Microsoft Word - K_Eichstaedt_-_Rola_policji_w_postepowaniu_w_sprawach_o

Dr Krzysztof Eichstaedt

sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi

Przewodniczący V Wydziału Karnego Odwoławczego

Rola Policji w postępowaniu w sprawach o wykroczenia

Zgodnie z art.1 ust. 1 ustawy z dnia 06 kwietnia 1990r. o Policji

przez określenie

Policja rozumie się umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i

przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymania bezpieczeństwa i

porządku publicznego. Do podstawowych zadań Policji określonych ustawą, o której mowa

powyżej należą:

ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami

naruszającymi te dobra;

ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w

miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji

publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego

korzystania;

inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu

przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym

zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;

wykrywanie przestępstw i wykroczeń (podkreślenie K. E.) oraz ściganie ich

sprawców;

nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi

formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach;

kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z

działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych;

współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi

na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów;

gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych;

Tekst jednolity Dz. U. z 2007r., Nr 43, poz. 277 ze zm.

prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu

dezoksyrybonukleinowego (DNA);

10)

realizacja zadań wynikających z umów i porozumień międzynarodowych, na

zasadach i w zakresie w nich określonych (art.1 ust. 2 ustawy z dnia 06 kwietnia

1990r. o Policji).

Szeroki zakres zadań, jaki powierzony został do realizacji Policji, wskazuje na dużą

rolę, jaką ma ona do odegrania w procesie stosowania prawa, w tym przede wszystkim

znacząca jest rola Policji w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Zarówno bowiem z

ustawy o Policji, jak i Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w sposób

jednoznaczny wynika, iż to Policja jest podstawowym organem ścigania wykroczeń. Chociaż

z ustawy z dnia 06 kwietnia 1990r. o Policji w sposób jednoznaczny wynika, iż główną rolą

Policji w zakresie dotyczącym wykroczeń jest przede wszystkim ich wykrywanie oraz

ciganie ich sprawców, to jednak lektura ustawy z dnia 24 sierpnia 2001r. Kodeks

postępowania w sprawach o wykroczenia

wskazuje na szeroki wachlarz uprawnień, jakie

posiada Policja w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Przede wszystkim należy do nich

zaliczyć:

prawo do sygnalizacji, a mianowicie w razie stwierdzenia w toku postępowania

istotnego uchybienia w czynnościach instytucji państwowej, samorządowej lub

społecznej, sprzyjającego naruszeniom prawa, sąd, a w toku czynności wyjaśniających

organ je prowadzący, a zatem także Policja, zawiadamia o stwierdzonym uchybieniu

tę instytucję bądź organ powołany do sprawowania nad nią nadzoru (art.3 k.p.w.);

Policja w zakresie postępowania w sprawach o wykroczenia wykonuje nie tylko

polecenia sądu, ale przede wszystkim w granicach określonych w ustawie prowadzi

czynności wyjaśniające (art. 7 k.p.w., zobacz także art.54§1 k.p.w.);

wykonanie obowiązków wynikających z odpowiedniego stosowania przepisów art.20

k.p.k. oraz art.23 k.p.k. (zobacz: art. 8 k.p.w.);

wykonywanie uprawnień i obowiązku oskarżyciela publicznego, w tym także prawo

do udziału zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej jak i drugiej instancji oraz

składanie środków odwoławczych od orzeczeń zapadłych w pierwszej instancji

(art.17§1 k.p.w., zobacz także art. 72§2 k.p.w. – dotyczący odczytania wniosku o

ukaranie na rozprawie przez oskarżyciela publicznego oraz art.106§1 k.p.w. – dotyczy

udziału stron w posiedzeniu sądu odwoławczego);

Dz. U. z 2001r., Nr 106, poz. 1148 ze zm.

prawo do przeprowadzenia przeszukania bez wcześniejszego postanowienia sądu lub

prokuratora, ale tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki (art.44§4 k.p.w.);

prawo do zatrzymania osoby ujętej na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub

bezpośrednio potem, ale tylko w przypadku spełnienia prawem przewidzianych

warunków (art. 45§1 k.p.w.);

prawo do dokonania tymczasowego zajęcia przedmiotów podlegających przepadkowi

celem ich zabezpieczenia (art.48§1 k.p.w.);

Policja o ile tylko prowadzi czynności wyjaśniające, może nałożyć karę porządkową

wobec świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty, który bez usprawiedliwienia nie

stawił się na wezwanie uprawnionego organu lub bez zezwolenia tego organu

samowolnie wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem albo

bezpodstawnie odmówił złożenia zeznań, wykonania czynności biegłego, tłumacza

lub specjalisty (art.51§1 k.p.w.);

wnioskowanie do sądu właściwego do rozpoznanie sprawy o zarządzenie

przymusowego doprowadzenia świadka (art.51§1 k.p.w.);

10)

ustalanie miejsca pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia (art. 53

k.p.w.);

11)

rozpoznawanie przez organ nadrzędny zażaleń na niewniesienie wniosku o ukaranie

(art.56 a k.p.w.);

12)

sporządzanie wniosku o ukaranie (art. 57§1 k.p.w., zobacz także art.58§1 k.p.w. –

dotyczy wniosku o skazanie bez rozprawy);

13)

prowadzenie postępowania mandatowego (art. 95§1 k.p.w.);

14)

złożenie wniosku o wznowienie postępowania (art.113§1 k.p.w.w zw. z art.542§1

k.p.k.).

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż Policja w sprawach o wykroczenia

pełni następujące funkcje:

jest organem podejmującym samodzielnie czynności wyjaśniające;

jest organem mandatowym;

jest organem uprawnionym do zatrzymania osoby;

jest podstawowym oskarżycielem publicznym, a także organem wykonującym

polecenia sądu, a w niektórych sytuacjach także prokuratora.

W doktrynie zasadnie przyjmuje się, iż w toku czynności wyjaśniających przeszukanie powinno być dokonane

na podstawie decyzji prokuratorskich, zaś sąd decyzję o przeszukaniu powinien podejmować tylko w trakcie
postępowania sądowego – zobacz : H. Skwarczyński, Prokurator w postępowaniu w sprawach o wykroczenia i
literatura tam powołana, Prok. i Pr., 2003r., nr 11, s. 75.

O ile w postępowaniu karnym podstawowym oskarżycielem publicznym przed

wszystkimi sądami jest prokurator (art.45§1 k.p.k.), zaś inny organ państwowy może być

oskarżycielem publicznym na podstawie przepisów szczególnych (art.45§2 k.p.k.)

, to już w

postępowaniu w sprawach o wykroczenia zasadniczym oskarżycielem publicznym jest Policja

(art.17§1 k.p.w.). Podobnie także według Kodeksu postępowania karnego regułą jest, iż

postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, zaś w zakresie

przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja (art.298§1 k.p.k.), natomiast zgodnie z

Kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia zasadą jest, iż czynności wyjaśniające

przeprowadza Policja, a jedynie odstępstwo od tej zasady stanowi: a) przeprowadzenie

czynności wyjaśniających przez prokuratora; b) przez inne organy, którym nadano

uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach, w których ujawniły wykroczenie; c)

zlecenie przez uprawniony organ przeprowadzenia czynności wyjaśniających Policji (art.56

k.p.w.). Znamienne dla postępowania w sprawach o wykroczenia jest to, iż nadzór nad

czynnościami wyjaśniającymi nie sprawuje co do zasady prokurator, lecz organ nadrzędny

nad

organem

prowadzącym

czynności

(art.56§4

k.p.w.).

postępowaniu

przygotowawczym pieniężną karę porządkową na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę

może nałożyć tylko prokurator (art.290§1 k.p.k. w zw. z art.285§1 k.p.k.), podczas gdy w

czasie przeprowadzania czynności wyjaśniających prawo takie przysługuje Policji, o ile tylko

dokonuje czynności wyjaśniających (art. 51§1 k.p.w.).

Dokonując wykładni określenia „oskarżyciel” w pierwszej kolejności należy sięgnąć

do słownika języka polskiego zgodnie, z którym oskarżyciel to „osoba lub organ składający i

popierający w trakcie postępowania karnego żądanie ukarania oskarżonego; także ten, kto

oskarża kogoś, wnosi skargę na kogoś”.

Podobnie także w doktrynie przyjmuje się, iż

oskarżyciel publiczny to organ, który we własnym imieniu, ale w interesie publicznym

(społecznym), wnosi i popiera oskarżenie wytoczone przez złożenie wniosku o ukaranie.

T. Grzegorczyk, Rola Policji w nowym postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Przegląd Policyjny, 2002r.,

nr 2, s. 5.

Zobacz: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie określenia organów

uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania
oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu
uproszczonym, jak również zakresu spraw zleconych tym organom (Dz.U. z 2003r., Nr 108, poz. 1019 ze zm.).

M. Szymczak, Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996r., Tom II, s. 528.

T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia – komentarz, Dom Wydawniczy ABC,

2003r.,  s.  123;  podobnie  oskarżyciela  publicznego  zdefiniował  R.  A.  Stefański  według  którego  oskarżycielem
publicznym jest podmiot, który kieruje w interesie publicznym wniosek o ukaranie i popiera go przed sądem –
zobacz:  R.  A.  Stefański,  Oskarżyciel  publiczny  w  sprawach  o  wykroczenia,  Prok.  i  Pr.,  2002r.,  nr  1,  s.  51;
również  i  S.  Waltoś  uważa,  iż  oskarżycielem  jest  uczestnik  procesu,  który  występuje  do  sądu  z  wnioskiem  o
ukaranie  sprawcy  przestępstwa  i  wniosek  ten  popiera  w  toku  procesu  –  zobacz:  S. Waltoś,  Proces  karny  zarys
sytemu, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003r., s. 178.

Jak wynika to jednoznacznie z art.17§1 k.p.w. zasadniczym (podstawowym)

oskarżycielem publicznym w sprawach o wykroczenia jest Policja. Wyjątki od tej zasady

dotyczą następujących sytuacji:

w każdej sprawie o wykroczenie wniosek o ukaranie może wnieść prokurator, stając

się oskarżycielem publicznym lub wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie

wniosku o ukaranie wniesionego przez innego oskarżyciela, przez co prokurator

niejako automatycznie wyłącza go od udziału w sprawie (art.18 k.p.w.);

w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonym w Kodeksie

pracy, w sprawach o wykroczenia z art. 119–123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o

promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także w sprawach o inne

wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi,

oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy (art.17§2 k.p.w.), co oznacza, iż w

sprawach tych Policja w ogóle nie może występować w charakterze oskarżyciela;

uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują także organom administracji

rządowej i samorządowej, organom kontroli państwowej i kontroli samorządu

terytorialnego oraz strażom gminnym (miejskim), ale tylko wówczas, gdy w zakresie

swego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie (art. 17§3

k.p.w.);

niezależnie od powyższych sytuacji Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia,

nadać w sprawach o wykroczenia uprawnienia oskarżyciela publicznego także innym

instytucjom państwowym, samorządowym lub społecznym, określając zakres spraw,

w których w ramach swego działania mogą występować z wnioskiem o ukaranie za

ujawnione przez siebie wykroczenia, mając na względzie zakres ustawowych

D. Świecki, Metodyka pracy sędziego w sprawach o wykroczenia, Oficyna Woltrs Kluwer, Warszawa 2007r.,

s. 26.

Szarzej na ten temat zobacz: R. A. Stefański, Oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 55-

61;  w  postanowieniu  z  dnia  01.03.2004r.  SN  stanął  na  stanowisku,  iż  z  chwilą  spełnienia  obu  warunków
sprecyzowanych w art. 17 § 3 in fine k.p.w., każdy podmiot należący do jednej z kategorii organów określonych
w  art.  17  §  3  k.p.w.  nabywa  na  podstawie  tego  przepisu  uprawnienia  oskarżyciela  publicznego  w  sprawach  o
wykroczenia – OSNKW 2004r., z. 6, poz. 62, z glosą aprobującą H. Skwarczyńskiego, Prok. i Pr. 2007r., nr 3, s.
178;  w  uchwale  z  dnia  30.09.2003r.  SN  wyraził  natomiast  pogląd,  iż  organom  Zakładu  Ubezpieczeń
Społecznych  (upoważnionym  przez  nie  osobom)  -  na  podstawie  art.  66  ust.  4  ustawy  z  dnia  13  października
1998  r.  o  systemie  ubezpieczeń  społecznych  (Dz.U.  Nr  137,  poz.  887  ze  zm.)  w  zw.  z  art.  17  §  3  k.p.w.  -
przysługują  uprawnienia  oskarżyciela  publicznego  w  sprawach  o  wykroczenia,  które  zostały  ujawnione  w
zakresie działania Zakładu i w których wystąpił on z wnioskiem o ukaranie – OSNKW 2003r., z. 9-10, poz. 80, z
aprobującą  glosą  H.  Skwarczyńskiego  PiZS  2005r.,  nr  8,  s.  35,  zobacz  także  glosę  krytyczną  do  niniejszej
uchwały, G. Stanek, Prok. i Pr. 2004r., nr 6, s. 109.

uprawnień takich instytucji oraz potrzebę ochrony dóbr szczególnie narażonych na

naruszenia ze strony sprawców wykroczeń (art. 17§4 k.p.w.).

Warto w tym miejscu także odnotować, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia

08.11.2007r. (sygn. akt II KK 229/07) wyraził pogląd, iż nie ma podstaw do uznania straży

gminnej (miejskiej) w sprawie o wykroczenie z art.92 k.w. (nakazy drogowe –

niepodporządkowanie się; ucieczka przed kontrolą drogową) za podmiot będący

uprawnionym oskarżycielem publicznym,

natomiast w wyroku z dnia 12.07. 2007r. (sygn.

akt IV KK 219/07) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż skoro brak jest normy ustawowej

na podstawie której strażnicy gminni (miejscy) byliby upoważnieni do sprawowania kontroli

drogowej w zakresie stwierdzenia przekroczenia przez kierującego pojazdami dozwolonej

prędkości, to nie posiadają też oni, wynikającego z treści art.17§3 k.p.w. uprawnienia

oskarżyciela publicznego.

O tym, iż Policja ma szeroki zakres uprawnień o charakterze oskarżycielskim w

sprawach dotyczących wykroczeń świadczy nie tylko to, iż jest ona głównym oskarżycielem

publicznym (arg. z art.17§1 k.p.w.), ale także to, iż Policja może zarówno oskarżać w

sprawach, w których złożyła samodzielnie wniosek o ukaranie oraz tych, które toczą się na

skutek wniosku złożonego przez inny uprawniony do tego podmiot, o ile tylko podmiot ten

nie bierze w tym postępowaniu sam udziału (arg. ex art. 17§5 k.p.w.) lub nie realizuje tej

funkcji prokurator (art.18§3 k.p.w.).

Mimo jednak, iż zasadą jest, że oskarżycielem publicznym we wszystkich sprawach o

wykroczenia jest Policja, to jednak dostrzec należy, iż najszersze uprawnienia oskarżycielskie

ma mimo to prokurator, który w każdej sprawie o wykroczenie może wnieść wniosek o

ukaranie, a także wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie wniosku o ukaranie

wniesionego przez innego oskarżyciela, zaś udział w takich wypadkach prokuratora wyłącza

jednocześnie udział oskarżyciela publicznego składającego wniosek o ukaranie, albowiem

ustawa Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia nie przewiduje udziału w sprawie

dwóch oskarżycieli publicznych. Za logiczne należy uznać rozwiązanie przyjęte przez

Do tej grupy oskarżycieli publicznych należą: a) organy Inspekcji Ochrony Środowiska; b) strażnicy leśni i

inne  organy  uprawnione  do  zwalczania  wykroczeń  w  zakresie  szkodnictwa  leśnego;  c)  dyrektorzy  parków
narodowych i upoważnieni przez nich funkcjonariusze straży parków w zakresie spraw o wykroczenia dotyczące
ochrony  przyrody;  d)  strażnicy  Państwowej  Straży  Rybackiej;  e)  strażnicy  Państwowej  Straży  Łowieckiej;  f)
Straż  Ochrony  Kolei  –  zobacz  szerzej  na  ten  temat:  D.  Świecki,  Metodyka  pracy  sędziego  w  sprawach  o
wykroczenia,  op.  cit.,  s.  26-27;  w  zakresie  dotyczącym  wykroczeń  przeciwko  środowisku  zobacz  szerzej:  W.
Radecki, Oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczenia przeciwko środowisku, Prok. i Pr., 2003r., nr 3, s. 7-
17.

Lex nr 340547.

Lex nr 310199.

R. A. Stefański, Oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 53.

ustawodawcę, iż prokurator będący bardziej wyspecjalizowanym organem oskarżycielskim

niż Policja lub inny organ, wyłącza udział takiego oskarżyciela w postępowaniu w sprawach o

wykroczenia. Dopuszczenie bowiem do sytuacji, w której mogłyby występować więcej niż

jeden oskarżyciel publiczny byłoby niepożądane chociażby z tego powodu, iż mogłoby to

doprowadzić do wielu sytuacji kolizyjnych, które unika się w przypadku gdy występuje tylko

jeden oskarżyciel publiczny. Ponadto skoro oskarżycielem publicznym jest organ, który w

interesie publicznym (społecznym), wnosi i popiera oskarżenie wytoczone przez złożenie

wniosku o ukaranie (była o tym mowa wcześnie), to nielogicznym byłoby występowanie w

sprawie dwóch niezależnych oskarżycieli publicznych.

Znamienne jest także to, iż oskarżycielem publicznym w sprawach o wykroczenia nie

jest Policjant, lecz Policja, podczas gdy w przypadku podmiotu określonego w art.18§1 k.p.w.

nie jest nim prokuratura lecz prokurator. W uchwale z dnia 27 marca 2003r. (I KZP 3/03) Sąd

Najwyższy stanął na słusznym stanowisku, iż wniosek o ukaranie, o którym mowa w art. 57 §

1 k.p.w., w imieniu Policji skutecznie może złożyć (podpisać) jedynie terenowy organ Policji

bądź upoważniony przez ten organ policjant,

co oznacza, iż podpisanie wniosku o ukaranie

przez funkcjonariusza policji, nie będącego upoważnionym do występowania przed sądem w

charakterze oskarżyciela publicznego, skutkować będzie umorzeniem postępowania na

podstawie art.5§1 pkt 9 k.p.w. z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela, albowiem

skutecznie wniosek taki mogą podpisać jedynie terenowy organ Policji lub upoważniony

przez ten organ policjant.

Podstawę do wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenia stanowi wniosek o

ukaranie, który w procedurze wykroczeniowej odgrywa podobną rolę jak akt oskarżenia w

procedurze karnej, złożony przez uprawniony organ do występowania w charakterze

oskarżyciela publicznego w danej sprawie, a w wypadkach określonych w art.27§1 i 2 k.p.w.

także wniosek złożony przez pokrzywdzonego (art.57§1 k.p.w.). Przepis art. 57§2 i 3 k.p.w.

wyraźnie stanowi jakie warunki formalne powinien spełniać wniosek o ukaranie, zaś § 4 art.

57 k.p.w. określa co do wniosku o ukaranie winien dołączyć oskarżyciel publiczny (materiały

czynności wyjaśniających lub postępowania przygotowawczego, a także, do wiadomości

sądu, adresy świadków i pokrzywdzonych oraz po jednym odpisie wniosku dla każdego z

OSNKW 2003r., z. 3-4, poz. 29. Krytycznie o uchwale Sądu Najwyższego wypowiedziała się Z. Świda,

według bowiem tego Autora nie ma podstaw do ograniczania zakresu podmiotów składających w imieniu Policji
wniosku  o  ukaranie,  albowiem  jest  to  sprzeczne  zarówno  z  zasadami  wykładni,  jak  i  istotą  oraz  celem
postępowania  w  sprawach  o  wykroczenia  –  Glosa  do  uchwały  SN  z  dnia  27  marca  2003r.,  sygn.  I  KZP  3/03,
Prok. i Pr., 2003r., nr 10, s. 104. W doktrynie jednak przeważa pogląd popierający tezę uchwały wyrażaną przez
Sąd Najwyższy – zobacz: T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania  w  sprawach o  wykroczenia – komentarz, op.
cit., s. 123; D. Świecki, Metodyka pracy sędziego w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 25-26.

obwinionych). Niezależnie od tego każdy wniosek o ukaranie powinien zawierać wszystkie

elementy formalne pisma procesowego, o których mowa w art.119 k.p.k. albowiem przepis

ten został recypowany przez Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (zobacz: art.

38§1 k.p.w.). Oznacza to także, chociaż nie jest to wymóg o charakterze bezwzględnym, iż

wniosek o ukaranie powinien w miarę potrzeby zawierać również uzasadnienie.

Podobnie jak w postępowaniu karnym również w postępowaniu w sprawach o

wykroczenia odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu

(art. 8 k.p.w. w zw. z art.14§2 k.p.k.). Oznacza to, iż złożony przez oskarżyciela publicznego

wniosek o ukaranie musi doprowadzić do wydania orzeczenia kończącego i to niezależnie od

tego czy oskarżyciel publiczny będzie dalej popierał wniosek o ukaranie obwinionego.

W przypadku, gdy wniosek o ukaranie nie odpowiada warunkom formalnym

wskazanym w art. 57 § 2-4 k.p.w., prezes sądu zwraca wniosek w celu usunięcia braków w

terminie 7 dni (art. 59§1 k.p.w.). Decyzja ta nie jest jednak zaskarżalna, a zatem nie podlega

kontroli i w związku z tym powinna być podejmowana z dużą dozą ostrożności.

Zanim jednak nastąpi skierowanie do sądu wniosku o ukaranie, należy przeprowadzić

postępowanie wyjaśniające, którego głównym celem jest ustalenie, czy istnieją podstawy do

wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, a także zebranie danych niezbędnych do sporządzenia

wniosku o ukaranie (art.54§1 k.p.k.). Przeprowadzenie czynności wyjaśniających należy

przede wszystkim do Policji. To Policja jest głównym organem przeprowadzającym owe

czynności. Od zasady tej występują wyjątki, które sprowadzają się do następujących sytuacji

procesowych, a mianowicie czynności wyjaśniające mogą także przeprowadzać:

prokurator lub zlecić ich przeprowadzenie Policji (art.56§1 k.p.w.);

organy wskazane w art.17§2 i 3 k.p.w., w granicach ich właściwości, a także inne

organy gdy ustawa tak stanowi (art.56§2 k.p.w.).

Skoro jednak prokurator może przeprowadzić czynności wyjaśniające w każdej

sprawie (ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń) lub zlecić ich

przeprowadzenie Policji, których przeprowadzenia Policja nie może odmówić, to należy z

tego wyciągnąć wniosek, iż to właśnie prokurator, mimo że nie jest głównym podmiotem

przeprowadzającym czynności wyjaśniające, ma najszersze uprawnienia w tym zakresie.

Odmiennie ta kwestia uregulowana jest w przypadku odstąpienia od oskarżenia przez oskarżyciela

posiłkowego, o którym mowa jest w art.27§1 i 2 k.p.w., a mianowicie następuje wówczas umorzenie
postępowania (art.28§1 k.p.w.).

Zobacz szerzej na temat warunków formalnych wniosku o ukaranie w: S. Stachowiak, Wniosek o ukaranie w

ujęciu kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr., 2002r., nr 12, s. 13-14.

R. A. Stefański, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr., 2001r., nr 12, s. 97.

Nadmienić należy także, iż instytucje, którym nadano uprawnienia oskarżyciela

publicznego w drodze rozporządzenia, o którym jest mowa w art. 17 § 4 k.p.w., mogą w

sprawie, w której ujawniły wykroczenie, zwracać się do Policji o przeprowadzenie czynności

wyjaśniających w zakresie niezbędnym do ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z

wnioskiem o ukaranie oraz do zebrania danych koniecznych do sporządzenia wniosku o

ukaranie (art.56§3 k.p.w.). Niezależnie od tego również sąd może polecić Policji

przeprowadzenie określonych czynności dowodowych (art.60§1 pkt 6 k.p.w. w zw. z art.55§1

k.p.w.).

Znamienne jest także to, iż nadzór nad czynnościami wyjaśniającymi sprawuje organ

nadrzędny nad organem prowadzącym te czynności (art.56§4 k.p.w.), a zatem w

zdecydowanej większości przypadków będą to organy Policji.

Cechą charakterystyczną postępowania w sprawach o wykroczenia jest między innymi

to, iż w postępowaniu tym nie występuje postępowanie przygotowawcze jako stadium

procesu. Rolę bardzo zbliżoną do dochodzenia spełniają tutaj czynności wyjaśniające, które

zastąpiły dawne czynności sprawdzające (art.19 d.k.p.w.) i nie stanowią stadium procesu, lecz

są procesowymi czynnościami przedprocesowymi. Oznacza to, iż są to czynności dowodowe

przeprowadzone w formie procesowej, a więc czynności procesowe, które nie wywołują

jednak wszczęcia postępowania, albowiem podstawę do wszczęcia postępowania stanowi

dopiero wniosek o ukaranie (art.57§1 k.p.w.), a decyduje o tym prezes sądu (art.58§2 k.p.w.).

Aby wyraźnie podkreślić, iż nie mamy tutaj do czynienia ze stadium procesu, ustawodawca

celowo nie użył określenia „postępowanie wyjaśniające”, co mogłoby sugerować, iż jest to

stadium postępowania, ale określenie „czynności wyjaśniające”.

Czynności wyjaśniające

bywają także w doktrynie określane jako niesformalizowane czynności dowodowe.

W zależności od tego czy okoliczności popełnienia wykroczenia budzą wątpliwości

zależy zakres przeprowadzonych dowodów w ramach postępowania wyjaśniającego. Jeżeli

okoliczności czynu nie budzą wątpliwości, co ma niewątpliwie miejsce wówczas, gdy

sprawca czynu nie kwestionuje faktu popełnienia wykroczenia lub został zatrzymany na

gorącym uczynku jego popełnienia, przeprowadzenie czynności wyjaśniających może się

ograniczać do: a) sporządzenia notatki urzędowej, zawierającej ustalenia niezbędne do

sporządzenia wniosku o ukaranie (notatka powinna zawierać wskazanie rodzaju czynności,

czasu i miejsca oraz osób uczestniczących, a także krótki opis przebiegu czynności i podpis

T. Grzegorczyk, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr., 2002r., nr 6, s. 28 – 30;

zobacz także: H. Skwarczyński, Nowelizacja Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, MP, 2003r., nr
20, s. 924.

R. A. Stefański, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 101.

osoby, która sporządziła notatkę); b) przesłuchania osoby, co do której istnieje uzasadniona

podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. W przypadku natomiast, gdy

okoliczności popełnienia czynu budzą wątpliwości, wówczas to uproszczony sposób

przeprowadzenia czynności wyjaśniających do ustalenia czy istnieją podstawy do wystąpienia

z wnioskiem o ukaranie nie jest wystarczający i oprócz wskazanych powyżej czynności

należy również przeprowadzić odpowiedni dowód (np. przesłuchać świadków, dopuścić

dowód z opinii biegłego, przeprowadzić przeszukanie, okazać osobę lub przedmioty itp.).

Wprawdzie zasadą jest przesłuchanie każdej osoby, co do której istnieje uzasadniona

podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, jednakże od jej przesłuchania

można odstąpić, jeżeli byłoby to połączone ze znacznymi trudnościami (art.54§7 k.p.w.).

Może to mieć miejsce np. w przypadku dłuższej choroby uniemożliwiającej przesłuchanie,

wyjazdu sprawcy wykroczenia na dłuższy okres czasu poza miejsce zamieszkania,

niepodejmowanie wezwań celem stawiennictwa do organu procesowego itd. W takiej jednak

sytuacji osoba taka może nadesłać wyjaśnienia do właściwego organu w terminie 7 dni od

odstąpienia od przesłuchania, o czym podmiot ten należy pouczyć. Samo odstąpienie od

przesłuchania oraz pouczenie, o którym mowa powyżej należy udokumentować. Do

udokumentowania tych okoliczności ustawodawca uznał za wystarczające sporządzenie

notatki urzędowej (art.54§7 k.p.w.). Przesłuchiwana osoba ma prawo do milczenia bez

adnych ujemnych dla niej konsekwencji oraz do złożenia wniosków dowodowych, o czym

należy bezwzględnie ją pouczyć. Przesłuchanie takiej osoby zaczyna się od powiadomienia

jej o treści zarzutu, który wpisuje się do protokołu przesłuchania, a zatem nie wydaje się

odrębnego postanowienia o przedstawieniu zarzutów, zaś treść protokołu ma formę

uproszczoną, albowiem umieszcza się w nim, podobnie jak i przy przeprowadzaniu innych

dowodów w trakcie postępowania wyjaśniającego, najbardziej istotne oświadczenia osób

biorących udział w tej czynności (art.54§6 k.p.w.). Odstępując od przesłuchania osoby, co do

której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia wniosku o ukaranie, organ

przeprowadzający czynności wyjaśniające powinien się jednak liczyć z tym, iż w takiej

sytuacji nie będzie możliwe chociażby skazanie obwinionego bez przeprowadzania rozprawy

(art.58§1 k.p.w.).

Ustawa Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia wprowadza obowiązek

zakończenia czynności wyjaśniających w ciągu miesiąca. Czynności te w miarę możności

należy podjąć w miejscu popełnienia czynu, bezpośrednio po jego ujawnieniu. Użyte w

art.54§1 zd. 2 k.pw. określenie „w miarę możności” wskazuje na to, iż gdy zachodzi taka

potrzeba można czynności wyjaśniające podejmować poza miejscem popełnienia czynu, w

jakimś czasie po jego ujawnieniu i prowadzić je dłużej niż jeden miesiąc, bez konieczności

procesowego przedłużania czasu przeprowadzania czynności wyjaśniających.

Termin, jaki

ustawodawca zakreślił do przeprowadzenia czynności wyjaśniających ma charakter

instrukcyjny i zaczyna swój bieg od podjęcia pierwszej czynności wyjaśniającej, w tym i

operacyjnej lub wykrywczej

, jednakże zważywszy na krótki okres przedawnienia

wykroczeń (zobacz art.45§1 k.w.), oraz całkowicie odformalizowaną procedurę związaną z

przeprowadzeniem czynności wyjaśniających i ewentualnym złożeniem wniosku o ukaranie,

termin ten powinien być zupełnie wystarczający. Analiza akt sądowych dotyczących

postępowania w sprawach o wykroczenia upoważnia minie jednak do stwierdzenia, iż

niejednokrotnie zupełnie zbytecznie w ramach czynności wyjaśniających przeprowadzane są

dowody (dotyczy to przede wszystkim przesłuchania świadków, którymi niejednokrotnie są

funkcjonariusze policji dokonujący zatrzymania sprawcy wykroczenia na „gorącym uczynku”

jego popełnienia), których przeprowadzenie zważywszy na to, iż okoliczności czynu nie

budzą wątpliwości, należy uznać za zbyteczne. Przeprowadzanie zaś tych dowodów w sposób

znaczny wydłuża czas trwania czynności wyjaśniających.

Warto odnotować, iż chociaż Policja jest głównym organem przeprowadzającym

czynności wyjaśniające, to jednak nie może samodzielnie przeprowadzić wszystkich

czynności dowodowych w ramach postępowania wyjaśniającego, a mianowicie w sytuacji,

gdy zajdzie potrzeba ustalenia stanu zdrowia psychicznego sprawcy wykroczenia, sąd lub

prokurator działający na podstawie art.56§1 k.p.w. powołuje biegłego psychiatrę (art.42§2

k.p.w.). Wynika więc z tego, iż Policja nie może samodzielnie dopuścić dowodu z opinii

biegłego psychiatry, a decyzja ta zastrzeżona jest wyłącznie dla sądu lub prokuratora. Chociaż

rozwiązanie takie budzi w doktrynie wątpliwości, w tym przede wszystkim powierzenie

prokuratorowi prawa do powołania biegłego psychiatry, skoro w praktyce nie prowadzi on w

zasadzie żadnych czynności wyjaśniających

, to jednak w mojej ocenie przyjęty przez

ustawodawcę rozwiązanie zasługuje na uwzględnienie. Nie należy bowiem tracić z pola

widzenia tego, jak istotną okolicznością jest podjęcie decyzji o przeprowadzeniu badań

psychiatrycznych oraz jak wrażliwej materii dotyczy samo opiniowanie w kwestii

wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego, zwłaszcza gdy badania te są przeprowadzane

nie z inicjatywy osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko

T. Grzegorczyk, Rola Policji w nowym postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Przegląd Policyjny, 2002r.,

nr 2, s. 7.

T. Grzegorczyk, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 30

A. Skowron, Kontrowersje wokół roli obrońcy w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Palestra, 2004r.,

nr 7-8-, s. 105-106; zobacz także: H. Skwarczyński, Prokurator w postępowaniu w sprawach o wykroczenia i
literatura tam powołana, op. cit., s. 76 – 77.

niej wniosku o ukaranie. Nie należy także zapominać, iż w postępowaniu przygotowawczym,

niezależnie od tego kto je prowadzi, postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii o stanie

zdrowia psychicznego podejrzanego wydaje prokurator (zobacz: art.202§1 k.p.k.). Warto w

tym miejscu jednak odnotować, iż o ile w postępowaniu karnym podejrzany musi mieć

obrońcę już na etapie postępowania przygotowawczego, jeżeli zachodzi uzasadniona

wątpliwość co do jego poczytalności (zobacz: art.79§1 pkt 3 k.p.k.), to w postępowaniu w

sprawach o wykroczenia, jak to wynika z literalnego brzmienia przepisu art.21§1 pkt 2 k.p.w.

obwiniony musi mieć obrońcę dopiero na etapie postępowania przed sądem, zaś w trakcie

czynności wyjaśniających obowiązek taki nie istnieje.

W sprawie dotyczącej każdego wykroczenia może być przeprowadzone przeszukanie.

Przeprowadzenie tej czynności nie jest zastrzeżone, jak to miało miejsce uprzednio, tylko do

ciśle określonego katalogu wykroczeń. Co do zasady przeprowadza je Policja, a w toku

czynności wyjaśniających również inne organy je prowadzące, jeżeli istnieją uzasadnione

podstawy do przypuszczenia, że określone przedmioty lub dowody tam się znajdują. Celem

przeprowadzenia przeszukania jest znalezienie i zatrzymanie przedmiotów podlegającym

oględzinom lub mogący stanowić dowód rzeczowy (art.44§1 k.p.w.). Przeprowadzenie

przeszukania następuje na podstawie postanowienia wydanego przez prokuratora lub sąd

(art.44§3 k.p.w.). Tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie nie mogło

być uprzednio wydane, można przeprowadzić przeszukanie bez takiego postanowienia,

jednak organ dokonujący tej czynności zobowiązany jest następnie zwrócić się niezwłocznie

do prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Na żądanie osoby, u której dokonano

przeszukania, doręcza się jej w terminie 14 dni postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia

przeszukania. O prawie wystąpienia z takim żądaniem należy ją jednak pouczyć (art.44§4

k.p.w.).

Od przeszukania dokonanego przez Policję w trybie przepisów Kodeksu postępowania

w spawach o wykroczenia należy odróżnić przewidziane przez art.15 ust.1. pkt 5 ustawy z

dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji

przeprowadzenie przez Policję kontroli osobistej,

przeglądanie zawartości bagaży i sprawdzanie ładunku w portach oraz na dworcach i w

rodkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, co może nastąpić w razie istnienia

uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, a więc także

wykroczenia, a nie tylko przestępstwa.

Tekst jedn. Dz. U. z 2007r., Nr 43, poz. 277 ze zm.

T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia – komentarz, op. cit., s. 201.

W postępowaniu w sprawach o wykroczeniach Policji przysługuje prawo do

stosowania samodzielnie środków przymusu, wśród których należy wymienić:

zatrzymanie - Policja ma prawo do zatrzymania osoby ujętej na gorącym uczynku

popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem, jeżeli: a) zachodzą podstawy do

zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego; b) nie można ustalić jej

tożsamości (art.45§1 k.p.w.).

;

tymczasowe zajęcie przedmiotów - Policja i inne organy uprawnione do prowadzenia

czynności wyjaśniających mogą dokonać tymczasowego zajęcia przedmiotu, jeżeli w

zakresie swego działania dowiedziały się lub ujawniły wykroczenie zagrożone

przepadkiem przedmiotów, a zajęcie takie jest niezbędne dla zabezpieczenia

wykonania tego przepadku (art.48§1 k.p.w.);

stosowanie kary porządkowej wobec świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty,

który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie uprawnionego organu lub bez

zezwolenia tego organu samowolnie wydalił się z miejsca czynności przed jej

zakończeniem albo bezpodstawnie odmówił złożenia zeznań, wykonania czynności

biegłego, tłumacza lub specjalisty (art.51§1 k.p.w.).

Postępowanie mandatowe w głównej mierze realizuje zasady szybkości i ekonomiki

procesowej, natomiast nie są realizowane zasady takie jak: a) zasada skargowości; b) zasada

kontradyktoryjności; c) zasada bezpośredniości, a także jeszcze inne zasady, które związane

są z postępowaniem sądowym.

Jest to tryb przewidziany we wszystkich systemach

orzeczniczych.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia wprowadza regułę, iż

zasadniczym (podstawowym) organem mandatowym w sprawach dotyczących wykroczeń

jest Policja, natomiast inne organy są uprawnione do prowadzenia postępowania

mandatowego tylko wówczas, gdy przepis szczególny tak stanowi, np. inspektor pracy,

strażnicy Państwowej Straży Rybackiej, strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej, strażnicy

leśni, funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei, straż graniczna, straż miejska itd. (art.95§1

k.p.w.).

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia chociaż przyjmuje, iż nałożenie

grzywny w drodze mandatu karnego nie jest orzekaniem, albowiem orzekanie następuje

wyłącznie w postępowaniu: a) zwyczajnym; b) przyspieszonym i c) nakazowym (art.2§1

Szerzej na temat pojęcia oraz rodzajów zatrzymania zobacz w: K. Eichstaedt, Czynności sądu w postępowaniu

przygotowawczym w polskim prawie karnym, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2008r., s. 296 – 299.

M. Bojarski, Z. Świda, Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, Wydawnictwo

Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008r., s. 299.

A. Marek, Prawo wykroczeń, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2008r., s. 214.

Zobacz szerzej na ten temat: T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia – komentarz,

op. cit., s. 330-333; zobacz także: T. Grzegorczyk, Postępowanie mandatowe w świetle uregulowań projektu
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Przegląd Policyjny, 2001r., nr 3, s. 14-21.

k.p.w.) oraz zastrzeżone jest dla niezawisłego sądu, to jednak zalicza postępowanie

mandatowe do postępowań szczególnych (zobacz: dział IX Kodeksu postępowania w

sprawach o wykroczenia, który obok postępowania przyspieszonego i nakazowego wymienia

także postępowanie mandatowe).

Znamiennym jest jednak to, iż zgodnie z art.32§1 k.p.w.

rozstrzygnięcia zapadają w postaci: a) orzeczeń; b) zarządzeń; c) mandatów karnych. Mandat

karny należy więc rozumieć jako decyzję o charakterze procesowym, podobnie jak wyrok i

postanowienie, lecz podjętą przez organ niesądowy i uzależniony w zakresie swojego

rozstrzygnięcia od zgody sprawcy wykroczenia.

W zaistniałej sytuacji stwierdzić należy

zatem, że chociaż nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego nie stanowi orzekania w

dosłownym tego słowa znaczeniu, to jest to niewątpliwie rozstrzyganie w przedmiocie

odpowiedzialności za popełnienie określonego wykroczenia poprzez nałożenie mandatu

karnego. W efekcie mamy do czynienia z wystąpieniem przesłanki rei iudicatae (art.5§1 pkt 8

k.p.w.), o ile tylko postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie

zakończone (dotyczy to także postępowania mandatowego).

Mandat karny staje się

prawomocny w zależności od rodzaju mandatu, i tak:

mandat gotówkowy, którym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby

czasowo przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub nie mającej

stałego miejsca zamieszkania albo pobytu, staje się prawomocny z chwilą uiszczenia

grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył (art.98§2 k.p.w.);

mandat kredytowany, wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru, którym

może być nałożona grzywna wobec osoby innej niż wymieniona w punkcie, o którym

mowa powyżej, a staje się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru

(art.98§3 k.p.w.);

mandat zaoczny, którym można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia,

którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi

wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat taki pozostawia się wówczas w takim

miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać, a staje się on prawomocny z

chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie (art.98§4 i 5 k.p.w.).

Konsekwencją odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w

wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym jest to, iż organ, którego

T. Grzegorczyk, Postępowanie mandatowe w świetle uregulowań projektu Kodeksu postępowania w sprawach

o wykroczenia, op. cit., s. 14.

T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia – komentarz, op. cit., s. 329.

T. Grzegorczyk, Postępowanie mandatowe w świetle uregulowań projektu Kodeksu postępowania w sprawach

o wykroczenia, op. cit., s. 14; zobacz także: T. Grzegorczyk, Postępowania szczególne w sprawach o
wykroczenia, Prok. i Pr., 2002r., nr 1, s. 38 – 40,

funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. We wniosku

należy jednak zaznaczyć, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu albo nie uiścił grzywny

nałożonej mandatem zaocznym, a w miarę możności podać także przyczyny odmowy (art.99

k.p.w.).

W postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę, gdy (zobacz: art.97§1 k.pw.):

schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po

popełnieniu wykroczenia (w tym wypadku nałożenie grzywny w drodze mandatu

karnego nie może nastąpić po upływie 14 dni od daty ujawnienia czynu);

uprawniony funkcjonariusz stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod

nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, a nie

zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu (w tej sytuacji nałożenie grzywny w

drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 30 dni od daty ujawnienia

czynu).

Warto także wspomnieć o ujemnych (negatywnych) przesłankach nałożenia grzywny

w drodze mandatu karnego. Oznacza to, iż w przypadku ich wystąpienia nie można nałożyć

grzywny w drodze mandatu karnego. Ma to miejsce w dwóch przypadkach, a mianowicie:

gdy za wykroczenie należałoby orzec środek karny (dotyczy to nie tylko sytuacji gdy

jest obligatoryjny obowiązek orzeczenia środka karnego, ale także wówczas gdy

obowiązek ten jest fakultatywny i w ocenie organu mandatowego niezbędny);

zachodzi sytuacja, o której jest mowa w art. 10 k.w., to jest wówczas gdy czyn

sprawcy wyczerpuje jednocześnie znamiona wykroczenia i przestępstwa (art.96§2

k.p.w.).

Znamienne jest także to, iż w sytuacji określonej w art.9§1 k.w., to jest wówczas gdy

czyn sprawcy wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach

ustawy, nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego jest możliwe jedynie wtedy, gdy w

zakresie wszystkich naruszonych przepisów postępowanie mandatowe jest dopuszczalne

(art.96§2 k.p.w.).

Zasadą jest, iż w postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do

500 zł. Dolna natomiast granica grzywny, którą można nałożyć w drodze mandatu karnego

wynosi 20 zł. Przepisy od zasady tej przewidują jednak wyjątki (zobacz: art.96 k.p.w.).

Znamienne jest także to, iż przy występowaniu więcej niż jednego wykroczenia możliwe jest

nałożenie tylu mandatów, ile zostało stwierdzonych czynów. W postępowaniu mandatowym

nie ma bowiem zastosowania przepis art.9§2 k.w., albowiem dotyczy on orzekania, zaś

nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie jest w żadnym wypadku orzekaniem.

Ostatecznie należy dojść do wniosku, iż Policja w postępowaniu w sprawach o

wykroczenia odgrywa dominująca rolą, co należy uznać za prawidłowe rozwiązanie

modelowe. Konstatując wskazać trzeba, iż największe znaczenie dla określenia znaczącej

pozycji Policji w postępowaniu w sprawach o wykroczenia ma to, iż policja jest organem

samodzielnie podejmującym czynności wyjaśniające, jest podstawowym oskarżycielem

publicznym oraz organem mandatowym. W mojej ocenie zasadne i celowe byłoby jednak

zwiększanie aktywności Policji jako oskarżyciela publicznego poprzez branie bezpośredniego

udziału zarówno w postępowaniu przed sądem I instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym.

Obserwowana przeze mnie w tym zakresie mała aktywność Policji jako oskarżyciela

publicznego, w tym także poprzez składanie środków odwoławczych, nie zasługuje na

aprobatę. Niewątpliwie bowiem większa aktywność Policji w tym zakresie przyczyniłaby się

do poznania przez sąd niejednokrotnie zasadnych argumentów oskarżyciela publicznego, co

zapewne miałoby również przełożenie na treści wydawanych orzeczeń.

T. Grzegorczyk, Postępowania szczególne w sprawach o wykroczenia, op. cit., s. 48