

stosunków między lekarzami lub między pielęgniarkami w środowisku pracy, zasady etyki
zawodowej, zasady uczestnictwa w eksperymentach medycznych oraz postępowanie
w sprawach pracowniczych.

Pacjent, którego prawa zostały naruszone, może dochodzić swoich praw na drodze

administracyjnej lub sądowej. Trzy główne rodzaje odpowiedzialności:

−

zawodowa,

−

cywilna,

−

karna.

Odpowiedzialność zawodowa lekarzy, pielęgniarek i położnych

Odpowiedzialność zawodową za popełnienie przewinienia zawodowego regulują

następujące dokumenty:
a) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich oraz Rozporządzenie Ministra

Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania
w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Pokrzywdzony – osoba fizyczna,
prawna lub jednostka organizacyjna, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub
zagrożone działaniem lub zaniechaniem lekarza i która wniosła skargę do rzecznika
odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej obowiązany jest
zbadać fakty i ustalić okoliczności przemawiające za, jak i przeciw lekarzowi, którego
postępowanie dotyczy. Dalsze postępowanie jest przed okręgowym i naczelnym sądem
lekarskim. Orzeczenie sądu kończy się umorzeniem postępowania lub karą (upomnienie,
nagana, zawieszenie wykonywania zawodu na okres od sześciu miesięcy do 3 lat,
pozbawienie prawa wykonywania zawodu),

b) Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek
i położnych. Okręgowy i naczelny sąd wymierza karę za naruszenie etyki zawodowej,
naruszenie przepisów o wykonywanie zawodu pielęgniarki lub położnej, skutki czynu
oraz zachowanie się obwinionej pielęgniarki czy położnej przed popełnieniem
przewinienia zawodowego i po jego popełnieniu. Sąd pielęgniarek i położnych może
orzec jedną z następujących kar: upomnienie, nagana, zakaz pełnienia funkcji
kierowniczych w zakładach służby zdrowia na okres od 1 do 5 lat, zawieszenia prawa
wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na okres od 6 miesięcy do 3 lat,
pozbawienia prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna to najczęściej popełnienie czynu sprzecznego z prawem,

zasadami etyki lekarskiej. Odpowiedzialność cywilna obejmuje również personel medyczny.
Jest to odpowiedzialność majątkowa, a sprawca odpowiada całym swoim majątkiem obecnym
i przyszłym. Odpowiedzialność cywilna, jest to odpowiedzialność za wyrządzenie szkody
majątkowej albo naruszenia dobra osobistego.

Szkoda majątkowa, to uszczerbek materialny na osobie lub mieniu. Uszkodzenie ciała,

utrata zdrowia, częściowe lub trwałe kalectwo zmniejsza lub pozbawia osobę dochodów
i wykonywania wcześniej podjętej pracy. Poszkodowany jest zmuszony do zdobycia nowego
zawodu, stworzenia sobie stanowiska pracy itp. Wyrządzenie szkody majątkowej jest
kompensowane jednorazowym odszkodowaniem lub rentą (całkowita lub częściowa
niezdolność do pracy) uwzględniającą:

−

koszty leczenia, rehabilitacja, sprzęt rehabilitacyjny,

−

przygotowanie do innego zawodu (opłata za kursy, podręczniki),

−

utracone zarobki, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu
szkody.
Szkoda niemajątkowa – to krzywda moralna i cierpienie fizyczne. Kodeks cywilny

w art. 23 wymienia następujące dobra osobiste: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia,
nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Naruszenie dóbr osobistych
to, zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, naruszenia praw pacjenta, takich jak:

−

prawo dostępu do dokumentacji medycznej,

−

prawo do ochrony danych,

−

prawo do świadczeń zdrowotnych,

−

prawo do informacji,

−

prawo do wyrażenia zgody na interwencję medyczną,

−

prawo do godności.
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało

naruszone, odpowiednią sumę pieniężną, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Może również zasądzić kwotę pieniężną na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny,
niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie nie może być symboliczne. Musi mieć

charakter kompensacyjny, musi przedstawiać odczuwalną dla poszkodowanego wartość.

W razie śmierci poszkodowanego lub w przypadku nieletnich, roszczenie zgłaszają osoby

bliskie.

Odpowiedzialność cywilna zależna jest od formy zatrudnienie lekarza, pielęgniarki

i charakteru prawnego zakładu opieki zdrowotnej. Może ją ponosić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, prywatny zakład opieki zdrowotnej, lekarz lub personel medyczny.
Do personelu medycznego (laborant, masażysta, sanitariusz, terapeuta zajęciowy) stosuje się
takie same zasady odpowiedzialności cywilnej jak do pielęgniarki i położnej.

W sprawach z powództwa cywilnego orzekają sądy powszechne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karna – jest to odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa.

Przestępstwem obwarowanym sankcją karną jest: nie udzielenie pomocy medycznej,
wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, handel komórkami, tkankami
i narządami od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich itp. Skutkiem jest orzeczenie kary
grzywny, pozbawienie wolności, ograniczenie wolności (na podstawie kodeksu karnego).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym charakteryzują się źródła prawa naturalnego?
2. Jakie cechy posiada norma prawna?
3. Jakie muszą być spełnione warunki, by norma prawna zaczęła obowiązywać?
4. Jaka jest różnica między normą prawną a przepisem prawnym?
5. Jakie organy państwowe sprawują w Polsce władzę ustawodawczą?
6. Jakie źródła prawa wymienia Konstytucja RP?
7. Jakie ważne problemy reguluje Konstytucja RP?
8. Na czym polega równość wobec prawa?
9. Jakie znasz podstawowe obowiązki obywatelskie?
10. W jaki sposób opiszesz prawa obywatela Unii Europejskiej?
11. Jakie możliwości wniesienia skargi na łamanie praw człowieka ma obywatel Unii

Europejskiej?

12. Jakie dokumenty prawne są źródłem praw dziecka?
13. Jakie prawa dzieci zabezpiecza Konwencja o Prawach Dziecka?
14. Jak scharakteryzujesz ustawę Kodeks rodzinny i opiekuńczy?
15. Jakie instytucje państwowe i społeczne stoją na straży przestrzegania praw dziecka?
16. Jakie instytucje służą pomocą krzywdzonym w sytuacji wystąpienia przemocy

w rodzinie?

17. Które z polskich ustaw, z zakresu ochrony zdrowia, zawierają prawa pacjenta?
18. Jakie problemy praw pacjenta są gwarantowane ustawą o zakładach opieki zdrowotnej?
19. W jakich sytuacjach lekarz może odstąpić od przestrzegania praw pacjenta?
20. Jakie kary może orzec sąd lekarski rozpatrujący sprawy odpowiedzialności zawodowej

lekarza?

21. Jak należy rozumieć ,,dobra osobiste”, o których mowa w Kodeksie cywilnym?
22. Jakie kary, za wyrządzone krzywdy lub szkody, wymierza sąd w sprawach z powództwa

cywilnego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy budowy aktów prawnych (ustawa, rozporządzenie):

−

preambuła lub wstęp,

−

część normatywna aktu (treść, przepisy uchylone, delegacja na opracowanie przepisu
niższego rangą),

−

przepisy końcowe i uchylające,

−

treść ostatniego artykułu,

−

ilość wprowadzonych poprawek.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową znajdujących się w wyposażeniu stanowiska pracy aktów

prawnych zwracając uwagę na problemy zawarte w treści ćwiczenia,

2) wpisać w krótkiej formie uwagi do poszczególnych poleceń,
3) wpisać w krótkiej formie odpowiedzi na pytanie: Czego dotyczą wymienione części aktu

prawnego?,

4) uogólnić treść zapisów i podać wnioski,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r,

−

tekst Konwencji o Prawach Dziecka,

−

tekst ustawy np. o zakładach opieki zdrowotnej, o pomocy społecznej, kodeks cywilny,

−

tekst dowolnego rozporządzenia ministra,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Na podstawie art. 39, 53, 152 Kodeksu pracy oraz art. 16 i 53 ustawy o ochronie zdrowia

psychicznego określ:

−

rodzaj norm prawnych,

−

wskaż hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej z nich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią wskazanych przepisów,
2) ustalić treść normy zawartej w tych przepisach,
3) wskazać hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej normy,
4) określić rodzaj normy według kryteriów zawartych w Poradniku dla ucznia,
5) zaprezentować swoją pracę,
6) dokonać korekty zapisów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 3

Na podstawie Konstytucji RP z 1997 r. dokonaj klasyfikacji praw człowieka i obywatela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać artykuły (30–86) Konstytucji RP,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wypisać numery artykułów wskazanych w ćwiczeniu,
3) wpisać w krótkiej formie prawa do tabeli według załączonego wzoru,

prawa ogólne

prawa osobiste

prawa polityczne

prawa ekonomiczne,

socjalne, kulturalne

Np.
równość wobec
prawa

Np.
wolność sumienia
i wyznania

Np.
udział w referendum

Np.
wykonywania zawodu
i wybór miejsca pracy

4) dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 4

Wyszukaj w Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP te artykuły, które

dotyczą praw dzieci niepełnosprawnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać artykuły Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP,
2) wypisać numery artykułów dotyczących praw dzieci niepełnosprawnych,
3) wpisać prawo, używając krótkiej formy zapisu,
4) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Konwencji o Prawach Dziecka,

−

tekst Konstytucji RP,

−

folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 5

Przeanalizuj ustawę o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. Wypisz artykuły ustawy,

które dotyczą praw pacjenta z zaburzeniami psychicznymi, chorych psychicznie lub
upośledzonych umysłowo. Odpowiedz na pytanie: W jakiej sytuacji może być zastosowane
badanie, leczenie i wypis ze szpitala bez zgody pacjenta?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać ustawę o ochronie zdrowia psychicznego,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wypisać te artykuły ustawy, które dotyczą praw pacjenta,
3) przeanalizować prawa pacjenta i odpowiedzieć na pytanie,
4) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego,

−

folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 6

Określ, na podstawie opisu przypadku, żądania pacjenta. Odszukaj w Kodeksie cywilnym

te artykuły ustawy, które dotyczą tej sytuacji.

Opis przypadku

Pacjentowi w trakcie operacji uszkodzono nerw kręgosłupa. Spowodowało to trwałe
usztywnienie nogi i możliwość poruszania się tylko o kuli. Pacjent przed operacją był
instruktorem nauki tańca. Po operacji nie może wykonywać swojego zawodu. Pacjent chce
wystąpić do sądu o odszkodowanie za wyrządzone szkody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać z Kodeksu cywilnego księgę trzecią ,,Zobowiązania”,
2) wypisać szkody, które poniósł pacjent z winy lekarzy,
3) wypisać artykuły ustawy, które dotyczą opisanego przypadku,
4) dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, na podstawie aktu prawnego, termin jego wejścia w życie?



2) opisać budowę aktu prawnego?



3) wymienić prawa osobiste obywatela określone w Konstytucji RP?



4) zanalizować dokumenty dotyczące praw dziecka?



5) wymienić

prawa

przypisane

Konwencji

dziecku

niepełnosprawnemu fizycznie i psychicznie?



6) zinterpretować prawa pacjentów szpitali psychiatrycznych?



7) wymienić prawa osób niepełnosprawnych zawarte w Konstytucji RP?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) wymienić sankcje karne w sprawach karnych?



9) opisać czym są ,,dobra osobiste”?



10) posłużyć się kodeksem cywilnym do wyszukania konkretnych

problemów?



11) określić zagrożenia dotyczące łamania lub lekceważenia praw

pacjenta?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych

4.2.1. Materiał nauczania

System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce

Artykuł 67 i 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje każdemu obywatelowi

prawo do opieki socjalnej i do ochrony zdrowia. Istniejący w Polsce system opieki
zdrowotnej ma na celu zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie chorób oraz prowadzenie
profilaktyki z zakresu oświaty zdrowotnej.

Od 1999 r. system ubezpieczeń zdrowotnych uległ radykalnej zmianie. Dotychczasowe

utrzymywanie opieki zdrowotnej z budżetu państwa zastąpiono finansowaniem ze składek
ubezpieczonych, natomiast z budżetu finansowane są nieliczne świadczenia (świadczenia
zdrowotne wykonywane przez lekarzy w ramach szkolenia studentów medycyny).
Najważniejszymi

dokumentami

regulującymi

kwestie

ubezpieczenia

zdrowotnego

i ubezpieczenia społecznego są:

−

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej,

−

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych,

−

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:
1) świadczeniobiorców – czyli pacjentów,
2) instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika – czyli Narodowy

Fundusz Zdrowia,

3) świadczeniodawców:

−

zakłady opieki zdrowotnej,

−

praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,

−

apteki,

−

innych świadczeniodawców,

4) organy kontroli i nadzoru:

−

Główny Inspektorat Sanitarny – SANEPID,

−

Główny Inspektorat Farmaceutyczny,

−

Państwowa Inspekcja Pracy,

−

inspektorzy z wojewódzkiego centrum zdrowia publicznego, Ministerstwa Zdrowia,

Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju, kontroluje oraz

zatrudnia konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.
Niektóre ministerstwa i organizacje rządowe posiadają swoje branżowe placówki opieki
zdrowotnej. Są to:

−

Ministerstwo Obrony Narodowej,

−

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,

−

Ministerstwo Sprawiedliwości,

−

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz przedsiębiorstwo państwowe Polskie
Koleje Państwowe.

6) Narodowe Centrum Krwi,
7) jednostki samorządu terytorialnego, które tworzą, przekształcają, nadają statut i likwidują

zakłady opieki zdrowotnej.

8) Akademie Medyczne (Uniwersytety Medyczne),
9) instytucje wpływające w sposób bezpośredni lub pośredni na politykę zdrowotną państwa

i stan zdrowia społeczeństwa, które podlegają pod Ministerstwo Zdrowia. Są to instytuty
naukowe, centra leczenia wyposażone w sprzęt medyczny pozwalający prawidłowo

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prowadzić diagnostykę i leczenie (np. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Hematologii
i Transfuzjologii, Kardiologii, Matki i Dziecka, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia
Dziecka”), placówki zajmujące się ochroną zdrowia (np. Instytuty Medycyny Pracy)
i wspierające (np. Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie,
Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek w Warszawie, Biuro Praw Pacjenta
w Warszawie).

Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej

,,Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków

majątkowych utworzonych i utrzymywanych w celu udzielania świadczeń zdrowotnych
i promocji zdrowia” (art. 1. ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej).

Do zakładów opieki zdrowotnej zaliczyć należy:

−

szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, sanatorium,
prewentorium, inny zakład o całodobowym lub całodziennym świadczeniu usług
zdrowotnych,

−

przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia,

−

pogotowie ratunkowe,

−

medyczne laboratorium diagnostyczne,

−

pracownia protetyki stomatologicznej,

−

zakład rehabilitacji leczniczej,

−

żłobek,

−

inny zakład spełniający warunki podane w ustawie.
Zakłady opieki zdrowotnej mogą być:

a) publiczne, utworzone przez:

−

ministra lub centralny organ administracji rządowej,

−

wojewodę,

−

jednostkę samorządu terytorialnego,

−

publiczną uczelnię medyczną lub badawczą w dziedzinie nauk medycznych.

b) niepubliczne, utworzone przez:

−

fundację, związek zawodowy, stowarzyszenie,

−

spółkę nie mającą osobowości prawnej,

−

kościół lub związek wyznaniowy,

−

pracodawcę,

−

zagraniczną osobę prawną lub fizyczną.

Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych szczegółowo objaśnia zasady korzystania ze świadczeń osób
ubezpieczonych:

−

,,świadczeniobiorców” (osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce
zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są wymienione w ustawie
o pomocy społecznej),

−

osób nie posiadającym obywatelstwa polskiego, którym świadczenia zdrowotne
udzielane są na zasadach określonych w przepisach odrębnych i umowach
międzynarodowych.

Świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki

zdrowotnej spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego nie częściej
niż dwa razy w roku kalendarzowym (kolejna zmiana wiąże się z opłatą), wyboru

świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych

świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,
wyboru szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, wyboru lekarza dentysty spośród lekarzy dentystów, którzy zawarli umowy
o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narodowy Fundusz Zdrowia
Organizacja Narodowego Funduszu Zdrowia

Narodowy Fundusz Zdrowia jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą

osobowość prawną. Powołany został na mocy ustawy i działa w oparciu o statut nadany przez
Prezesa Rady Ministrów.
Fundusz zarządza środkami finansowymi, głównie pochodzącymi ze składek. W zakresie
środków pochodzących ze składek na ubezpieczenie zdrowotne Fundusz działa w imieniu
własnym na rzecz ubezpieczonych oraz osób uprawnionych do tych świadczeń.
Środki finansowe NFZ

Środki finansowe Funduszu pochodzą z następujących źródeł (art.116):

1) należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
2) odsetek od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne,
3) darowizn i zapisów,
4) zadań zleconych w zakresie określonym w ustawie,
5) kredytów i pożyczek,
6) dotacji, w tym z dotacji celowej przeznaczonej na finansowanie zadań z tytułu roszczeń

regresowych,

7) dochodów z lokat,
8) innych źródeł.
Środki finansowe Prezes Funduszu przeznacza na (art. 117):
1) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych,
2) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla osób uprawnionych do tych świadczeń na

podstawie przepisów o koordynacji,

3) finansowanie wydatków na refundację leków, wyrobów medycznych, przedmiotów

ortopedycznych i środków pomocniczych,

4) finansowanie działalności Funduszu, w szczególności finansowanie wydatków

inwestycyjnych, wydatków związanych z utrzymaniem nieruchomości, wynagrodzeń
wraz z pochodnymi, diet i kosztów podróży,

5) finansowanie poboru i ewidencji składek na ubezpieczenie zdrowotne,
6) spłatę kredytów i pożyczek wraz z odsetkami,
7) wypłatę odszkodowań,
8) inne wydatki.
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
przewiduje również sankcje karne (do 5000 zł) za brak zgłoszenia osoby do powszechnego
ubezpieczenia, zwłokę w płaceniu składek lub udaremnianie kontroli.

Zakres działania Funduszu

Do podstawowego zakresu działania Funduszu należy:

1) określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej

w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej,

2) przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń

opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie,

3) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż

ubezpieczeni,

4) opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowotnych,
5) wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właściwego do

spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych,

6) monitorowanie ordynacji lekarskich,
7) prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych,
8) prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie promocji

i ochrony zdrowia.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawieranie kontraktów na usługi medyczne

Prezes Funduszu przygotowuje projekt ogólnych warunków umów o udzielanie

świadczeń opieki zdrowotnej zawierający w szczególności rodzaje świadczeń opieki
zdrowotnej, sposób wyceny tych świadczeń oraz warunki ich udzielania. Projekt przesyła, nie
później niż do dnia 15 maja, do Naczelnej Rady Lekarskiej, Naczelnej Rady Pielęgniarek
i Położnych i reprezentatywnym organizacjom świadczeniodawców. Projekt podlega
uzgodnieniu z podmiotami, o w trybie negocjacji nie później niż do dnia 30 czerwca. Minister
właściwy do spraw zdrowia udostępnia wykaz, wraz z oświadczeniami, na stronie
internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zdrowia.

W projekcie Prezes Funduszu określa:
1) przedmiot postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki

zdrowotnej,

2) kryteria oceny ofert,
3) warunki wymagane od świadczeniodawców.

Kryteria oceny ofert i warunki wymagane od świadczeniodawców są jawne i nie

podlegają zmianie w toku postępowania.
Do podstawowych zadań dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu między innymi
należy:

−

efektywne i bezpieczne gospodarowanie środkami finansowymi oddziału wojewódzkiego
Funduszu;

−

przeprowadzanie postępowań o zawarcie umów o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, w tym świadczeń wysokospecjalistycznych;

−

dokonywanie wyboru realizatorów programów zdrowotnych, w tym w imieniu danego
ministra;

−

zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w tym
świadczeń wysokospecjalistycznych, oraz zawieranie i rozliczanie umów o realizację
programów zdrowotnych.
W celu przeprowadzenia postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie

świadczeń opieki zdrowotnej dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu powołuje komisję.
Tryb pracy komisji określa regulamin uchwalony przez Radę Funduszu.
Zawieranie przez Fundusz umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej odbywa się po
przeprowadzeniu postępowania w trybie konkursu ofert albo rokowań. Umowy o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej są jawne.

Umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej określa w szczególności:

−

rodzaj i zakres udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej,

−

warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej,

−

wymagania dla podwykonawców inne niż techniczne i sanitarne, określone w odrębnych
przepisach,

−

zasady rozliczeń pomiędzy Funduszem a świadczeniodawcami,

−

kwotę zobowiązania Funduszu wobec świadczeniodawcy,

−

zasady rozpatrywania kwestii spornych,

−

postanowienie o odstąpieniu od umowy, które może nastąpić za uprzednim nie krótszym
niż 3 miesiące okresem wypowiedzenia, chyba że strony postanowią inaczej;

−

postanowienie o karze umownej w przypadku niezastosowania terminu i warunków
umowy.
Do zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów

o zamówieniach publicznych lecz przepisy Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej stosuje się
przepisy kodeksu cywilnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady prowadzenia rokowań, wyboru ofert szczegółowo określa Ustawa.

Świadczeniodawcy muszą spełniać określone warunki, np. Lekarz podstawowej opieki

zdrowotnej, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,
który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Fundusz zawarł
umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej powinien:
a) posiadać specjalizację, co najmniej pierwszego stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej,

chorób wewnętrznych lub pediatrii lub

b) posiadać tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych lub

pediatrii.

Świadczeniodawcą może być:
a) zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie, grupową

praktyka lekarska, grupowa praktyka pielęgniarek lub położnych, osoba wykonująca
zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej
praktyki,

b) osoba fizyczna inna niż wymieniona w lit. a, która uzyskała fachowe uprawnienia do

udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności
gospodarczej,

c) jednostka budżetowa tworzona i nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej,

ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Sprawiedliwości, posiadająca
w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza
podstawowej opieki zdrowotnej,

d) podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby

medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi.

Świadczeniodawcami mogą być zakłady publiczne i niepubliczne, lekarze i personel
medyczny prowadzący prywatną praktykę medyczną. Ponadto samodzielny publiczny zakład
opieki

zdrowotnej

może

udzielać

zamówienia

świadczenia

zdrowotne

tzw. ,,podwykonawcy”:

−

niepublicznemu zakładowi opieki zdrowotnej, w zakresie zadań określonych w statucie
tego zakładu,

−

osobie wykonującej zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub
indywidualnej specjalistycznej praktyki na zasadach określonych w odrębnych
przepisach,

−

grupowej praktyce lekarskiej i grupowej praktyce pielęgniarek, położnych prowadzącym
działalność na zasadach określonych w przepisach odrębnych,

−

osobie legitymującej się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń
zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny, która
dysponuje lokalem oraz aparaturą i sprzętem medycznym, odpowiadającymi
wymaganiom przewidzianym dla zakładów opieki zdrowotnej, oraz spełnia warunki
określone w przepisach o działalności gospodarczej.

Szczegółowe zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne określa Ustawa z 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
rozporządzenie MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na
świadczenia zdrowotne.
Prawo o zamówieniach publicznych – ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. (Obwieszczenie
Marszałka Sejmu z 20 listopada 2007 r. - jednolity tekst Dz. U. Nr 233, poz. 1655) stosowana
jest przez zakłady opieki zdrowotnej do zakupu materiałów i zlecenia usług innych niż
medyczne (np. remont, rozbudowa, komputeryzacja).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych

W publicznych zakładach opieki zdrowotnej analizę kosztów ustala się na poziomie

następujących ośrodków:

−

ośrodki udzielania świadczeń zdrowotnych – koszty działalności podstawowej
(np. osobodzień pobytu na oddziale szpitalnym oraz pacjent z przypisanymi na jego rzecz
lekami, badaniami lekarskimi w przychodni),

−

ośrodki wspomagające działalność podstawową – koszty działalności pomocniczej,

−

ośrodek kosztów związanych z zarządzaniem – koszta zarządu.

Do ewidencji kosztów wchodzą:
1) zużycie materiałów, w tym leków, żywności (oddział szpitalny), sprzętu jednorazowego

użytku, odczynników chemicznych i materiałów diagnostycznych, paliwa),

2) zużycie energii elektrycznej i cieplnej,
3) usługi wykonywane przez inną firmę na rzecz zakładu medycznego (remontowe,

transportowe, medyczne wykonywane przez inny zakład, inne),

4) podatki i opłaty ( np. za wynajem pomieszczeń),
5) wynagrodzenia ( wszystkie formy zatrudnienia),
6) świadczenie pracownicze (składka na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, odpis na

zakładowy fundusz świadczeń socjalnych),

7) amortyzacja,
8) pozostałe koszta (ubezpieczenia, delegacje).
W ośrodkach pomocniczych do kosztów zaliczymy:

−

koszty materiałów użytych bezpośrednio do wykonania usługi,

−

koszty ośrodków działalności pomocniczej rozliczonego według odpowiednio dobranych
kryteriów podziałowych ustalone przez kierownika zakładu.

Przy wyznaczaniu kosztów procedury medycznej bierze się pod uwagę przeciętne ilościowe
zużycie oraz bieżące ceny materiałów. Do wyznaczenia kosztów sprzedaży procedury dolicza
się narzut kosztów zarządu.
Dla wszystkich procedur wytwarzanych w danej jednostce sporządza się ewidencję ich
wykonania. Ustalenia powyższe są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów
w publicznych zakładach opieki zdrowotnej( Dz. U. Nr 164, poz. 1194).
Powyżej przedstawiono najistotniejsze postanowienia ustawy, natomiast zainteresowanych
szczegółami odsyłam do źródła.
Ubezpieczenie społeczne

Główne dokumenty regulujące sprawę ubezpieczeń społecznych, to:

−

ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst
jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu z 8 stycznia 2007 r. – Dz. U. 2007, Nr 11,
poz. 74)

−

ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

−

osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).

−

ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
Ubezpieczenie społeczne jest ważnym elementem polityki państwa. Potwierdza to ustawa

z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń. Z zapisu art. 2 i treści tej ustawy
wynika, że stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na
płeć, stan cywilny, stan rodzinny. Ważność tej ustawy potwierdza również fakt, że państwo
gwarantuje wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych określa:

1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym,
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zasady, tryb i terminy zgłoszeń do ewidencji, opłacania składek, działania Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Rezerwy Demograficznej,

4) organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:

−

ubezpieczenie emerytalne;

−

ubezpieczenia rentowe;

−

ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane „ubezpieczeniem chorobowym”;

−

ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane
„ubezpieczeniem wypadkowym”.

Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
2) otwarte fundusze emerytalne (fundusz wybrany przez ubezpieczonego),
3) zakłady emerytalne, określone w przepisach o zakładach emerytalnych,
4) płatnicy składek.
Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest:
–

pracodawca – w stosunku do pracowników i poborowych odbywających służbę
zastępczą, jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną
w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi,

–

ZUS – dla osób na urlopie wychowawczym albo pobierających zasiłek macierzyński
z ZUS,

–

jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia
przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania
ze stypendium na przekwalifikowanie,

–

ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne
(np. działalność na własny rachunek),

–

osoba prowadząca pozarolniczą działalność– w stosunku do osób współpracujących przy
prowadzeniu tej działalności,

–

zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą
zgodą,

–

jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej – w stosunku do
żołnierzy niezawodowych pełniących służbę czynną,

–

Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego,

–

ośrodek pomocy społecznej – w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale
lub ciężko chorym członkiem rodziny,

–

powiatowy urząd pracy – w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub
stypendium,

–

Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – w stosunku do
osób, których świadczenia pracownicze finansowane są przez to Biuro oraz szereg innych
sytuacji określonych art. Ustawy.

–

Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń
społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne,

które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
–

pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia
ustania tego stosunku,

–

osobami wykonującymi pracę nakładczą od dnia oznaczonego w umowie jako dzień
rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,

–

członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo
innej umowy o świadczenie usług,

–

osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

–

posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu
Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,

–

osobami pobierającymi stypendium sportowe,

–

duchownymi,

–

osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego
i poszukiwania nowego zatrudnienia,

–

osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

–

osobami niepracującymi w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej,
osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie
zamieszkującymi, matką, ojcem lub rodzeństwem (składkę opłaca ośrodek pomocy
społecznej) oraz inne sytuacje zapisane w art. 6 ustawy.
Ustawa przewiduje możliwość dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego

dla osób i sytuacji wymienionych w art. 7 i 8 ustawy.

Obywatele

polscy

zatrudnieni

granicą

polskich

przedstawicielstwach

dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji
Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich
placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach są traktowani na równi z zatrudnieniem na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że umowy międzynarodowe
stanowią inaczej.

Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw

obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego
i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach
konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że
umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu
podlegają osoby fizyczne wykonujące pracę niezależnie od charakteru zatrudnienia.
Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:
1) pracowników,
2) osób wykonujących pracę nakładczą,
3) członków spółdzielni,
4) zleceniobiorców,
5) posłów i senatorów,
6) stypendystów sportowych,
7) pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
8) osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie
9) odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
10) osób współpracujących ze zleceniobiorcami,
11) funkcjonariuszy Służby Celnej,
12) poborowych odbywających służbę zastępczą
13) osób pobierających świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia finansują

z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

Wyżej wymienione osoby, z wyjątkiem posłów i senatorów, stypendystów sportowych,

słuchaczy KSAP, funkcjonariuszy Służby Celnej, składkę na ubezpieczenie chorobowe
i wypadkowe płacą w całości sami ubezpieczeni.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób

prowadzących pozarolniczą działalność i osób przez nich zatrudnionych finansują w całości,
z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Z pomocy społecznej, w całości, opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe osób: rezygnujących z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz
osoby niezamieszkujące wspólnie z matką, ojcem lub rodzeństwem finansują w całości

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bezrobotnych finansują w całości

powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenia socjalne

wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas
przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, finansuje w całości
budżet państwa. Budżet państwa, za pośrednictwem ZUS, opłaca też składki osób
przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński albo
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Składki na ubezpieczenia społeczne niektórych zatrudnionych osób niepełnosprawnych

finansowane są zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.)

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenie

pielęgnacyjne finansuje w całości wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców

stanowi kwota uposażenia, stypendium, świadczenia socjalnego, zasiłek, kwota minimalnego
wynagrodzenia, świadczenie szkoleniowe, wynagrodzenie za pracę.

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są

w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopa procentowa
składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników
składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.

Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określają

przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Stopy procentowe składek wynoszą:

1) 19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne,
2) 13,00% podstawy wymiaru – na ubezpieczenia rentowe;
3) 2,45% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie chorobowe;
4) od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie wypadkowe.
Część składki na ubezpieczenie emerytalne pochodząca ze składki ubezpieczonego,
wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez Zakład do wybranego
przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego, z uwzględnieniem zapisów
zawartych w ustawie z dnia grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. W okresie do dnia 31 grudnia 2008 r. część składki na ubezpieczenie
emerytalne, w wysokości określonej w art. 112 ust. 2 i 3 ustawy jest odprowadzana przez
Zakład do FRD.

Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD)

Dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku

na rachunku funduszu emerytalnego, pomniejszonych o kwotę niezbędną na wypłaty
świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku – tworzy się Fundusz
Rezerwy Demograficznej.
FRD zasilany jest także ze środków z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa, lokat i odsetek
uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS, innych źródeł.
Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie wynikającego z przyczyn
demograficznych niedoboru funduszu emerytalnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym

w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Dysponentem FUS jest Zakład.
Przychody FUS pochodzą:
–

ze składek na ubezpieczenia społeczne, nie podlegających przekazaniu na rzecz
otwartych funduszy emerytalnych;

–

ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzecz otwartych funduszy
emerytalnych;

–

z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na świadczenia,
których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych

–

z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych;

–

z oprocentowania rachunków bankowych FUS;

–

z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego,

–

z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS;

–

ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami;

–

z dotacji z budżetu państwa;

–

ze środków FRD oraz innych źródeł.

Drugim ważnym dokumentem dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia

grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Ustawa 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

szczegółowo określa:
–

usługi świadczone przez ZUS,

–

okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń,

–

ocenę i świadczenia w czasie niezdolności do pracy,

–

podstawę wymiaru emerytur i rent,

–

zasady obliczania rent i emerytur dla osób urodzonych przed i po 31 grudnia 1948 r.

–

zasady obliczania stażu pracy do emerytur i rent dla górników, kolejarzy, pracowników
niektórych urzędów i organów bezpieczeństwa publicznego,

–

zasady obliczania emerytur i rent,

–

terminy wypłaty świadczeń,

–

zasady wypłaty świadczeń oraz sankcje w stosunku do osób pobierających nienależnie
świadczenia.
Ustawa podaje, dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r, zasady obliczania kapitału

początkowego i sposoby jego waloryzacji oraz sposób obliczania emerytury według nowych
zasad. Raz do roku ZUS przekazuje ubezpieczonym informacje o stanie indywidualnego
konta.

Zasady przyznawania świadczeń emerytalno-rentowych rolnikom określa ustawa z dnia

20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25
z późn. zm.) Ustawa wielokrotnie nowelizowana. Zmiany obowiązujące od 2 maja 2004 r.
dają prawo do ubezpieczenia w KRUS obywatelom państw członkowskich UE,
podejmującym osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie
położonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną powołaną do

realizacji postanowień ustaw o ubezpieczeniu społecznym. Posiada osobowość prawną.
Siedzibą Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z obowiązującymi przepisami sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego.

Do zakresu działania Zakładu należy między innymi:
1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:

a) stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych

świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy
składek,

c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie

zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek

i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy
ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,

e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
f) orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla

potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

2) realizacja umów i porozumień międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń społecznych,
3) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz

środkami Funduszu Alimentacyjnego

4) opracowywanie aktualnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych,
5) kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków

w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi,

6) prowadzenie spraw administracyjnych, wydawniczych, popularyzatorskich.

Płatnicy składek są zobowiązani udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki

informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób
trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie
odrębnych umów.

Osoby zainteresowane szczegółami przyznawania i obliczenia świadczeń emerytalnych

i rentowych odsyłam do Ustaw.

Fundusze emerytalne

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. (z pewnymi wyjątkami określonymi w ustawie),

mogą korzystać z następujących form zabezpieczenia sobie emerytury:
Filar I – fundusz emerytalny zarządzany tylko przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Każdy z ubezpieczonych posiada w tym funduszu swój indywidualny rachunek.
Filar II to kilkanaście funduszy emerytalnych, z których każdy zarządzany jest przez
komercyjne powszechne towarzystwo emerytalne. Składka w tym filarze wynosi 7,3% płacy.
Przynależność do I lub II filaru jest obowiązkowa. Wybór Otwartego Funduszu Emerytalnego
następuje w ciągu 7 dni po rozpoczęciu pracy, w przeciwnym wypadku fundusz wybiera
ZUS. Wysokość pobieranej emerytury jest zależna od wysokości wpłaconych składek. Dla
osób, które zarabiają mało ustawodawca ustalił minimalną kwotę emerytury, która może być
wyższa od kwoty obliczonej na podstawie składek.
Filar III – dobrowolne dodatkowe oszczędności gromadzone w ramach pracowniczych
programów emerytalnych lub Indywidualnych Kont Emerytalnych. Stanowią one dodatkowe
zabezpieczenie finansowe na emeryturze lub zabezpieczenie finansowe rodziny w przypadku
śmierci uczestnika programu IKE.
Może on mieć 4 formy:
1) fundusz inwestycyjny,
2) papiery wartościowe,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
4) rachunek bankowy.

Zaletą wpłat indywidualnych na IKE jest to, że:

−

objęte są ulgą podatkową (w 2005 r. maksymalna kwota wpłat na IKE zwolniona
z podatku od dochodów kapitałowych wynosiła 3635 zł),

−

zyski zwolnione z podatku od dochodów kapitałowych,

−

brak podatku od darowizn i spadków.

Aby założyć IKE należy zawrzeć umowę z jedną z następujących instytucji:
1) fundusz inwestycyjny,
2) biuro maklerskie,
3) zakład ubezpieczeń,
4) bank.

W zależności od wyników inwestycyjnych funduszu wpłacane składki mogą mieć różną

stopę waloryzacji. Przed podjęciem decyzji o wyborze Otwartego Funduszu Emerytalnego
czy Indywidualnego Konta Emerytalnego należy sprawdzić wyniki inwestycyjne, strategie
inwestycyjne, akcjonariat, kapitały własne, pobierane opłaty za zarządzanie obowiązujące
w danym funduszu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie podstawowe akty prawne regulują zasady udzielania opieki zdrowotnej?
2. Jakie zakłady opieki zdrowotnej funkcjonują w Polsce?
3. Jakie rodzaje usług medycznych są finansowane z NFZ?
4. Jakie są zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne?
5. W jakich przypadkach osoba ubezpieczona ponosi koszta badań lekarskich?
6. Kto może być założycielem zakładu opieki zdrowotnej?
7. Jakie zadania realizuje Narodowy Fundusz Zdrowia?
8. Jakie są źródła przychodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych?
9. Jakie świadczenia społeczne gwarantuje FUS?
10. W jakich przypadkach składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne opłaca gmina?
11. Kto opłaca składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą

działalność?

12. Jakie świadczenia gwarantuje ustawa emerytalna?
13. Jakie główne zadania realizuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych?
14. Który filar ubezpieczenia emerytalnego obsługiwany jest przez otwarte fundusze

emerytalne?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś pracownikiem wykonującym pracę na własny rachunek. Określ na podstawie

przepisów i informacji uzyskanych w NFZ i ZUS wysokość miesięcznej składki na
ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Jakie czynniki wpływają na zmianę wysokości składki?
Jaka część z tej kwoty zostanie przekazana na I, a jaka na II filar funduszu emerytalnego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z ustawami: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

2) ustalić, co zawierają w swej treści o składkach wymienione ustawy,
3) przyjąć faktyczną podstawę wymiaru składki na podstawie zarobków,
4) odwiedzić ZUS celem pobrania druku ZUS ZUA lub ustalenia najniższej podstawy

wymiaru składek (dane takie uzyskasz w Internecie),

5) wykonać obliczenia, wypełnić druk ZUS ZUA,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

teksty ustaw: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas typowego wykonania

ćwiczeń rehabilitacyjnych z osobą po operacji amputacji kończyny dolnej. Zestawienie
sporządź według wzoru będącego załącznikiem do rozporządzenia MZiOS z dnia 22 grudnia
1998 r.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią Rozporządzenie MZiOS z dnia 22 grudnia 1998 r.,
2) ustalić czas i miejsce prowadzenia rehabilitacji,
3) wypisać wszystkie czynności, materiały i sprzęt medyczny potrzebne do wykonania tej

procedury,

4) zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r
w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194).

−

arkusze papieru, mazaki

−

arkusze szarego papieru lub folia i rzutnik pisma.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Panie Wiśniewska i Wysocka założyły spółkę cywilną w celu zarejestrowania grupowej

praktyki terapeutycznej. Miejscem prowadzenia działalności będzie dzierżawiony
i zaadaptowany na potrzeby zajęć indywidualnych i grupowych lokal. Przygotuj ofertę spółki
do NFZ i do urzędu gminy na wykonywanie usług rehabilitacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z Rozporządzeniem MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy

o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne,

2) sporządzić wykaz usług rehabilitacyjnych, które mogą wykonywać wymienione osoby

(w wykazie uwzględnić te usługi, które mogą być zakontraktowane w NFZ oraz
oddzielnie dla gminy,

3) przygotować ofertę usług do NFZ,
4) dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych,

−

tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie
zamówienia na świadczenia zdrowotne,

−

tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju
świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych,

−

tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.),

−

kartki papieru, zeszyt, długopis.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła prawa dotyczącego ubezpieczeń zdrowotnych?



wymienić zasady zgłoszenia osoby do ubezpieczeń zdrowotnych
i społecznych?



ustalić wykaz świadczeń wykonywanych przez terapeutę samodzielnie?



obliczyć wysokość składki na ubezpieczenie społeczne?

wykonać ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas wykonania
ćwiczenia rehabilitacyjnego?



przygotować s dokumenty konieczne do zawarcie kontraktu na usługi

z zakresu rehabilitacji przez spółkę prowadzącą praktykę grupową?



przygotować ofertę usług świadczonych przez terapeutę zajęciowego?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych

4.3.1. Materiał nauczania

Charakterystyka rynku usług

Prawo gospodarcze – ogół przepisów prawnych normujących sposób i formy

oddziaływania przez państwo na gospodarkę narodową, funkcjonowanie podmiotów
gospodarczych, ich uprawnienia względem posiadanego mienia, zobowiązania i stosunki
prawne Przepisy te zawarte są między innymi w kodeksie cywilnym, administracyjnym,
handlowym. System gospodarczy, to układ zależności i procesów funkcjonujących
w państwie, w ramach którego instytucje państwowe, firmy, organizacje społeczne,
gospodarstwa domowe wykorzystują zasoby dla zapewnienia ludziom towarów i usług.
Polska od 1990 r. wprowadza w życie system gospodarki rynkowej. Polega on na tym, że
osoby prywatne i firmy mogą kupować, sprzedawać na wzajemnie ustalonych warunkach,
przy minimalnej, ograniczonej prawem interwencji władz publicznych. Prawidłowość
wszelkich zachowań gospodarczych sprawdza i reguluje rynek. Gospodarkę rynkową
charakteryzują następujące cechy: przedsiębiorczość, własność prywatna, uwolniony system
cen, konkurencja. Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje w rzeczywistych warunkach
rynkowych, czyli w określonym otoczeniu, które wywiera istotny wpływ na jego działalność.
Wyróżnić możemy otoczenie bezpośrednie i pośrednie.
Elementami otoczenia bezpośredniego są inni uczestnicy rynku:

−

dostawcy,

−

nabywcy,

−

pracownicy,

−

konkurencyjne firmy,

−

agencje doradcze, marketingowe,

−

banki,

−

urzędy skarbowe, ZUS

−

instytucje ubezpieczeniowe.

Elementami otoczenia pośredniego są:

−

obowiązujące zasady działania (przepisy prawne) ustalone przez organy władzy
i administracji,

−

sytuacja polityczna i ekonomiczna kraju,

−

możliwość korzystania z postępu naukowo-technicznego,

−

tradycja, kultura i religia społeczeństwa,

−

warunki przyrodnicze i demograficzne panujące na terenie działania przedsiębiorstwa.

Każde przedsiębiorstwo powinno badać otoczenie, w którym działa. Wyniki badań powinny
stanowić podstawę podejmowania właściwych decyzji, które warunkują sukces rynkowy.
Mówiąc o rynku nie można pominąć charakterystyki konsumenta i producenta oraz relacji
między nimi. Wcześniej opiszmy pojęcia, które charakteryzują rynek:

Dobra wolne – określane są również jako dobra darmowe. Są to dobra naturalne

bezpośrednio dostarczane przez przyrodę (np. woda, drewno) i dostępne bez ponoszenia
kosztów.

Dobra prywatne, to takie, które są wytwarzane i dostarczane na rynek przez

przedsiębiorstwa i osoby prywatne. Ich główną cechą jest to, że są nastawione na zyski.

Dobra publiczne – wytwarzane są przez państwo. Cechą charakterystyczną tych dóbr

i usług jest to, że mogą być konsumowane przez wielu ludzi i rzadko przynoszą zyski.
Dotyczą np. oświaty, ochrony zdrowia, obrony narodowej, utrzymania dróg, utrzymania
teatrów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dobra ekonomiczne – są wytwarzane przez człowieka w ograniczonej ilości, są dobrami

rzadkimi. Należą do nich:

−

dobra konsumpcyjne – produkty będące efektem działalności gospodarczej człowieka.
Służą do zaspokajania potrzeb gospodarczych w sposób bezpośredni.

−

dobra produkcyjne – służą do tworzenia innych dóbr, nazywamy je czynnikami
produkcji.

Pomiędzy dobrami mogą zachodzić dwa rodzaje związków:

−

związki komplementarne – polegające na uzupełnianiu się dóbr w celu zaspakajania
określonej potrzeby. Oznacza to, że zakup jednego dobra powoduje powstanie potrzeby
zakupu dobra uzupełniającego np. zakup komputera, dyskietek, płyt CD.

−

związki substytucyjne – polegające na tym, że potrzeba może być zaspokojona przez
różne zastępujące się dobra. Oznacza to, ze zakup jednego dobra wyklucza konieczność
zakupu innego dobra mogącego tą potrzebę zaspokoić.

Konsument – osoba lub firma, która stara się zdobyć to, co chciałaby mieć w granicach
wyznaczonych przez ilość pieniędzy, którymi dysponuje.
Producent – osoba lub firma, która stara się wytworzyć towary i usługi, które konsumenci
będą nabywać. Głównym celem producenta jest osiągnięcie zysku.
Zysk to nadwyżka finansowa, która powstaje po odliczeniu kosztów związanych z ich
wytworzeniem.

Tabela 1. Klasyfikacja rynków [opracowanie własne]

Kryterium

podziału

Rodzaj rynku

Cechy charakterystyczne

dóbr
konsumpcyjnych
i usług

Przedmiotem obrotu są produkty bezpośredniego zaspakajania potrzeb
nabywców np. żywność, ubrania, meble, lodówki, usługi krawieckie,
ubezpieczeniowe.

kapitałowy

W skład rynku kapitałowego wchodzą: rynek dóbr produkcyjnych
(surowce, materiały, maszyny), dóbr inwestycyjnych, nieruchomości,
kredytowy, walutowy, papierów wartościowych.

Przedmiot
obrotu
rynkowego

pracy

Przedmiotem obrotu jest kapitał ludzki, na który składa są wiedza
i umiejętności do wykonywania określonej pracy.

lokalny

Najczęściej zasięgiem obejmuje gminę, miasto powiatowe

regionalny

Rynek ten najczęściej obejmuje swym obszarem województwo, region.

krajowy

Transakcje zawierane pomiędzy kupującymi
i sprzedającymi z obszaru całego kraju.

zagraniczny

Transakcje zawierane na rynku konkretnego państwa, np. na rynku
niemieckim, angielskim, chińskim.

Zasięg

międzynarodowy

Transakcje zawierane z kontrahentami z całego świata. Przykładem mogą
być Targi Poznańskie, Giełda Papierów Wartościowych w Londynie.

skupu

zbytu

hurtowy

Szczebel
obrotu

detaliczny

sprzedawcy

Sytuacja rynkowa, w której wielkość zapotrzebowania na produkty
przewyższa wielkość ich ofert sprzedaży. Sytuacja ta prowadzi do
spekulacji i wzrostu cen

Stopień
zrównoważ
enia

konsumenta

Sytuacja rynkowa, w której wielkość zapotrzebowania na produkty jest
mniejsza od przedstawionej oferty sprzedaży. Prowadzi do konkurencji
między sprzedającymi i walki o nabywcę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czym jest rynek?

Słowo rynek wywodzi się ze słowa niemieckiego ,,ring”. W dawnych czasach oznaczało

miejsca wymiany handlowej, zawierania transakcji. Obecnie słowo rynek należy uzupełnić
o inne treści gdyż do poruszania się po nim potrzebna jest wiedza specjalistyczna (giełda,
papiery wartościowe, itp.).

Rynek, to proces przepływu informacji pomiędzy kupującymi i sprzedającymi oraz

wymiany dóbr i usług dokonywanej poprzez akty kupna – sprzedaży. Rynek, to także zbiór
transakcji zawieranych przez konkurujące ze sobą podmioty gospodarcze o podobnym profilu
działalności.

Dzięki rynkowi producenci i konsumenci osiągają swoje cele.

W gospodarce rynkowej możemy wyróżnić dwie grupy działalności:

−

rynek czynników produkcji,

−

rynek usług konsumpcyjnych.

Usługi i wyroby

Na rynku medycznym mamy do czynienia z wyrobem (np. przedmioty ortopedyczne,

narzędzia medyczne) i w przeważającej większości z usługami.

Wyrobem jest każda rzecz materialna, która zaspakaja określoną potrzebę użytkownika.
Usługą jest świadczenie, które jedna strona zwana usługodawcą może zaoferować drugiej

stronie – usługobiorcy.

Cechy charakterystyczne usługi:

−

jest procesem dynamicznym, rozgrywającym się w określonym czasie,

−

trudno mierzalna,

−

wysoko zróżnicowana (usunięcie woreczka żółciowego, transplantacja nerki),

−

trudno porównywalna.
Usługi są świadczone bezpośrednio usługobiorcy. Usługobiorca i usługodawca wchodzą

w bezpośredni kontakt. Świadczenie usługi i jej konsumpcja odbywa się w jednym miejscu.
Trudno jest np. usunąć ząb, wykonać masaż czy wydać orzeczenie lekarskie o stanie zdrowia
na odległość, bez udziału pacjenta. Proces świadczenia usług jest nierozdzielny. Nie można
go też przechować czy gromadzić.
Usługi medyczne mają charakter doraźny i odbywają się w konkretnym czasie (usunięcie
wyrostka robaczkowego, usunięcie zęba, itp.) lub są procesem długotrwałym (psychoterapia).
Usługi medyczne cechuje znaczny poziom pracochłonności i wymagają wysokich
kwalifikacji usługodawcy.

Podmiotem rynku usług może być przedsiębiorstwo rynkowe, instytucje rynkowe takie

jak banki, giełdy, towarzystwa ubezpieczeniowe, spółdzielnie, państwo (usługi w zakresie
oświaty, ochrony zdrowia, ochrony środowiska naturalnego, obrony narodowej, techniki).
Usługobiorcami są przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe, gospodarstwa rolne,
przedsiębiorstwa usługowe, gospodarstwa domowe, indywidualni konsumenci. Usługi można
sklasyfikować według rozmaitych kryteriów. A oto niektóre przykłady klasyfikacji usług
prezentowane przez różnych ekonomistów. Nie zawsze klasyfikacje zawierają elementy
wykluczające się:
a) Ze względu na rodzaj rynku świadczeń:

−

usługi na rynku zaopatrzeniowym,

−

rynku zbytu,

−

rynku kapitałowym,

−

rynku pracy.

b) Usługi można podzielić na:

−

masowe (szkolnictwo, gastronomia, szczepienia ochronne, itp.),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

profesjonalne (doradca podatkowy, tłumacz przysięgły, notariusz, itp.),

−

personalne (stomatolog, fryzjer, itp.).

c) Usługi można też podzielić na takie, które wymagają wielkich nakładów finansowych

oraz takie, na których wykonanie przedsiębiorstwo podnosi minimalne koszty.

Jeszcze inną klasyfikację usług prezentują K. Kielan i K. Pokora w książce

,,Przygotowanie do działalności usługowej”:
a) usługi związane z kształtowaniem materialnych warunków bytu:

−

usługi osobiste,

−

usługi na rzecz gospodarstw domowych,

−

gospodarka komunalna,

−

gospodarka mieszkaniowa,

b) usługi związane z produkcją dóbr materialnych:

−

finanse i ubezpieczenia,

−

handel,

−

transport i łączność,

−

nauka i rozwój techniki,

c) usługi związane z kształtowaniem osobowości ludzi:

−

ochrona zdrowia i opieka społeczna,

−

kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek,

−

kultura i sztuka,

−

oświata i wychowanie.

Rynek charakteryzują następujące elementy:

−

popyt,

−

podaż,

−

cena.
Popyt – ilość dóbr lub usług, jaką usługobiorcy chcą nabyć w danym czasie i miejscu

i po danej cenie.

Prawo popytu – wyższym cenom dobra lub usług odpowiadają mniejsze wielkości

popytu, co oznacza, że wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu, natomiast
niższym cenom towarzyszy wzrost wielkości popytu.

Zwiększenie usług zależy w znacznym stopniu od przemian demograficznych,

zasobności obywateli, kultury obywateli, zaangażowania władz samorządowych (gminnych,
regionalnych) w zakresie realizacji zadań własnych określonych ustawą o samorządzie
terytorialnym.

Podaż – ilość dóbr lub usług, jaką usługodawca oferuje w danym czasie i po danej cenie.
Prawo podaży – w miarę wzrostu ceny ilość danego dobra, oferowana na sprzedaż

rośnie i odwrotnie – w miarę spadku ceny oferta sprzedaży zmniejsza się.

Podaż rynkowa zależy od wielu czynników. Można do nich zaliczyć: koszty produkcji,

ceny dóbr pokrewnych, oczekiwania dotyczące przyszłych cen, warunki naturalne, rozmiary
importu i eksportu, inwestycje, podatki, subsydia, liczba przedsiębiorstw w gałęzi.

Nadwyżka rynkowa jest wtedy, gdy podaż danego towaru przewyższa popyt na ten

towar. Występuje przy cenach wyższych od ceny równowagi.

Niedobór rynkowy jest wtedy, gdy popyt na dany towar przewyższa podaż tego towaru

na rynku. Występuje przy cenach niższych od ceny równowagi rynkowej.

Cena – ilość pieniędzy, jaką usługobiorca płaci usługodawcy za usługę.
Cena maksymalna – to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji

kupna i sprzedaży. Ustalana jest w celu ochrony konsumentów przed zbyt wysokimi cenami
(poniżej ceny równowagi rynkowej).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cena minimalna – to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna

i sprzedaży. Ustalana jest w celu zapewnienia opłacalności produkcji jak największej liczbie
producentów (powyżej ceny równowagi rynkowej).

Elastyczność określa mierzoną w procentach siłę reakcji popytu lub podaży na zmiany

czynników je determinujących (np. cena, koszty produkcji, efektywność produkcji).

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje elastyczności popytu: cenową, dochodową

i mieszaną.

Rys. 1. Graficzny obraz równowagi rynkowej

Równowaga rynkowa to stan, w którym wielkość popytu na produkt lub usługę zrównuje

się z wielkością podaży. Występuje wówczas, gdy udaje się znaleźć cenę, przy której
kupujący są skłonni nabyć dobra lub usługi, a sprzedający są skłonni taką ilość sprzedać.
Te trzy elementy kształtują rynek usług
Mówiąc o rynku nie można też pominąć ważnego elementu, którym jest konkurencja.
Konkurencją nazywamy proces oddziaływania uczestników rynku, którzy realizując swój
cel, przedstawiają korzystniejsze od innych oferty pod względem jakości i różnorodności
produktów oraz ceny. Konkurencja występuje między sprzedającymi lub między kupującymi.
Popyt i podaż na rynku usług medycznych

Wyniki badań demograficznych poprowadzonych w Polsce dotyczące stanu zdrowia

ludzi w wieku poprodukcyjnym, ukierunkowują system opieki zdrowotnej na usługi,
z których będzie korzystała ta populacja ludzi. Migracja młodych ludzi do państw Unii
Europejskiej powoduje zmniejszenie w kraju liczby dzieci i osób w wieku produkcyjnym.
Wcześniejsze emerytury, starzejące się społeczeństwo, wzrost osób przewlekle chorych, osób
niepełnosprawnych pozostających z niską rentą i bez opieki dorosłych dzieci, powodują, że
zwiększa się zapotrzebowanie na świadczenia opieki długoterminowej, głównie w zakładach.
Strategia zabezpieczenia opieki nad tą grupa ludzi ustala pewne priorytety. Zwiększono
składkę na ubezpieczenie zdrowotne i utworzono obowiązkowe ubezpieczenie pielęgnacyjne,
natomiast Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych wprowadza zmiany umożliwiające udzielanie
świadczeń medycznych poza zakładem opieki zdrowotnej, w domu pacjenta np. pielęgniarska
opieka długoterminowa, hospicjum domowe. Ustawodawca stwarza też możliwość zakładania
hospicjów przez stowarzyszenia i organizacje humanitarne.

Obserwując rynek usług medycznych, mimo tych pozytywnych zmian, zauważyć można

brak równowagi rynkowej. Popyt na usługi, szczególnie wysokospecjalistyczne, przewyższa
podaż. Wynika to z faktu, że ceny za usługi w prywatnych gabinetach, laboratoriach,
klinikach, hospicjach są wysokie. Wiele osób czeka w długich kolejkach do specjalisty, bo nie
stać na natychmiastową usługę płatną. Nie ma też większego zapotrzebowania na usługi
terapeutyczne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Charakterystyka usług medycznych
W myśl ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, świadczenie

zdrowotne to działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub
poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów
odrębnych regulujących zasady ich udzielania. W dalszej części tej ustawy wymienia się
następujące rodzaje świadczeń medycznych:
1) świadczenie opieki zdrowotnej – świadczenie zdrowotne, świadczenie zdrowotne

rzeczowe i świadczenie towarzyszące,

2) świadczenie gwarantowane – świadczenie opieki zdrowotnej finansowane w całości ze

środków publicznych, na zasadach i w trybie określonych w ustawie,

3) świadczenie specjalistyczne – świadczenie opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach

medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej,

4) świadczenie zdrowotne rzeczowe – związane z procesem leczenia: leki, wyroby

medyczne, w tym wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi i środki
pomocnicze,

5) świadczenie towarzyszące – zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki

zdrowotnej całodobowej lub całodziennej oraz usługi transportu sanitarnego,

6) świadczenie wysokospecjalistyczne – świadczenie opieki zdrowotnej lub procedurę

medyczną spełniające łącznie następujące kryteria:
a) udzielenie świadczenia wymaga wysokiego poziomu zaawansowania technicznego

świadczeniodawcy i zaawansowanych umiejętności osób udzielających świadczenia,

b) koszt jednostkowy świadczenia jest wysoki,

7) zabiegi przyrodolecznicze i rehabilitacyjne w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach

uzdrowiskowych i ambulatoryjnym lecznictwie uzdrowiskowym nie związane z chorobą
podstawową będącą bezpośrednią przyczyną skierowania na leczenie uzdrowiskowe;

8) poradnictwo seksuologiczne w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej,

z wyłączeniem osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

Rodzaje usług medycznych finansowanych ze środków publicznych oraz częściowo

odpłatnych

Zgodnie z art. 15 Ustawy świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie,

prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie
chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie
niepełnosprawności i jej ograniczanie.
Usługi medyczne dotyczą podstawowej opieki zdrowotnej, opieki długotrwałej i paliatywnej,
specjalistycznej opieki ambulatoryjnej, leczenia szpitalnego, rehabilitacji, stomatologii,
psychiatrii, profilaktycznych programów zdrowotnych oraz zaopatrzenia ortopedycznego.
Podstawowa opieka zdrowotna (bezpłatna) jest realizowana przez lekarza rodzinnego,
lekarza ogólnego, internistę lub pediatrę, pielęgniarkę i położną. Leczenie jest prowadzone
w zakładzie lub domu chorego.

Podstawowa opieka zdrowotna obejmuje opiekę nad kobietą w okresie ciąży, porodu

i połogu opiekę nad kobietą w okresie karmienia piersią, opiekę nad noworodkiem, dziećmi
i dorosłymi. Lekarz może skierować na badania diagnostyczne, leczenie specjalistyczne,
leczenie szpitalne. Pacjent może wybrać lekarza, pielęgniarkę i położną spośród tych, którzy
zawarli kontrakt z NFZ.

Nie można pominąć profilaktycznej opieki zdrowotnej prowadzonej w środowisku

nauczania i wychowania. Minister Zdrowia w rozporządzeniu z dnia 25 czerwca 2003 r.
w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą
określił szczegółowo zakres opieki sprawowanej przez lekarza, dentystę i pielęgniarkę lub

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

higienistkę. Opieka medyczna obejmuje głównie profilaktyczne badania i szczepienia
ochronne (zakres usług medycznych i terminarz w załącznikach do rozporządzenia),
udzielanie pomocy przedlekarskiej, doradztwo medyczne.
Opieka długoterminowa i paliatywna (bezpłatna) jest sprawowana:

−

na oddziałach dla przewlekle chorych. Przebywają tu pacjenci po leczeniu szpitalnym,
którzy wymagają dalszej hospitalizacji. Pacjenci, którzy nie są w stanie sami
funkcjonować i wymagają profesjonalnej pielęgnacji, rehabilitacji i stałego nadzoru
lekarskiego. Pacjent jest finansowany przez NFZ do 30 dni pobytu,

−

w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych i opiekuńczo-leczniczych. Pacjenci mają
zakończone leczenie szpitalne, ale mają trudności w samodzielnym funkcjonowaniu.
Wymagają pielęgnacji, rehabilitacji i kontroli lekarskiej. Pacjent ponosi jedynie koszt
wyżywienia i zakwaterowania,

−

pielęgniarska opieka długoterminowa. Dotyczy to chorych przebywających w domu
i wymagających systematycznych świadczeń pielęgniarskich,

−

hospicjum stacjonarne (oddział medycyny paliatywnej). Zajmuje się poprawianiem
jakości życia osób nieuleczalnie chorych i ich rodzin, głównie z chorobami
nowotworowymi,

−

hospicjum domowe. Chorzy posiadają przynajmniej jednego opiekuna. Lekarz podczas
wizyty udziela dokładnych zaleceń dotyczących dalszej opieki nad chorym. Opiekę
w hospicjum sprawuje tzw. zespół hospicyjny (lekarz, pielęgniarka, psycholog),

−

poradnia medycyny paliatywnej. Udziela lekarskich, pielęgniarskich i psychologicznych
porad dla osób, które są w stanie przybyć do poradni oraz wizyt domowych chorym
z zaawansowaną chorobą oraz udziela wsparcia rodzinie chorego.
Szczególna ochrona należy się chorym psychicznie lub upośledzonym umysłowo ze

Świadczenie specjalistyczne, to świadczenia opieki zdrowotnej we wszystkich

dziedzinach medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej. Specjalistyczną opieką zdrowotną jest np. leczenie kardiologiczne, badanie
i terapia psychologiczna, badanie i terapia logopedyczna, terapia ortoptyczna. Specjalista
wyznacza dodatkowe badania, kieruje na zabiegi i poleca leki.

Na badania specjalistyczne należy mieć skierowanie od lekarza ubezpieczenia

zdrowotnego. Nie jest wymagane skierowanie do ginekologa, położnika, stomatologa,
onkologa, okulisty, dermatologa, wenerologa, psychiatry. Nie wymagają skierowań chorzy
z wirusem HIV, chorzy na gruźlicę i na leczenie odwykowe. Ten przywilej dotyczy również
inwalidów wojennych i osób represjonowanych.

W ustawie opisano całą procedurę rejestracji i oczekiwania na wizytę u lekarza

specjalisty.
Leczenie szpitalne

Na leczenie szpitalne kieruje lekarz POZ lub lekarz specjalista wtedy, gdy cel leczenia

nie może być osiągnięty w warunkach ambulatoryjnych. O wyborze szpitala decyduje pacjent.
Szpital, bez uzasadnionej przyczyny nie może odmówić przyjęcia pacjenta. Szpital
posiadający kontrakt z NFZ leczy bezpłatnie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rehabilitacja lecznicza (bezpłatna)
Rehabilitacja osób po zabiegach operacyjnych, niepełnosprawnych. Składa się na nią:

−

fizjoterapeutyczne zabiegi ambulatoryjne,

−

lekarska ambulatoryjna opieka rehabilitacyjna,

−

rehabilitacja w ośrodku opieki dziennej,

−

rehabilitacja ogólnoustrojowa (prowadzona w szpitalach),

−

rehabilitacja neurologiczna,

−

rehabilitacja specjalistyczna (np. dla osób z wadą słuchu, z porażeniem mózgowym).

Stomatologia

Pacjent ma prawo do wyboru lekarza. Leczenie bezpłatne tylko przez stomatologa, który

podpisał kontrakt z NFZ oraz prowadzi leczenie wymienione w wykazie określonym
w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Materiały i leczenie stomatologiczne nie uwzględnione
w wykazie opłaca pacjent.
Psychiatria

Leczenie prowadzone przez szpitale. Wyróżnić należy leczenie psychiatryczne dla dzieci

i młodzieży, leczenie psychiatryczne osób dorosłych, terapię uzależnień od substancji
psychoaktywnych, terapię uzależnień od alkoholu, leczenie zaburzeń nerwicowych,
psychiatrię sądową, psychiatrię dla chorych somatycznie. Leczenie psychiatryczne jest
bezpłatne i nie jest wymagane skierowanie. Wymagane jest skierowanie do szpitala
psychiatrycznego. Może być wystawione przez lekarza rodzinnego lub dowolnej specjalności
(ale nie dotyczy przyjęcia pacjenta w tzw trybie nagłym).
Profilaktyczne programy zdrowotne

Profilaktyka – działania zapobiegające powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych

skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z groźnymi
chorobami. Na przykład:

Profilaktyka w 2007 roku prowadzona jest w ramach następujących programów:

program badań prenatalnych, profilaktyki chorób odtytoniowych, profilaktyki chorób
krążenia, profilaktyki gruźlicy, przewlekłej choroby płuc, profilaktyki raka piersi, profilaktyki
raka szyjki macicy, wczesnego wykrywania zakażeń u kobiet w ciąży, wczesnej diagnostyki
i leczenia jaskry, wczesnej, wielospecjalistycznej pomocy dziecku zagrożonemu, w tym
opieka prenatalna nad płodem oraz inne programy występujące w danym regionie.
Większość z tych programów realizowano w latach wcześniejszych.
Zaopatrzenie ortopedyczne

Zaopatrzenie ortopedyczne, to świadczenia zdrowotne rzeczowe, związane z procesem

leczenia, wyroby medyczne, w tym wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi
i środki pomocnicze;

Dotyczy następujących grup:

−

optyka okularowa,

−

protetyka słuchu,

−

przedmioty ortopedyczne,

−

środki pomocnicze.
Zaopatrzenie ortopedyczne prowadzone jest przez zakłady specjalistyczne, poradnie oraz

sieć sklepów i aptek. Na jednorazowy zakup środków ortopedycznych należy mieć zlecenie
od lekarza POZ, lekarza specjalisty lub szpitala. Po uzyskaniu wniosku na zakup konkretnego
przedmiotu, przed jego zakupem, należy uzyskać akceptację i wniosek zarejestrować
w Oddziale NFZ. Największy jest wybór świadczeń dla osób dotkniętych kalectwem
kończyn. Chorzy mogą otrzymać następujące świadczenia: protezy kończyn, pończochy
kikutowe, aparaty ortopedyczne, kortezy kończyn, laski, kule, balkoniki, podpórki, wózki
inwalidzkie, fotele do siedzenia dla dzieci, rurki tracheotomijne, materace i poduszki
przeciwodleżynowe, obuwie ortopedyczne, indywidualne przedmioty pionizujące, naprawy

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przedmiotów ortopedycznych. Za większość wymienionych przedmiotów i usług pacjent
płaci 30% wartości przedmiotu (70% NFZ). Wózki inwalidzkie (do określonej kwoty) są
bezpłatne.
Zakup środków pomocniczych prowadzony jest na podstawie Karty zaopatrzenia
comiesięcznego. Zlecenie na określone środki pomocnicze wypisuje lekarz, Oddział NFZ
akceptuje i wydaje Kartę zaopatrzenia na cały rok.. Lekarz wpisuje co miesiąc w Karcie
następne zlecenia. W karcie potwierdzany jest zakup środka przez realizatora zlecenia (np.
aptekę). Na podstawie zlecenia obłożnie chorym można zakupić co miesiąc 60
pieluchomajtek za 30% ich wartości.
Zaopatrzenie w leki (bezpłatne, za częściową odpłatnością)

Zaopatrzenie w leki i wyroby medyczne przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie

recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub przez lekarza nie będącego
lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego (felczera), jeżeli posiada on prawo wykonywania
zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Funduszu umowę upoważniającą go do
wystawiania takich recept. Leki, jak podaje ustawa, dzielimy na:

−

leki podstawowe – produkt leczniczy ratujący życie lub niezbędny w terapii dla
przywracania lub poprawy zdrowia, spełniający warunki bezpieczeństwa, skuteczności
i efektywności kosztowej,

−

leki uzupełniające – produkt leczniczy wspomagający lub uzupełniający działanie leków
podstawowych, a także produkt leczniczy o zbliżonych właściwościach terapeutycznych
do leku podstawowego,

−

leki recepturowe – produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty
lekarskiej.

Leki podstawowe, leki uzupełniające oraz leki recepturowe są wydawane świadczeniobiorcy
za odpłatnością:
1) ryczałtową – za leki podstawowe i recepturowe przygotowywane z surowców

farmaceutycznych lub z leków gotowych zamieszczonych w wykazach leków
podstawowych i uzupełniających, pod warunkiem że przepisana dawka leku
recepturowego jest mniejsza od najmniejszej dawki leku gotowego w formie stałej
stosowanej doustnie,

2) w wysokości 30% albo 50% ceny leku – za leki uzupełniające.

Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Prezesa Funduszu, Naczelnej

Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej, określa, w drodze rozporządzenia:
–

wykaz leków podstawowych i uzupełniających,

–

wysokość opłaty ryczałtowej za leki podstawowe i recepturowe,

–

wysokość odpłatności za leki uzupełniające,

–

wykaz leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy
sporządzaniu leków recepturowych,

–

ilość leku recepturowego, którego dotyczy opłata ryczałtowa, oraz sposób obliczania
kosztu sporządzania leku recepturowego.

Ustalając wykazy leków Minister uwzględnia w szczególności konieczność zapewnienia

ochrony zdrowia społeczeństwa, dostępność do leków oraz bezpieczeństwo ich stosowania,
znaczenie leku w zwalczaniu chorób o znacznym zagrożeniu epidemiologicznym
i cywilizacyjnym, wpływ leku na bezpośrednie koszty leczenia, a także możliwości płatnicze
podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń ze środków publicznych. Wykazy są
aktualizowane co najmniej raz na 6 miesięcy.

Świadczeniobiorca, który posiada tytuł "Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" i przedstawi
legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie
w leki objęte wykazami leków podstawowych i uzupełniających do wysokości określonego
limitu. Inne uprawnienia posiadają chorzy przewlekle z chor, inwalidzi wojenni, inwalidzi
wojskowi, osoby represjonowane,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport sanitarny i ratownictwo medyczne

„Transport sanitarny jest to przewóz osób albo materiałów biologicznych i materiałów

wykorzystywanych do udzielania świadczeń zdrowotnych wymagających specjalnych
warunków” (art. 70 a. ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Wykonywany jest środkami
transportu samochodowego i lotniczego.

Pogotowie ratunkowe udziela świadczeń zdrowotnych w razie wypadku, urazu, porodu,

nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia, powodującego zagrożenie
życia. Usługi określone tymi sytuacjami są bezpłatne. Pogotowie ratunkowe może udzielać
świadczeń zdrowotnych w ramach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego jako
zespół ratownictwa medycznego lub lotniczy zespół ratownictwa medycznego na zasadach
określonych w ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym
(Dz. U. Nr 191, poz. 1410).

Ustawa wymienia długą listę usług medycznych, które są finansowane ze środków

publicznych na zasadach i w zakresie określonym w ustawie.

Ustawa określa świadczenia, które należy opłacić w części oraz świadczenia, które nie są

opłacane ze środków publicznych.

Usługi świadczone za częściową lub całkowitą odpłatnością

Publiczne zakłady opieki zdrowotnej udzielają świadczeń zdrowotnych finansowanych ze

środków publicznych osobom ubezpieczonym lub nie ubezpieczonym nieodpłatnie, za
częściową odpłatnością lub całkowitą odpłatnością (zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawie
z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych).

Przy ustalaniu wysokości opłaty za świadczenia zdrowotne płatne w całości lub

częściowo osobom ubezpieczonym stosuje się ceny urzędowe, natomiast osobom nie
ubezpieczonym ceny ustala kierownik zakładu opieki zdrowotnej, w którym świadczenie jest
udzielane. Dla osób przebywających z zakładach opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjno –
opiekuńczych ustala się miesięczną wysokość odpowiadającą 250% najniższej emerytury
(dzieci 200%), przy czym kwota ta nie może być wyższa niż kwota 70% miesięcznego
dochodu pacjenta (dzieci – 70% dochodu na jedną osobę w rodzinie). Opłaty za pobyt dziecka
w żłobku ustala, według cen umownych, podmiot, który go utworzył.

Niezależnie od placówek NFZ funkcjonują niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej,

prywatne gabinety, poradnie, spółdzielnie lekarskie, które świadczą usługi medyczne
odpłatnie.

Większość

usług

medycznych

przez

nie

świadczonych to usługi

wysokospecjalistyczne, na które jest bardzo długi czas oczekiwania w placówkach NFZ lub
usługi paramedyczne nie podlegające pod NFZ.

Rodzaje usług medycznych, które nie są opłacane ze środków publicznych:
1) szczepienia ochronne nie wchodzące w zakres obowiązkowych szczepień ochronnych,

autoszczepionki,

2) zabiegi chirurgii plastycznej i zabiegi kosmetyczne (w niektórych przypadkach

bezpłatne),

3) operacje zmiany płci,
4) świadczenia w zakresie akupunktury, z wyjątkiem świadczeń udzielanych w leczeniu

bólu przewlekłego,

5) zabiegi przyrodolecznicze i rehabilitacyjne w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach

uzdrowiskowych i ambulatoryjnym lecznictwie uzdrowiskowym nie związane z chorobą
podstawową będącą bezpośrednią przyczyną skierowania na leczenie uzdrowiskowe,

7) poradnictwo psychoanalityczne,
8) diagnostyka i terapia z zakresu medycyny niekonwencjonalnej, ludowej, orientalnej

i wiele innych świadczeń wymienionych w załączonym do ustawy wykazie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Medycyna pracy

„Profilaktyka – działania zapobiegające powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych

skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami
albo charakterem pracy” – art. 4. ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.

Mówiąc o profilaktyce nie sposób pominąć profilaktyki prowadzonej w środowisku pracy

osób dorosłych przez służby powołane cytowaną wyżej ustawą.

Ustawa dotyczy ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków

związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także w celu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi.

Służbę medycyny pracy stanowią lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby

posiadające kwalifikacje zawodowe przydatne do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań
tej służby. Podczas wykonywaniu czynności zawodowych są niezależne od pracodawców,
pracowników, oraz podmiotów, na których zlecenie realizują zadania tej służby.
Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:
1) jednostki podstawowe:

a) publiczne zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,

b) zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane przez pracodawców i inne

podmioty, jeżeli profilaktyczne opieka zdrowotna nad pracującymi jest ich zadaniem
statutowym,

c) lekarze praktykujący indywidualnie,

2) wojewódzkie lub międzywojewódzkie ośrodki medycyny pracy.

Do ważniejszych zadań realizowanych przez służbę medycyny pracy należy:

−

rozpoznanie i ocena czynników występujących w środowisku pracy mogących mieć
ujemny wpływ na zdrowie,

−

rozpoznawanie i ocena ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie
pracodawców o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących
jego następstwem,

−

udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii,
fizjologii i psychologii pracy,

−

wykonywanie badań wstępnych, okresowych, kontrolnych oraz orzecznictwo lekarskie
przewidziane w Kodeksie pracy,

−

prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i leczniczej w zakresie patologii
zawodowej,

−

prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub
choroby związane z wykonywaną pracą,

−

wykonywanie szczepień ochronnych,

−

wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych,

−

prowadzenie ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej,

−

udzielanie pierwszej pomocy medycznej w nagłych wypadkach,

−

prowadzenie analiz stanu zdrowia pracowników.
Służbę medycyny pracy stanowią również lekarze okuliści, którzy między innymi

orzekają o zdolności czy sprawności do pracy np. przy komputerze.

Służba medycyny pracy współdziała z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Państwową

Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną, organami nadzoru i kontroli warunków
pracy.

Badania wstępne, okresowe i kontrolne są świadczone na podstawie umowy zawartej

przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia a podstawową jednostką służby medycyny
pracy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Leczenie za granicą na koszt Ministerstwa Zdrowia

Zasady i tryb ubiegania się o leczenie i badania diagnostyczne określa art. 26 ustawy

o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie kierowania
świadczeniobiorców na leczenie lub badania diagnostyczne poza granicami kraju.

Minister Zdrowia może skierować ubezpieczonego za granicę na leczenie lub badania

diagnostyczne, których nie przeprowadza się w kraju. Koszty leczenie i transportu
świadczeniobiorcy finansowane są z budżetu państwa, natomiast koszt wystawienia paszportu
i wizy, pobytu poza szpitalem pacjenta i jego opiekuna pokrywa we własnym zakresie
ubezpieczony. Wniosek o badanie lub leczenie za granicą wypełniają kolejno:
świadczeniobiorca lub jego przedstawiciel ustawowy, lekarz ubezpieczenia zdrowotnego
z tytułem profesora lub doktora habilitowanego. Lekarz wskazuje zagraniczne placówki
opieki medycznej, do których proponuje skierować pacjenta na leczenie lub badania
diagnostyczne oraz wskazać formy transportu. Część III wniosku powinna być
przetłumaczona na język angielski przez tłumacza przysięgłego. Następnie wniosek
przekazuje się do opinii konsultantowi krajowemu. Po uzyskaniu opinii wniosek jest
przesłany do Biura Rozliczeń Międzynarodowych, za pośrednictwem którego wniosek jest
kierowany do ministra. W przypadku pozytywnego załatwienia wniosku Biuro prowadzi
dalsze postępowanie.
Leczenie za granicą obywateli Rzeczypospolitej Polskiej

Osoby oraz ich rodziny, wykonujące pracę lub działalność na własny rachunek

w państwie członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego, podlegają przepisom
z zakresu ubezpieczenia społecznego obcego państwa, w którym wykonują pracę. Przepisy te
regulują ich obowiązek ubezpieczenia i uprawnienia do opieki zdrowotnej.
Osoba powinna zaopatrzyć się w dokument: Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego.
Dokument uprawnia do niezbędnych świadczeń zdrowotnych. O rodzaju tych świadczeń
decyduje lekarz w państwie pobytu.
EKUZ wydana w Belgii zapewnia tylko świadczenia szpitalne. W przypadku korzystania
przez posiadacza Karty EKUZ z oznaczeniem E–111B ze świadczeń innych niż szpitalne,
zostanie on potraktowany jako pacjent prywatny i obciążony kosztami leczenia.

W Polsce prawo do otrzymania EKUZ mają osoby ubezpieczone w Narodowym

Funduszu Zdrowia. Karta wydawana jest czasowo osobom wyjeżdżającym do innego państwa
członkowskiego EOG:

−

w celach turystycznych,

−

w celu odwiedzenia rodziny lub znajomych,

−

w związku z podróżą służbową,

−

w celu podjęcia studiów,

−

pracownikom oddelegowanym do pracy za granicę przez polskiego pracodawcę.
Karta wydawana jest na 2 miesiące dla ubezpieczonych w NFZ, do 30 dni dla

bezrobotnych, do końca semestru dla studentów, do 5 lat dla emerytów, do końca przyznania
świadczenia rentowego (maksymalnie 5 lat). Karta uprawnia do korzystania w innych
państwach z opieki tylko tych placówek, które działają w ramach powszechnego systemu
ochrony zdrowia. Za leczenie prywatne pacjent płaci we własnym zakresie. Informacje
o opłatach obowiązujących w kraju pobytu znajdziesz w opracowaniu ,,Opieka zdrowotna
w UE – Informator” (posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego NFZ)

Osoby, które podjęły pracę w innym państwie, przestają podlegać polskiemu

ustawodawstwu, ich ubezpieczenie wygasa, a EKUZ wydana w Polsce traci ważność. Utrata
ważności pociąga za sobą konsekwencje związane z pokryciem przez nich kosztów leczenia.
Aby otrzymać EKUZ należy złożyć wniosek w Oddziale Wojewódzkim lub Delegaturze NFZ
właściwym ze względu zamieszkania. Tam też otrzymasz formularze oraz pełne informacje

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

potrzebne do uzyskania EKUZ (rodzaj dokumentów potwierdzających opłatę składek na
ubezpieczenie zdrowotne np, ostatni odcinek renty, legitymacja rencisty).

Rys. 2. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego [10]

Wszystkie państwa członkowskie wydają Kartę według dwóch wzorów, z tym że napis

„Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego” oraz nazwy pól na Karcie zapisane są
w języku urzędowym państwa wydającego Kartę. Rozmieszczenie pól jest identyczne na
Kartach wydawanych przez wszystkie państwa, a zatem można porównać Kartę wydaną np.
przez Grecję z polską EKUZ, by ustalić zawartość danego pola. Rewers EKUZ może zostać
dowolnie wykorzystany przez państwa członkowskie, np. może być nim narodowa karta
ubezpieczenia zdrowotnego. Część państw zdecydowała się na połączenie EKUZ i kart
narodowych (np. Niemcy, Luksemburg).
Wzory EKUZ wydawanych przez poszczególne państwa członkowskie – awersu i rewersu – można
znaleźć na stronie internetowej: www.europaeu.int/comm/employment_social/healthcard
Uprawnienia osób z innych państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego do leczenia
w Polsce

Od 1 czerwca 2004 roku osoba podlegająca ustawodawstwu innego państwa

członkowskiego i ubezpieczona w tym państwie, która przebywała lub planuje pobyt w Polsce
ma prawo do wszelkich świadczeń koniecznych z medycznego punktu widzenia, takich
samych jak ubezpieczonemu w NFZ, podczas pobytu na terytorium naszego Państwa,
z uwzględnieniem charakteru świadczenia i spodziewanego czasu pobytu. Od 1 stycznia
2006 r. ubezpieczeni z państw członkowskich EOG, przebywający czasowo w Polsce, mogą
posługiwać się wyłącznie EKUZ lub certyfikatem tymczasowo zastępującym Europejską

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Osoba zgłasza się do polskiego świadczeniodawcy,
posiadającego kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, z Europejską Kartą
Ubezpieczenia Zdrowotnego lub z certyfikatem i dokumentem potwierdzającym tożsamość
(dowód osobisty, paszport). Ubezpieczony obywatel Unii również jest zobowiązany do
wniesienia opłaty np.za świadczenia z zakresu stomatologii.
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych
z dnia 27 sierpnia 1997r. (Dz. U., poz. 776) dotyczy osób, których stan fizyczny, psychiczny
lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról
społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej. Ustawa
podlegają osoby, które uzyskały orzeczenie:

−

o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności,

−

o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy,

−

osoby do lat 16, która mają orzeczenie na podstawie oddzielnych przepisów.

Ustawa obejmuje następujące problemy:

−

definiuje osobę niepełnosprawną,

−

sposób orzekania o niepełnosprawności,

−

uprawnienia osób niepełnosprawnych,

−

rehabilitacja osób niepełnosprawnych,

−

uprawnienia pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne,

−

zakłady pracy chronionej, zakłady aktywności zawodowej,

−

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Majątek Funduszu stanowią:

−

wpłaty obowiązkowe i dobrowolne pracodawców,

−

dotacje z budżetu państwa oraz inne subwencje,

−

dywidendy, dyskonty od zakupionych bonów towarowych, odsetki od obligacji,

−

spadki, zapisy, darowizny, dobrowolne wpłaty,

−

dochody z działalności gospodarczej.

Świadczenia z PFRON są przeznaczone na:

−

dofinansowania

zadań

wynikających

rządowych

programów

dla

osób

niepełnosprawnych,

−

programy zatwierdzone przez Radę Nadzorczą dotyczące programów rehabilitacji
społecznej, zawodowej i leczniczej,

−

poradnictwo zawodowe,

−

dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych, sportu, kultury i turystyki osób
niepełnosprawnych,

−

dofinansowanie w całości lub w części warsztatów terapii zajęciowej,

−

zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,

−

dotacje dla przedsiębiorstw produkujących sprzęt ortopedyczny, rehabilitacyjny
i pomocniczy,

−

dofinansowanie w całości lub w części badań, ekspertyz, analiz, wydawnictw
i konkursów rehabilitacji zawodowej,

−

dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, urbanistycznych, komunikacyjnych,

−

budowę, rozbudowę i modernizację obiektów służących rehabilitacji, opracowywanie
i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych i szkoleniowych,

−

utrzymanie istniejących a zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakresie rehabilitacji ustawa wymienia następujące usługi medyczne:

−

warsztaty terapii zajęciowej,

−

turnusy rehabilitacyjne,

−

zespoły ćwiczeń fizycznych, usprawniających, psychoruchowych, rekreacyjnych
i sportowych.

Ustawodawca ustalił (zmiana z dnia 21 stycznia 2005r. cytowanej wyżej ustawy – Dz. U.

Nr 44, poz. 422) następujące zasady dofinansowania, np.:

−

maksymalne dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej, oraz działania
zakładów aktywności zawodowej wynosi: w 2008r. – 90% kosztów, 2009 i latach
następnych – 85%,

−

tworzenie warsztatów terapii zajęciowej w 2008r. i latach następnych wynosi 70%
kosztów,

−

tworzenie zakładów aktywności zawodowej w 2008r. wynosi 75% kosztów, w latach
następnych – 65%.

Pomoc społeczna
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 64, poz. 593) określa:

−

zadania w zakresie pomocy społecznej,

−

rodzaje i tryb świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb jej udzielania,

−

organizację pomocy społecznej (w tym domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-
-wychowawcze, rodziny zastępcze, domy dla uchodźców),

−

zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom:

−

z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia,

−

z powodu niepełnosprawności, długotrwałej i ciężkiej choroby,

−

z powodu przemocy w rodzinie,

−

w celu ochrony macierzyństwa, wielodzietności,

−

alkoholizmu czy narkomanii (z problemem alkoholizmu, w przypadku narkomanii),

−

rodzinom niewydolnym wychowawczo,

−

młodzieży opuszczającej zakłady opiekuńczo-wychowawcze,

−

osobom zwolnionym z zakładów karnych,

−

z powodu trudności w integracji (osoby, które otrzymały azyl),

−

w przypadku zdarzenia losowego, sytuacji kryzysowej,

−

w przypadku klęski żywiołowej, ekologicznej.
Obowiązek zapewnienia realizacji zadań w zakresie pomocy społecznej spoczywa na

jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej.

Ustawa szczegółowo określa zadania poszczególnych szczebli samorządu i administracji:

−

świadczenia pieniężne (w tym składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne, pogrzeb,
interwencja kryzysowa, ubranie)

−

zasiłku stałego, okresowego, celowego i specjalnego,

−

zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,

−

pomoc dla rodzin zastępczych,

−

pomoc na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki,

−

opłata za naukę języka polskiego dla uchodźców,

−

usługi opiekuńcze w domu chorego, rodzinnych domach pomocy społecznej,

−

mieszkanie chronione,

−

pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,

−

szkolenia, poradnictwo rodzinne, terapia rodzinna.
Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie kwoty, która uprawnia do zasiłku.
Placówki i zakłady pomocy społecznej mogą prowadzić fundacje, organizacje społeczne

i pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe, osoby prawne i fizyczne.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy charakteryzują gospodarkę rynkową?
2. W jaki sposób sklasyfikujesz dobra gospodarcze?
3. W jaki sposób zdefiniujesz rynek?
4. Co to jest popyt i podaż?
5. W jakiej sytuacji powstają nadwyżki na rynku?
6. Kiedy występuje równowaga rynkowa?
7. Co to jest elastyczność cenowa?
8. Jakie podmioty występują na rynku usług?
9. Jak scharakteryzujesz usługi medyczne?
10. Jakie czynniki wyznaczają podaż na usługi terapeutyczne?
11. Jakie czynniki wyznaczają popyt na usługi terapeutyczne?
12. Jakie kryteria służą do klasyfikacji usług?
13. Jak scharakteryzujesz usługi medyczne świadczone przez zakłady opieki zdrowotnej?
14. Jakiego typu usługi medyczne są finansowane ze środków publicznych?
15. Na czym polega częściowa odpłatność za sługi medyczne?
16. Jakie są warunki otrzymania EKUZ na miesięczny wyjazd turystyczny?
17. Jaki charakter świadczeń ma leczenie sanatoryjne?
18. Na czym polega profilaktyka w środowisku pracy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj poniżej wymienione dobra do produkcyjnych bądź konsumpcyjnych: sok

pomarańczowy, wędliny, notes, podręcznik, komputer, ręcznik, łóżko do masażu, koks
opałowy, altanka, lampka nocna, kosiarka, masaż leczniczy, ścięcie włosów, uszycie futra.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat dóbr i usług,
2) przygotować i wypełnić tabelę,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) wykonać korektę i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

słownik ekonomiczny lub komputer z dostępem do Internetu,

−

folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę popytu i podaży na usługi terapeutyczne w oparciu o informacje

uzyskane w środowiskowym domu pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych,
pielęgnacyjno-opiekuńczych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania
osób niepełnosprawnych,

2) wypisać usługi, które może wykonywać terapeuta zajęciowy,
3) ustalić rodzaj zajęć terapeutycznych prowadzonych z pacjentami,
4) uwzględnić w wywiadzie czas oczekiwania pacjenta na terapię,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
informacje o procedurze załatwiania wniosku na leczenie za granicą.

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź analizę popytu i podaży na usługi terapeutyczne w oparciu o anonimową

ankietę przeprowadzoną na oddziale ortopedycznym, neurologicznym, geriatrycznym
szpitala.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania
osób niepełnosprawnych

2) wypisać usługi, które może wykonywać terapeuta zajęciowy,
3) ustalić rodzaj zajęć terapeutycznych prowadzonych z pacjentami,
4) przygotować ankietę oraz pytania do wywiadu w placówkach,
5) uwzględnić w ankiecie korzystanie z zajęć płatnych,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

kartki papieru, zeszyt,

−

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 4

W oparciu o ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych ustal procedurę załatwienia prośby o skierowanie na leczenie poza granicami
kraju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać i przeczytać odpowiedni rozdział ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wypisać te artykuły ustawy, które dotyczą skierowania na leczenie za granicą,
3) ustalić sposób postępowania, by skierowanie otrzymać,
4) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

informacje o procedurze załatwiania wniosku na leczenie za granicą.

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek.

Ćwiczenie 5

Na podstawie:

−

obowiązujących przepisów prawnych,

−

przeprowadzonego wywiadu z pracownikiem NFZ,

ustal przedmioty ortopedyczne, które podopieczny może otrzymać bezpłatnie oraz za
częściową odpłatnością. W jakim przypadku może się ubiegać o dofinansowanie z Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych?

Opis przypadku

Pani Malinowska posiada II grupę inwalidzką. Ma kłopoty z samodzielnym poruszaniem się
po mieszkaniu przy pomocy kul łokciowych.. Mieszka w domu z windą. Potrzebny jej jest
balkonik, a zakup wózka znacznie ułatwiłby kontakt z otoczeniem i możliwość odbywania
spacerów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na podstawie rozmowy z pracownikiem NFZ wypisać przedmioty ortopedyczne, które

przysługują niesprawnym fizycznie,

2) wypisać zasady odpłatności za wyroby ortopedyczne dla pacjentów z wymienionej grupy,
3) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

−

tekst ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.),

−

flamastry,

−

miękka tablica do przypinania lub folia i grafoskop,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

długopis.

Ćwiczenie 6

Na podstawie ustawy z dnia 27 września 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykazu chorób oraz wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na te choroby
są przepisywane bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością:

−

wypisz 10 najczęstszych chorób, do których leczenia wypisywane są bezpłatne leki,

−

wskaż zasady nabywania leków przez osoby posiadające szczególne uprawnienia:
inwalidzi wojenni, inwalidzi wojskowi, osoby represjonowane, zasłużeni honorowi
dawcy krwi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać fragmenty ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia,

2) scharakteryzować odpłatność za leki dla wymienionych grup osób uprawnionych oraz

zasady odpłatności,

3) uzupełnić informację o cenach leków w oparciu o załączniki do aktualnego

Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie leków.

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawy o z dnia 27 września 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych,

−

tekst aktualnego Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu chorób oraz
wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na choroby są przepisywane
bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością,

−

kartki papieru,

−

zeszyt,

−

ołówek,

−

długopis.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić dobra konsumpcyjne i dobra produkcyjne?
2) wymienić przepisy prawne dotyczące ubezpieczeń zdrowotnych?



3) określić zasady otrzymywania, przez osoby uprawnione, bezpłatnych

i częściowo płatnych przedmiotów ortopedycznych?



4) scharakteryzować rodzaje usług świadczonych bezpłatnie w ramach

wpłacanych składek?



5) wymienić zasady skierowania pacjenta na leczenie za granicą?



6) wymienić usługi medyczne częściowo lub w całości finansowane

przez ubezpieczonego?



7) scharakteryzować leki recepturowe, podstawowe?



8) wskazać zasady odpłatności za leki osobom uprawnionym?



9) odszukać właściwe rozporządzenie Ministra Zdrowia zawierające

klasyfikację leków na podstawowe i uzupełniające w zależności od
schorzenia?



10) wymienić osoby, które ustawodawca wskazał jako uprzywilejowane przy

zakupie leków?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wybrane problemy działalności zawodowej

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawą pracowniczego stosunku pracy jest umowa o pracę. Umowa powinna określać:

–

rodzaj pracy, jaką masz wykonywać,

–

miejsce, w którym będziesz ją wykonywać,

–

termin rozpoczęcia zatrudnienia,

–

wynagrodzenie.

Umowa o pracę może być zawarta na:

–

na okres próbny (nie dłuższy niż trzy miesiące),

–

na czas określony,

–

na czas wykonywania określonej pracy,

–

na czas nie określony,

–

w celu przygotowania zawodowego (młodociani, którzy nie ukończyli 18 lat).
Umowa o pracę gwarantuje zaliczenie stażu pracy, świadczenia z tytułu wypadku przy

pracy, wynagrodzenie za czas choroby, urlop, możliwość dokształcania się na koszt
pracodawcy, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nagrody.

Prawa i obowiązki pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę) i pracodawców określa
ustawa z dnia 25 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Każdy pracownik powinien szczegółowo
zapoznać się z tą ustawą, a szczególnie, gdy praca, którą podejmuje jest uciążliwa dla
zdrowia, jest pracą wykonywaną w trudnych warunkach, zakład pracuje w soboty i niedziele,
pracuje w porze nocnej, ma filie w odległym terenie.

Zatrudnienie może też nastąpić na podstawie umów cywilnoprawnych:

–

umowa zlecenie,

–

umowa o dzieło,

–

umowa agencyjna,

–

umowa o pracę nakładczą.

Do nietypowych form zatrudnienia w Polsce należy:

–

wypożyczanie pracownika (na podstawie art. 174 K.P. pracodawca może udzielić
pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy
przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami),

–

telepraca ( zatrudnienie pracownika poza siedzibą pracodawcy i porozumiewanie się za
pomocą poczty elektronicznej, faksu i telefonu).

Do nietypowych form zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej należy:

–

Job-sharing – polega na dzieleniu między kilku pracowników zatrudnionych na część
etatu zadań należących do stanowiska pracy pełnowymiarowej, np. w ten sposób, że
każdy z pracowników pracuje tylko w określone dni tygodnia,

–

Work-sharing – polega na obniżeniu czasu pracy i wynagrodzenia pracowników, za ich
zgodą, pozwalając na uniknięcie dokonywania zwolnień z pracy,

–

Praca na wezwanie – świadczenie pracy tylko na potrzeby pracodawcy na jego wezwanie
w dowolnym czasie.

–

Praca przerywana – sposób świadczenia pracy, gdzie okresy jej wykonywania przeplatają
się z okresami oczekiwania na pracę. Stosowana np. w weekendy, w sezonie letnim.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególnym sposobem świadczenia pracy jest tzw. ,,samozatrudnienie”. Forma ta

polega na świadczeniu usług na rzecz zatrudniającego, który jest samodzielnym podmiotem
gospodarczym. Może to być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub
wykonująca wolny zawód.

Działalność gospodarcza na własny rachunek może być prowadzona samodzielnie, ze

wspólnikiem czy wspólnikami.

Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie odrębnej osobowości prawnej. Za wszystkie swoje

zobowiązania właściciel odpowiada całym majątkiem osobistym.

Spółka – jest to zespół wspólników działających dla realizacji wspólnego celu

gospodarczego, wykładających potrzebne do tego celu środki.

Kodeks spółek handlowych dzieli spółki na dwie kategorie:

–

spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),

–

spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna).

Każda z tych spółek została szeroko w tym kodeksie opisana.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością zawierania umów

z różnymi kontrahentami. Zasady postępowania w tej sprawie reguluje Kodeks cywilny.
Najbezpieczniejsze są umowy, które zostały w Kodeksie dokładnie opisane i zostały zawarte
w formie pisemnej. Przy podpisaniu umowy należy się upewnić, czy kontrahent posiada
koncesję, czy jest upoważniony do jej podpisania, jaki charakter ma spółka.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka kapitałowa. Wspólnicy odpowiadają

wobec wierzycieli tylko do wysokości imiennych udziałów wniesionych do spółki. Umowa
spółki w formie aktu notarialnego.

Spółka akcyjna – podstawą działalności jest duży kapitał wniesiony przez akcjonariuszy.

Spółka działa na podstawie statutu spisanego w formie aktu notarialnego. Akcjonariusze nie
muszą uczestniczyć w zarządzaniu spółką i nie ponoszą odpowiedzialności za jej
zobowiązania; pobierają dywidendę z zysku.

Spółka komandytowa – przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swoim

majątkiem, a inni do wysokości wniesionych wkładów. Umowa spółki w formie aktu
notarialnego.

Spółka komandytowo-akcyjna – jej celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa. Za

zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik i co najmniej
jeden akcjonariusz. Umowa spółki w formie notarialnej.

Spółka jawna – podstawą działania jest praca wspólników, a nie kapitał. Umowa spółki

jawnej jest zawierana na piśmie. Wspólnicy uczestniczą w zyskach i stratach na równych
zasadach. Każdy wspólnik ma prawo reprezentowania spółki.

Spółka partnerska – podstawą funkcjonowania jest umowa notarialna. Wspólnicy wnoszą

majątek, pracują na rzecz spółki, reprezentują ją na zewnątrz. Zakładać ją mogą tylko osoby
uprawnione do wykonywania określonych zawodów, np. lekarza, adwokata, rzeczoznawcy
majątkowego.

Jak się rozliczać?
Rozpoczynając własną działalność gospodarczą, niezależnie od wyboru formy

prowadzenia, trzeba wybrać formę opodatkowania.
Podatek dochodowy może być płacony na trzy sposoby:

–

w ramach karty podatkowej,

–

na zasadzie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

–

na zasadach ogólnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta podatkowa jest najprostszą formą opodatkowania, dla wybranej drobnej

działalności gospodarczej np. handlowej, usługowej. Płacimy stałą kwotę co miesiąc, bez
konieczności prowadzenia ewidencji.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest też uproszczoną formą opodatkowania.
Podatek płacimy od uzyskanego przychodu według określonej stawki 3%, 5%, 8,5%,

17%, 20% w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Niektóre rodzaje działalności są
z ryczałtu wyłączone. Np. ryczałtowcem nie może być osoba, która prowadzi aptekę,
lombard, wytwarza wyroby objęte akcyzą. Ta forma opodatkowania wymaga prowadzenia
ewidencji przychodów.

Zasady ogólne – podatek płacimy od faktycznie uzyskanych przychodów. Konieczność

prowadzenia księgowości i składania deklaracji podatkowej.

W Polsce obowiązuje podatek konsumpcyjny od towarów i usług (VAT). Kwota

opodatkowania wynika z faktur wystawionych przez podatnika.

Prawidłowe rozliczenie się z podatku bez dokładnego zapoznania się z przepisami nie

jest możliwe. Błędne obliczenia podatkowe, nieterminowe składanie sprawozdań do Urzędu
Skarbowego może skończyć się karą pieniężną. Należy też wiedzieć, że osoby prowadzące
działalność gospodarczą mogą korzystać, przy pewnych warunkach, z ulg podatkowych.

Założenie firmy prywatnej przez osobę fizyczną
Przed podjęciem decyzji o założeniu własnej firmy rozważ następujące problemy:

–

forma organizacyjno-prawna,

–

rodzaj działalności gospodarczej,

–

konkurencja i możliwości wejścia na rynek,

–

obszar działania,

–

lokalizacja,

–

środki finansowe na organizację, uruchomienie i początkową działalność,

–

konieczne zatrudnienie,

–

wielkość i strukturę produkcji czy usług,

–

rodzaj promocji i reklamy itp.

Rejestracja działalności gospodarczej odbywa się w oparciu o:

−

ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z r. nr 173,
poz. 1807 z późn. zm.). Określa ona warunki podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej przez osoby fizyczne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

−

ustawę z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,
poz. 209 z późn. zm.).

Osoba fizyczna, która zamierza samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą składa:
1) wniosek do urzędu gminy (miasta) o wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej,
2) wniosek do urzędu statystycznego o uzyskanie numeru identyfikacyjnego REGON,
3) zgłoszenie identyfikacyjne lub aktualizacyjne w sprawie NIP (do urzędu skarbowego),
4) zgłoszenie do ZUS o ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe

i zdrowotne.
Jeżeli działalność gospodarcza wymaga koncesji (np. ochrona osób i mienia), licencji

(oparciu o przepisy o transporcie drogowym i kolejowym), zezwolenia (na podstawie ustawy
– Prawo atomowe) albo wpisu do rejestru działalności regulowanej występujemy
z wnioskiem do właściwego urzędu.
Osoba zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą powinna, dla własnej wygody,
otworzyć konto w banku. Jeżeli przedmiot działalności jest objęty podatkiem VAT lub
akcyzą, należy dokonać zgłoszenia rejestracyjnego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aktualne przepisy dotyczące prowadzenia działalności znajdziesz na stronie internetowej
Ministerstwa Finansów ( www.mf.gov.pl).
Przepisy prawne, regulujące opisane zagadnienia to:

−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,

−

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

−

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudniania absolwentów szkół,

−

Ustawa z dnia 10 października o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

−

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

−

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

Zainteresowani tą problematyka znajdą dużo materiałów w Internecie i poradnikach dla
przedsiębiorców rozpoczynających lub kontynuujących działalność gospodarczą.

Regulacja prawna zawodu
Ustawy: o zakładach opieki zdrowotnej, o pomocy społecznej, o rehabilitacji i zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych, o ochronie zdrowia psychicznego przewidują pracę i usługi
medyczne dla osób z wykształceniem terapeuty zajęciowego. Terapeuta zajęciowy może
prowadzić zajęcia indywidualne i zbiorowe, turnusy rehabilitacyjne.
Może pracować w:

−

szpitalach na oddziałach rehabilitacji leczniczej, neurologicznych, geriatrycznych,
dziecięcych, ortopedycznych, psychiatrycznych,

−

zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,

−

hospicjach,

−

stałych i dziennych domach pomocy społecznej,

−

sanatoriach, szpitalach sanatoryjnych,

−

świetlicach terapeutycznych,

−

klubach seniora, warsztatach terapii zajęciowej,

−

szkołach specjalnych i innych.

Terapeuta zajęciowy może również prowadzić pracę na własny rachunek lub w spółce
z innymi pracownikami.

Ochrona danych osobowych

Pracownik zakładu opieki zdrowotnej, zakładu pomocy społecznej w trakcie

wykonywania swojej pracy zawodowej ma bezpośredni kontakt z pacjentem. Należy przed
podjęciem pracy zapoznać się dokładnie z przepisami ustawy z 2002 r. o ochronie danych
osobowych. Ustawodawca w tym względzie zrobił wyjątki.

Do uzyskiwania i przetwarzania danych (wymienionych w ustawie) upoważniony jest

Narodowy Fundusz Zdrowia. Zezwala mu na to art. 188 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 33 zezwala Zakładowi Ubezpieczeń

Społecznych do korzystania z danych osobowych zamieszczonych w Centralnej Bazie
Danych oraz Centralnym Rejestrze Ubezpieczonych, Centralnym Rejestrze Członków
Otwartych Funduszy Emerytalnych i innych

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie dokumenty prawne regulują sprawy związane z zawieraniem umów o pracę?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Jakie ważne elementy powinny wystąpić w umowie o pracę?
3. Jakie zagadnienia pracownicze reguluje Kodeks pracy?
4. Z jakimi umowami cywilnoprawnymi możesz się spotkać?
5. Jakie rodzaje podatku dochodowego dotyczą osób prowadzących działalność

gospodarczą?

6. Jakie czynności należy obowiązkowo wykonać przed rozpoczęciem samodzielnej

działalności gospodarczej?

7. Jakie czynniki powinny decydować o wyborze formy organizacyjno-prawnej własnej firmy?
8. Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy zakładaniu własnej firmy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ formy dodatkowego wynagrodzenia i dni wolnych od pracy. Zostałeś zatrudniony

na podstawie umowy o pracę w szpitalu. Pracujesz w godzinach nocnych, w wolne soboty,
niedziele i święta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział VI i VII Kodeksu pracy,
2) wynotować uprawnienia przysługujące pracownikom pracującym w porze nocnej,
3) wynotować uprawnienia przysługujące pracownikom pracującym w niedziele i święta,
4) przeczytać rozdział V Kodeksu pracy o pracy w godzinach nadliczbowych,
5) sprawdzić w umowie o pracę dopuszczalną roczną liczbę godzin nadliczbowych i sposób

ich rozliczania,

6) odpowiedzieć na pytania: Jak powinien pracodawca ustalać grafik dyżurów, by prawa

pracownicze były respektowane? Jakie dodatkowe wynagrodzenie wypłaci pracodawca?

7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

umowa o pracę,

–

kartka papieru, zeszyt,

–

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 2

Określ przydziały praw i obowiązków osób zatrudnionych na umowę o pracę w zakładzie

pielęgnacyjno-opiekuńczym.

Pan A jest zatrudniony na stanowisku terapeuty zajęciowego.
Pan B jest zatrudniony na stanowisku dyrektora zakładu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać art. w Kodeksie pracy rozdział II z działu I oraz artykuł: 94, 100, 211, 212

i inne związane z ćwiczeniem,

2) wykorzystać zapisy zawarte w ustawach o usługach medycznych i socjalnych

(pacjentami mogą być osoby o różnym rodzaju i stopniu niepełnosprawności),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przygotować przydział praw i obowiązków dla pracownika i oddzielnie dla dyrektora,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać korekty zapisów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ustawa kodeks pracy,

–

ustawa o zakładach opieki zdrowotnej,

–

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,

–

ustawa o pomocy społecznej,

–

arkusze papieru, długopis, ołówek.

Ćwiczenie 3

Wypisz uprawnienia kobiety w ciąży, zatrudnionej na podstawie umowy o pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać odpowiednie rozdziały Kodeksu pracy i przeczytać prawa kobiety w ciąży,
2) wynotować uprawnienia przysługujące pracownicom w ciąży,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) zaznaczyć i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

folia, grafoskop, ekran,

−

kartka papieru, zeszyt,

−

długopis, ołówek.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić podstawę prawną do zarejestrowania działalności gospodarczej?



określić rodzaje umów o pracę?



scharakteryzować rodzaje spółek?



opracować zakres praw i obowiązków pracownika oraz dyrektora firmy?



określić zasady opodatkowania osób świadczących usługi terapeutyczne
w ramach indywidualnej działalności gospodarczej?



odszukać w Kodeksie pracy rozwiązanie konkretnego problemu
pracowniczego?



skorzystać z literatury specjalistycznej dla przedsiębiorców?



,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu stosowania przepisów

prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia.

5. Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dobra konsumpcyjne należą do dóbr

a) ekonomicznych.
b) publicznych.
c) wolnych.
d) naturalnych.

2. Podaż rynkowa to

a) wielkość produkcji produktu T oferowana przez pojedynczego producenta.
b) wielkość produkcji produktu T oferowana przez wszystkich producentów w danym

czasie i przy określonej cenie,

c) wielkość zapotrzebowania na produkt T zgłaszana przez wszystkich konsumentów

występujących na rynku.

d) wielkość zapotrzebowania na produkt T, którą nabywcy mogą zakupić za określoną

cenę.

3. Podmiotem rynku usług medycznych jest

a) towarzystwo ubezpieczeniowe.
b) przedsiębiorstwo rynkowe.
c) państwo.
d) banki.

4. Do aktów rangi ustawowej nie należy

a) umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Sejm RP.
b) rozporządzenie z mocą ustawy.
c) ustawa.
d) rozporządzenie.

5. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego jest wydawana osobom wyjeżdżającym za

granicę w celach
a) podjęcia stałej pracy zarobkowej.
b) podjęcia pracy sezonowej.
c) leczenia na koszt Ministerstwa Zdrowia.
d) turystycznych.

6. Karta Praw Pacjenta jest

a) konwencją o prawach pacjenta.
b) ustawą sejmową.
c) regulaminem zakładu opieki zdrowotnej.
d) zbiorem praw pacjenta zawartym w kilku ustawach.

7. Karta Praw Pacjenta odwołuje się do następujących przepisów prawnych

a) ustawa z dnia 19 sierpnia 1984 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
b) ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
c) ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych.

d) Kodeks cywilny.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Szczepienia ochronne nie wchodzące w zakres obowiązkowych szczepień ochronnych są

a) częściowo odpłatne.
b) całkowicie odpłatne.
c) odpłatne całkowicie dla osób nie ubezpieczonych.
d) odpłatne częściowo dla osób nie ubezpieczonych.

9. Hospicjum domowe to

a) wizyta lekarza rodzinnego w domu pacjenta.
b) zakład opieki zdrowotnej prowadzony przez fundację.
c) opieka pielęgnacyjna i usługi medyczne w domu pacjenta.
d) opieka pielęgnacyjna nad obłożnie chorym w domu pacjenta.

10. Publiczny zakład opieki zdrowotnej może być założony przez

a) wojewodę.
b) stowarzyszenie.
c) spółkę nie mającą osobowości prawnej.
d) pracodawcę.

11. Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych udziela pomocy

a) tylko inwalidom wojennym.
b) tylko inwalidom wojskowym.
c) osobom niepełnosprawnym z określoną grupą inwalidztwa.
d) osobom otrzymującym dodatek pielęgnacyjny.

12. Szpital zapewnia pacjentowi

a) środki farmaceutyczne i materiały medyczne bezpłatnie.
b) środki medyczne i materiały medyczne za częściową odpłatnością.
c) środki medyczne i materiały medyczne za odpłatnością.
d) środki medyczne bezpłatnie, materiały medyczne za odpłatnością.

13. Pogotowie ratunkowe udziela świadczeń zdrowotnych bezpłatnie

a) pacjent ma skierowanie do szpitala.
b) dłuższego leczenia ambulatoryjnego bez wyraźnej poprawy stanu zdrowia.
c) nagłego zachorowania, ale nie stwarzającego zagrożenia życia.
d) nagłego zachorowania, stwarzającego zagrożenie życia.

14. Badania diagnostyczne w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej wykonywane są

a) na prośbę pacjenta – odpłatnie.
b) na prośbę pacjenta – bezpłatnie.
c) na podstawie skierowania lekarza, dentysty lub osoby uprawnionej - bezpłatnie.
d) na podstawie skierowania lekarza, dentysty lub osoby uprawnionej - odpłatnie.

15. Pacjent za pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczym ponosi koszty

a) za świadczenia pielęgnacyjno-rehabilitacyjne.
b) za zaopatrzenie w środki farmaceutyczne.
c) wyżywieni.
d) wyżywienia i zakwaterowania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. W całodziennym lub całodobowym zakładzie opieki zdrowotnej pacjent ma prawo do

a) dodatkowej opieki pielęgnacyjnej na koszt zakładu.
b) dodatkowej opieki pielęgnacyjnej na własny koszt.
c) dodatkowej opieki pielęgnacyjnej częściowo odpłatnej.
d) nie ma prawa do dodatkowej opieki.

17. Za wyrządzoną szkodę niematerialną sąd zasądza

a) odszkodowanie.
b) zadośćuczynienie.
c) rentę czasową.
d) karę pozbawienia wolności.

18. Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne kobiet pobierających zasiłek

macierzyński jest
a) gmina.
b) Fundusz Świadczeń Gwarantowanych.
c) Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
d) okres urlopu macierzyńskiego jest okresem bezskładkowym.

19. Tryb wyboru instytucji na udzielanie świadczeń zdrowotnych określa

a) ustawa o zamówieniach publicznych.
b) rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie umowy o udzielenie

zamówienia na świadczenia zdrowotne.

c) regulamin opracowany przez wojewodę.
d) regulamin opracowany przez urząd Rady Ministrów.

20. Spółka jawna posiada

a) fundusz założycielski
b) kapitał udziałowy.
c) kapitał akcyjny.
d) kapitał wspólników.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia

Zakreśl prawidłową odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Boratyński J., Dudek B., G. Morkis.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy.

WSiP, Warszawa 2003

2. Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie

zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 2000

3. Czyż E.: Dziecko i jego prawa. Konwencja o Prawach Dziecka. Warszawa 1992
4. Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000
5. Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji.

Difin, Warszawa 2003

6. Nestorowicz M.: Prawo medyczne. TNOiK Dom Organizatora, Toruń 2005
7. Sobiecki R.: red.: Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum

Doradztwa i Informacji. Difin, Warszawa 2003

8. Trocki

M.:

red:

Nowoczesne

zarządzanie

opiece

zdrowotnej.

Instytut

Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002

9. Żaro Z., Sasin P.: Jak założyć i poprowadzić własną firmę. Skierniewice, Sigma 2005
10. [http://europa.eu.int/comm/employment_social/healthcard/cards_en.htm]

Akty prawne
1. Kodeks cywilny - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ( Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.)
2. Kodeks postępowania administracyjnego – ustawa z 14 czerwca 1960r. (Dz. U. z 2000 r.

Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

3. Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.( tekst jedn. 1998, Dz. U. Nr 21, poz. 94

z późn. zmianami)

4. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25 lutego 1964r. (Dz. U. Nr 9, poz.59

z późn. zmianami)

5. Kodeks spółek handlowych – ustawa z dnia 15 września 2000 (jedn. Tekst z 2003 Nr 94,

poz. 1037)

6. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 IV 1997r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483)
7. Konwencja z 1997r. o prawach człowieka i biomedycynie – Literatura
8. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 XII 2004r. w sprawie kierowania

świadczeniobiorców na leczenie lub badania diagnostyczne poza granicami kraju. (Dz. U.
Nr 274, poz. 2729)

10. Rozporządzenie MZiOS z dnia 26 IX 1990r. w sprawie postępowania w przedmiocie

odpowiedzialności zawodowej lekarzy (Dz. U. Nr 69, poz. 406)

11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 1993r. w sprawie postępowania

w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 9,
poz. 45)

12. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 III 2004r. w sprawie szczegółowych

warunków i trybu postępowania w sprawach wydawania zezwoleń i wpisu do rejestru
indywidualnych praktyk, indywidualnych specjalistycznych praktyk i grupowych praktyk
pielęgniarek i położnych oraz danych objętych wpisem do rejestru (Dz. U. Nr 65, poz.
602)

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r.

w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194)

14. Rozporządzeniem MZiOS z dnia 13 lipca 1998r. w sprawie umowy o udzielenie

zamówienia na świadczenia zdrowotne ( Dz. U. Nr 93, poz. 592).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Traktat o Unii Europejskiej – Urząd

Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2005

16. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych, Kancelaria Sejmu, stan prawny na 11 października 2005 r

17. Ustawa z dnia 17 V 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30. poz.158, z późn. zm.)
18. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr

11, poz. 535, z późn. zm.)

19. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,

poz. 209 z późn. zm.)

20. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr

191, poz. 1410).

21. Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r.(Dz. U. Nr 64, poz. 593)
22. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z r. nr 173,

poz. 1807 z późn. zm.).

23. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).

24. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst

jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu z 8 stycznia 2007 – Dz.U. Nr 11, poz.74)

25. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych (Dz. U. z 2004r., Nr 210, poz. 2135)

26. Ustawa z dnia 20 grudnia1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
27. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007r. Nr 14,

poz. 89)

28. Ustawa z dnia 5 XII 1996r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002r., Nr 21,

poz. 204 z późn. zm.)

Internet
− http://europa.eu.int – oficjalne dokumenty, spis instytucji unijnych

−

http://www.europa.delpol.pl - Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej (punkt

informacyjny, przetargi, pomoce UE dla Polski, publikacje)

−

www.euro-ombudsman.eu.int – Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

−

www.echr.coe.int. – Europejski Trybunał Praw Człowieka.

−

www.europarl.eu.int/help_en.htm – Parlament Europejski

−

www.dzieckoswiadek.fdn.pl – pomoc dzieciom maltretowanym

−

www.mf.gov.pl – Ministerstwo Finansów – przepisy prawne