Kary, nagrody - czyli jak wychowywać?

Z pewnością każdy świadomy rodzie konfrontuje się niejednokrotnie z tytułowym

pytaniem. Jeśli planuje rodzicielstwo, to być może już na etapie ustalania imienia dziecka,
jego przyszłości i właśnie metod wychowawczych, które mają pomóc w ukształtowaniu
pożądanych cech pociechy. Później wielokrotnie, najczęściej w chwilach zwątpienia w swoje
rodzicielskie kompetencje lub w obliczu nieoczekiwanych „wyczynów” potomka.
Trudno realizować pełne dobrej woli rodzicielskie postanowienia, gdy stres i obciążenia
codziennego życia dają się szczególnie we znaki. Zadania nie ułatwia też fakt braku prostego
przepisu na wychowanie – w końcu każde dziecko jest indywidualnością, podobnie, jak
starający się kształtować je rodzice. Mimo to mam nadzieję, że poniższe zestawienie może
być inspiracją dla poszukujących złotego środka w wychowaniu.

A – RODZICE

•

Wychowanie dziecka to chyba najtrudniejsze i najbardziej odpowiedzialne życiowe
zadanie, nie da się go realizować bez popełniania błędów. Dobry rodzie to ten, który
bierze odpowiedzialność za swój wpływ na dziecko i w razie potrzeby koryguje go
poszukując lepszych rozwiązań.

•

Szukanie rady czy pomocy w pokonywaniu problemów wychowawczych poza domem
jest dowodem rodzicielskiej odpowiedzialności, a nie nieudolności.

•

Dzieci czerpią głównie z przykładu, jaki dajemy im swoim zachowaniem, więc nie da się
np. wpoić im postawy „nie wolno krzywdzić słabszych” jednocześnie stosując wobec nich
przemoc słowną czy fizyczną.

•

W wychowaniu obowiązuje „zasada walizki”, czyli co włożysz, to wyjmiesz. Dziecko,
którego uczucia i poglądy nie są przez rodziców szanowane, nie będzie umiało uszanować
ich u innych; poszturchiwane czy bite – tak samo będzie zachowywać się względem
rówieśników; okłamywane nauczy się kłamać itd.

•

Brak ograniczeń stawianych dziecku nie jest dowodem mądrej miłości, ponieważ
bezwzględne uleganie jego potrzebom służy mu do 1 r.ż. Później potrzebne są rozsądne
i odpowiednie do wieku dziecka granice.

•

Trudno wychować szczęśliwe dziecko samemu nie będąc szczęśliwym, dlatego warto
zająć się czasem swoimi ograniczeniami – jeśli nie dla własnego dobra, to choćby
z myślą o dziecku.

B – KARY

•

Kara nie ma być narzędziem zadawania psychicznego bądź fizycznego bólu, lecz pomocą
(dla rodziców – w kierunkowaniu aktywności dziecka; dla dziecka – informacją „nie tędy
droga”).

•

Należy unikać karania pod wpływem emocji – wtedy jest to rozładowanie napięcia przez
rodzica, a nie świadomy wybór najlepszej strategii. Lepiej odreagować poza sytuacją
i wrócić do niej odzyskawszy samokontrolę.

•

Bicie wywołuje w dzieciach uczucie wstydu, urazy i bezradności, ponadto podnosi
poziom agresji – nie uczy ich natomiast rozwiązywania problemów.

•

Najlepsze formy kary to: danie dziecku możliwości odczucia konsekwencji swojego
czynu (np. „rozbiłeś młotkiem swój samochód – nie da się już bawić nim jak wcześniej”)
lub pozbawienie go przyjemności (komputer, tv, kieszonkowe) zgodnie z ustalonymi
wcześniej zasadami.

•

Dziecko powinno mieć jasność co do obowiązujących w domu zasad i kar grożących za
ich złamanie.

•

Nie strasz karą, której nie jesteś w stanie wyegzekwować – rzucanie słów na wiatr obniża
Twój autorytet w oczach dziecka.

C – NAGRODY

•

Zamiast być strażnikiem uważnym na wszelkie przewinienia – lepiej skupiać się na
pozytywach w zachowaniu dziecka. Nagroda w postaci zadowolenia, uśmiechu
i pochwały uskrzydla dziecko i wzmacnia jego samoocenę.

•

Największą nagrodą dla dziecka jest poświęcenie mu czasu i uwagi przez rodzica, dlatego
jeśli zauważasz dziecko głównie ze względu na jego przewinienia – paradoksalnie możesz
wzmacniać jego niepożądane zachowania.

•

Regularne, materialne nagrody za mile widziane przez rodziców zachowanie to pułapka.
Sprawiają, że dziecko angażuje się w czynność nie dla niej samej, lecz dla prezentu. Gdy
zabraknie ostatniego – trudno oczekiwać, by dziecko nadal „męczyło się” nauką czy
sprzątaniem.

•

Idealna pochwała nagradzająca pożądane zachowanie dziecka zawiera: opis sytuacji
(„widzę ułożone równo książki, czystą podłogę i sprzątnięte łóżko”), opis uczuć rodzica
(„z przyjemnością wchodzę do takiego pokoju!”) i podsumowanie zachowania dziecka
(„sam uporządkowałeś swój pokój, mimo, że tego nie lubisz — to się nazywa
obowiązkowość!„).

Małgorzata Menzel

B I B L I O G R A F I A:

−

Kate Kelly – „Jak poradzić sobie z niegrzecznymi dziećmi”

−

Kevin Steede – 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”

−

Dr Jerry Wyckoff, Barbara C. Uneli – „Dyscyplina bez krzyku i bicia”

−

Jirina Prekop – „Mały tyran”

−

Adele Faber, Elaine Mazlish – „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby
dzieci do nas mówiły”

−

Joyce Divinyi – „Dyscyplina krok po kroku”.