82

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Układ pokazany na rysunku symuluje zachowa−

nie kiepskiej jakości przycisku. Jak wiadomo,
styki przycisków często drgają przy przełączaniu,
a efektem są niekontrolowane przebiegi.

Przy testowaniu różnorodnej aparatury trzeba

sprawdzać, jak reaguje ona na takie zakłócenia.
Pomoże w tym układ pokazany na rysunku.
Częstotliwość pasożytniczych drgań jest ustawia−
na za pomocą R2. Wartość R1 decyduje o czasie
trwania serii impulsów. Bramka IC1A pełni
rolę bufora, a po dodaniu elementów R3, C3
zamienia się w generator symulujący okresowe
naciskanie przycisku.

W układzie mogą pracować dowolne bramki

CMOS (4XXX, 74HC, 74HCT, 74AC, 74ACT).
Ze względu na duże wartości rezystorów układ
może nie pracować z bramkami bipolarnymi 74LS
i podobnymi.

Szanowna Redakcjo!
Proponowany przeze mnie układ pocho−

dzi z książki "Nowoczesne zabawki", wyda−
nej w połowie lat 60. Umożliwia on dwu−
krotne zmniejszenie mocy żarówki lub lu−
townicy. Urządzeniem tym jest po prostu
prostownik jednopołówkowy, znany z "ni−
skiej sprawności". Celowo piszę w cudzy−
słowie, ponieważ połowa mocy nie jest za−
mieniana w ciepło, lecz w ogóle nie jest

pobierana. Efekt można porównać z regula−
torem PWM.

Schemat pokazany na rysunku zawiera

dodatkowo neonówkę. Przy niskich napię−
ciach (cały czas mam na myśli prądy zmien−
ne) należy ją zastąpić diodą LED i rezysto−
rem, ewentualnie żaróweczką.

Tomasz Korzeniecki

z Warszawy

W tej rubryce prezentujemy schematy nadesłane
przez Czytelników. Są to zarówno własne (genial−
ne) rozwiązania układowe, jak i ciekawsze schema−
ty z literatury, godne Waszym zdaniem publicznej
prezentacji bądź przypomnienia. Są to tylko sche−
maty ideowe, niekoniecznie sprawdzone w prakty−
ce, stąd podtytuł “co by było, gdyby...” Redakcja
EdW nie gwarantuje, że schematy są bezbłędne
i należy je traktować przede wszystkim jako źródło
inspiracji przy tworzeniu własnych układów.

Przysyłajcie do tej rubryki przede wszystkim sche−
maty, które powstały jedynie na papierze, nato−
miast układy, które zrealizowaliście w praktyce
nadsyłajcie wraz z modelami do Forum Czytelni−
ków i do działu E−2000. Nadsyłając godne zaintere−
sowania schematy z literatury, podawajcie źródło.
Osoby, które nadeślą najciekawsze schematy
oprócz satysfakcji z ujrzenia swego nazwiska na ła−
mach EdW, otrzymają drobne upominki.

Symulator

Regulator

83

Genialne schematy

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Układ przeznaczony jest do odbiorników

energii trójfazowej. Jego zalety to prostota
budowy i niski koszt wykonania. Został on
opublikowany w jednym z numerów "Prak−
tycznego Elektronika" (4/95). Wszyscy,
którzy nie spali na elektrotechnice dobrze
wiedzą, czym może skończyć się zanik jed−
nej fazy. Przed przystąpieniem do opisu chcę
ostrzec wszystkich, którzy zdecydują się na
budowę tego urządzenia, przed niebezpie−
czeństwem porażenia. Układ ten nie posiada
bowiem separacji galwanicznej. Dlatego
wszelkie czynności związane z uruchomie−
niem należy prowadzić "na sucho". Ogrom−
ne znaczenie ma tutaj staranność wykona−
nia; jakiekolwiek zwarcie na płytce może
doprowadzić do tragedii w związku z wy−
sokimi napięciami międzyfazowymi.

Aplikacja ta przeznaczona jest do kontroli

obecności wszystkich faz, a także kontroli ich
napięcia. W przypadku zaniku lub spadku na−
pięcia w jednej z faz układ zwalnia przeka−
źnik, a za jego pośrednictwem stycznik.
W urządzeniu zastosowano układ trzech rezy−
storów połączonych w gwiazdę R1 − R3. Do
każdego z ramion gwiazdy podłączono jedną

z faz. Na skutek przesunięcia fazy o 120

0

w każdym z ramion napięcie w punkcie środ−
kowym wynosi 0V. Wszelkie zmiany amplitu−
dy lub zaniku napięcia w jednej z gałęzi powo−
dują pojawienie się napięcie w punkcie środ−
kowym. W takim przypadku przez R7 i D5 ła−
duje się kondensator C2, którego ujemna
okładka jest połączona z zerem sieci. Napięcie
stałe z kondensatora powoduje wysterowanie
T1 i zatkanie T2. W konsekwencji styki prze−
kaźnika zostaną rozwarte. W trakcie normal−
nej pracy napięcie na C2 jest bliskie zeru i T1
jest zatkany. Poprawna praca jest sygnalizo−
wana przez diodę LED D6. W układzie zasto−
sowano drugi komplet rezystorów w układzie
gwiazdy R4 − R6, pozwalający na kontrolę
prawidłowej pracy stycznika włączającego
odbiornik. Często bowiem przyczyną uszko−
dzenia silnika nie jest zanik fazy, ale wypale−
nie się styków włącznika lub stycznika. Poten−
cjometr P1 umożliwia regulację czułości ukła−
du. W górnym położeniu suwaka napięcie rzę−
du 3V spowoduje zadziałanie zabezpieczenia.
Odpowiada to spadkowi napięcia w jednej
z faz o ok. 15% w stosunku do pozostałych.
Jeśli jednak taki sam spadek nastąpi we wszy−

stkich trzech fazach, układ nie zadziała. R7
i R8 wraz z C2 tworzą układ opóźniający za−
działanie urządzenia, co pozwala wyelimino−
wać fałszywe wyłączenie w przypadku poja−
wienia się zakłóceń w sieci, np. włączenie in−
nego silnika znacznej mocy. Rezystory R1 do
R6 mają moc 1W nie ze względu na moc tra−
coną, ale na wytrzymałość napięciową. Do
wszystkich wejść i wyjść dołączamy przewo−
dy o odpowiedniej wytrzymałości na przebi−
cie. Przed pierwszą próbą P1 ustawia się
w górnym położeniu, po włączeniu zasilania
powinna zapalić się dioda D6. Jeżeli tak się
nie stanie, układ należy odłączyć od napię−
cia i odpowiednio skręcić potencjometr P1.
Gdy układ działa, można wykręcić bezpiecz−
nik jednej z faz i sprawdzić, czy dioda D6 zga−
śnie. Kontrolę należy przeprowadzić także dla
R`, S`, T`. Wyjście X, Y z PK1 zasila cewkę
stycznika na 220/380V, toteż nie musi mieć
dużej obciążalności prądowej. Wejścia R, S,
T należy włączyć przed stycznikiem (od stro−
ny sieci), wejścia R`, S`, T` za stycznikiem, na
zaciskach silnika.

Andrzej Czernecki

z Tarnowa

Od Redakcji. Tego

typu proste urządzenie
nie zabezpiecza przed
uszkodzeniem we wszy−
stkich przypadkach. Na
przykład po wykręceniu
bezpiecznika w trakcie
pracy na wolnym zacisku
silnika będzie się induko−
wać napięcie > 150V. Na−
leży to wziąć pod uwagę
przy regulacji czułości
układu za pomocą P1.
Bardziej skuteczne urzą−
dzenia zabezpieczające
mierzą różnicę prądów
w poszczególnych prze−
wodach fazowych.

Zabezpieczenie przed zanikiem fazy

Przeglądając czasopisma elektroniczne,

które dostałem w prezencie, znalazłem kil−
ka ciekawych propozycji, które zdecydo−
wałem się przysłać do rubryki "Genialne
schematy".

Jedna przedstawia "regulowaną" diodę

Zenera. Napięcie Zenera znajduje się
w przedziale 3−20V. Należy zastosować

tranzystory komplementarne małej mocy,
np: BC148 i BC158 lub BC 238 i BC308.
Rezystor Rs ma mieć rezystancję mieszczą−
cą się w przedziale 22 − 470

Ω

.

Aleksander Drab

ze Zdziechowic

Zenerka