0316; 03.12.2009, opracowanie nr 16., - Układ rozrodczy żeński; Paul Esz

UKŁAD PŁCIOWY ŻEŃSKI

–

narządy płciowe żeńskie wewnętrzne

–

jajniki

–

jajowody

–

macica

–

narządy płciowe żeńskie szczątkowe

–

pochwa

–

narządy płciowe żeńskie zewnętrzne

–

wargi sromowe mniejsze

–

wargi sromowe większe

–

łechtaczka

–

przedsionek pochwy

–

gruczoł sutkowy

–

cykl jajnikowy / cykl menstruacyjny

–

28 dni

–

sterowany hormonami płciowym

–

estrogeny

–

progesteron

–

cykliczność hormonów płciowych sterowana przez podwzgórze i przysadkę

–

strukturalne i czynnościowe zmiany w narządach płciowych wewnętrznych

–

jajniki

–

powstanie owocytu II rzędu

–

owulacja

–

macica

–

przygotowanie nabłonka do implantacji zarodka

–

jajowody

–

przygotowanie nabłonka do transportu

–

pochwa

–

przygotowanie nabłonka do aktu płciowego

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE WEWNĘTRZNE (PATRZ PONIŻEJ)
JAJNIK

–

parzysty

–

wytwarza kom. jajowe (owogeneza)

–

syntetyzuje i uwalnia steroidowe żeńskie hormony płciowe

–

pokryty błoną białawą (torebka łącznotkankowa)

–

nabłonek jednowarstwowy sześcienny / płaski – od strony jamy brzusznej

–

krezka jajnika

–

łączy się z wnęką

–

naczynia krwionośne

–

nerwy

–

zrąb → tkanka łączna właściwa luźna

–

obfita w rdzeniu

–

podtrzymuje miąższ

–

miąższ

–

pęcherzyki jajnikowe

–

komórki śródmiąższowe

–

naczynia krwionośne

–

naczynia limfatyczne nerwy

–

na przekroju (granice zatarte)

–

kora

–

pęcherzyki jajnikowe

–

miocyty gładkie

–

rdzeń

–

wnęka jajnika

–

brak kory

–

krezka → rdzeń

–

sieć jajnika → pozostałość rozwojowa (krótkie przewody)

OWOGENEZA

–

powstawanie żeńskich komórek płciowych → owocytów II rzędu (tkz. komórki jajowe)

–

podział mitotyczny, mejotyczny, różnicowanie

–

ektodermalne komórki prekursorowe (przez pęcherzyk żółtkowy, jelito tylne i środkowe do grzebienia
płciowego śródnercza) → owogonie → owocyty I rzędu

–

1. owogonie

–

wielokrotny podział

–

zwiększenie liczby w zawiązkach

–

do 6 miesiąc → w owocyt I rzędu

–

2. owocyt I rzędu → profaza mejozy I owogenezy → crossing over → aż do diplotenu → zahamowanie przez
OMI

–

OMI – inhibitor dojrzewania owocytów

–

stan zahamowania – DIKTIOTEN

–

od okresu życia płodowego do przekwitania (ok. 50 r.ż.)

–

długi stan zahamowania → błędy w mejozie I lub II

–

u mężczyzn starszych w spermatogenezie tez

–

u kobiet pow. 30 r.ż.

–

np. trisomia chromosomu 21 → mongolizm / zespół Downa

–

dalsze etapy → w czasie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych

–

3. przed owulacją

–

MPF – czynnik pobudzający dojrzewanie

–

kompleks cykliny i białka p34 → uruchomienie mitozy

–

4. po mejozie I → owocyt II rzędu + ciałko kierunkowe

–

owocyt II rzędu

–

haploidalna l. Chromosomów

–

zmodyfikowane chromosomy przez crossing-over

–

brak syntezy DNA

–

5. mejoza II → do metafazy

–

6. zahamowanie w metafazie mejozy II → komórka jajowa (gotowa do zapłodnienia)

–

7. wydalenie w toku owulacji

–

czas życia 24 godziny

–

8. zapłodnienie

–

9. zwolnienie zahamowania metafazy mejozy II

–

10. anafaza mejozy II

–

11. telofaza mejozy II

–

powstanie ciałka kierunkowego II

–

12. cytokineza

–

13. zygota

–

dwa przedjądrza

–

męskie

–

z jądra plemnika

–

3 pg DNA

–

23 jednochromatydowe chromosomy

–

żeńskie

–

3 pg DNA

–

23 jednochromatydowe chromosomy

–

sztuczne pobudzanie owogenezy

–

owocyt I rzędu

–

hodowla in vitro

–

owocyt II rzędu (zdolne do zapłdonienia)

–

możliwość zamrażania i po długim czasie → rozmrożenie → zapłodnienie

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

–

ok. 400 tys.

–

w korze jajników

–

podtrzymywane przez zrąb

–

każdy ma 1 owocyt (czasem 2)

–

wzrostowi towarzyszy zmiana położenia

–

w miarę powiększania → coraz bardziej na obwodzie → wyniosłość na jajniku

–

zależnie od wieku i cyklu → różne formy

–

pierwotny

–

na obwodzie kory

–

w pobliżu pow.

–

owocyt I rzędu

–

zahamowany w diktiotenie

–

duże, okrągłe jądro, na obwodzie

–

skondensowana chromatyna

–

1 / 2jąderka

–

aparat golgiego

–

mitochondria

–

błony pierścieniowate – równoległe do siebie otoczki jądrowe

–

dookoła pęcherzyka 1 warstwa płaskich komórek (mogą przekształcić się w ziarniste)

–

wzrastający

–

w sumie rozwinie się ich tylko 400

–

dopełnienie owogenezy

–

wydalenie owocytu II rzędu

–

zanik pozostałych

–

wzrost poprzez rozrost komórek otaczających

–

powiększenie owowcytu I rzędu

–

więcej rybosomów

–

więcej diktiosomów w aparacie Golgiego

–

ziarna lipochromowe

–

krople tłuszczu

–

ziarna korowe – pęcherzyki wydzielnicze

–

wydzielenie wydzieliny po zapłodnieniu

–

otoczenie owowcytu

–

zapobiega polispermii

–

pow. pofałdowana

–

wiele wypustek

–

błona kom. zawiera

–

CD4 – glikoproteina

–

wiąże się z rec. Sp 56 błony gł. plem.

–

→ fuzja błon w czasie zapłodnienia

–

błona homogenna owocytu / osłonka przejrzysta

–

oddziela go od kom. pęcherzykowych

–

budowa

–

sieć glikoprotein
–

ZP1 → łączy w sieć

–

ZP2 → tworzą sieć, fun. rec.

–

ZP3 → tworzą sieć, fun. rec.

–

komórki pęcherzykowe / ziarniste → warstwa ziarnista

–

podział mitotyczny

–

wzrost średnicy

–

kilka pokładów

–

dookoła owocytu

–

błona podstawna od str. zew. → warstwa ziarnista

–

proliferacja i różnicowanie

–

wpływ czynnika wzrostowego i różnicowanie – GDF-9

–

estrogeny (uwalnianie)

–

progesteron (uwalnianie)

–

tkanka łączna otaczająca pęcherzyk

–

podział komórek

–

ułożenie przy błonie podstawnej

–

tworzenie

–

warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzykowej
–

dużo komórek

–

bogate unaczynienie

–

synteza testosteronu → do kom. ziarnistych → konwersja → beta-17-
estradiol (estrogen)

–

warstwy zewnętrzna osłonki pęcherzykowej
–

miocyty gładkie

–

włókna kolagenowe

–

dojrzewający

–

komórki ziarniste tworzą więcej niż 6 warstw

–

wolne przestrzenie między komórkami

–

tworzenie jamy pęcherzyka

–

kom. → wydzielanie kwasu hialuronowego

–

powiększanie jamy

–

zmiana struktury pęcherzyka

–

owocyt na obwodzie

–

jama centralnie

–

dojrzały / pęcherzyk Graafa

–

centralnie jama z płynem

–

wysłana kom. ziarnistymi (6 – 12 warstw), na bł. podstawnej

–

ściana z 3 warstw

–

ziarnista (na bł. podstawnej)

–

wewnętrzna osłonki pęcherzyka

–

zewnętrzna osłonki pęcherzyka

–

otoczony kom. ziarnistymi

–

tworzenie wzgórka jajonośnego

–

owocyt II rzędu

–

przed owulacją

–

otoczony osłonką przejżystą

–

wieniec promienisty

–

na zew. osłonki

–

kilka warstw kom. ziarnistych

–

przed owulacją

–

zakończenie mejozy I

–

→ owocyt II rzędu w metafazie mejozy II

–

ciałko kierunkowe I

CZYNNOŚCI PĘCHERZYKA JAJNIKOWEGO I ESTROGENY

–

dojrzewanie owocytów II rzędu

–

wzrost objętości

–

rozbudowa struktury cytoplazmatycznej

–

wytwarzanie ziaren korowych

–

wydzielanie

–

estrogenów

–

alfa-fetoproteina

–

wiąże estrogeny → estrogeny nie wiążą się z rec. neuronów

Testosteron nie wiąże się z alfa-fetoproteiną → wnikanie do neuronów → konwersja do estrogenów →
wiązanie na miejscu z rec. Neuronów → →

–

kształtowanie stereotypu zachowania chłopięcego

–

wzrost połączeń między neuronami u płodów płci męskiej

–

rozrost i wzrost liczby neuronów (też w korze mózgu)

–

uwalniane przez

–

kom. ziarniste

–

kom. śródmiąższowe (w mniejszym stopniu)

–

kom. syncytiotrofoblastu kosmówki – w czasie ciąży

–

kom. podporowe kanalików nasiennych jądra (niewielka ilość)

–

kom. warstwy siatkowatej kory nadnercza (niewielka ilość)

–

rodzaje (w sumie 30; tu tylko niektóre – występujące w wysokich stężeniach)

–

estradiol → najbardziej aktywny

–

estron

–

estriol

–

2-hydroksyestron

–

działanie i rola

–

pobudzanie rozwoju jajników

–

wykształcanie i podtrzymywanie II-rzędowych cech płciowych

–

regulacja cyklu miesiączkowego

–

inhibiny F

–

hormony blokujące rec. LH

–

hormony stymulujące rec. LH

OWULACJA / JAJECZKOWANIE

–

wydalenie owocytu II rzędu z pęcherzyka jajnikowego

–

cyklicznie 14 dnia cyklu (28 dni)

–

czasem owulacja 2 < → ciąże mnogie

–

wychwyt przez strzępki jajowodu

–

poprzedzane zwiększeniem LH w krwi

–

działanie ukł. Cyklaza adenylanowa-cAMP-kinaza A

–

rozkład kolagenu ściany pęcherzyka

–

pęknięcie ściany pęcherzyka

–

wzrost ciśnienia płynu jamy pęcherzyka

–

ścieńczenie błony białawej

–

obkurczenie ścian naczyń krwionośnych pęcherzyka → prostaglandyny

–

miejscowe niedokrwienie

–

powstanie plamki jasnej

–

owocyt II rzędu

–

otoczony osłonką przejżystą

–

otoczony wieńcem promienistym

–

kom. gotowa do zapłodnienia

–

duża

–

ziarna korowe w cytoplazmie

–

chromosomy zahamowanej metafazy mejozy II w pozycji mimośrodkowej

–

ciałko kierunkowe I – między bł. kom. a osł. przejrzystą

CIAŁKO ŻÓŁTE

–

w miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego

–

ok. 15 dnia cyklu

–

geneza

–

błona podstawna w. z. i kom. w.w. osł. pęcherzykowej → między kom. pęche. w. z.

–

Zapadnięcie pęcherzyka po owulacji

–

jeszcze głębsze wnikanie

–

skrzep krwi w jamie pęcherzyka

–

wrastanie tk. Łącznej zrębu w skrzep

–

komórki ziarniste → komórki luteinowe

–

komórki warstwy wew. osłonki → komórki paraluteinowe

–

budowa

–

wyspa tkanki łącznej w środku (pozostałość skrzepu)

–

obwodowo warstwa kom. luteinowych

–

cechy kom. syntetyzujących steroidy

–

synteza i uwalnianie progesteronu

–

wieloboczne

–

okrągłe jądra

–

siateczka śródplazmatyczna

–

aparat Golegigo

–

mitochondria z kanalikowatymi grzebieniami

–

wypustki cytoplazmatyczne

–

krople tłuszczu

–

lipochrom (żółty barwnik)

–

pęcherzyki wydzielnicze

–

w ciałku żółtym ciążowym

–

pod koniec ciąży

–

relaksyna

–

chrząstkozrost spojenia łonowego → włóknozrost

–

kom. paraluteinowe

–

cechy kom. syntetyzujących steroidy

–

między kom. luteinowymi

–

zew. łącznotkankowa torebka z naczyniami krwionośnymi

–

w czasie ciąży

–

czynność ciałka żółtego

–

w przypadku braku ciąży

–

degeneracja i autoliza ciała żółtego menstruacyjnego → blizna → ciałko białawe → zanik

–

w czasie ciąży

–

progesteron uwalniany z kom. luteinowych i kom. syncytiotrofoblastu kosmówki

–

ciałko żółte menstruacyjne → ciałko żółte ciążowe

–

intensywna produkcja progesteronu i estrogenów

–

inwolucja ciałka żółtego od 6 miesiąca

–

degeneracja i autoliza ciała żółtego ciążowego → blizna → ciałko białawe → zanik

–

synteza i uwalnianie

–

oksytocyny

–

neurofizyny (białko transportowe oksytocyny)

–

synteza i uwalnianie progesteronu

(także przez jądro i nadnercza w niewielkich ilościach, bo jest prekursorem

androgenów i kortykosteroidów

–

powstawanie progesteronu

–

cholesterol (z octanu lub dostarczony) → pregnenolon → progesteron

–

rola progesteronu

–

przygotowanie bł. śluzowej macicy do przyjęcia zarodka

–

utrzymanie bł. macicy w czasie ciąży

–

przygotowanie gruczołów sutkowych do wydzielania mleka

ATREZJA PĘCHERZYKÓW

–

400 tys. pierwotnych → okres pokwitania → 400 w pęcherzyki dojrzałe → wydalanie owocytu II rzędu

–

99 % to niespożytkowana rezerwa → deneracja (atrezja)

–

pęcherzyki pierwotne

–

pęcherzyki wzrostające

–

atrezja polega na

–

zmniejszeniu owocytu

–

zanik kom. otaczających

–

w miejsce pęcherzyka → tk. łączna zrębu

–

większe pęcherzyki

–

atrezja poprzez

–

wrastanie tk. łącznej i naczyń krwionośnych do warstwy ziarnistej

–

wrastanie kom. ziarnistych do jamy pęcherzyka

–

przerost warstwy wew. osłonki pęcherzyka

–

zapadnięcie pęcherzyka

–

degeneracja kom. ziarnistych

–

przerost tk. łącznej

CYKL JAJNIKOWY

–

cykl jajnikowy

–

zmiany struktury i czynności jajnika

–

trwa 28 dni

–

regulowany przez FSH i LH (pod kontrolą gonadoliberyny); również przez inhibinę F. Hormony
blokujące i stymulujące rec. dla LH

–

fazy

–

pęcherzykowa / folikularna

–

wzrost pęcherzyków (pod wpływem FSH)

–

FSH wys. stęż. we krwi → uwolnienie 17-beta-estradiolu z kom. ziarnistych → wzrost steż.
estrogenów w pęcherzyku → wzrost pęcherzyka bez FSH

–

atrezja pęcherzyków w których płynie nie ma wystarczająco dużo estrogenów

–

estrogenowa

–

zmiany w bł. śluzowej macicy, nabłonka pochwy, tk. łącznej całego org.

–

wzrost LH we krwi → owulacja

–

lutealna / progesteronowa

–

rozwój ciałka żółtego → uwalnia progesteron

–

brak zapłodnienia → zanik ciałka żółtego

–

zapłodnienie → w ok. 7 wszczepienie zarodka

–

kom. syncytiotrofoblastu → wydzielanie LH

–

ciałko żółte menstruacyjne → ciałko żółte ciążowe

GRUCZOŁ ŚRÓDMIĄŻSZOWY

–

komórki śródmiąższowe

–

komórki endokrynowe

–

wśród tkanki łącznej właściwej zrębu jajnika

–

z kom. warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka

–

cechy kom. syntetyzujących steroidy

–

liczne w

–

jajnikach noworodków

–

1 roku życia

–

wczesnej fazie okresu pokwitania

–

uwalniają estrogeny

–

wykształcenie drugorzędowych cech płciowych

–

komórki wnękowe

–

tkanka łączna zrębu wnęki jajnika

–

cechy kom. syntetyzujących steroidy

–

uwalniają androgeny

–

kryształy Reinkego – w cytoplazmie jąder

–

guzy nowotworowe → maskilinizacja

JAJOWÓD

–

parzysty przewód

–

dł. ok. 15 cm

–

dwa końce – brzuszny i maciczny

–

części

–

lejek

–

bańka

–

liczne, długie fałdy bł. śluzowej

–

cieśń

–

krótsze, mniej liczne fałdy bł. śluzowej

–

część maciczna

–

krótsze, mniej liczne fałdy bł. śluzowej

–

ściana

–

błona śluzowa

–

pofałdowana

–

nabłonek

–

jednowarstwowy walcowaty

–

komórki urzęsione

–

najwięcej podczas owulacji

–

liczba zależna od stężenia estrogenów

–

zanik w czasie ciąży

–

rzęski
–

ruch w kierunku macicy

–

transport owocytu II rzędu

–

kierunek ruchu plemników

–

komórki wydzielnicze

–

liczne pęcherzyki (w cz. wierzchołkowych)

–

walcowate

–

wydzielanie substancji odżywiających zarodek

–

komórki klinowate

–

również wydzielnicze

–

limfocyty śródbłonkowe

–

T cytotoksyczne

–

NK

–

blaszka właściwa błony śluzowej

–

tkanka łączna właściwa luźna

–

naczynia krwionośne

–

błona mięśniowa

–

warstwa najgrubsza

–

miocyty gładkie

–

warstwa

–

wewnętrzna - okrężna

–

zewnętrzna - podłużna

–

w pobliżu macicy 3. warstwa – najbardziej wewnętrzna – podłużna

–

ruchy

–

perystaltyczne

–

zależne od estrogenów

–

intensywne w czasie owulacji

–

słabsze w fazie progesteronowej

–

błona surowicza

–

listek otrzewnej

–

nabłonek surowiczy

–

czynność jajowodu

–

transport plemników

–

miejsce zapłodnienia (najczęściej w bańce)

–

kapacytacja (uzdatnianie) plemników

–

odżywianie zarodka

–

właściwe środowisko do zapłodnienia

MACICA

–

nieparzysta

–

masa – 30 – 40g

–

trzon

–

cieśni

–

szyjka

–

miejsce rozwoju zarodka i płodu

–

błona śluzowa

–

przekształca się w doczesną

–

wchodzi w skład łożyska

–

początkowa faza ciąży → przegrupowanie kom. ukł. immunologicznego macicy

–

tłumienie odpowiedzi lim. T i B na alloantygeny

–

stan tolerancji immunologicznej ciąży

–

skurcze macicy → poród

–

ściana macicy

–

cykliczne zmiany w wieku rozrodczym → uzewnętrznienie → menstruacja

–

budowa

–

błona śluzowa → endometrium

–

błona mięśniowa → myometrium

–

błona surowicza → perimetrium

BŁONA ŚLUZOWA

–

nabłonek

–

jednowarstwowy walcowaty

–

na błonie podstawnej

–

zawiera komórki urzęsione

–

limfocyty T i NK

–

blaszka właściwa błony śluzowej

–

obecność gruczołów

–

warstwa czynnościowa → bliżej nabłonka

–

ulega zmianom w cyklu menstruacyjnym

–

warstwa podstawna → leżąca głębiej

–

niezmienna struktura

–

tkanka łączna właściwa

–

komórki

–

źródło odnowy warstwy czynnościowej

–

zakończenia gruczołów macicznych

–

limfocyty

–

naczynia limfatyczne

–

naczynia krwionośne

–

zmiany błony śluzowej w cyklu menstruacyjnym

–

co ok. 28 dni; 1. dzień = 1. dzień krwawienia

–

zmiany → stężenie estrogenów i progesteronu

–

towarzyszą zmianom nabłonka jajowodu i pochwy istoty międzykom. tk. łącznej całego org.

–

początek – okres pokwitania – dojrzałość płciowa – menarche

–

3 fazy

–

złuszczania i krwawienia / menstruacyjną / miesiączkową

–

gdy nie dojdzie do zapłodnienia

–

obkurczanie i rozkurczanie naczyń

–

niedokrwienie

–

złuszczanie warstwy czynnościowej bł. śluzowej

–

wydalenie krwi wraz z frag. bł. śluz. (3 – 5 dni)

–

bł. tylko z warstwy podstawnej

–

wzrostu / proliferacyjną / estrogenową

–

ok. 5 dnia cyklu

–

wzrost estrogenów we krwi

–

odbudowa warstwy czynnościowej

–

epitelizacja uszkodzonych pow.

–

podział fibroblastów

–

odnowa zrębu

–

skł. istoty podstawnej

–

tk. łączna

–

limfocyty

–

odnowa naczyń krwionośnych o prostym przebiegu

–

odnowa gruczołów

–

wydzielniczą / sekrecyjną / progesteronową

–

ok. 14 dnia cyklu do 26. dnia

–

wzrost grubości bł. śluzowej

–

warstwa czynnościowa

–

warstwa zbita
–

fibroblasty

–

makrofagi

–

leukocyty

–

kom. plazmatyczne

–

warstwa gąbczasta
–

mniej tk. ł*ącznej

–

więcej naczyń krwionośnych – grube, spiralne

–

naczynia włosowate

–

system zatok krwionośnych

Faza cyklu

Grubość

Gruczoły

Tętnice spiralne

menstruacyjna

proliferacyjna

selrecyjna

0,5 mm

0,5 – 3 mm

3 – 7 mm

fragmenty

proste cewkowe, liczne
mitozy, nabłonek walcowaty

długie, szerokie, spiralne

fragmenty

nie ma w warstwie pow.

wyraźne, liczne

BŁONA MIĘŚNIOWA

–

najgrubsza warstwa

–

miocyty gładkie

–

duże

–

długość do 100 μm (zmienna w cyklu menstruacji; wydłużają się w fazie sekrecyjnej)

–

w czasie ciąży → długość do 500 μm

–

warstwy

–

(podśluzowa) wewnętrzna – podłużna

–

(naczyniowa) środkowa – najgrubsza, spiralna i okrężna

–

(podnaczyniowa) zewnętrzna – podłużna i okrężna

–

tkanka łączna właściwa

–

między miocytami

–

włókna kolagenowe

–

włókna siateczkowe

–

włókna sprężyste

–

naczynia krwionośne

–

żyły

–

tętnice łukowate

–

skurcze

–

wywołane przez

–

układ nerwowy

–

oksytocyna

–

prostaglandyny

–

PGE

2

–

PGF

2

BŁONA SUROWICZA

–

otrzewna

–

pow. przednia i tylna

–

łączy się wzdłuż brzegów → więzadło szerokie

–

tkanka łączna właściwa

–

nabłonek surowiczy

CIEŚŃ I SZYJKA MACICY

–

cieśń macicy

–

dolna jej część

–

łączy trzon z szyjką

–

ściana taka sama jak w trzonie

–

bł. śluzowa i mięśniowa – cieńsze

–

bł. śluzowa podlega słabszym zmianom niż w trzonie

–

szyjka macicy

–

dolna część

–

wąska

–

stercząca do pochwy

–

wewnątrz kanał szyjki → przedłużenie cieśni → otwiera się ujściem zew.

–

nabłonek

–

nabłonek wielowarstwowy płaski nie rogowaciejący

–

częste transformacje nowotworowe

–

analiza zytologiczne

–

nabłonek jednowarstwowy walcowaty → w obrębie ujścia (kanał szyjki)

–

blaszka właściwa błony śluzowej

–

gruczoły śluzowe, cewkowe, rozgałęzione

–

wydzielanie śluzu

–

zależne od fazy cyklu, stężenia estrogenów i progesteronu

–

w czasie owulacji (14 dzień cyklu) – śluz uwodniony, obfite wydzielanie

–

faza progesteronowa → śluz gęsty, nieuwodniony, mniej wydzielany

Jakość śluzu → określenie najbardziej płodnego okresu → okres owulacji (RZADKI, PO WYSUSZENIU DAJE
OBRAZ LIŚCI PAPROCI); torbiele Nabotha – zaczopowanie ujść gruczołów szyjki macicy, brak hamowania
wydzielania, rozdęcie gruczołu,

MACICA A TOLERANCJA IMMUNOLOGICZNA CIĄŻY

–

po przeszczepieniu następuje odrzucenie

–

alloantygeny ojcowskie

–

wszczepienie zarodka do ściany macicy

–

odpowiedź immunologiczna matki

–

tłumienie odpowiedzi

–

brak naczyń limfatycznych w warstwie czynnościowej bł. śluzowej macicy i pow. warstwy doczesnej

–

przekształcenie bł. śluzowej macicy w doczesną bł. śluzową

–

bł. doczesna i trofoblast

–

limfocyty supresorowe

–

hamowanie proliferacji innych limfocytów

–

w doczesnej

–

w węzłach limfatycznych

–

zanik komórek prezentujących antygeny w ścianie macicy

–

przejściowy stan tolerowanie alloantygenów zarodka przez limfocyty T'

–

zanik limfocytów T, NK oraz B w ścianie macicy

–

wydzielanie prostaglandyn i cytokin (PGE2, TGF-beta, TNF-alfa)

–

przez kom. nabłonkowe macicy i makrofagi

–

brak wytwarzania MHC klasy II

–

nowe cz. MHC klasy I

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE SZCZĄTKOWE

–

pozostałości pranercza

–

nadjajnik

–

między jajnikiem i jajowodem

–

kanał biegnący poniżej jajowodu

–

ujścia mniejszych kanalików

–

nabłonek jednowarstwowy walcowaty

–

przyjajnik

–

przedłużenie kanału nadjajnika

–

ujścia mniejszych kanalików

–

wzdłuż bocznej krawędzi macicy

POCHWA

–

rurowata

–

dł. ok. 7 cm

–

łączy szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy

–

górna część otacza szyjkę macicy → sklepienie pochwy

–

kanał rodny

–

ściana

–

błona śluzowa

–

liczne fałdy

–

nabłonek

–

wielowarstwowy płaski

–

na błonie podstawnej

–

3 warstwy

–

podstawna
–

kom. walcowate

–

kom. macierzyste

–

odnowa nabłonka

–

przesuwanie kom. w kierunku powierzchni

–

pośrednia
–

zasadochłonna cytoplazma

–

pęcherzykowate jądra

–

komórki łódkowate w czasie ciąży; wrzecionowate; jądra
mimośrodkowo

–

powierzchniowa
–

duże kom.

–

cytoplazma zasad. - lub kwasochłonna (filamenty cytokeratyny)

–

niepełne stwardnienie kom.

–

zdegenerowane jądra

–

wzmocnienie ściany (siły mechaniczne w czasie stosunku)

–

blaszka właściwa błony śluzowej

–

tkanka łączna właściwa

–

naczynia krwionośne

–

limfocyty

–

granulocyty

–

grudki limfatyczne

–

MALT

–

szerokie liczne, pogmatwane żyły → charakter tkanki wzwodowej

–

brak gruczołów

–

krew naczyń → źródło przesięku → zwilżanie pow. błony

–

błona mięśniowa

–

miocyty gładkie

–

2 warstwy

–

wewnętrzna – podłużna

–

zewnętrzna – okrężna

–

włókna mięśni szkieletowych → w okolicy ujścia pochwy

–

przydanka

–

tkanka łączna właściwa włóknista

–

łączy pochwę z otaczającymi narządami

–

zmiany nabłonka w cyklu menstruacyjnym

–

wpływ estrogenów

–

faza proliferacyjna

–

wzrost grubości nabłonka

–

warstwa powierzchowna dobrze wykształcona

–

kom. uwalniają glikogen → do pochwy

–

rozkład glikogenu przez bakterie pochwy

–

pH 4,9 – 3,5 → działanie przeciwbakteryjny

–

faza sekrecyjna

–

po owulacja

–

złuszczanie warstwy powierzchownej nabłonka

–

nabłonek cieńszy

–

pow. zbudowana z warstwy pośredniej

–

w czasie ciąży

–

cienki

–

pow. z warstwy pośredniej nabłonka

–

obecność kom. łódkowatych

–

u noworodków

–

gruby

–

przypomina nabł. fazy estrogenowej (wpływ estrogenów matczynych)

–

po urodzeniu (→ do pokwitania)

–

cienki

–

nieskeratynizowany

–

menopauza

–

bardzo cienki

–

komórki podstawne

–

komórki warstwy pośredniej nabłonka

–

znaczenie diagnostyczne nabłonka pochwy. Cytologia eksfoliatywna.

–

zmiany nabłonka w czasie cyklu, ciąży i menopauzie

–

rozpoznanie fazy cyklu, ciąży, menopauzy

–

wymazy pochwowe

–

pobranie bezkrwawe, bezbolesne

–

analiza / ilość / odsetek

–

kom. kwaso- i zasadochłonny (czyli z różnych warstw)

–

kom. z zdegenerowanymi jądrami

–

zwijających się (w warstwie pośredniej nabłonka pod wpływem progesteronu)

–

agregatów kom. w stosunku do pojedynczych kom. (ilość agregatów wzrasta w fazie
progesteronowej)

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKE ZEWNĘTRZNE

–

łechtaczka

–

odpowiednik prącia

–

żołędź łechtaczki

–

ciała jamiste

–

nabłonek wielowarstwowy płaski

–

tkanka łączna właściwa

–

sieć naczyń krwionośnych

–

liczne zakończenia nerwowe

–

wargi sromowe większe

–

parzysta

–

odpowiednik moszny

–

skóra

–

mięśnie gładkie

–

gruczoły potowe

–

gruczoły łojowe

–

boczna pow. zawiera włosy (od okresu pokwitania)

–

wargi sromowe mniejsze

–

parzysta

–

tkanka łączna właściwa

–

nabłonek wielowarstwowy płaski

–

gruczoły łojowe

–

przedsionek pochwy

–

niewielkie zagłębienie

–

miejsce ujścia pochwy

–

miejsce ujścia cewki moczowej

–

błona śluzowa

–

nabłonek wielowarstwowy płaski

–

komórki pow. skeratynizowane

–

gruczoły przedsinkowe mniejsze

–

cewkowate

–

śluzowa

–

okolica łechtaczki i ujścia cewki moczowej

–

gruczoły przedsionkowe większe (Bartholina)

–

cewkowo – pęcherzykowe

–

obie, boczne strony przedsionka

–

odpowiednik gruczołów opuszkowo – cewkowych u mężczyzn

–

śluz, zwilżanie pow. przedsionka

GRUCZOŁ SUTKOWY / SUTEK / GRUCZOŁ MLEKOWY

•

informacje ogólne

•

zmodyfikowany gruczoł skórny

•

rozwija się u płodów obu płci jako zgrubienie ektodermy

•

po porodzie jest rozbudowany i wydziela mleko

•

informacje ogólne

•

tłuszcz

•

białka

•

węglowodany

•

inne składniki

•

mleko

•

woda (przesącz z krwi naczyń włosowatych pęcherzyków)

•

tłuszcz (4%) → mechanizm apokrynowy (zmiana wysokości; część komórki ulega uszkodzeniu)

•

białka (1,5 %) → mechanizm merokrynowy (komórka nie ulega uszkodzeniu)

•

kazeina

•

IgA → bierna odporność

•

jony wapniowe

•

fosforany

•

witaminy

•

węglowodany

•

laktoza

•

budowa

•

u noworodków obu płci

•

średnica ok 1 cm

•

brodawka

•

otoczka

•

przewód mlekonośny

•

słabo rozwinięte pęcherzyki wydzielnicze

•

niewiele tkanki łącznej właściwej (tworzy zrąb)

•

może wydzielać mleko noworodków (pod wpływem hormonów łożyska)

•

zanik część wydzielniczych

•

nieczynny (u kobiet)

•

okres pokwitania

•

działanie estrogenów i progesteronu

•

wzrost masy gruczołu

•

tkanka łączna właściwa

•

fibroblasty

•

limfocyty

•

komórki plazmatyczne

•

tkanka tłuszczowa żółta

•

istota międzykomórkowa

•

włókna

•

istota podstawowa

•

budowa

•

przewody mlekonośne

•

15 – 25 dużych rozgałęzionych obwodowo

•

rozgałęzienia – (nabłonek jednowarstwowy sześcienny)

•

nieczynne pęcherzyki wydzielnicze otoczone komórkami mioepitelialnymi
na końcach przewodów

•

dochodzą do brodawki (nabłonek wielowarstwowy płaski)

•

rozszerzają się

•

tworzą bańki lub zatoki mlekonośne

•

uchodzą oddzielnie

•

brodawka sutka

•

kształt stożka

•

nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący (naskórek)

•

miocyty gładkie
•

pod nabłonkiem

•

dookoła przewodów i baniek

•

liczne melanocyty

•

wiele ziaren melaniny w keratynocytach

•

wiele czuciowych zakończeń nerwowych

•

otoczka brodawki sutka

•

silnie zabarwiona

•

gruczoły łojowe

•

gruczoły Montgomery'ego
•

zmodyfikowane gruczoły mlekowe

•

struktura pośrednia między potowym, a mlekowym

•

ujścia tworzą wyniosłości

•

zmiany w cyklu menstruacyjnym

•

powiększenie przed menstruacją

•

wpływ estrogenów i progesteronu

•

podczas owulacji (12-16 dzień cyklu)

•

wzrost przewodów mlekonośnych i pęcherzyków wydzielniczych w związku z
podziałem mitotycznym komórek nabłonka

•

faza progesteronowa

•

wzrost masy tkanki tłuszczowej żółtej i tkanki łącznej właściwej
•

istota podstawowa wiąże więcej wody

•

w czasie ciąży

•

wpływ estrogenów, progesteronu, prolaktyny

•

gwałtowny wzrost

•

nabłonka

•

średnicy, długości i liczby odgałęzień przewodów

•

pęcherzyków

•

nabłonek jednowarstwowy walcowaty albo sześcienny

•

rozbudowa szorstkiej siateczki śródplazmatycznej, lizosomów i aparatu
Golgiego

•

główną masę stanowią pęcherzyki i przewody

•

zanik tkanki tłuszczowej

•

tkanka łączna właściwa tworzy zrąb

•

wzrost liczby limfocytów i komórek plazmatycznych

•

wydzielanie IgA

•

laktacja po porodzie

•

regulacja hormonalna wzrostu gruczołu sutkowego i laktacji

•

ciało żółte ciążowe, kosmówka

•

estrogeny, progesteron

•

prolaktyna (w początkowej fazie wzrostu; przysadka)

•

laktogen łożyskowy

•

kortykosteroidy nadnercza

•

tyroksyna (tarczyca)

•

hormon wzrostu (komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki mózgowej)

•

wytwarzanie mleka
1. prolaktyna
2. stężenie zależne od pobudzenia nerwowo – hormonalnego
3. ssanie
4. impulsy nerwowe do podwzgórza
5. hamowanie wydzielania czynnika hamującego prolaktynę
6. zwiększenie wydzielania prolaktyny
7. pobudzenie wydzielania oksytocyny (przysadka)
8. skurcz komórek mioepitelialnych
9. wyciskanie mleka

•

menopauza

•

daleko posunięta inwolucja

•

możliwość rozwoju raka sutka z pozostałego nabłonka gruczołowego