Kiedy przyjaŸñ rani.

Jak radziæ sobie

z przyjació³mi, którzy zdradzaj¹

Autor: Jan Yager
ISBN: 978-83-246-1718-0
Tytu³ orygina³u:

When Friendship Hurts:

How to Deal With Friends Who Betray,
Abandon, or Wound You

Format: A5, stron: 280

Zrozum toksyczne relacje miêdzy ludŸmi

•

Poznaj 21 typów negatywnych przyjació³ — m.in. Pijawkê, Malkontenta,
£amacza Obietnic i Naœladowcê

•

Dowiedz siê, w jaki sposób rozpoznaæ destrukcyjnych przyjació³ oraz jak znaleŸæ
tego idealnego

•

Naucz siê utrzymywaæ dobre relacje w miejscu pracy

•

Odkryj, jak przestaæ obsesyjnie rozmyœlaæ na temat nieudanej przyjaŸni

Z niektórymi przyjació³mi nie potrzebujesz wrogów

„Przyjaciel na ca³e ¿ycie, „kumpel ze szkolnej ³awy”, „przyjació³ka od serca”,
„bratnia dusza” — we wspó³czesnym œwiecie platoniczne, ale bliskie relacje miêdzy
niespokrewnionymi ludŸmi czêsto zastêpuj¹ wiêzi rodzinne czy zwi¹zki romantyczne.
Twój przyjaciel to osoba, któr¹ lubisz i która lubi Ciebie. To ktoœ, kto wywo³uje w Tobie
pozytywn¹ chemiczn¹ reakcjê. Ufacie sobie wzajemnie, rozumiecie swoje uczucia,
jesteœcie wzglêdem siebie szczerzy, liczycie na siebie i po prostu uwielbiacie wspólnie
spêdzaæ czas.
Pamiêtasz bajkê Ignacego Krasickiego, w której „wœród serdecznych przyjació³ psy
zaj¹ca zjad³y”? Przypomina Ci o czymœ? Czy i Ty doœwiadczy³eœ przyjaŸni, w której coœ
siê nie uda³o? Czy Twój kumpel flirtowa³ albo nawet romansowa³ z Twoj¹ dziewczyn¹?
Czy przyjació³ka obgadywa³a Ciê za plecami? A mo¿e najlepszy kolega zawsze Ciê
oœmiesza i stroi sobie z Ciebie ¿arty w towarzystwie? Bez wzglêdu na to, czy ta
traumatyczna relacja przyjmuje formê zwyczajnego, choæ niewyjaœnionego zerwania
kontaktów, czy siej¹cej spustoszenie zdrady, nieudana przyjaŸñ mo¿e uprzykrzyæ Ci
¿ycie, zaszkodziæ Twojej pracy, a nawet zwi¹zkowi.
Ksi¹¿ka Kiedy przyjaŸñ rani. Jak radziæ sobie z przyjació³mi, którzy zdradzaj¹ skupia siê
na z³o¿onoœci zjawiska przyjaŸni. Przedstawia, w jaki sposób, z jakich powodów oraz
kiedy trzeba uwolniæ siê od negatywnych przyjació³ i stworzyæ takie przyjaŸnie, które
wzbogac¹ Twoje ¿ycie pod ka¿dym wzglêdem. Jeœli nie mo¿esz zaakceptowaæ faktu,
¿e ludzie zdradzaj¹ przyjació³, rani¹ ich lub odrzucaj¹, ta rzetelnie napisana publikacja
pomo¿e Ci raz na zawsze rozwi¹zaæ problem zwi¹zany z toksycznymi uk³adami
miêdzyludzkimi.

^

5

]

Spis treci

Od

autorki

...................................................................................7

Wstp

Kiedy przyja staje si nieprzyjazna ...................................13

Cz I

Przyja: podstawy ................................................................23

Rozdzia 1.

Kim jest przyjaciel? ..................................................................25

Rozdzia 2.

Identyfikowanie

nieprzychylnych

osób

zanim zostan Twoimi przyjaciómi:

21 typów potencjalnie szkodliwych przyjació ......................49

Cz II

Dlaczego przyjaciele rani przyjació? ....................87

Rozdzia 3.

Co tak naprawd si dzieje? ...................................................89

Rozdzia 4.

Wszystko zostaje w rodzinie .................................................137

Cz III

Jak sobie radzi .....................................................................149

Rozdzia 5.

Czy mona ocali t przyja? ..............................................151

Rozdzia 6.

W jaki sposób i kiedy zakoczy przyja ..........................169

Cz IV

Interesy, praca i przyjaciele ..........................................185

Rozdzia 7.

Przyja w miejscu pracy:

czy obowizuj Was inne zasady? ..........................................187

Cz V

Zerwanie ze wzorcem ........................................................203

Rozdzia 8.

Jak znale dobrych przyjació ............................................205

Rozdzia 9.

Dokd uda si teraz .............................................................229

^

6

Kiedy przyja rani

Dodatki

...............................................................................................................241

Przypisy kocowe ...........................................................................................243

Bibliografia ......................................................................................................253

róda pomocy .................................................................................................267

Skorowidz ........................................................................................................271

Dyskusja na temat ksiki Kiedy przyja rani — wskazówki .............275

O autorce ..........................................................................................................279

^

49

]

R O Z D Z I A

2

Identyfikowanie

nieprzychylnych osób zanim

zostan Twoimi przyjaciómi:

21 typów potencjalnie

szkodliwych przyjació

iestety, nie istnieje adna szklana kula, która pomogaby przewidzie, czy

przyja z okrelon osob okae si pozytywnym zwizkiem, w którym

moemy liczy na wsparcie, czy zupenie przeciwnie, bdzie to negatywna re-

lacja, która przysporzy Ci wiele emocjonalnego bólu lub przyniesie co jeszcze

gorszego. Ze wzgldu na to, e destrukcyjnych lub negatywnych przyjació nie

zawsze atwo jest dostrzec, lepiej dmucha na zimne, jak mówi przysowie. Roz-

poznawanie 21 typów przyjació, które zaobserwowaam, przeanalizowaam,

a nastpnie opisaam w niniejszym rozdziale, moe Ci pomóc przyjrze si bliej

Twoim obecnym przyjacioom, przeanalizowa przyjanie, które utrzymywae

w przeszoci, jak równie te, które mog si dopiero rozwin. W niektórych

przyjaniach odnajdziesz wicej ni jedn z przedstawionych cech; w czci przed-

stawionych typów moesz równie rozpozna siebie.

Przedstawionych poniej 21 typów przyjació — wyrónionych na podstawie

siedmiu gównych wartoci i cech, takich jak zaufanie, empatia, uczciwo, dys-

krecja, ch rywalizacji, akceptacja oraz istnienie waciwych granic — nawi-

zuje przyjanie negatywne lub destrukcyjne:

N

^

50

Kiedy przyja rani

1.

amacz Obietnic (nieustannie Ci rozczarowuje lub amie obietnice).

2.

Wyudzacz (poycza i nie oddaje czego, co jest dla Ciebie wyjtkowo

cenne lub wartociowe).

3.

Zdrajca (dopuszcza si powanej zdrady).

4.

Ryzykant (stawia Ci w ryzykownej sytuacji poprzez swoje niebezpieczne

lub sprzeczne z prawem zachowanie).

5.

Egoista (nigdy nie ma czasu na to, aby Ci wysucha).

6.

Kamca (kamie lub kradnie Twojego partnera).

7.

Wiaroomca (zdradza Twoje zaufanie).

8.

Konkurent (prowadzi z Tob ostr rywalizacj, pragnie tego wszystkiego,

co masz Ty — zwizku, pracy, rzeczy materialnych).

9.

Debeciak (zawsze próbuje by lepszy od Ciebie).

10.

Rywal (pragnie posiada to wszystko, co masz Ty, przy czym moe podej-

mowa próby odebrania Ci tego czego).

11.

Malkontent (przesadnie krytykujcy).

12.

Defetysta (jest zawsze smutny i nastawiony do wiata negatywnie i krytycz-

nie, sprawiajc, e Ty równie zaczynasz czu si podobnie).

13.

„Odrzucacz” (nie lubi Ci i daje Ci to do zrozumienia).

14.

Tyran (stosuje wobec Ciebie sown, fizyczn lub seksualn przemoc).

15.

Samotnik (woli by sam, ni przebywa w towarzystwie przyjaciela).

16.

Pijawka (jest nadmiernie od Ciebie uzaleniony).

17.

Terapeuta (musi wszystko analizowa i udziela rad).

18.

Intruz (nadmiernie ingeruje w Twoje ycie).

19.

Naladowca (naladuje Ci).

20.

Kontroler (musi dominowa w Waszej przyjani lub mie nad Tob

przewag).

21.

Opiekun (odczuwa potrzeb bycia opiekunem, rodzicem, niak swojego

przyjaciela, a nie partnerem).

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

51

]

Rozpoznawanie potencjalnych przyczyn tego rodzaju zachowa oraz umie-

jtno radzenia sobie z nimi mog zapewni Ci spokój umysu. Jednak zawsze

istniej wtpliwoci zwizane ze stopniem nasilenia danej cechy. Moesz zauwa-

y niektóre z 21 cech w sobie lub przyjacielu, ale wystpowanie danej cechy moe

by tak rzadkie lub mie tak mae natenie, e moe nie stanowi problemu.

Niektórzy przyjaciele mog zdradza Ci od samego pocztku; inni mog

zacz zachowywa si w taki sposób w wyniku tego, co dzieje si w ich yciu, lub

w rezultacie zmian, jakie zachodz w ich osobowoci. Czasami musisz zastano-

wi si nad tym, jaki rzeczywicie jest Twój przyjaciel, w kontekcie kadego

z podanych zachowa. Nie musz przypomina, e musisz rozway przyczyny

kadego zachowania.

W niniejszym rozdziale znajdziesz równie profil „idealnego” przyjaciela,

a nastpnie test psychologiczny, który pomoe Ci poradzi sobie z negatywnymi

przyjaniami. W tym rozdziale znajdziesz take list czynników, które pozwalaj

odróni przyja pozytywn od negatywnej.

1. amacz Obietnic

Tego rodzaju przyjaciel nieustannie Ci rozczarowuje lub nie dotrzymuje danych

obietnic. Moe by tak dlatego, e sam by nieustannie rozczarowywany w okre-

sie, kiedy ksztatowa si jego charakter. Twój przyjaciel nie potrafi powstrzy-

ma si od powtarzania tego wzorca. To troch przykry, ale jednoczenie wygodny

model zachowania dla Twojego przyjaciela, który bez pomocy psychologa moe

mie trudnoci ze zmian postpowania. Moesz oczywicie opuci przyjaciela

i zakoczy Wasz przyja lub odsun si od niego, zmniejszajc oczekiwania

wzgldem tej przyjani. Jeli przyjaciel zoy obietnic, e zrobi co dla Ciebie,

nawet jeli chodzi jedynie o spotkanie przy herbacie, moesz powiedzie: „jasne”,

ale lepiej bdzie, jeli zabezpieczysz si, pamitajc, e ten przyjaciel dziewi

na dziesi razy nie dotrzymuje danego sowa.

Twój przyjaciel móg by taki od zawsze, ale by moe naby takiej cechy

zupenie niedawno, w wyniku ostatnich przey. Jeli przyjaciel, który by przy

Tobie zawsze, na dobre i na ze, ostatnio sta si osob, na której nie mona ju

tak polega, by moe zechcesz by dla niego wyrozumiay. Musisz zdecydowa,

czy dana cecha ma charakter stay i trudno j bdzie zmieni, czy moe jest to

^

52

Kiedy przyja rani

jedynie stan przejciowy, który wkrótce minie. Moe te, nawet jeli ta cecha

bdzie trwaa, potrafisz j zaakceptowa i z ni sobie radzi.

Jednym ze sposobów zmiany zachowania amacza Obietnic jest uatwienie

mu zrozumienia konsekwencji, jakie wi si z ignorowaniem Twoich prób.

By moe ukrywasz rozczarowanie zachowaniem Twojego przyjaciela. Spróbuj

opowiedzie mu o tym, jak si czujesz. „Oczywicie, rozumiem, e nie masz ochoty

do mnie przyjecha, ale naprawd czekaam na spotkanie”. By moe Twój przy-

jaciel nie uwiadamia sobie, e jego zachowanie to ju pewien model, a nie poje-

dynczy przypadek. „Tak, oczywicie, rozumiem, ale czy zdajesz sobie spraw

z tego, e to ju czwarty raz w ostatnich tygodniach wycofujesz si z tego, co mi

obiecae?”.

Jeli chcesz kontynuowa przyja z amaczem Obietnic, pamitaj o tym, aby

potwierdza kade planowane spotkanie przynajmniej raz, nawet tu przed nim.

Jeli posiadasz telefon komórkowy lub pager, upewnij si, e moesz skontakto-

wa si z Twoim przyjacielem, dziki czemu zaoszczdzisz sobie czekania, kiedy

Twój przyjaciel ponownie nie wywie si z danej obietnicy. Zadbaj o potwierdze-

nie kadej obietnicy, któr skada przyjaciel; jeli amacz Obietnic ponownie Ci

rozczaruje, nie bdzie to takie kopotliwe.

Kiedy nastpnym razem przyjaciel co obiecuje, spróbuj powiedzie: „tak,

jasne”. Jeli rozzoci go Twój sarkazm, wyjanij, e wskazujesz jedynie na jego

tendencj do amania danego sowa. Nastpnie zastosuj bardziej pozytywny ton,

mówic: „Udowodnij, e si myl. Tym razem dotrzymaj sowa”.

2. Wyudzacz

Gdyby fakt, e przyjaciel przetrzymuje rzeczy, które mu poyczye, nie by tak

denerwujcy, mógby uzna tego rodzaju akt za pochlebstwo. W rzeczywistoci

przecie tego rodzaju przyjaciel odczuwa potrzeb posiadania czci Ciebie, sym-

bolizowanej przez jakikolwiek poyczony przedmiot, bez wzgldu na to, czy chodzi

o sweter, ksik, a nawet pienidze.

Wyudzacz ma tak nisk samoocen, e zwrot czegokolwiek stanowi dla niego

emocjonalny problem, bez wzgldu na to, czy jest to czasopismo czy rewan za

uprzejmo. Przetrzymywanie tego, czym si podzielie, pomaga Wyudzaczowi

czu, e szala przechyla si na jego stron; w rzeczywistoci czuje, e posiadasz

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

53

]

wicej ni on, niezalenie od tego, czy chodzi o bogactwo, atrakcyjny wygld,

osignicia czy zwizki.

Moliw przyczyn zachowania przyjaciela Wyudzacza jest dziecistwo,

w którym obowizywaa zasada, e nigdy nic nie byo dostatecznie dobre lub nie

byo tego dostatecznie duo. Bez wzgldu na to, czy rodzice przyjaciela mieli pie-

nidze, czy byli biedni, wzbudzali w nim poczucie materialnego, a nawet emocjo-

nalnego ubóstwa, co powoduje, e Wyudzacz odczuwa obecnie potrzeb brania

zamiast dawania. Wyudzacz niekoniecznie jest osob ubog. Moe by milione-

rem, ale wci czu, e jest biedny.

Jeli unikniesz tej puapki, ominie Ci przykro wywoana przetrzymywa-

niem przez przyjaciela Twoich rzeczy. Jeli jednak poyczysz co Wyudzaczo-

wi, zdystansuj si do caej sytuacji emocjonalnie oraz finansowo. Jeli przedmiot zo-

stanie zwrócony, to wspaniale. Jeli jednak Wyudzacz zdecyduje si go zatrzyma,

nie odczuwasz rozczarowania, zoci lub zaskoczenia.

Wasza przyja moe pomóc Wyudzaczowi uksztatowa bardziej pozytywny

obraz samego siebie, co z kolei powinno pomóc mu chtniej odwzajemnia uczucia,

rewanowa si, prawi komplementy, wywiadcza przysugi, a take zwraca

Tobie i innym osobom rzeczy materialne. Wyudzacz musi rozwin samowia-

domo, dziki której dostrzee swoj tendencj do przetrzymywania cudzych

rzeczy oraz zrozumie przyczyny takiego zachowania.

Moesz pomóc przyjacielowi o takich skonnociach pokona sabo poprzez

konkretne odniesienie si do poyczki: zadaj, aby kada suma pienidzy, zwasz-

cza jeli chodzi o du kwot, zostaa zapisana w specjalnej umowie poyczki lub

w podobnym dokumencie, w którym okrelone zostaj data i warunki spaty dugu

oraz wysoko odsetek, jeli s uwzgldniane. Niech nawet poyczenie ksiki lub

artykuu na temat mody wie si z przestrzeganiem okrelonych zasad, dotycz-

cych zwrotu tych przedmiotów oraz naszych oczekiwa, które mog zosta za-

pisane.

Oczywicie, jeli Wyudzacz jest zodziejem, jego zachowanie mona uzna

za rodzaj zdrady, zmuszajcej do zakoczenia przyjani. Na przykad bya przy-

jacióka pewnej kobiety ukrada jej biuteri; zdarzyo si te, e druhna ukra-

da przyszej pannie modej pienidze podczas wieczoru panieskiego. Wyudzacz

moe zabra równie co, co ma mniejsz warto materialn, ale sam akt wci

^

54

Kiedy przyja rani

pozostaje kradzie. Na przykad wspópracujca z Lillian przyjacióka przy-

pisaa sobie zasug zwizan z przeprowadzeniem rekrutacji, której wcale

nie prowadzia.

3. Zdrajca

Tego typu negatywny przyjaciel dopuszcza si powanej zdrady. Moe chodzi

o sytuacj, gdy kto robi co, aby Ci zrani — moe to by na przykad rozpo-

wszechnianie zoliwych plotek na Twój temat. Moe to by równie emocjo-

nalna zdrada — na przykad sytuacja, kiedy bliski lub najlepszy przyjaciel prze-

staje z Tob rozmawia, i nigdy nie poznajesz powodów takiego zachowania.

To wanie przytrafio si 47-letniej Jill. Chocia nigdy nie doszo do wymiany

ostrych sów pomidzy ni a jej przyjaciók, milczenie, zamanie przyrzeczenia

przyjani i obietnicy o mówieniu sobie prawdy bolao równie mocno jak kade

krzywdzce dziaanie. Jill wyjania:

Bya jedyn prawdziw przyjacióka, jak kiedykolwiek miaam. Nawizywanie

przyjani nie przychodzi mi atwo. Nie pozwalano mi mie przyjació. Kiedy zaczam

chodzi do szkoy redniej, poznaam Dale i staymy si bardzo bliskimi przyjaciókami.

Gdy pewnego razu uciekam z domu, pobiegam do niej. To bya wyjtkowa przyja.

Poszymy razem do szkoy pielgniarskiej. Ale pewnego dnia Dale spotkaa now

koleank… Tydzie póniej przestaa ze mn rozmawia. Dzwoniam, ale ona odka-

daa suchawk. Pisaam do niej, ale ona odsyaa nieotwarte listy.

10 lat póniej kobiety odnowiy przyja, chocia nigdy nie wyjanio si, dlaczego

Dale przestaa dzwoni. Jednak rany, jakie powstay w Jill na skutek emocjonalnej

zdrady dokonanej przez przyjaciók, nie znikaj. „Jestemy bliskimi przyjació-

kami, ale nie tak bliskimi, jak dawniej”. Jill wci okrela swoj przyja z Dale

mianem „bliskiej”. „Dla mnie, biorc pod uwag to, jak jestem osob, nasza przy-

ja jest bliska. Dla kogo takiego jak moja siostra taka przyja nie jest bliska”.

Zdrada, do której dochodzi w tego rodzaju przyjani, moe mie równie bar-

dziej namacalny charakter, jak to, co miao miejsce w przypadku 43-letniej Susan,

gospodyni domowej. Susan zostaa zdradzona przez onatego, bliskiego przyja-

ciela rodziny, który zaleca si do jej siostry:

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

55

]

Mój przyjaciel nieustannie wyraa zainteresowanie moj siostr, a kiedy ta nalegaa,

aby przesta dzwoni do jej biura, i kiedy powiedziaa, e jego zachowanie wzbudza

w niej odraz, przyjaciel w odwecie powiedzia swojej onie, e moja siostra nie daje

mu spokoju. To byo naprawd fatalne zauroczenie. Osobicie zadzwoniam [do niego]

i zakoczyam [nasz] przyja. Wyrzdzi nam prawdziw krzywd. Caa moja rodzina

poczua si dotkliwie zdradzona przez mczyzn, którego wszyscy znalimy od dziecka.

Susan mówi o kolejnych aktach zdrady, dokonanych przez inn przyjaciók:

„Jedna z moich przyjacióek wykorzystuje mnie i moj siostr jako alibi, aby ukry-

wa swoje pozamaeskie zwizki. To bardzo przykre. Wyjawia równie innej

koleance kilka informacji, które przekazaam jej w zupenej tajemnicy”. Druga

przyjacióka stawia Susan w sytuacji, która naraa na szwank jej dobre imi,

a nawet narzuca przyjcie pewnej postawy etycznej zwizanej z ukrywaniem jej

romansów. Ujawniajc tajne informacje, przyjacióka Susan zachowuje si rów-

nie jak Wiaroomca, o którym bdzie mowa w dalszej czci tego rozdziau.

Zdrajca moe mie problemy emocjonalne, do których bdziesz musia si

ustosunkowa, jeli pragniesz kontynuowa Wasz przyja. Jeli Twój przyja-

ciel zosta zdradzony przez rodzica lub kogo z rodzestwa w okresie, kiedy

ksztatowaa si jego osobowo, by moe bdzie odczuwa potrzeb, aby zacho-

wywa si podobnie w stosunku do przyjació. Zdrada moga mie bahy charak-

ter, jak rozczarowanie postaw rodziców, lub by tak racym aktem, jak emocjo-

nalna, fizyczna lub seksualna przemoc. Twój przyjaciel moe potrzebowa pomocy

z zewntrz, która umoliwi mu pokonanie chci odpacania si innym za zo, któ-

rego sam dowiadczy.

Jeli zostae zdradzony przez przyjaciela, moesz rozwaa zakoczenie

przyjani. Jeli nie zostae bezporednio zraniony przez dan osob, ale masz

dowody na to, e ten kto wyrzdza krzywd innym osobom, musisz zastanowi

si, czy nie ryzykujesz zbyt wiele, utrzymujc t przyja.

Jeli zdecydujesz si na zakoczenie tej przyjani, zrób to w delikatny sposób,

aby nie wywoa w Zdrajcy gniewu. Nie chcesz przecie sta si jego kolejn ofiar.

(Wicej informacji na temat przyjaciela w typie Zdrajcy znajdziesz w roz-

dziale 3., przy okazji omawiania depresji i innych zaburze psychicznych).

^

56

Kiedy przyja rani

4. Ryzykant

Tego typu przyjaciel, stawiajc Ci w ryzykownej sytuacji poprzez swoje niebez-

pieczne lub sprzeczne z prawem zachowanie, moe by osob niebezpieczn,

a nawet bardzo gron. W którym momencie musisz „wyplta si” z niebezpiecz-

nej lub sprzecznej z prawem dziaalnoci Twojego przyjaciela? Czy powiniene tak

po prostu odej? A moe warto na pocztku uwiadomi przyjacielowi, e powi-

nien poszuka pomocy, zanim bdzie za póno? Czy musisz powiadomi wadze?

Istnieje wiele trudnych pyta, a odpowiedzi powinny by dostosowane do

okrelonej sytuacji. Wszystko zaley oczywicie od stopnia bliskoci Waszej

przyjani, historii znajomoci, Twojej instynktownej oraz nabytej wiedzy na temat

tego, na jak wiele moesz sobie pozwoli w Waszych relacjach, próbujc nawiza

dialog w kwestii tych problemów. Wiele zaley równie od tego, czy uwaasz, e

przyjaciel stanowi zagroenie dla Ciebie, rodziny, Waszych kolegów z pracy lub

lokalnej spoecznoci. Moesz doj do wniosku, e problemy przyjaciela wyma-

gaj konsultacji ze specjalist oraz e samodzielna próba zmiany zachowania

przyjaciela jest dziaaniem nierozsdnym.

Z tego wzgldu moesz zdecydowa, i najlepszym rozwizaniem bdzie trzy-

manie si z dala od Ryzykanta, bo w przeciwnym wypadku Wasza znajomo moe

skoczy si dla Ciebie aresztowaniem, pobytem w wizieniu lub nawet czym gor-

szym. Przyjaciel Ryzykant moe prowadzi samochód z ogromn prdkoci, kiedy

Ty jeste pasaerem, naraajc Ci w ten sposób na due niebezpieczestwo.

Albo moe poprosi Ci o to, aby towarzyszy mu w ryzykownej wspinaczce gór-

skiej. Niektóre osoby dokonuj kradziey sklepowych ze wzgldu na dreszczyk

emocji zwizany z podjtym ryzykiem oraz niepewnoci, czy zostan zapane

— niewiadomie tego wanie pragn. Jeli nawizujesz znajomo z Ryzy-

kantem, Ty równie moesz zosta zapany. Przyczyny zachowania przyjaciela

maj charakter psychologiczny, patologiczny, a nawet socjopatyczny. Nie je-

ste terapeut Twojego przyjaciela ani jego psychologiem.

5. Egoista

Oczywicie, przyjaciel Egoista jest agodniejszym typem ni przyjaciel Ryzykant.

Jednak przyjaciel, który w duszej perspektywie wci nie bdzie mia czasu na

to, aby Ci wysucha, wpynie negatywnie na Twoj samoocen. Aby czu si

dobrze i aby Wasza przyja kwita, nie wystarczy, e bdziesz osob, która zaw-

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

57

]

sze chtnie wysucha przyjaciela. Egoista nie dba jednak o to. Jeli nawet Ci

sucha, to tylko dlatego, e z niecierpliwoci czeka na moment, kiedy sam bdzie

móg mówi.

Egoistyczna gadanina jest sposobem na zatajenie niezdolnoci do tolerowania

ciszy, która, zwaszcza dla osób majcych problemy z bliskoci, jest bardzo

przykrym zjawiskiem. Moesz pomóc przyjacielowi uwiadomi sobie fakt, i mówi

bez przerwy, w dodatku tylko o sobie, i e jest to nerwowy nawyk, który suy

wypenieniu pustki. Czy Twój przyjaciel moe nauczy si lepiej relaksowa? Roz-

koszowa si cisz? Nauczy si sposobów zadawania pyta, dziki którym nie

bdziesz czu si jak mietnik, na który wyrzucane s problemy?

Ponownie naley zada sobie pytanie, czy to cecha, o której istnieniu Twój

przyjaciele wie, ale j ignoruje, czy moe jest niewiadomy jej istnienia i nie potrafi

jej zmieni? Jeli zmiana nie jest moliwa, czy dostrzegasz w Waszej przyjani do

pozytywów, aby j kontynuowa, nawet jeli zdecydowanie nie jest to przyja

oparta na zasadzie równoci?

By moe powiniene zapyta delikatnie przyjaciela Egoist, czy dostrzega,

e w Waszej przyjani zasada „dawania i brania” nie dziaa jednakowo w obydwie

strony. Uwiadom przyjacielowi, e on wicej opowiada o swoim yciu ni Ty.

Dobrym rozwizaniem mogoby by w tym przypadku planowanie wspólnych

zaj, takich jak gra w tenisa, chodzenie do kina lub udzia w zorganizowanych

zajciach, co moe stworzy okazj do rozmowy i zminimalizowa istniejcy pro-

blem. Jednoczenie moesz unika sytuacji takich, jak siedzenie obok przyjaciela

w samolocie podczas omiogodzinnego lotu lub spoywanie posików w jego towa-

rzystwie. Tak jak w przypadku Debeciaka, którego gównego cech jest choro-

bliwa zazdro, zaangaowanie wikszej liczby osób w przyja z Egoist moe

zmniejszy jego nerwowo, a Tobie stworzy moliwo wypowiedzenia si, dziki

czemu przywrócona zostanie równowaga si.

6. Kamca

Obok Tyrana i Ryzykanta, Kamca jest jednym z najpodlejszych typów „przyja-

ciela”. Kamca okamuje Ciebie i moe okamywa innych. Moe okama jeden

raz, ale moe równie prezentowa pewien model zachowania opartego na kam-

stwie. Ze wzgldu na to, e przyja, jak wynika z definicji, jest rodzajem wizi

opartej na zaufaniu oraz uczciwoci, kamstwo nie powinno by tolerowane. To

^

58

Kiedy przyja rani

destruktywne zachowanie, na które musisz od razu zwróci uwag oraz powanie

rozway je jako motyw uzasadniajcy zakoczenie przyjani.

Kamstwo jest rodzajem oszustwa; oszukujesz kogo, nie mówic mu prawdy.

Ludzie kami, poniewa obawiaj si prawdy; lkaj si, e prawda ich zrani.

Jeli Twoja przyjacióka niemajca partnera opowiada wszystkim, e ma 40 lat,

a Ty wiesz, e ma 50, moesz odczuwa smutek, poniewa czuje potrzeb mówie-

nia nieprawdy na temat swojego wieku, ale moesz nie uzna tego za powód, aby

zakoczy przyja — jeli oczywicie Twoja przyjacióka jest szczera w in-

nych kwestiach. (By moe podzielia si z Tob swoimi obawami, choby nie-

uzasadnionymi, dotyczcymi tego, e jeli zdradzi swój prawdziwy wiek, jej

kariera oraz ycie towarzyskie ucierpi).

Co powiniene zrobi w sytuacji, gdy kto kamie? Spróbuj sta si godnym

naladowania wzorem osoby prawdomównej, dziki czemu Twoi przyjaciele bd

wiadomi, e cenisz t warto.

Bd czujny. Jeli zauwaysz, e przyjaciel kamie, spróbuj dostrzec, na jakim

modelu opiera si jego zachowanie. Czy jego kamstwa cechuje raczej niska szko-

dliwo, jak w przypadku podawania nieprawdziwego wieku, czy kamstwa dotycz

powanych kwestii, takich jak sfaszowanie referencji lub yciorysu?

Jeli chodzi o jakie bahe kamstwo, postaraj si nie reagowa zbyt emocjo-

nalnie. Nikt nie jest doskonay.

Musisz równie wiedzie, czy dana osoba mina si z prawd w imi taktu

i dyplomacji, czy raczej byo to perfidne kamstwo.

Moesz równie pomóc przyjacielowi poczu si pewniej, dziki czemu opo-

wiadanie kamstw stanie si ostatecznie rzadziej wybieran opcj postpowania.

Jeli zauwaysz, e Twoja przyjacióka kamie na przykad w kwestii swojego

wieku, moesz porozmawia z ni na ten temat w cztery oczy. Moesz powiedzie:

„Wiesz, jeste zdolna i energiczna, i naprawd nie ma powodu, aby odmadzaa

si o 10 lat. Jeste atrakcyjn kobiet sukcesu bez wzgldu na wiek”.

Jednak to, czy rzeczywicie powiniene porozmawia z przyjacielem, gdy

przyapiesz go na kamstwie, zaley od rodzaju kamstwa i okolicznoci. Zaley

to równie od tego, jak wane jest, aby Twój przyjaciel zdawa sobie spraw z tego,

e znasz prawd. Jeli Wasza przyja jest waniejsza ni kamstwo w jakiej

nieistotnej sprawie, moesz zechcie je zignorowa. Jak jednak si zachowa,

kiedy chodzi o powan kwesti? Jeli czujesz, e zaistniaa sytuacja naraa Ci

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

59

]

na utrat dobrej reputacji lub e kamstwo stanowi oczywiste pogwacenie zasad

etycznych, czego nie mona ignorowa, bdziesz musia gono wyrazi swoje

zdanie lub zakoczy przyja.

Oczywicie, kada sytuacja jest wyjtkowa, a niektóre okolicznoci bywaj

skomplikowane. Na przykad, jeli wiesz, e Twój przyjaciel umiera na raka,

i pytasz go, jak si czuje, a on odpowiada, e wszystko w porzdku, nie musisz

mówi: „Daj spokój, wiem, e kamiesz. Wiem, e czujesz si fatalnie i pozostao

ci kilka dni ycia”. Jeli Twój przyjaciel wyda wanie krocie na nowy samochód,

którego kolor w ogóle Ci si nie podoba, ale mówisz mu, e auto jest adne, czy

mona powiedzie, e zwyczajnie skamae? Czy to dopuszczalne niewinne kam-

stewko, a moe taktowny sposób na powstrzymanie si od wyraenia prawdziwej

opinii, o któr nawet nikt nie pyta?

Osd sam. Jeli kto znany jest z tego, e rozpowszechnia w miejscu pracy

lub poza ni pode kamstwa na Twój temat, naley uzna to oczywicie za nega-

tywn cech i powanie si nad tym zastanowi.

Wród przyjació Kamców mona znale równie osob, która dopuszcza si

jednej z najwikszych podoci: chodzi o zdrad ze wspómaonkiem przyja-

ciela. Wbrew wyidealizowanym opowiastkom o dwóch przyjacioach, którzy nadal

utrzymuj znajomo, nawet po tym, jak jeden z nich dopuci si zdrady z part-

nerem przyjaciela, to jest rodzaj oszustwa, o którym trudno zapomnie i z którym

trudno si pogodzi. Jeli mimo wszystko kultywujecie przyja, musisz za-

da sobie pytanie, które pozwoli zrozumie, dlaczego i w jaki sposób doszo do

zdrady, i czy rzeczywicie potrafisz wybaczy przyjacielowi oraz partnerowi. Kto

ponosi win za zdrad, Twój przyjaciel czy Twój partner? Nerwy mog wzi gór,

gniew oraz wcieko czsto wymykaj si spod kontroli w takich sytuacjach,

wane wic, aby nie traci panowania nad sob. Powiniene te przyjrze si

sobie i powanie rozway, czy zrobie co, wiadomie lub niewiadomie, co

mogo sta si przyczyn sytuacji. Przypomina mi si kobieta, której przypadek

opisaam w mojej ksice Friendshifts®. Czsto zostawaa duej w biurze,

wic prosia ma o to, aby zamiast niej zabiera do teatru i w inne miejsca

przyjaciók mieszkajc po ssiedzku. Wkrótce m zostawi kobiet, o której

mowa, i odszed z jej przyjaciók

1

.

Oczywicie niektóre przyjanie mog przetrwa pomimo dopuszczenia si

zdrady z partnerem przyjaciela, tak samo zreszt jak romanse i maestwa.

^

60

Kiedy przyja rani

Jednak jeli Ty, Twój przyjaciel oraz Twój partner jestecie zwolennikami mono-

gamii, bdziesz musia upora si z ca sytuacj i kwesti zdrady, jeli w ogóle

mona o niej zapomnie.

7. Wiaroomca

Kiedy mówisz takiemu przyjacielowi: „niech to pozostanie midzy nami”, przyta-

kuje, ale niestety, bdzie pamita o obietnicy do chwili uzyskania dostpu do tele-

fonu lub e-maila. Pomimo e istnienie w przyjani takich wartoci, jak zaufanie

i dyskrecja, uznawane jest za oczywisto, przyjaciel nie moe powstrzyma si

przed wyjawieniem tajemnicy. Powierzenie tej osobie sekretu wywouje w niej

poczucie niepewnoci oraz zagroenia. Podobnie jak w grze „w gorcego ziem-

niaka”

, przyjaciel musi przekaza sekret komu innemu, aby zmniejszy niepo-

kój zwizany z poznaniem danej tajemnicy. Istniej równie Wiaroomcy, którzy

po prostu za duo mówi. Jeli w kim, kogo znasz, dostrzegasz podobn cech,

unikaj przekazywania tej osobie swoich najbardziej osobistych sekretów, chyba

e nie masz nic przeciwko temu, aby o Twoim sekrecie dowiedzia si cay wiat.

Tego rodzaju przyjaciel zostaje uznany za plotkarza. Niestety, niektóre osoby

mog czerpa z tego faktu pewne korzyci. By moe pierwszy przyjaciel jest

zdenerwowany z powodu wyjawienia jego sekretu, ale pozostae osoby, nie wy-

czajc innych przyjació, mog by zadowolone, zyskujc poufne informacje.

Musisz równie upewni si, e przyjaciel rozumie, i uznajesz przekazywane

mu informacje za poufne i tajne. Rozpowszechnianie informacji o tym, e wanie

otrzymaa podwyk lub spodziewasz si dziecka, moe wydawa si suszne.

Jeli jednak nie chcesz, aby to co zostao powtórzone innym, powiedz to swojemu

przyjacielowi, zanim uznasz go za Wiaroomc.

W jaki sposób pozna, e kto zdradzi Twoje zaufanie? Jeli podejrzewasz, e

kto ma tak cech, przeka tej osobie jaki nieistotny sekret, który moe bez-

piecznie zosta wyjawiony, a nastpnie przekonaj si, na ile dyskrecji ze strony

tego przyjaciela moesz liczy.

ang. hot potato — popularna zabawa, podczas której dzieci podaj sobie may przed-

miot, suchajc jednoczenie muzyki; osoba, która trzyma w rku przedmiot w chwili, gdy

przestaje gra muzyka, odpada z gry — przyp. tum.

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

61

]

Jeli podejrzewasz, e Twój przyjaciel wyjawia sekrety niechccy, rozpocznij

od uwiadomienia mu jego zachowania. Podaj konkretny przykad sytuacji, w któ-

rej przyjaciel zawiód Twoje zaufanie, i zobacz, czy przyzna si do zdrady. Czy

przeprosi? A moe zaprzeczy? Czy poprosi Ci o przebaczenie, wyjaniajc, e nie

wiedzia, i informacja bya poufna?

Jeli podejrzewasz, e Twój przyjaciel nie jest w stanie zmieni swojego

zachowania, i mimo to chcesz kultywowa Wasz przyja, zapewnij sobie wiksz

ochron, pilniej zwracajc uwag na rodzaj informacji, jakie mu przekazujesz.

Moesz równie rozway zmian stopnia poufaoci Waszej przyjani. By moe

Wasze relacje powinny przybra charakter mniej zayy, a kontakt powinien by

rzadszy.

8. Konkurent

Odrobina rywalizacji jest zjawiskiem zdrowym, a nawet podanym. Odpowiednia

dawka wspózawodnictwa motywuje i stymuluje do dziaania. Jednak powana

rywalizacja midzy przyjaciómi zaczyna niszczy przyja. Jednym z podstawo-

wych elementów pozytywnej przyjani jest poczucie, e przyjaciele mog by

„sob” i nie musz si przechwala ani próbowa sobie zaimponowa. Rywali-

zacja sugeruje wycig, w którym jeden z uczestników wygrywa, a drugi przegrywa;

tego rodzaju sytuacja to nie to, czego wikszo z nas oczekuje od pozytywnej

przyjani, zwaszcza tej bliskiej lub najlepszej.

Przyjaciele, którzy s konkurentami, rywalizuj ze sob prawdopodobnie

w kadej dziedzinie ycia. Nawet w przypadku bliskich lub najlepszych przy-

jani zmniejszenie skali rywalizacji jest trudne lub niemoliwe. Przyjaciele mog

rywalizowa w pracy, w szkole, a nawet w kwestiach spoecznych. Osoby te mog

rywalizowa ze wspómaonkami lub partnerami, a czasem ze swoimi rodzicami

i dziemi. Konkurent moe uzna, e zmiana lub pozbycie si tej wyróniajcej

si cechy osobowoci jest trudne albo niewykonalne.

Moesz jednak zaagodzi sytuacj, jeli spróbujesz unika sytuacji, w których

mona rywalizowa. Na przykad, jeli mówisz o swoim sukcesie w yciu prywat-

nym lub osobistym, zwaszcza jeli mimowolnie zaczynasz si nim chwali, moesz

niewiadomie wywoa w przyjacielu reakcj typu: „jeszcze ci poka”.

Jeli pomoesz Konkurentowi uwiadomi sobie skonno do takiego zacho-

wania, by moe atwiej mu bdzie poradzi sobie z t tendencj. Jeli naprawd

^

62

Kiedy przyja rani

chcesz o czym powiedzie, a mogoby to niechccy wywoa w przyjacielu reakcj

typu „ja te”, moesz rozpocz od zdania: „powiem ci o czym, co nie ma ad-

nego zwizku z tob, w porzdku?”

Odpowiedzialno za zmian zachowania przyjaciela Konkurenta spoczywa

jednak na nim samym; wyksztacenie bardziej pozytywnego obrazu siebie zmniej-

szy jego potrzeb rywalizacji z tym, co mówisz lub robisz.

Jeli pragniesz w dalszym cigu przyjani si z tego rodzaju czowiekiem, by

moe bdziesz musia po prostu wysuchiwa jego przechwaek.

9. Debeciak

Bez wzgldu na to, co mówisz lub robisz, Debeciak i tak zrobi lub powiedzia to

lepiej. Jego dzieci s lepsze, bystrzejsze oraz adniejsze ni Twoje. Debeciak spra-

wia, e czujesz si gorszy i mniej wany, ni chciaby si czu w rzeczywistoci.

Tego rodzaju przyjaciel jest chorobliwie zazdrosny i odczuwa potrzeb rywalizacji;

z drugiej jednak strony osoba ta moe by niezwykle troskliwa, czua i oddana.

By moe na pocztku Waszej przyjani Debeciak nie ujawnia swojego praw-

dziwego oblicza ze wzgldu na to, e wzajemnie wymienialicie przechwaki.

Jednak z czasem tego rodzaju zachowanie staje si irytujce.

Debeciak ma nisk samoocen; gdyby by bardziej pewny siebie, jego nie-

ustanna potrzeba bycia najlepszym zniknaby lub zmalaa. By moe w okresie,

kiedy ksztatowaa si osobowo Debeciaka, jeden z rodziców nadmiernie

porównywa go do rodzestwa, kuzynów, ssiadów lub kolegów z klasy. „Dlaczego

nie moesz by podobny do...?” lub „czy widziae, jak to zrobi ten a ten?”. Istnieje

równie prawdopodobiestwo, e Debeciak to osoba wychowana przez rodzica,

który mocno przesadza w wychwalaniu dziecka. Korzystajc z profesjonalnej po-

mocy — lub samodzielnie — Debeciak musi dostrzec, e nie jest ani najgorszy,

ani „najlepszy” czy „wyjtkowy”. Rozwinicie obiektywnej samooceny, która nie

jest zawyona ani zaniona, pomoe Twojemu przyjacielowi akceptowa to, o czym

go informujesz, bez chorobliwej potrzeby bycia zawsze lepszym od Ciebie.

Jednak biorc pod uwag fakt, e Twój przyjaciel jest typem Debeciaka, ale

doceniajc jednoczenie jego pozytywne cechy, czy zdecydujesz si kontynuowa

Wasz przyja? Czy poprosisz przyjaciela o to, aby kontrolowa potrzeb bycia

lepszym od Ciebie, oczywicie jeli to moliwe? A moe spróbujesz by lepszy od

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

63

]

Debeciaka, pokonujc go w jego wasnej grze? Musisz zdecydowa, czy ta przy-

ja jest bliska i dostatecznie cenna, aby warto byo zdobywa si na mentalny

wysiek. Moesz równie wzi pod uwag moliwo wczenia tego przyjaciela

do wikszej grupy przyjació, skadajcej si z trzech lub wicej osób. Postaraj si

rzadziej podejmowa w rozmowach kwestie osobiste dotyczce sukcesów Twoich

lub rodziny, dziki czemu ch bycia lepszym zostanie zminimalizowana.

Przyja grupowa moe by dobrym rozwizaniem take z innego powodu.

Istnieje prawdopodobiestwo, e blisko z jedn tylko osob, czyli w tym wypadku

z Tob, moe wywoywa w Twoim przyjacielu poczucie zagroenia i niepo-

koju, powodujc, e bdzie zmierza (z powodzeniem!) do stworzenia midzy

Wami dystansu poprzez próby osignicia nad Tob przewagi. Moesz zdecydo-

wa, e nie odtrcisz przyjaciela bdcego typem Debeciaka, moesz zda sobie

spraw z tego, e przyjaciel niewiadomie próbuje zachowa midzy Wami dy-

stans, moesz zignorowa jego chorobliw potrzeb rywalizacji i bez wzgldu na

wszystko czerpa rado z Waszej przyjani.

10. Rywal

W swoim postpowaniu Rywal kieruje si nie tylko instynktem rywalizacji — w jego

zachowaniu pojawia si zazdro, zawi, a nawet szyderstwo. Pragnienie posia-

dania tego samego, co masz Ty — zwizków, pracy, rzeczy materialnych — moe

by w przypadku tej osoby tak silne, e mog pojawi si realne próby odebrania

Ci tego, co naley do Ciebie.

Jeli czy Ci przyja z kim w typie Rywala, bd ostrony. Jeli uwaasz,

e Twój przyjaciel kontroluje tego rodzaju skonno, w porzdku. Jeli jednak

sytuacja wyglda inaczej, musisz chroni swoj wasno i swoje zwizki tak

mocno, jak to moliwe. Czy masz wspaniay samochód? Jeli Twój przyjaciel nie

kupi takiego samego auta, a nawet lepszego modelu, uwaaj, aby nie poprosi

Ci o poyczenie mu Twojego samochodu (po to, aby zwróci go w gorszym sta-

nie). Bd ostrony i zapobiegliwy; by moe nie najlepszym pomysem byoby

poproszenie przyjaciela o to, aby zabra Twojego partnera na przyjcie, kiedy

Ty musisz wyjecha w podró subow i nie chcesz, aby Twój partner zosta sam

w domu. Wniosek: jeli zdecydujesz si kontynuowa t znajomo, ogranicz liczb

sytuacji, w których zazdro mogaby si wymkn spod kontroli.

^

64

Kiedy przyja rani

Wskazówki postpowania z przyjacielem w typie Rywala s podobne do obo-

wizujcych w przypadku radzenia sobie z Konkurentem: ogranicz chwalenie si

do minimum.

Jednak zazdro bywa czasem zjawiskiem dwubiegunowym i uwiadomienie

sobie tego, e jeste równie zazdrosny o osignicia przyjaciela jak on o Twoje,

moe sprawi, e zaczniecie zwraca wiksz uwag na t cech. Na przykad

55-letni Michael, samotny, rozwiedziony mczyzna pracujcy jako samozatrud-

niony konsultant, opowiada o zazdroci, któr odczuwa ze strony najbliszego

przyjaciela, Larry’ego, byego wspópracownika, którego pozna 10 lat wczeniej

w firmie produkcyjnej:

Menederka, która nadzorowaa nasz prac w tamtym okresie, wyranie mnie doce-

niaa. Posiadaem dobre kwalifikacje (dyplom najlepszego uniwersytetu), a Larry, mój

kolega, nie. Myl, e bardzo zniechcao go to, e ta kobieta bardziej cenia mnie

i wyej oceniaa moje umiejtnoci.

Zapytaam go, czy zazdro przyjaciela doprowadzia ostatecznie do zerwania

przyjani. Michael pomyla przez chwil, po czym przyzna, e on równie zazdro-

ci przyjacielowi jego osigni, kiedy pracowali razem:

Tak naprawd, to ja równie byem o niego odrobin zazdrosny. Sdziem, e posiada

wicej praktycznej wiedzy i e lepiej obsuguje komputer. Prawdopodobnie przyjaciel

mia wiksz wiedz techniczn ni ja. Wydawao mi si, e posiada zdolnoci, które

pozwalay mu [lepiej] si odnale w naszej pracy i byy tam bardziej przydatne.

Michael i Larry nigdy nie rozmawiali na temat wystpujcej w ich przyjani

zazdroci i prawdopodobnie nigdy tego nie zrobi. Ich przyja trwa, mimo e nie

pracuj ju razem. Nie widzieli si od chwili, kiedy Michael opuci firm sze

miesicy temu, ale kontaktuj si telefonicznie kilka razy w tygodniu. Michael

pragnie uzna zazdro za element ich przyjani. Twierdzi, e obecnie Larry

prawdopodobnie zazdroci mu wolnoci, zwizanej z tym, e nie musi pracowa

w ustalonych godzinach w firmie. „Nie mam jeszcze staych dochodów, wic nie

wiem, czego tu zazdroci”, dodaje z kpin w gosie.

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

65

]

11. Malkontent

Nic, co robisz ani co mówisz, nie zadowoli tego przyjaciela o niezwykle krytycz-

nym nastawieniu do wiata. Malkontent wychowywany by prawdopodobnie przez

bardzo surowo oceniajcych go rodziców, którzy uksztatowali podobnie kry-

tyczn postaw równie w rodzestwie Malkontenta. Nieustanne poddawanie

dziecka krytyce w okresie ksztatowania si jego osobowoci sprawia, e w yciu

dorosym staje si osob o przesadnie krytycznym nastawieniu do wszystkiego.

Trudno zmieni t cech, a co wicej, Twój przyjaciel moe nawet nie uwiada-

mia sobie tego, e jego postawa jest zbyt krytyczna i e jego zachowanie tak

bardzo Ci irytuje. Zanim uznasz tego rodzaju przyja za destrukcyjn, moesz

przekona si, czy Twój przyjaciel potrafi rozpozna to bardzo negatywne zacho-

wanie oraz czy z Twoj pomoc i po pewnym czasie potrafi je zmieni. W przeciw-

nym wypadku moesz zdecydowa, e musisz po prostu zaakceptowa w nim t

cech, i uwiadomi sobie, e nie ma ona zwizku z Tob i Wasz przyjani.

Jeli cenisz tego przyjaciela i pragniesz kontynuowa Wasz przyja

pomimo narzekania Malkontenta, spróbuj powiedzie mu o tym, jak jego zacho-

wanie wpywa na Twoje uczucia. „Wiem, e mnie lubisz i nie zamierzasz sprawia,

abym czu si le, ale kiedy krytykujesz wszystko, co mówi lub robi, zaczynam

postrzega siebie w taki wanie sposób”. By moe przyjaciel zacznie si broni,

mówic nawet, e to wycznie Twój problem, a nie jego. Jeli jednak jasno wyra-

zisz, jak wpywa na Ciebie zachowanie Malkontenta, by moe Twój przyjaciel

zastanowi si nad tym, co robi i mówi. Co wicej, mówic przyjacielowi o tym, jak

si czujesz, by moe w ogóle poczujesz si mniej dotknity jego postaw.

Jeli jednak znajdujesz si na skraju wytrzymaoci i próbujesz jeszcze co

zrobi, zanim ostatecznie zakoczysz t przyja, spróbuj sam skrytykowa Mal-

kontenta. Ci, którzy krytykuj innych i wci wyraaj swoje niezadowolenie,

czsto nie potrafi przyjmowa krytyki ze strony innych. Jeli naprawd skryty-

kujesz takiego przyjaciela, moe to zdj z niego urok negatywnego nastawienia,

które powoduje, e Twój przyjaciel pozwala sobie na kady rodzaj zachowania

w stosunku do Ciebie. Kiedy Malkontent poczuje, jak to jest by krytykowanym,

moe uwiadomi sobie, jak czuj si w tej sytuacji inni. Bd ostrony: Malkon-

tent moe zakoczy Wasz przyja na zawsze, zamiast znosi Twoj krytyk

lub próbowa zrozumie to, co chcesz mu przekaza.

^

66

Kiedy przyja rani

12. Defetysta

Problem przyjaciela Defetysty polega na tym, e jest smutny oraz krytycznie

i negatywnie do wszystkiego nastawiony. W skrajnych przypadkach osoba ta

moe cierpie na depresj i potrzebowa profesjonalnej pomocy. Niestety, zanim

Twój przyjaciel otrzyma pomoc, a nawet w trakcie leczenia jego depresja moe

wywiera wpyw na Wasz przyja.

Defetysta móg by wychowywany przez rodziców smutnych i nieustannie

przygnbionych. By moe jego wspómaonek jest negatywnie nastawiony do

wiata lub pracuje w niekorzystnych warunkach, które wywouj w nim przygn-

bienie. Defetysta moe czu melancholi i wykazywa negatywny stosunek do

wszystkiego tymczasowo albo zawsze. By moe Twój przyjaciel znajduje si

w trudnym okresie ycia, czujc depresj zwizan ze stresem w pracy lub obaw

o jej utrat, z problemami zdrowotnymi, kopotami rodzinnymi, rozwodem lub

rozpacz po stracie bliskiej osoby.

Jeli chcesz wytrwa w przyjani z Defetyst, musisz oddzieli swoj osobo-

wo i stosunek do pewnych kwestii oraz swoje zwizki od negatywnej postawy

przyjaciela i jego depresji. Jeli wysuchiwanie narzeka przyjaciela i znoszenie

jego smutnego nastroju to dla Ciebie zbyt wiele, by moe powinnicie ograniczy

wspólnie spdzany czas, niekoniecznie zupenie zrywajc kontakt. Oczywicie

Defetysta potrzebuje pomocy — i jeli to przyja, któr pragniesz ocali, by

moe nie zdecydujesz si na zakoczenie znajomoci tylko dlatego, e Twój

przyjaciel popad w depresj i potrzebuje szczególnej uwagi.

Z drugiej jednak strony, jeli przygnbienie to ju staa cecha jego charakteru,

moesz zastanowi si nad sytuacj jeszcze raz. Jeli dopiero teraz uwiadamiasz

sobie, e Twój przyjaciel jest Defetyst, by moe bdziesz musia przemyle,

czy tego rodzaju przyja bdzie dla Ciebie odpowiednia w przyszoci.

Kiedy bdziesz zastanawia si nad tym, jak postpi w tej sytuacji, postaraj

si potraktowa j jako pouczajce dowiadczenie. Co sprawio, e zaintereso-

wae si przyjacielem pomimo jego negatywnego nastawienia do wiata? Czy

nastpiy jakie zmiany w Tobie, czy moe to Twój przyjaciel si zmieni? Czy jego

depresja ma charakter chroniczny czy tymczasowy? Czy Twój przyjaciel otrzy-

muje profesjonaln pomoc? Czy Ty równie masz tendencj do popadania w przy-

gnbienie i czy Wasza przyja to przypadek, kiedy „podobne przyciga podobne”,

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

67

]

czy moe chodzi o „przyciganie si przeciwiestw”? Spróbuj dostrzec, w jaki spo-

sób kontakt z przyjacielem Defetyst pomaga Ci zrozumie Twoje wasne sposoby

radzenia sobie ze wiatem oraz w jaki sposób postrzegaj Ci przyjaciele.

13. „Odrzucacz”

Dlaczego kto, kto sprawia wraenie osoby, która Ci nie lubi, i mówi Ci o tym

przy kadej nadarzajcej si okazji, w dalszym cigu pragnie by Twoim przy-

jacielem? Zachowaniem „Odrzucacza” kieruj sadyzm, okruciestwo w dziaaniu

oraz potrzeba kontroli i ch zdobywania. Kiedy pierwszy raz spotkae „Od-

rzucacza”, móg sprawia wraenie osoby bardzo miej i nieskomplikowanej.

Jednak kiedy ju zostalicie przyjaciómi i zaczlicie nawizywa blisz wi,

przechodzc kolejne etapy przyjani — od zwykej po blisk, a nawet najlepsz —

jego negatywne nastawienie oraz niech do Ciebie równie zaczynaj przybie-

ra na sile.

Caa sytuacja pozornie nie ma sensu. Twój przyjaciel, w miar jak zbliacie si

do siebie, powinien darzy Ci coraz wiksz sympati. Niestety, przyjaciel

„Odrzucacz” ma nisk samoocen. Podobnie jak niektóre kobiety, nie radzc sobie

z bliskoci, po lubie zaczynaj na kadym kroku krytykowa ma, przyjaciel

„Odrzucacz” czuje coraz wiksz niech w sytuacji, gdy wi z drug osob

si zacienia. O tym rodzaju negatywnej przyjani przypomina stary art Gro-

ucho Marksa: „nie chc nalee do takiego klubu, który zaakceptowaby mnie

jako czonka”. Zamiast dostrzec problem w sobie samym, „Odrzucacz” nie wie-

rzy w to, aby kto godny uwagi zechcia by jego przyjacielem, i z tego wzgldu

umniejsza warto tej osoby.

Moesz próbowa przedstawi „Odrzucaczowi” ten wzorzec jego zachowania

oraz motywy, które nim kieruj, a nastpnie przekona si, czy zechce on zmieni

swoje zachowanie, czy te zlekceway trafno Twoich uwag.

Jeli jeste do silny, moesz powiedzie sobie po prostu: „to on, a nie ja”,

czekajc cierpliwie na to, a dziki terapii lub samodzielnie przyjaciel zrozumie

w kocu swoje zachowanie.

Moesz nawet próbowa bezporedniej konfrontacji, pytajc przyjaciela

wprost: „jeli jestem takim nieudacznikiem, dlaczego wci chcesz si ze mn

przyjani?”, i czekajc na jego reakcj. Mówic otwarcie o zachowaniu przyja-

ciela oraz uwiadamiajc mu, jak bardzo absurdalne s jego dziaania, by moe

^

68

Kiedy przyja rani

sprawisz, e „Odrzucacz” zmieni swój stosunek do Ciebie i Waszej przyjani, który

jest nie do przyjcia.

Czasem „Odrzucacz” naprawd czuje zo z powodu tego, co robisz. Nie potra-

fic zmierzy si z Tob i z wasnymi uczuciami, „przelewa” wszystko na Ciebie

i Wasz przyja. To wanie przytrafio si Debbie, której najlepsz przyja-

ciók od pitej klasy a po zakoczenie nauki w szkole redniej bya Samantha.

Wszystko zmienio si, kiedy Debbie podja decyzj dotyczc jej kariery zawo-

dowej, w wyniku której drogi przyjacióek miay si rozej. Debbie wyjania:

Zawsze mylaam, e byymy najlepszymi przyjaciókami, do chwili, kiedy dwa czy

trzy lata po zakoczeniu szkoy miaam wstpi do Marynarki Wojennej. Poszymy

wtedy na przyjcie i moja przyjacióka powiedziaa mi, e mnie nienawidzi i e zawsze

mnie nienawidzia, e wszyscy chopcy, z którymi kiedykolwiek si spotykaa,

wykorzystywali j do tego, aby pozna mnie. [Tak naprawd] zacza nienawidzi

mnie za to, e zdecydowaam si wstpi do marynarki i zostawi j sam w jej ao-

snym yciu. Poczuam si zdradzona. Zostawiam j wic sam w jej wiecie i zajam

si swoim yciem.

14. Tyran

Tego typu przyjaciel moe naduywa narkotyków lub alkoholu albo znca si

nad dzieckiem, wspómaonkiem albo przyjacielem, stosujc przemoc emocjo-

naln, fizyczn lub seksualn.

Z wielu ksiek na temat przyczyn agresji wynika, e kady jej rodzaj ma

róda o charakterze psychologicznym i rodzinnym. W niektórych przypadkach

dowiadczenie przemocy w okresie, kiedy ksztatuje si osobowo danego

czowieka, sprawia, e ten kto równie j póniej stosuje. Dziecko, które byo

wiadkiem przemocy lub jej ofiar, moe w dorosym yciu powiela model za-

chowania znienawidzonego w dziecistwie

2

.

Jeli Twój przyjaciel jest Tyranem, prawdopodobnie potrzebuje pomocy spe-

cjalisty lub przynajmniej powinien bra udzia w programie pomocy osobom maj-

cym podobny problem. Dowiadczenie przemocy w przeszoci nie usprawiedli-

wia kogo, kto stosuje przemoc. Musisz powanie zastanowi si nad tym, czy

chcesz by przyjacielem Tyrana. Moesz równie postrzega siebie jako kogo, kto

jest w stanie pomóc przyjacielowi oraz czonkom jego rodziny. Musisz si zasta-

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

69

]

nowi, dlaczego chciaby utrzymywa kontakt z przyjacielem, który jest typem

Tyrana lub wykazuje skonno do stosowania przemocy. Jednak musisz take

dobrze zastanowi si nad tym, co tak naprawd wiesz o swoim przyjacielu. Oczy-

wicie, nikt nie chce by plotkarzem, ale jeli podejrzewasz, e istnieje powane

zagroenie dla przyjaciela lub innych, musisz dziaa. Lokalna policja, orodki

doradcze, centra pomocy ofiarom przemocy oraz osobom uzalenionym, a take

telefoniczne linie kryzysowe posiadaj procedury postpowania w takich sytu-

acjach. Jeli Twój przyjaciel jest osob niepenoletni, by moe bdziesz musia

porozmawia na temat Twoich obaw z jednym z jego rodziców lub z opieku-

nem, o ile masz pewno, e osoba ta nie jest sprawc przemocy.

Tyran to jeden z tych skrajnych przypadków, których, o ile to moliwe, bdziesz

chcia unikn w przyszoci. Jednym ze sposobów pozwalajcych zredukowa

prawdopodobiestwo powtórzenia si podobnej sytuacji jest przeprowadzenie

Testu Dopasowania Przyjació, znajdujcego si w rozdziale 8., zatytuowanym

„Jak znale dobrych przyjació”. Zadaj sobie zawarte w tecie pytania w zwizku

z kolejn osob, z któr bdziesz chcia si zaprzyjani — zwaszcza jeli dany

czowiek budzi w Tobie niepokój.

15. Samotnik

Samotnicy zostali zranieni w dziecistwie lub w wyniku nieudanego zwizku.

To sprawia, e boj si nowych relacji. Samotnik moe stroni od ludzi oraz by

osob aspoeczn, przenosi potrzeb kontaktu z ludmi w sfer swojej pracy lub

wyraa j poprzez inne twórcze rodki dajce wyraz emocjom, takie jak muzyka,

sztuka, twórczo literacka, a nawet komputery i technologia.

Chocia moe si wydawa, e Samotnik nie jest zainteresowany przyjani,

moe tworzy pozytywne i zdrowe zwizki romantyczne i rodzinne, penic obo-

wizki rodzica lub nie. Dopóki brak przyjació nie stanowi dla niego problemu,

Samotnik moe nie odczuwa motywacji, aby przyjrze si bliej gboko zakorze-

nionym problemom, które spowodoway, i obawia si platonicznych zwizków.

Jeli jednak nastpi jaka zmiana, taka jak przejcie na emerytur lub problemy

natury fizycznej, które uniemoliwiaj podejmowanie twórczych dziaa, lub jeli

nastpi zmiany dotyczce relacji, takie jak rozwód, mier wspómaonka czy

„puste rodzinne gniazdo”, moe pojawi si uczucie samotnoci sprawiajce, e

Samotnik bdzie próbowa nawiza kontakty z innymi.

^

70

Kiedy przyja rani

Istnieje wiele moliwych powodów, e Samotnik niechtnie utrzymuje kontakt

z bliskim lub najlepszym przyjacielem, pomimo e toleruje zwyczajne przyja-

nie. By moe pad ofiar emocjonalnej, fizycznej lub seksualnej przemocy, kiedy

ksztatowaa si jego osobowo. Oprawc móg by rodzic, brat lub siostra, inny

krewny, przyjaciel rodziny, zaufany opiekun lub kto sprawujcy wan funkcj

spoeczn, a nawet kto obcy. Przypadek Brendana, 30-letniego singla z Las

Vegas, asystenta dyrektora, wietnie ilustruje tak sytuacj. Jako dziecko Brendan

by bity, wykorzystywany przez ojca, a midzy siódmym a dziewitym rokiem

ycia wielokrotnie gwacony przez starszego brata i jego przyjaciela. Poza tym

matka Brendana równie nie wykazywaa waciwej postawy wzgldem nastolet-

niego

syna w decydujcym okresie jego ycia. Brendan, który okrela siebie mia-

nem Samotnika, pisze o tym, jaki wpyw ma na niego pene przemocy dziecistwo:

Przemoc, jakiej dowiadczyem w okresie dziecistwa, zostawia trway lad w kadej

dziedzinie mojego ycia. Wszyscy czonkowie rodziny nieustannie mówili mi, jakim

brzydkim, gupim i tchórzliwym kretynem jestem. Matka mówia czsto, e zrujno-

waem jej ycie… yj samotnie przez wikszo ostatnich piciu lat. Chciabym

stworzy kiedy zdrowy, udany zwizek. Mam jednak ogromny problem z zaufaniem

komukolwiek.

Ze relacje z rodzestwem oraz negatywne przyjanie w okresie dziecistwa

lub w okresie nastoletnim mog powodowa, e dorosa osob bdca typem

Samotnika równie bdzie obawiaa si zawizywania przyjani. Istnieje równie

prawdopodobiestwo, e Samotnik, który jest jedynakiem, zbyt mao czasu spdza

na zabawie z rówienikami. W zwizku z tym jako dorosy nadal nie wie, na czym

polega proces tworzenia i pielgnowania przyjani.

Jeli chcesz zaprzyjani si z Samotnikiem, musisz okaza cierpliwo

w okresie, kiedy bdzie on nawizywa z Tob bliszy kontakt oraz uczy si, czym

jest przyja. By moe zechcesz nawet zapyta Samotnika: „Chc by twoim

przyjacielem i nie wiem, czy twoja niech do nawizania przyjani bierze si std,

e mnie nie lubisz, czy moe std, e wcale nie pragniesz przyjani. Czy moesz

mi to wyjani?”. W ten sposób uda Ci si by moe nawiza z Samotnikiem

dialog, dziki któremu bdzie móg wyrazi to, czy chce nawiza z Tob przy-

ja, oraz upora si ze swoim strachem przed przyjani.

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

71

]

Aby nie rani swojego poczucia wasnej wartoci, by moe nie bdziesz

w stanie zdoby si na cierpliwo. Zamiast tego moesz zapragn nawizania

kontaktu z przyjaciómi, z którymi jest to atwiejsze. Po pewnym czasie Samotnik

moe otworzy si przed Tob i zosta Twoim dobrym przyjacielem. Pomog mu

w tym kontakty z Tob i obserwacje pozytywnych przyjani lub profesjonalna

pomoc i uczestnictwo w spotkaniach grupy wsparcia.

Zanim jednak to nastpi, o ile w ogóle do tego dojdzie, musisz mie pewno,

e inni dostrzegaj Twoje potrzeby dotyczce przyjani, dziki czemu nie wytwo-

rzysz w sobie takiego samego poczucia osamotnienia, jakie cechuje Samotnika.

On moe akceptowa wasne odosobnienie, ale Tobie wolno uzna, e dla Cie-

bie jest szkodliwe i przyczynia si do Twojej frustracji. Inne motywy, które mog

kierowa Twoj chci zaprzyjanienia si z Samotnikiem, omówione s w roz-

dziale 3., w podrozdziale zatytuowanym „Motywacja typu »mog ci ocali«”.

16. Pijawka

Nadmiernie zaleny od Ciebie przyjaciel Pijawka oczekuje, e bdziesz do jego

dyspozycji w kadej chwili. Ta osoba wykazuje przesadn potrzeb pomocy

i pocieszenia do stopnia, który koliduje z Twoimi wasnymi potrzebami, obowiz-

kami zawodowymi czy szkolnymi oraz z Twoimi innymi zwizkami. By moe

przyjacielowi Pijawce nie pozwalano spdza czasu w samotnoci, kiedy by

dzieckiem; by moe mia liczne rodzestwo i zmuszony by do dzielenia pokoju

z jedn lub dwiema osobami, dlatego samodzielne dziaanie nigdy nie przychodzio

mu atwo. Przyjacielowi, który zbytnio polega na Twoim zdaniu, powicano praw-

dopodobnie zbyt mao uwagi w dziecistwie i okresie dorastania. Obecnie próbuje

on zrekompensowa sobie te braki, przesadnie zabiegajc o akceptacj ze strony

przyjació, ich towarzystwo lub zaspokojenie potrzeb emocjonalnych. Przyjaciel

Pijawka móg pa ofiar emocjonalnej, fizycznej lub seksualnej przemocy, co

moe by przyczyn jego strachu przed rozk w dorosym yciu. 45-letnia Carol,

która jako 10-letnia dziewczynka zostaa wykorzystana seksualnie przez star-

szego brata, zauwaa:

Lk przed rozk jest dla mnie wikszym problemem teraz, ni kiedy byam dzieckiem.

W dziecistwie chciaam oddali si od mojej rodziny. Zawdziczam im tylko ból. Dzi

ogromn trudno sprawia mi opuszczanie ludzi, z którymi si przyjani, a nawet tych,

^

72

Kiedy przyja rani

którzy mnie rani. Czuj nakaz, który zabrania mi odej od nich. Jest we mnie co

dziwnego, co powoduje, e trudno jest mi si z kim rozsta, nawet jeli znajduj si

w zej sytuacji.

Przyja z Pijawk wymaga ustanowienia pewnych granic. Jeli nie wyzna-

czysz zasad w kontaktach z Pijawk, przyjaciel przejmie kontrol nad Twoim

yciem, czasem, mylami, a nawet energi. Jeli pora wspólnych kontaktów nie

jest jasno okrelona, Twój przyjaciel moe oczekiwa, e zawsze znajdziesz dla

niego czas. W takiej sytuacji dobrym rozwizaniem moe by ustalenie godzin,

w których si spotykacie. Wyrane zdefiniowanie granic zwizanych z sytuacja-

mi typu: „spotykajmy si przy kawie w kady pitek” lub „zadzwoni do ciebie,

kiedy skocz prac nad tym projektem”, bdzie korzystne zarówno dla Cie-

bie, jak i Twojego przyjaciela. W rzeczywistoci on sam potrzebuje, aby

wprowadzi pewne ograniczenia dotyczce jego zachowania.

Dopóki wyznaczasz przyjacielowi Pijawce granice i uznajesz jego potrzeb

stawiania Ci ogromnych wymaga, moesz kontynuowa Wasz przyja. Pami-

taj jednak o umiarze. Pozytywnym aspektem posiadania przyjaciela Pijawki jest

to, e gdy znajdujesz si w trudnej sytuacji, Twój przyjaciel bdzie gotowy Ci pomóc,

poniewa wie, jak to jest, kiedy potrzebuje si drugiej osoby. Przyjaciel Pijawka

nie tylko sam duo wymaga od przyjació, ale posiada te naturaln potrzeb

pomagania innym.

17. Terapeuta

Czasami pragniesz po prostu rozadowa emocje lub podzieli si z kim swoimi

problemami, ale Terapeuta zawsze musi udziela Ci rad, które jego zdaniem powi-

niene zastosowa, aby polepszy swoj sytuacj. Moe równie nieustannie ana-

lizowa dan sytuacj, próbujc znale psychologiczne uzasadnienie wszystkiego,

o czym mówisz i co robisz. Takie zachowanie moe sta si irytujce i trudne do

zaakceptowania, zwaszcza jeli chcesz, aby przyjaciel spróbowa jedynie Ci

wysucha, bez interpretowania tego, o czym mówisz, oraz bez wyraania opinii na

ten temat. Terapeuta to kto, kto nie ma wyksztacenia z zakresu psychologii,

psychiatrii, opieki rodowiskowej czy psychiatrycznej, wic w wikszoci sytu-

acji jego stwierdzenia maj tak sam warto jak opinie kogokolwiek innego.

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

73

]

Terapeuta moe odczuwa potrzeb wprowadzenia porzdku na wiecie. Kiedy

mówisz o swoich uczuciach lub dowiadczeniach, które powoduj stres i pozo-

staj niewyjanione, wywouje to w Twoim przyjacielu uczucie niepokoju. Pra-

gnie rozwizania ju teraz i oferuje rady w nadziei, e si do nich zastosujesz

i poradzisz sobie z nieprzyjemn sytuacj. Terapeuta odczuwa równie potrzeb

wyjaniania Ci wszystkiego po to, aby móg unikn problemów nie tylko teraz,

ale take w przyszoci. Stwierdzenia typu „wanie dlatego do tego doszo” lub

„to pomoe ci poczu si lepiej” reprezentuj postaw Twojego przyjaciela.

Jeli przesadne analizowanie tego, co mówisz lub robisz, zaczyna Ci iryto-

wa, powiedz o tym swojemu przyjacielowi. Postaw spraw jasno: „Wiesz, nie pro-

sz ci o to, aby analizowa lub interpretowa to, o czym ci mówi. Mówi ci o tym,

aby wiedzia, co si ze mn dzieje”.

Jeli tego typu stwierdzenie nie powstrzyma Terapeuty przed dokonywaniem

analizy, a Ty chcesz kontynuowa Wasz przyja, spróbuj cierpliwie wysucha

przyjaciela i zamiast reagowa zoci na jego rady i interpretacj Twojego pro-

blemu, powiedz po prostu: „Dzikuj za twoje uwagi, ale wol interpretowa

t sytuacj na swój sposób oraz rozwiza ten problem samodzielnie”.

18. Intruz

Przyjaciel, który okazuje si Intruzem, na pocztku wydaje si po prostu zain-

teresowany Twoim yciem, pomysami oraz karier zawodow. Pocztkowo

schlebiaj Ci jego uwaga i troska. Jednak pewnego dnia, w jednej z rozmów, za-

czynasz odczuwa, e zainteresowanie Twojego przyjaciela jest przesadne i przy-

taczajce. Przekracza granic pomidzy „zainteresowanym przyjacielem”

a Intruzem.

Przypumy, e próbujesz opowiedzie o jakim problemie w pracy. Intruz

nie tylko Ci wspóczuje i oferuje rady, ale w skrajnym przypadku moe zadzwoni

do Twojego szefa lub skontaktowa si z Twoim wspópracownikiem, na którego

narzekae, mówic mu, aby da Ci spokój.

Pierwszym krokiem jest rozpoznanie Intruza. W kontaktach z nim musisz

zwraca uwag na zachowanie wyranych i zdecydowanych granic. Dziki temu

przyjaciel bdzie wiadomy, e pewne zwizki, tematy lub sytuacje pozostaj poza

dyskusj oraz e nie powinien wyraa swojej opinii na ten temat lub podejmo-

wa w zwizku z dan spraw adnych dziaa.

^

74

Kiedy przyja rani

Jeli uznasz, e Twój przyjaciel jest typem Intruza, moesz rozwaa zako-

czenie przyjani. Jeli czujesz, e Intruz zaczyna powanie manipulowa Twoim

yciem, moe lepszym rozwizaniem bdzie odejcie ni pozostawanie blisko tak

kamliwego przyjaciela, którego dziaania mog wywoa zamieszanie.

Jeli jednak uwaasz, e Twój przyjaciel jest wspania osob, która wyka-

zuje jedynie nieznaczn skonno do ingerowania w ycie innych, Wasz przy-

ja moe ocali ustalenie wyranych granic i unikanie rozmów o zbyt osobistym

lub szczegóowym charakterze. Jeli Twój przyjaciel wypowiada stwierdzenia lub

wyraa opinie, które s nieprawdziwe i nie s zwizane z tematem, moesz powie-

dzie do jasno: „Wiem, e si martwisz, ale to nie twoja sprawa” lub „Dzikuj

za twoje rady, ale to moje ycie i chciabym upora si z t spraw samodzielnie”.

Intruz mia prawdopodobnie niezbyt udane dziecistwo, by moe czu si

bezsilny i nieudolny. Z tego wzgldu jako dorosy przyjaciel nadmiernie angauje

si w Twoje ycie, co daje mu poczucie siy i celu. Co wicej, osoba ta szanuje Ci

w wyjtkowy sposób. Swego rodzaju kult bohatera powoduje, e przyjaciel Intruz

pragnie sprawi, aby w Twoim yciu wszystko byo zawsze w porzdku. By moe

w okresie dorastania Twój przyjaciel dowiadcza jawnej lub ukrytej przemocy na

tle seksualnym, co doprowadzio do zatarcia si granic pomidzy oprawc i ofiar.

Oczywicie, jeli próby ograniczenia jego ingerencji w Twoje ycie nie przy-

niosy skutku, musisz zdecydowa, czy ostatecznie zakoczy przyja, zwasz-

cza jeli przyjaciel nie korzysta z profesjonalnej pomocy, dziki której mógby

upora si z ukryt przyczyn jego zachowania.

19. Naladowca

Niezwykle wcigajcy thriller Johna Lutza Sublokatorka, na którego podstawie

nakrcono film z Bridget Fond i Jennifer Jason Leigh w rolach gównych, przed-

stawia fikcyjny obraz osoby bdcej typem Naladowcy. Ten rodzaj negatywnej

przyjani charakteryzuje si tym, e jeden z przyjació naladuje drugiego

3

.

Oczywicie, naladowanie przyjaciela w pewnym stopniu jest czym normalnym

i moe by postrzegane jako pochlebstwo; kobieta moe pragn uywa szminki

w takim samym kolorze, moe zechcie pracowa w tej samej firmie, mieszka

w tej samej spoecznoci, czyta te same ksiki, oglda te same filmy lub cho-

dzi do tej samej szkoy co jej przyjacióka. Jednak istotne jest to, aby tego rodzaju

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

75

]

naladowanie zaakceptowali obaj przyjaciele. Jeli jeden z nich nie jest zadowo-

lony z takiego schlebiajcego naladowania go w rónych kwestiach, jak wygld,

ycie zawodowe lub wane yciowe decyzje, drugi przyjaciel powinien zrezygno-

wa z tego zachowania.

W ksice Sublokatorka Lutz przedstawia histori Allie Jones, która po tym,

jak chopak wyrzuca j ze swojego mieszkania, zamieszkuje ze wspólokatork

Hedr Carlson. Ta ostatnia zazdroci Allie sposobu ycia, po czym zaczyna j

naladowa. Historia z naladowaniem zaczyna si w chwili, gdy Hedra imituje

sposób ubierania si i fryzur Allie, po czym dochodzi do morderstwa, pojawia si

motyw choroby psychicznej, a wszystko koczy si w momencie, gdy Allie walczy

ju nie tylko o odzyskanie mieszkania, ale o swoje ycie.

Naladowca (podobnie jak Intruz) sprawia, e na pocztku czujesz si lu-

biany i doceniany. Jeli naladowanie kogo jest najwysz form pochlebstwa,

na jak moe zdoby si dana osoba, temu schlebianiu musi towarzyszy co

wicej ni zwyke kopiowanie. Wkrótce mie uczucie przeradza si w irytacj,

której towarzyszy poczucie krzywdy. Kady pragnie by wyjtkowy, wic próba

dokadnego kopiowania podziwianego wzoru przestaje by czerpaniem inspiracji,

a pozbawia go unikalnoci.

W kontaktach z Naladowc, podobnie jak w przypadku znajomoci z Intru-

zem, musisz wyznaczy stae granice i jasno okreli, kiedy naladowanie jest

akceptowane i uznajesz je za pochlebstwo, a kiedy zaczyna Ci denerwowa i jest

przesadne.

Brak silnego ego oraz mocno rozwinitego poczucia wasnego „ja” powoduje,

e Naladowca czerpie si z naladowania innej osoby — jej sposobu dziaania,

ubierania si, a nawet mylenia. Naladowca odczuwa potrzeb posiadania po-

czucia wasnego „ja”, które zostaje zaakceptowane i wzmocnione, dziki czemu

taka osoba moe lepiej funkcjonowa i poczu si pewniej w podejmowaniu decy-

zji i dokonywaniu wyborów.

Jeli lubisz swojego przyjaciela, ale nie jego skonno do naladowania,

moesz spróbowa utrzyma Wasz przyja poprzez nieudzielanie Naladowcy

zbyt wielu informacji, powstrzymujc go tym samym przed naladowaniem Ciebie.

Jeli Naladowcy podoba si Twoja nowa fryzura, moesz nie ujawni nazwiska

^

76

Kiedy przyja rani

fryzjera lub nazwy salonu fryzjerskiego, z którego usug korzystae. Jeli oba-

wiasz si, e Naladowca pojedzie na wakacje w to samo miejsce, które Ty wybra-

e, nie podawaj mu wszystkich szczegóów, dopóki nie wrócisz.

Porozmawiaj z przyjacielem Naladowc, jeli uwaasz, e to osoba, która

potrafi przeanalizowa swoje zachowanie i je zmieni. Moe okaza si, e po

rozmowie z Tob Naladowca zacznie zdradza sygnay dajce nadziej, e prze-

stanie zachowywa si w taki sposób, lub signie po pomoc, dziki której uda mu

si pokona t negatywn cech.

20. Kontroler

Ten typ przyjaciela dowiadczy prawdopodobnie surowego wychowania w dzie-

cistwie, kiedy wszystko musiao odbywa si wedug okrelonych zasad. W rezul-

tacie odczuwa obecnie potrzeb kontrolowania innych ludzi w ich yciu zawodo-

wym i osobistym. Ta cecha moe nie stanowi problemu w przyjani, dopóki nie

dojdzie do konfrontacji, podczas której Kontroler nie zgadza si z tym, co robi

przyjaciel, i wyraa swoje zdanie. Ten typ przyjaciela róni si od Intruza, który

nadmiernie ingeruje w ycie zawodowe i osobiste swojego przyjaciela. Kontroler

odczuwa siln potrzeb narzucania swojej woli lub specyficznego punktu widzenia

swojemu przyjacielowi. Moe chodzi o codzienne sprawy, takie jak miejsce spo-

tkania na kaw lub wybór filmu, który planujecie obejrze, ale mog to by

równie powaniejsze kwestie, takie jak to, z kim umawia si na randki lub jak

drog zawodow wybra.

Problem kontroli spowodowa, e Bonnie dwukrotnie zrywaa znajomo ze

swoj blisk przyjaciók, Regin. Jak wspomniano w rozdziale 1., kobiety spotkay

si 30 lat temu, kiedy mieszkay w tym samym akademiku college’u. Po trzech

latach ich przyja gwatownie si zakoczya, poniewa Bonnie spotykaa si

z kim, kto przypuszczalnie by onaty. Regina nie akceptowaa tego, e jej przy-

jacióka spotyka si z onatym mczyzn, pomimo i na pocztku prawda bya

ukrywana. W rezultacie zakoczya przyja z Bonnie.

Kobiety nie rozmawiay ze sob przez rok, a wreszcie wpady na siebie przy-

padkiem na jakim spotkaniu studenckim. Regina przeprosia Bonnie i znowu

zaczy si przyjani. Kiedy 10 lat póniej Regina zakoczya ich przyja po raz

drugi, ponownie przyczyn by brak akceptacji dla czego, co powiedziaa lub zro-

bia Bonnie. (Bonnie nie potrafia przypomnie sobie dokadnych okolicznoci,

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

77

]

które towarzyszyy ich drugiemu rozstaniu, do jakiego doszo pi lat temu). Mniej

wicej dziewi miesicy po drugim rozstaniu Regina zadzwonia do Bonnie, któr

ponownie przeprosia, i ich przyja zostaa odnowiona.

Bonnie mówi o tym, jak apodyktycznie zachowywaa si jej przyjacióka pod-

czas trwania ich przyjani, jednake wyjania jednoczenie, e jest gotowa zaak-

ceptowa t sytuacj, poniewa bardzo zaley jej na przyjacióce. Bdc 49-letni

samotn kobiet, której rodzice oraz jedyne rodzestwo nie yj i która nie pozo-

staje obecnie w adnym zwizku, Bonnie czuje, e Regina daje jej poczucie blisko-

ci, a ich wspólne przeycia w istotny sposób wpywaj na jej emocjonalny spokój:

Regina podejmowaa najwaniejsze decyzje. W zasadzie od samego pocztku Regina

chciaa peni funkcj przywódcy, lidera lub kogo podobnego. Jeli wic zrobiam

cokolwiek, co wedug niej nie byo suszne, zostawaam sama. [Regina za kadym razem

decydowaa] o tym, czy odnowi przyja. Wszystko oparte jest na sprawowaniu

przez ni kontroli. Myl, e w jej rodzinie obowizyway bardzo surowe zasady i ka-

dy, kto je ama, by uznawany za osob nie do dobr, aby si z ni przyjani. Ze

wzgldu na moj osobowo mówiam czasami co, co nie zawsze byo waciwe.

Okresy, kiedy nie utrzymyway kontaktu, pozwoliy Reginie uwiadomi sobie,

e nie chciaa straci przyjani z Bonnie. Wydaje si, e Regina zagodniaa i staa

si mniej stanowcza w próbach kontrolowania Bonnie, która wyjania:

Myl, e by moe Regina wymagaa zbyt wiele, ale z upywem czasu zacza hojniej

obdarza swoimi uczuciami. Sdz, e krytycznie oceniaa innych, lecz kiedy spotka-

ymy si po raz pierwszy, nie miaam nic przeciwko temu, aby by obok mnie kto, kto

by mn kierowa. Uwaam, e obecnie bardziej akceptuj wady innych ludzi.

21. Opiekun

Debbie jest najstarsza sporód szeciorga rodzestwa: braci i sióstr. 41-letnia

samotna kobieta troszczy si o swoich przyjació od najmodszych lat. Tego typu

przyjaciel moe poczu si uraony, jeli nie podzielasz jego potrzeby opiekowania

si innymi lub nie odwzajemniasz jego troski. Moe sta si naprawd irytujcy,

jeli odrzucisz jego zainteresowanie oraz opiek i sprzeciwisz si mu.

^

78

Kiedy przyja rani

Podobnie jak w przypadku Debbie, przyjaciel Opiekun moe by najstarszym

sporód licznego rodzestwa — oczekiwano od niego, i bdzie opiekowa si

modszymi dziemi. Przyjaciel bdcy typem Opiekuna mia rodzica, siostr lub

brata, którzy byli niepenosprawni i którymi musia si zajmowa bez wzgldu

na swój wiek.

Przyjaciel Opiekun moe by tak zajty troszczeniem si o innych — swoje

dzieci, rodziców, wspómaonka, rodzestwo, przyjació, zwierzta domowe —

e chocia „obdarzanie” innych trosk jest jego gównym zajciem, moe nie zna-

le czasu ani do emocjonalnej siy, aby da co Tobie.

Moesz równie bardzo ceni swoj niezaleno i uzna, e przesadna tro-

ska, któr chce Ci obdarza przyjaciel Opiekun, nie pasuje do obrazu przyjani,

któr chciaby mie — opartej na równoci.

Jeli Twój przyjaciel jest typem Opiekuna i pragnie rozmawia na temat tej

cechy, a nawet odczuwa ulg z tego powodu, moecie kontynuowa Wasz przy-

ja bez wzgldu na wszystko. Jeli zauwaasz, e Twój przyjaciel przejmuje rol

Opiekuna, moesz powiedzie z odrobin humoru: „W porzdku, wiem, e odczu-

wasz potrzeb troszczenia si o kad osob, ale nie jeste moj matk, a ja nie

jestem twoim dzieckiem. Jeste moim przyjacielem i powinnimy by równymi

partnerami. Nie tra wic energii, któr moesz wykorzysta na opiek nad rodzi-

cami, dziemi, wspómaonkiem i innymi przyjaciómi, którzy tego pragn. Potra-

fi o siebie zadba, bardzo dzikuj”.

Przyjrzelimy si 21 typom potencjalnie negatywnych przyjació, ale co z Ide-

alnym Przyjacielem? Jakie cechy powinien posiada Idealny Przyjaciel, czego po

kim takim oczekujesz?

Idealny Przyjaciel

Chocia wszyscy moemy odnale w sobie odrobin kadej z 21 przedstawio-

nych powyej cech, idealny przyjaciel nie bdzie posiada adnej z nich w takim

nateniu, które stanowioby dominujc negatywn si w zwizku. Czasami

mog pojawi si chwile, kiedy jestemy bardziej skupieni na sobie lub mamy

potrzeb samotnoci, jednak idealny przyjaciel to osoba, która ogólnie kontro-

luje te cechy i jest kim pozytywnym w Twoim yciu. Przyjaciel moe wykorzysta

umiejtno opiekowania si innymi w sytuacji, gdy jeste chory lub zaamany po

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

79

]

rozpadzie zwizku, mierci czonka rodziny — albo kiedy przeywasz gorsze

i lepsze chwile w pracy. Jednak troska Twojego przyjaciela jest waciwa i uza-

sadniona Twoj potrzeb, a niekoniecznie zwizana z nieodpart potrzeb zacho-

wywania si w ten sposób w kadej sytuacji.

Idealny przyjaciel czy waciwy poziom zalenoci od innych oraz potrzeb

troski z ich strony z umiejtnoci przebywania w samotnoci oraz samowystar-

czalnoci. Przyja jest w jego yciu zjawiskiem wanym, ale nie obcia nad-

miernie t znajomoci Ciebie lub innych przyjació. Jest on typem osoby, która

potrafi zatroszczy si o siebie, i utrzymuje taki kontakt z innymi — bez wzgldu

na to, czy chodzi o innych przyjació, czonków rodziny lub partnerów — e przy-

ja staje si jeszcze jednym pozytywnym zwizkiem w yciu kadego z Was.

W przeciwiestwie do dziecka lub nastolatka, który wychowywany by przez

zbyt krytycznych, niedostpnych, a nawet wykorzystujcych go rodziców lub

rodzestwo, idealny przyjaciel mia wspaniae dziecistwo, z którego czerpie emo-

cjonaln si i zdrowie. Gdyby tego typu przyjaciel pad ofiar przemocy, zanie-

dbania lub krytyki, z pewnoci próbowaby rozwiza takie problemy za pomoc

terapii lub na wasn rk, dziki czemu nie przeniósby tych negatywnych wzor-

ców zachowania w sfer przyjani.

Idealny przyjaciel dowiadczy prawdopodobnie mioci, by doceniany oraz

otaczany trosk przez rodziców i rodzestwo, a jednoczenie istniay wyrane

i waciwe granice pomidzy „tob” a „mn”. Nawet jeli idealny przyjaciel mia

nie najlepszych rodziców lub rodzestwo albo jego dziecistwo byo trudne, pora-

dzi sobie z przeszoci, dziki czemu te negatywne dowiadczenia z wczesnego

okresu ycia nie koliduj z jego obecnym stanem. Szacunek do uczu, czyjej wa-

snoci oraz zwizków pomóg mu rozwin umiejtno pomocy przyjacioom bez

jednoczesnej zbytniej ingerencji w ich ycie, decyzje oraz zwizki. Obiektywne, ale

szczere docenianie talentów, umiejtnoci i osigni Twojego przyjaciela rów-

nie pomaga mu kontrolowa uczucie zazdroci i ch rywalizacji. Idealny przy-

jaciel nie by obdarzany pochwaami na tyle czsto, aby w relacjach z innymi

obawia si ludzi, którzy zdecydowanie si wyróniaj i maj ku temu powody.

Z drugiej strony, jego umiejtnoci nie byy ignorowane lub umniejszane, nie

reaguje wic zazdroci, która jest nieadekwatna do sytuacji i spowodowana ura-

zami z dziecistwa.

^

80

Kiedy przyja rani

Ten idealny przyjaciel jest pewny swoich opinii, ale nie narzuca innym pogl-

dów, zwaszcza jeli dotycz one zwizków, pracy, szkoy lub kwestii wychowaw-

czych — chyba e kto poprosi go o udzielenie rady.

Szacunek dla rónic midzy ludmi jest najwaniejsz cech idealnego przy-

jaciela; bdc pewnym tego, kim jest, nie odczuwa potrzeby kopiowania innej

osoby w kwestii wygldu, celów yciowych, pomysów lub preferencji.

Przyja z idealnym przyjacielem jest „atwa w utrzymaniu”. Ty oczywicie

zawsze starasz si mówi swojemu przyjacielowi, e wyjedasz, zawsze oddzwa-

niasz, szybko odpowiadasz na e-maile lub listy. Jeli jednak duej ni zwykle nie

utrzymujecie kontaktu, pomidzy Wami jest do zaufania oraz poczucia bezpie-

czestwa, które pozwalaj zakada, e wszystko jest w porzdku i e ostatecznie

jeden z Was skontaktuje si z drug osob.

Idealny przyjaciel nie zdradza Twojego zaufania i nie plotkuje za Twoimi

plecami. Twój przyjaciel jest szczery w stosunku do Ciebie i Ty równie odwza-

jemniasz t szczero.

Gloria, 42-letnia samotna kobieta, przyjani si od 20 lat ze swoj najlepsz

przyjaciók. Suzie, 43-letnia matka, matka trojga dzieci w wieku szkolnym,

mieszkajca w innym kraju, wydaje si uosabia cechy, które wielu ludzi pragnie

widzie w idealnym przyjacielu. Gloria i Suzie spotkay si, kiedy pracoway w tej

samej firmie. Gloria wyjania:

Suzie jest moj przyjaciók na kad okazj. Wiesz, mówi si, e kady z nas szuka

tego waciwego mczyzny. No có, nieustannie poszukujc tego jedynego, znalazam

t waciw kobiet, i zgadzamy si co do tego.

Przypadymy sobie do gustu od chwili, kiedy spotkaymy si po raz pierwszy

24 lata temu, i chocia nasza przyja trwaa jedynie dwa lata, zanim Suzie wyje-

chaa [za granic], stworzyymy naprawd siln wi. Przez te wszystkie lata, mimo

e nasza przyja przechodzia róne momenty w zwizku z okolicznociami, jakie

pojawiy si w naszym yciu, zawsze wysyaymy sobie kartki urodzinowe, bez

wzgldu na wszystko. Przyrzekymy to sobie.

Zawsze nadajemy na tych samych falach, nie ma co do tego wtpliwoci, i wiemy,

e licz si drobne gesty (takie jak spontaniczne wysyanie sobie kartek z podziko-

waniami). Obydwie kochamy muzyk, wic przesyamy sobie pliki muzyczne przez

internet (czy mona powiedzie, e dziki temu jestemy blisko?). Uwielbiamy nasze

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

81

]

wieczorne rozmowy (kiedy mam tylko tak moliwo), kiedy mówimy sobie o tym,

co nam si w sobie podoba, a co nas niepokoi, lub po prostu przypominamy sobie

muzyk z dawnych lat.

W jaki sposób utrzymujemy kontakt? No wic, codziennie wysyamy sobie e-maile,

ale równie dzwonimy do siebie co kilka miesicy, poniewa czujemy tak potrzeb lub

wiemy, e jeli która z nas ma problemy, to wane, aby usysze gos kogo, kto si

troszczy. Mam nadziej, e wkrótce uda nam si spotka, poniewa naprawd uwiel-

biam towarzystwo Suzie i jej rodziny.

Jeli kto zapytaby mnie, co takiego w niej ceni, powiedziaabym, e wspaniae

jest to, i pomimo wielu zaj wci znajduje czas, aby korespondowa ze mn tak

szczerze i regularnie… Cudowne jest to, e Suzie pozostaa t sam ciep, kochajc,

yczliw i bezinteresown osob, któr kiedy poznaam i pokochaam. Czy to nie

wspaniae? Czsto myl sobie, e miaam ogromne szczcie, spotykajc j w moim

yciu.

Czy wci masz wtpliwoci co do tego, czy która z Twoich przyjani nie jest

szkodliwa lub destrukcyjna? Jeli tak, wykonaj poniszy test. Na nastpujce py-

tania odpowiedz nie, czasami, najczciej lub tak. Na kocu znajdziesz kilka

wskazówek, które podpowiadaj, co o danym przyjacielu lub okrelonej przyjani

mówi odpowiedzi, których udzielie.

Test: Rozpoznawanie szkodliwej przyjani

1.

Czy Twój przyjaciel jest osob godn zaufania?

2.

Czy Twój przyjaciel odpowiada na Twoje telefony?

3.

Czy Twój przyjaciel zawsze dotrzymuje obietnic, zjawia si na umówionych

spotkaniach?

4.

Czy inni przyjaciele ceni tego przyjaciela?

5.

Czy lubisz sucha Twojego przyjaciela?

6.

Czy jeli róni Was pe i kady z Was jest w staym zwizku, partner

przyjaciela wie o Waszej przyjani?

7.

Czy jeste dumny z Twojego przyjaciela?

^

82

Kiedy przyja rani

8.

Czy Wasza przyja opiera si bardziej na tym, jacy jestecie teraz, ni

na tym, jacy bylicie, kiedy spotkalicie si po raz pierwszy?

9.

Czy kiedy widzisz swojego przyjaciela, mylisz sobie: „super, ciesz si,

e jestemy przyjaciómi”?

10.

Czy Twój przyjaciel szanuje wyznaczone przez Ciebie granice i Twoj

prywatno?

Powysze pytania maj pozytywny wydwik. Jeli Twoja przyja jest

zdrowa, powiniene odpowiedzie tak lub najczciej na wikszo powyszych

pyta lub na wszystkie. Jeli udzielie odpowiedzi tak lub najczciej na wik-

szo lub wszystkie z powyszych pyta, Twoja przyja yje tym, co jest tu i teraz,

a nie przeszoci. Ty i Twój przyjaciel wzajemnie szanujecie zarówno swoj

potrzeb bliskoci, jak i potrzeb prywatnoci oraz, kiedy zachodzi taka koniecz-

no, potrzeb emocjonalnego i fizycznego dystansu. Zarówno Ty, jak i Twój przy-

jaciel nie skadacie pustych obietnic; pilnujecie terminów umówionych spotka

i dotrzymujecie sowa, jeli chodzi o kad zoon przez Ciebie lub Twojego

przyjaciela propozycj.

Jeli udzielie odpowiedzi czasami lub nie na dwa lub trzy pytania, powinie-

ne powanie zastanowi si nad swoj przyjani lub Twoim przyjacielem.

Spójrz na pytania, na które odpowiedziae czasami lub nie. Jak istotna jest

dana cecha lub waciwo dla zdrowia Waszej przyjani? Jeli odpowiedziae

nie na pytanie nr 4, „Czy inni przyjaciele ceni tego przyjaciela?”, moe by to

zjawiskiem mniej niepokojcym ni udzielenie odpowiedzi nie na pytanie nr 1,

„Czy Twój przyjaciel jest osob godn zaufania?”. Powi troch czasu na prze-

analizowanie odpowiedzi i zastanowienie si nad tym, co odpowiedzi typu nie,

czasami lub najczciej mówi Ci o tej przyjani. Czy tego typu odpowiedzi na

zadane pytania zwizane s z sytuacj, która powoduje, e Twój przyjaciel zacho-

wuje si inaczej — na przykad majcy si odby za cztery miesice lub, wyda-

rzenie, które sprawia, e Twój przyjaciel ma mao czasu dla Ciebie i innych zna-

jomych, lub silne przeycia natury emocjonalnej zwizane ze strat bliskiej osoby,

w wyniku czego Twój przyjaciel oddala si od Ciebie i skupia si na sobie?

Jeli odpowiedziae czasami lub nie na cztery lub wicej pyta, musisz

natychmiast zastanowi si nad dan przyjani lub okrelonym przyjacielem

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

83

]

i zdecydowa, czy kontynuowanie tej znajomoci jest dla Ciebie dobrym rozwi-

zaniem. Negatywne aspekty tej przyjani mog przewysza korzyci py-

nce z posiadania przyjaciela. Zasugujesz na to, aby szanowano wyznaczone

przez Ciebie granice oraz Twoj prywatno, oraz na to, eby kto Ci sucha,

aby respektowa zoone Ci obietnice oraz dotrzymywa sowa w zwizku z ustalo-

nymi spotkaniami. Jeli Twoja przyja kwitnie, Twój partner lub wspóma-

onek powinien o niej wiedzie. Poza tym Twoja przyja musi opiera si na

teraniejszoci, a nie na starych wspomnieniach. Pragniesz by dumny ze swojego

przyjaciela, cieszy si z tego, e si przyjanicie, chcesz, aby do Ciebie oddzwa-

nia i, co najwaniejsze, pragniesz wierzy w gbi duszy, i jest to osoba godna

zaufania.

Podsumowujc, przedstawiam listy cech: jedna prezentuje cechy pozytywnej

przyjani, druga cechy charakteryzujce przyja negatywn.

Pozytywna przyja

™

Lubicie si (lub si kochacie).

™

Dobrze si razem bawicie.

™

Zwierzacie si sobie, bierzecie udzia we wspólnych zajciach, rozma-

wiacie lub/oraz si wspieracie.

™

Oczekujecie od siebie szczeroci, lojalnoci oraz zaufania.

™

Midzy Wami nie ma zazdroci lub jest jej bardzo niewiele.

™

Ch rywalizacji jest bardzo maa i ma zdrowy charakter.

™

Czstotliwo kontaktu jest zgodna z Waszymi potrzebami oraz pra-

gnieniami.

™

Poufne informacje s utrzymywane w tajemnicy.

™

Nie ma plotek lub zdarzaj si bardzo rzadko.

™

Przyjaciele nie s wykorzystywani do pewnych celów lub stawiani w nie-

zrcznej sytuacji.

™

Obietnice s zawsze dotrzymywane.

™

Poyczone przedmioty s zawsze zwracane wacicielowi.

™

Wane jest zachowanie taktu.

^

84

Kiedy przyja rani

™

Szczero jest bardzo wana, ale nie wykorzystuje si jej w celu zranienia

drugiej osoby.

™

Przyja jest „elastyczna”, potrafi dostosowa si do zmieniajcych si

sytuacji, potrzeb lub okolicznoci majcych zwizek ze szko, karier

zawodow lub sprawami osobistymi.

™

Bez wzgldu na to, jak bardzo zajci s przyjaciele, ich przyja ma dla

nich znaczenie priorytetowe.

™

Kady przyjaciel jest z drugim przyjacielem na dobre i ze.

™

Macie wiele wspólnego, ale istnieje midzy Wami do rónic, aby Wasza

przyja bya interesujca.

™

W zwizku panuje zasada równoci.

Negatywna lub destrukcyjna przyja

™

Wystpuje silna zazdro.

™

Wystpuje ogromna ch rywalizacji.

™

Sekrety s bez pozwolenia wyjawiane osobom postronnym.

™

Poyczone pienidze lub przedmioty nie zostaj zwrócone.

™

Dochodzi do amania obietnic.

™

Brak moliwoci spotkania uzasadniany jest mao przekonujcymi wy-

mówkami.

™

Przyjaciele chwal si innym osobom swoj przyjani ze wzgldu na

potencjalne korzyci.

™

Przyja kieruje si sztywnymi zasadami i nie ma w niej miejsca na zdol-

no do przystosowywania si, istniej w niej próby utrzymania równo-

wagi si pomimo moliwych i normalnych zmian, które stawiaj kademu

z przyjació nowe wymagania.

™

Przyja nie jest spraw priorytetow.

™

Rozmowy s wymuszone i nieprzyjemne.

Identyfikowanie nieprzychylnych osób

85

]

™

Nawet jeli kiedy dobrze bawie si w towarzystwie przyjaciela, obecnie

jest to bardziej przyja z obowizku ni zwizek dajcy rado.

™

Wspólne zajcia, wsparcie emocjonalne oraz zwierzanie si z sekretów s

zjawiskami wystpujcymi rzadko i zwykle maj charakter jednostronny.

™

Przyja nie jest oparta na zasadzie równoci.