Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

Proces produkcji to proces transformacji czynników wytwórczych w produkty gotowe lub usługi,
przy czym uzyskane efekty mogą być finalnym dobrem konsumpcyjnym lub dobrem
produkcyjnym, które może zostać użyte w następnym etapie procesu produkcyjnego.

Czynniki wytwórcze (produkcji) to zasoby używane w procesie produkcji.

Teoria produkcji nie uwzględnia ceny wyrobu gotowego ani wartości czynników wytwórczych.
Bada ile jednostek dobra finalnego można wytworzyć za pomocą określonej ilości zatrudnionych
czynników wytwórczych (określonej metody produkcji).
Produkcję i koszty można analizować w krótkim i długim okresie. Przez krótki czas należy
rozumieć czas, w jakim przedsiębiorstwo jest w stanie tylko częściowo dostosować do nowych
warunków wykorzystywany czynnik produkcji w efekcie czego, w krótkim okresie, rozróżniamy
koszty stałe i zmienne.
Długi okres to czas, w którym przedsiębiorstwo jest w stanie dopasować do nowych warunków
wszystkie rodzaje wykorzystywanych czynników produkcji. W długim okresie wszystkie koszty są
kosztami zmiennymi.

Zakładamy, że w krótkim okresie przedsiębiorstwo zatrudnia potrzebne czynniki stałe, ich ilość jest
ustalana i nie jest zależne od rozmiarów produkcji, oraz jeden zmienny czynnik produkcji, którego
zmiana zatrudnienia powoduje zmianę rozmiaru produkcji. Zależność pokazuje jednoczynnikowa
funkcja produkcji:

TP = f(L) ceteris paribus

gdzie: TP to wielkość produkcji

L (praca) jedyny zmienny czynnik produkcji

Produkt całkowity (TP) – wielkość produkcji, którą może wytworzyć producent w oparciu o różne
ilości zatrudnionego zmiennego czynnika produkcji przy danej ilości czynników stałych.

Produkt krańcowy (MP) – zmiana w produkcie całkowitym wywołana zmianą zatrudnienia
czynnika zmiennego (pracy) o jednostkę

Produkt przeciętny (AP) – ilość produkcji przypadająca na jedną zatrudnioną jednostkę czynnika
zmiennego (pracy):

Jeżeli zatrudnienie czynnika L będzie rosło, a pozostałe czynniki pozostaną stałe, to produkcja
przyrastać będzie do pewnego poziomu (dla zatrudnienia czynnika na poziomie 0L1 przyrosty będą
rosnące, dla poziomu zatrudnienia L

1

L

3

przyrosty produkcji będą malejące), a po osiągnięciu

maksimum znacznie się obniżać. W obszarze produkcji AP i MP maleje. Przedsiębiorstwo działa w
warunkach prawa malejącej produktywności krańcowej.

1

Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

W długim okresie wszystkie czynniki wytwórcze można uznać za czynniki zmienne.
Przedsiębiorstwo może dowolnie zwiększać i ograniczać zatrudnienie wszystkich czynników
produkcji.
W długim okresie wielkość produkcji można przedstawić za pomocą dwuczynnikowej funkcji
produkcji:

TP = f (L, K) ceteris paribus

gdzie:

TP to wielkość produkcji
L (praca) i K (kapitał) to jedyne zmienne czynniki produkcji

Izokwanta (krzywa jednakowego produktu) to zbiór kombinacji czynników wytwórczych
pozwalających wytworzyć taką samą wielkość produkcji.

Izokoszta (linia jednakowego kosztu) przedstawia kombinacje czynników wytwórczych, które
można nabyć przy danym poziomie kosztu i określonych cenach tych czynników. Izokoszta to
krzywa pokazująca na całej długości taki sam koszt całkowity.

2

Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

Równanie izokoszty:

IC = P

L

K + P

K

K

gdzie:

IC – koszt całkowity
L i K – wielkość zaangażowania pracy i kapitału w procesie

produkcji

P

L

i P

K

– ceny pracy i kapitału

Krańcowa stopa technicznej substytucji czynników produkcji (MRTS) – określa ilość jednostek
czynnika produkcji L, niezbędną do zastąpienia jednostki czynnika produkcji K, tak aby poziom
produkcji nie uległ zmianie.

W punkcie styczności izokwanty z izokosztą wyznacza się kombinacje czynników L i K,
pozwalających osiągnąć wielkość produkcji TP2 po najniższym koszcie. W punkcie styczności
nachylenia obu krzywych są sobie równie i MPL/PL = MPK/PK – spełniony jest warunek
najniższego kosztu produkcji. W oparciu o jednoczynnikową funkcję produkcji wyznacza się
funkcje kosztów krótkookresowych.

3

Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

W związku z różnicami w zakresie całkowitych kosztów księgowych i ekonomicznych rozróżnia
się następujące wyniki działalności przedsiębiorstwa:
Zysk ekonomiczny (Iie) – nadwyżka przychodu ze sprzedaży nad kosztem ekonomicznym.
Zysk normalny – występuje, jeżeli przychód przedsiębiorstwa zrówna się z kosztem
ekonomicznym.
Zysk księgowy – jest dodatnią różnicą między przychodem przedsiębiorstwa a kosztem jawnym.
Strata ekonomiczna (Le) – nadwyżka kosztu ekonomicznego nad przychodem przedsiębiorstwa.
Strata księgowa – występuje, jeżeli koszt jawny przewyższa przychód przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja kosztów
Koszty całkowite
TC = TVC + TFC

TC – koszt całkowity

TVC = TC – TFC

TVC – całkowity koszt zmienny

TFC = TC – TVC

TFC – całkowity koszt stały

4

Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

Koszty przeciętne
ATC – przeciętny koszt całkowity

AVC – przeciętny koszt zmienny

Dla takiej wielkości produkcji dobra X, dla której produkt przeciętny pracy (APL) jest maksymalny,
przeciętny koszt zmienny (AVC) jest minimalny
AVC – przeciętny koszt stały

Zależność występująca między kosztami przeciętnymi

ATC = AVC + AFC

Koszt krańcowy
MC – koszt krańcowy

Koszt krańcowy pokazuje, o ile zmienia się koszt całkowity (TC) w przedsiębiorstwie, jeżeli
zwiększy ono produkcję dobra X o jednostkę. Ponieważ w krótkim okresie zmieniają się tylko
koszty zmienne, to w rezultacie koszt krańcowy wiąże się ze zmianą kosztu zmiennego pod
wpływem zmiany produkcji i jednostkę.
Dla takiej wielkości produkcji dobra X, dla której produkt krańcowy pracy (MP

L

) jest maksymalny

koszt krańcowy (MC) jest minimalny.

WAŻNE:
maksimum krzywej AP wypada w punkcie przecięcia z krzywą MP. Ponieważ
APmax=AVCmin, to minimum krzywej przeciętnego kosztu zmiennego oraz minimum
krzywej przeciętnego kosztu całkowitego leżeć będzie na przecięciu z krzywą kosztu
krańcowego (AVCmin=MC, ATCmin=MC), patrz rysunek poniżej.

5

Mikroekonomia

Teoria produkcji i koszty produkcji

Dla wielkości produkcji X

0

występuje punkt przegięcia krzywej TVC, który wyznacza położenie

minimum krzywej kosztu krańcowego.
n, n' – styczne do krzywych TVC i TC wychodzące z początku układu współrzędnych wyznaczają
zrównanie AVC z MC (dla wielkości produkcji X

1

) i ATC z MC (dla wielkości produkcji X

2

).

Dla wybranego poziomu produkcji dobra X przeciętny koszt stały (AFC) jest równy różnicy
między przeciętnym kosztem całkowitym (ATC) i przeciętnym kosztem zmiennym (AVC).

6