background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

1

Wy

k

ła

d

 I

II

K

o

n

c

e

p

c

je

 p

e

ri

o

d

y

z

a

c

ji

 b

ie

g

u

 ż

y

c

ia

 c

z

ło

w

ie

k

a

P

er

sp

ek

ty

w

a

lif

e-

sp

an

ja

ko

 s

p

o

b

 „

u

p

ra

w

ia

n

ia

p

sy

ch

o

lo

g

ii 

ro

zw

o

ju

 c

o

w

ie

ka

In

st

ru

m

en

ta

ln

i a

u

to

te

lic

zn

se

n

ko

le

jn

yc

h

 e

ta

p

ó

w

 ż

yc

ia

P

rz

yk

ła

d

p

er

io

d

yz

ac

ji 

b

ie

g

u

 ż

yc

ia

 c

o

w

ie

ka

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

2

L

it

e

ra

tu

ra

 p

o

d

s

ta

w

o

w

a

B

rz

ez

sk

a,

 A

. (

20

00

).

 

S

p

o

łe

c

z

n

a

p

s

y

c

h

o

lo

g

ia

ro

z

wo

ju

.

W

ar

sz

aw

a:

 

W

yd

aw

ni

ct

w

N

au

ko

w

S

C

H

O

LA

R

.

B

rz

ez

sk

a,

 A

. I

., 

A

pp

el

t, 

K

., 

Z

łk

ow

sk

a,

 B

. (

20

08

).

 

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

 r

o

z

w

o

ju

 c

z

ło

w

ie

k

a

W

: J

. S

tr

el

au

, D

. D

ol

sk

i (

re

d.

),

 P

sy

ch

ol

og

ia

P

od

cz

ni

ak

ad

em

ic

ki

(s

. 9

5-

29

2)

G

da

ńs

k:

 G

da

ńs

ki

W

yd

aw

ni

ct

w

P

sy

ch

ol

og

ic

zn

e.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

3

B

rz

ez

sk

a,

 A

., 

L

u

to

m

sk

i, 

G

.

(r

ed

.)

. (

20

00

; w

yd

. 2

).

D

z

ie

c

k

o

ś

wi

e

c

ie

lu

d

z

i

p

rz

e

d

mi

o

w

P

oz

na

ń:

 Z

ys

k

i S

-k

a.

B

rz

ez

sk

a,

 A

., 

C

zu

b

, T

., 

L

u

to

m

sk

i, 

G

.,

S

m

yk

o

w

sk

i, 

B

. (

re

d.

).

 (

20

00

; w

yd

. 2

).

 

D

z

ie

c

k

o

z

a

b

a

wi

e

ś

wi

e

c

ie

z

y

k

a

.

P

oz

na

ń:

 Z

ys

k

i S

-k

a.

B

rz

ez

sk

a,

 A

., 

L

u

to

m

sk

i, 

G

., 

S

m

yk

o

w

sk

i, 

B

. (

re

d.

).

 (

20

00

; w

yd

. 2

).

D

z

ie

c

k

o

d

 r

ó

wi

e

ś

-

n

ik

ó

w

d

o

ro

s

ły

c

h

P

oz

na

ń:

 Z

ys

k

i S

-k

a.

P

rz

e

k

ła

d

y

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

4

P

rz

e

k

ła

d

y

S

ch

af

fe

r,

H

. R

(2

00

5)

.

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

 d

z

ie

c

k

a

W

ar

sz

aw

a:

 W

yd

aw

ni

ct

w

N

au

ko

w

P

W

N

 

R

ed

ak

cj

na

uk

ow

a:

 A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a.

P

rz

ek

ła

d:

 A

le

ks

an

de

W

oj

ci

ec

ho

w

sk

i

B

ee

, H

. L

(2

00

4;

 w

yd

. I

I p

op

r.

 2

00

7

D

. B

oy

d)

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

 r

o

z

w

o

ju

 c

z

ło

wi

e

k

a

.

P

oz

na

ń:

 W

yd

aw

ni

ct

w

Z

ys

i S

-k

a

R

ed

ak

cj

na

uk

ow

a:

 A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a.

 

P

rz

ek

ła

d:

 A

le

ks

an

de

W

oj

ci

ec

ho

w

sk

i

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

5

B

rz

ez

sk

a,

 A

.I

. (

re

d.

).

 

(2

00

6)

P

s

y

c

h

o

lo

g

ic

z

n

e

p

o

rt

re

ty

c

z

ło

wi

e

k

a

.

P

ra

k

ty

c

z

n

a

 p

s

y

c

h

o

lo

g

ia

 

ro

z

w

o

jo

w

a

.

G

da

ńs

k:

 G

da

ńs

ki

e

W

yd

aw

ni

ct

w

P

sy

ch

ol

og

ic

zn

e.

B

rz

ez

sk

a,

 A

., 

Ja

ni

sz

ew

sk

-

R

ai

n,

 J

(2

00

5)

W

p

o

s

z

u

k

iwa

n

iu

 

z

ł

o

te

g

o

 

ś

ro

d

k

a

.

R

o

z

mo

w

y

 o

 r

o

z

w

o

ju

 

c

z

ł

o

w

ie

k

a

.

K

ra

w

:  

S

po

łe

cz

ny

 In

st

yt

ut

 

W

yd

aw

ni

cz

Z

na

k.

S

to

s

o

w

a

n

a

 p

s

y

c

h

o

lo

g

ia

 r

o

z

w

o

ju

B

rz

ez

sk

a,

 A

.I

., 

O

hm

e,

 M

., 

R

es

le

r-

M

aj

, A

., 

K

ac

za

n,

 R

., 

W

ili

ńs

ki

, M

(2

00

9)

D

ro

g

a

d

o

 

s

a

m

o

d

z

ie

ln

o

ś

c

i.

J

a

k

w

s

p

o

ma

g

a

ć

ro

z

w

ó

j

d

z

ie

c

i

o

d

z

ie

ż

y

z

 o

g

ra

n

ic

z

e

n

ia

mi

s

p

ra

w

n

o

ś

c

i.

G

da

ńs

k:

 G

da

ńs

ki

e

W

yd

aw

ni

ct

w

P

sy

ch

ol

og

ic

zn

e.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

6

Ź

d

ła

 d

a

t.

 p

e

ri

a

d

y

z

a

c

ji

 b

ie

g

u

 

ż

y

c

ia

K

o

n

c

e

p

c

ja

 

M

a

u

ri

c

e

’a

D

e

b

e

s

s

e

’a

o

ry

g

.:

 L

es

ét

ap

es

d

l’é

d

u

ca

ti

o

n

, 1

95

2

P

rz

ek

ła

d

E

ta

p

w

yc

h

o

w

an

ia

, 1

99

6,

 W

ar

sz

aw

a:

 W

yd

aw

n

ic

tw

o

 Ż

ak

K

o

n

c

e

p

c

ja

 

L

w

a

 S

W

y

g

o

ts

k

ie

g

o

o

ry

g

.:

 P

ro

b

le

m

a

w

o

zr

as

ta

(t

ek

st

 p

is

an

w

 la

ta

ch

 1

93

2-

19

34

 

p

ie

rw

sz

o

fi

cj

al

n

p

u

b

lik

ac

ja

 –

W

o

p

ro

sy

p

si

ch

o

ło

g

ii,

 1

97

d

ru

g

ze

 z

m

ia

n

am

i –

S

o

b

ra

n

ije

so

cz

in

ie

n

ij,

 1

98

4

P

rz

ek

ła

d

 

P

ro

b

le

m

 w

ie

ku

 r

o

zw

o

jo

w

eg

o

W

W

yg

o

ts

ki

, L

. S

. (

20

00

).

 

W

yb

ra

n

p

ra

ce

 p

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

II:

 

d

zi

ec

st

w

o

 i 

d

o

ra

st

an

ie

 (

s.

 6

90

).

 

W

ar

sz

aw

a:

 Z

ys

i S

-k

a

W

yd

aw

n

ic

tw

o

re

d

ak

cj

n

au

ko

w

a:

 

A

n

n

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 M

ar

ta

 M

ar

ch

o

w

.

B

D

B

 t

e

k

s

!!

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

7

p

er

sp

ek

ty

w

lif

e-

sp

an

=

 u

jm

o

w

an

ie

 z

m

ia

n

 r

o

zw

o

jo

w

yc

h

 w

 

d

an

ym

 e

ta

p

ie

 ż

yc

ia

 

n

tl

ca

ło

śc

i d

ro

g

i ż

yc

io

w

ej

 

cz

ło

w

ie

ka

T

ak

ie

 s

ze

ro

ki

u

ci

ch

ar

ak

te

ry

zu

je

 s

cz

te

re

m

o

że

n

ia

m

(p

o

r.

 N

ew

m

an

, N

ew

m

an

, 1

98

4,

 s

. 4

):

 

1.

cz

ło

w

ie

n

ie

 t

yl

ko

 z

m

ie

n

ia

 s

, a

le

 t

ak

że

 r

o

zw

ija

 p

rz

ez

 c

sw

ży

ci

e,

 t

j. 

o

d

 

p

o

cz

ęc

ia

 d

o

 ś

m

ie

rc

zm

ia

n

ro

zw

o

jo

w

w

ys

p

u

w

 k

d

ym

 o

kr

es

ie

(e

ta

p

ie

st

ad

iu

m

, f

az

ie

ży

ci

a

2.

ab

zr

o

zu

m

ie

ć

lo

g

ik

ę

i d

yn

am

ik

ę

zm

ia

n

 in

d

yw

id

u

al

n

yc

h

 ś

ci

ek

 r

o

zw

o

ju

lu

d

zi

 

n

al

b

ra

ć

p

o

d

 u

w

ag

ę

za

w

n

o

 ic

h

 

zm

ie

n

n

o

ść

,

ja

ci

ąg

ło

ść

3.

ro

zw

ó

j d

o

ty

cz

cz

ło

w

ie

ka

 ja

ko

 

ca

ło

śc

i

, c

o

 n

ie

 o

zn

ac

za

 n

ie

 b

ra

n

ia

 p

o

d

 u

w

ag

ę

w

 

sz

cz

eg

ó

ło

w

yc

h

 a

n

al

iz

ac

h

 z

m

ia

n

 je

g

o

 f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ia

 w

 r

ó

żn

yc

h

 o

b

sz

ar

ac

h

,

ja

n

p

. r

o

zw

ó

j f

iz

yc

zn

y,

 in

te

le

kt

u

al

n

y,

 e

m

o

cj

o

n

al

n

cz

sp

o

łe

cz

n

4.

zm

ia

n

n

al

an

al

iz

o

w

w

 k

o

n

te

ci

e

is

to

tn

yc

h

 d

la

 je

d

n

o

st

ki

 w

 d

an

ym

 e

ta

p

ie

 je

ży

ci

si

ed

lis

(s

et

ti

n

g

s)

 o

ra

o

b

o

p

ó

ln

yc

h

 r

el

ac

ji,

 w

 ja

ki

w

ch

o

d

zi

 o

n

ze

 s

w

ym

 

o

to

cz

en

ie

m

 f

iz

yc

zn

ym

 o

ra

p

rz

ed

w

sz

ys

tk

im

 o

to

cz

en

ie

m

 s

p

o

łe

cz

n

ym

.

P

e

rs

p

e

k

ty

w

a

 

li

fe

-s

p

a

n

ja

k

o

 s

p

o

s

ó

b

 „u

p

ra

w

ia

n

ia

p

s

y

c

h

o

lo

g

ii

 r

o

z

w

o

ju

 c

z

ło

w

ie

k

a

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

8

K

d

cz

ło

w

ie

m

sw

ó

ro

z

w

o

jo

w

y

 r

o

z

k

ła

d

 j

a

z

d

y

.

T

e

m

p

o

 i

 r

y

tm

d

y

n

a

m

ik

a

ro

zw

o

ju

 w

yz

n

ac

za

n

cz

yn

n

ik

am

b

io

lo

g

ic

zn

ym

i.

T

re

ś

ć

z

a

d

a

ń

ro

z

w

o

jo

w

y

c

h

i p

o

z

io

o

s

g

n

ć

ro

z

w

o

jo

w

y

c

h

za

le

żą

o

d

 w

p

ły

w

u

 

o

to

cz

en

ia

 s

p

o

łe

cz

n

eg

o

 i 

fi

zy

cz

n

eg

o

, w

 k

ry

m

 p

rz

eb

ie

g

ro

zw

ó

j.

N

aj

p

o

w

n

ie

js

ze

 s

ku

tk

i d

la

 p

ro

ce

su

 r

o

zw

o

ju

 m

aj

ą

cz

yn

n

ik

i d

zi

aj

ąc

w

 

o

k

re

s

a

c

h

 p

rz

e

c

io

w

y

c

h

-

m

d

zy

 c

yk

la

m

i r

o

zw

o

ju

 c

zy

li 

w

te

d

y,

 g

d

o

so

b

n

ie

 d

o

ko

ń

cz

je

sz

cz

re

al

iz

ac

ji 

za

d

ro

zw

o

jo

w

yc

h

 z

 p

o

p

rz

ed

n

ie

g

o

 c

yk

lu

ju

ż

p

b

u

je

 p

o

d

ej

m

o

w

za

d

an

ia

 z

 c

yk

lu

 k

o

le

jn

eg

o

.

W

te

d

n

n

o

rm

at

yw

n

kr

yz

ys

 r

o

zw

o

jo

w

y

mo

ż

e

 s

n

a

k

ła

d

a

ć

kr

yz

ys

 

n

ie

n

o

rm

at

yw

n

y

w

yn

ik

aj

ąc

p

rz

ec

że

n

ia

 s

ys

te

m

u

 r

eg

u

la

cj

i.

Z

ak

łó

co

n

ak

tu

al

n

fu

n

kc

jo

n

o

w

an

ie

 o

so

b

y,

 ja

w

 e

fe

kc

ie

 

d

o

mi

n

a

p

o

ci

ąg

za

 

so

b

ą

za

ó

ce

n

ie

 r

ea

liz

ac

ji 

za

d

p

rz

yp

ad

aj

ąc

yc

h

 n

fa

kr

yz

ys

u

 n

o

rm

at

yw

n

eg

o

W

 r

ez

u

lt

ac

ie

 z

ab

u

rz

o

n

zo

st

aj

ca

ły

 p

ro

ce

ro

zw

o

ju

, c

ze

g

o

 o

w

o

ce

m

 je

st

 

p

o

d

ci

n

ie

p

n

lu

b

 w

 o

g

ó

le

 n

ie

p

o

d

ci

za

d

ro

zw

o

jo

w

yc

h

 z

 n

as

p

n

eg

o

 c

yk

lu

.

D

o

 z

a

s

ta

n

o

w

ie

n

ia

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

9

A

 M

O

D

E

L

 L

IN

IO

W

Y

p

ro

ce

ro

zw

o

ju

 m

ch

ar

ak

te

ci

ąg

ły

m

o

n

o

to

n

ic

zn

y,

 a

d

d

yt

yw

n

y

is

to

zm

ia

n

ro

zw

o

jo

w

ej

 je

st

 

p

rz

yr

o

st

 

cz

yl

i z

m

ia

n

m

ch

ar

ak

te

ilo

śc

io

w

y

lu

d

zi

żn

si

ę

te

m

p

em

p

rz

yr

o

st

u

 / 

w

zr

o

st

u

 (

p

ro

g

re

su

)

B

 M

O

D

E

L

 S

T

A

D

IA

L

N

Y

ro

zw

ó

j t

o

 p

ro

ce

n

ie

ci

ąg

ły

ku

m

u

la

ty

w

n

y

d

si

ę

w

yr

ó

żn

ko

le

jn

o

d

m

ie

n

n

ja

ko

śc

io

w

o

 e

ta

p

y

(s

ta

d

ia

, f

az

y,

 k

ro

ki

)

lu

d

zi

żn

si

ę

n

ie

 t

yl

ko

 t

em

p

em

 

ro

zw

o

ju

 (

p

rz

yr

o

st

u

),

 a

le

 t

ak

że

 

d

yn

am

ik

ą

zm

ia

n

d

łu

g

o

ść

tr

w

an

ia

 e

ta

p

ó

w

 o

ra

ry

tm

 

zm

ia

n

za

ch

o

d

cy

ch

 w

ew

n

ąt

rz

 n

ic

h

 

ce

ch

u

si

ę

d

u

ży

m

 in

d

yw

id

u

al

n

ym

 

zr

ó

żn

ic

o

w

an

ie

m

, z

al

n

ym

 m

. i

n

. o

d

 

ce

ch

 O

U

N

 / 

te

m

p

er

am

en

tu

C

 M

O

D

E

L

 C

Y

K

L

IC

Z

N

O

-F

A

Z

O

W

Y

zm

ia

n

ro

zw

o

jo

w

p

o

le

g

n

tr

an

sf

o

rm

ac

ji

cz

yl

p

rz

ek

sz

ta

łc

an

iu

 ju

ż

p

o

si

ad

an

eg

o

 d

o

św

ia

d

cz

en

ia

 

p

o

d

 w

p

ły

w

em

 n

o

w

eg

o

 d

o

św

ia

d

cz

en

ia

, a

 n

ie

 n

p

ro

st

ej

 k

u

m

u

la

cj

i d

o

św

ia

d

cz

en

ia

ab

ta

ka

 t

ra

n

sf

o

rm

ac

ja

 m

o

g

ła

 z

aj

ść

ko

n

ie

cz

n

je

st

 c

h

w

ilo

w

d

ez

in

te

g

ra

cj

a

w

cz

n

ie

u

tw

o

rz

o

n

yc

h

 s

tr

u

kt

u

p

sy

ch

ic

zn

yc

h

, c

o

 o

w

o

cu

je

 

o

b

n

en

ie

m

 e

fe

kt

yw

n

o

śc

i z

ac

h

o

w

an

ia

 i 

p

o

g

o

rs

ze

n

ie

m

 n

as

tr

o

ju

 je

d

n

o

st

ki

p

o

 f

az

ie

 d

ez

in

te

g

ra

cj

i n

as

p

u

je

 

p

o

n

o

w

n

in

te

g

ra

cj

(r

e-

in

te

g

ra

cj

a)

, a

le

 n

w

sz

ym

 n

u

p

rz

ed

n

io

 p

o

zi

o

m

ie

  c

zy

li 

p

o

w

st

aj

n

o

w

st

ru

kt

u

ra

 p

sy

ch

ic

zn

m

ie

sz

cz

ąc

w

 s

o

b

ie

 c

ść

st

ru

kt

u

ry

 s

ta

re

j w

ra

n

o

w

o

 n

ab

yt

ym

 

d

o

św

ia

d

cz

en

ie

m

 (

in

kl

u

zj

a

)

p

o

d

st

aw

o

w

p

ro

ce

sy

 w

ys

p

u

ce

 w

 s

ta

łe

se

kw

en

cj

i t

o

 

ko

n

st

ru

kc

ja

 v

er

su

s

d

ek

o

n

st

ru

kc

ja

d

o

św

ia

d

cz

en

ia

st

ru

kt

u

ry

za

cj

d

es

tr

u

kt

u

ry

za

cj

a

re

st

ru

kt

u

ry

za

cj

a

d

o

św

ia

d

cz

en

ia

p

o

rz

ąd

ko

w

an

ie

 –

in

te

g

ra

cj

d

ez

in

te

g

ra

cj

re

in

te

g

ra

cj

a

d

o

św

ia

d

cz

en

ia

D

la

 p

rz

y

p

o

m

n

ie

n

ia

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

10

In

s

tr

u

me

n

ta

ln

y

 i

 a

u

to

te

li

c

z

n

y

 s

e

n

s

 

k

o

le

jn

y

c

h

 e

ta

p

ó

w

 /

 O

K

R

E

S

Ó

ż

y

c

ia

A

n

al

iz

żn

yc

h

 

ko

n

ce

p

cj

ro

zw

o

ju

 

p

o

ka

zu

je

p

o

d

o

b

n

ie

 

u

jm

u

je

 

si

ę

w

g

 

n

ic

h

 

se

n

p

rz

em

ia

n

 

ro

zw

o

jo

w

yc

h

 w

 w

yo

d

b

n

io

n

yc

h

 k

o

le

jn

yc

h

 o

kr

es

ac

h

 ż

yc

ia

 /

 e

ta

p

ac

h

 d

ro

g

ży

ci

a,

 t

zn

ja

ko

 

w

zr

as

ta

n

ie

za

le

żn

o

ść

je

d

n

o

st

ki

 o

d

 o

to

cz

en

ia

 w

 r

o

zm

ai

ty

ch

 o

b

sz

ar

ac

h

 je

j f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ia

.

P

ro

b

le

m

 p

o

le

g

n

ty

m

, j

ak

i s

ta

tu

p

rz

yz

n

aj

si

ę

w

cz

n

ie

js

zy

m

 e

ta

p

o

m

 ż

yc

ia

:

1.

cz

tr

ak

tu

je

 s

je

 

in

st

ru

m

en

ta

ln

ie

 

ic

h

 c

el

em

 j

es

p

rz

yg

o

to

w

an

ie

 o

so

b

d

o

 k

o

le

jn

eg

o

 

et

ap

u

 

ży

ci

a,

 

w

yp

o

sa

że

n

ie

 

w

 

ko

m

p

et

en

cj

p

rz

yd

at

n

d

o

 

re

al

iz

ac

ji 

ko

le

jn

yc

h

 

za

d

ro

zw

o

jo

w

yc

h

 (

m

o

d

el

 li

n

io

w

i s

ta

d

ia

ln

o

ri

e

n

ta

c

ja

 p

ro

s

p

e

k

ty

wn

a

)

2.

cz

tr

ak

tu

je

 s

je

 

au

to

te

lic

zn

ie

m

aj

ą

w

ar

to

ść

sa

m

w

 s

o

b

ie

 i

 j

ak

o

 t

ak

ie

 s

ta

n

o

w

fu

n

d

am

en

d

la

 

ko

le

jn

yc

h

 

o

si

ąg

n

ć

ro

zw

o

jo

w

yc

h

 

(m

o

d

el

 

cy

kl

ic

zn

o

-f

az

o

w

o

ri

e

n

ta

c

ja

 t

e

ra

ź

n

ie

js

z

o

ś

c

io

w

o

p

ro

s

p

e

k

ty

wn

a

)

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

11

M

a

u

ri

c

e

D

e

b

e

s

s

e

(1

9

8

3

s

1

7

-1

8

):

(.

..)

 w

sz

el

ki

et

ap

ro

zw

o

ju

 o

d

p

o

w

ia

d

aj

ą

o

d

b

n

ym

 

rz

ec

zy

w

is

to

śc

io

m

(p

o

d

kr

l. 

A

. B

.)

, k

re

 p

o

zw

al

aj

ą

n

w

yr

ó

żn

ie

n

ie

 t

ej

 s

am

ej

 li

cz

b

o

d

b

n

yc

h

 r

o

d

za

w

 

w

yc

h

o

w

an

ia

. W

 k

d

ym

 t

yp

o

w

ym

 s

ta

d

iu

m

 s

w

o

je

g

o

 

ro

zw

o

ju

 w

yc

h

o

w

an

ek

 r

ea

liz

u

je

 r

ó

w

n

o

w

ag

ę

d

yn

am

ic

zn

ą,

 

o

si

ąg

p

rz

ej

śc

io

w

p

u

ła

p

 d

o

sk

o

n

o

śc

i, 

zm

ie

rz

d

o

 

p

ew

n

eg

o

 s

ty

lu

 ż

yc

ia

. <

K

d

w

ie

k,

 k

d

st

an

 ż

yc

ia

>

 

m

ó

w

ju

ż

Ja

n

 J

ak

u

b

 R

o

u

ss

ea

u

<

o

si

ąg

o

d

p

o

w

ie

d

n

d

o

sk

o

n

o

ść

, p

ew

ie

n

 r

o

d

za

j w

ła

śc

iw

ej

 m

u

 d

o

jr

za

ło

śc

i

>

W

yc

h

o

w

aw

ca

 w

in

ie

n

 s

p

rz

yj

te

m

u

 d

ąż

en

iu

, t

ę

w

ła

śn

ie

 

d

o

sk

o

n

o

ść

n

al

o

si

ąg

(.

..)

.”

.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

12

Ja

m

ó

w

D

an

ie

l J

. L

ev

in

so

n

(1

98

6:

 

„[

...

ka

żd

o

kr

es

 ż

yc

ia

 m

sw

ó

w

ła

sn

cz

as

ch

o

ć

st

an

o

w

cz

ęś

ć

w

ks

ze

ca

ło

śc

je

st

 p

rz

ez

 t

ę

ca

ło

ść

za

b

ar

w

ia

n

y.

 Ż

ad

en

 o

kr

es

 w

 ż

yc

iu

 n

ie

 j

es

an

i l

ep

sz

an

w

n

ie

js

zy

 o

d

 p

o

zo

st

yc

h

K

d

m

sw

o

je

 

ko

n

ie

cz

n

m

ie

js

ce

 

w

 

ca

ło

śc

b

ie

g

u

 

ży

ci

ka

żd

w

 t

ę

ca

ło

ść

w

n

o

si

 s

w

ó

w

ła

sn

y,

 

in

d

yw

id

u

al

n

y,

 s

p

ec

yf

ic

zn

w

ad

.”

.

M

e

ta

fo

ry

 ż

y

c

ia

 c

z

ło

w

ie

k

a

:

p

o

ry

 r

o

ku

, p

o

ry

 d

n

ia

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

13

M

a

u

ri

c

e

D

e

b

e

s

s

e

(E

ta

p

w

yc

h

o

w

an

ia

19

52

 /

 1

98

3,

 1

99

6,

 s

24

-2

7)

b

ie

rz

p

o

d

 u

w

ag

ę

zm

ia

n

ę

ca

ło

ks

zt

tu

 f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ia

d

zi

ec

ka

 

te

g

o

 

“w

yp

ro

w

ad

za

ch

ar

ak

te

ry

st

yk

ę

ka

żd

eg

o

 

ko

le

jn

eg

o

 

et

ap

u

, a

 t

ak

że

 je

g

o

 o

kr

le

n

ie

 (

n

az

w

ę)

:

w

ie

d

zi

ec

in

n

eg

o

 p

o

ko

ju

o

d

 n

ar

o

d

zi

n

 d

o

 k

o

ń

ca

 3

 r

o

ku

 ż

yc

ia

w

ie

ko

zi

o

łk

a:

 

o

d

 3

 d

o

 7

 r

o

ku

 ż

yc

ia

w

ie

sz

ko

ln

y:

 

o

d

 6

 d

o

 1

ro

ku

 ż

yc

ia

w

ie

n

ie

p

o

ko

w

 d

o

jr

ze

w

an

ia

o

d

 1

2/

13

 d

o

 1

6/

17

 r

o

ku

 ż

yc

ia

 

w

ie

m

ło

d

zi

cz

eg

o

 e

n

tu

zj

az

m

u

o

d

 1

6/

17

 d

o

 2

ro

ku

 ż

yc

ia

 

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

14

E

ta

p

y

 r

o

z

w

o

ju

 w

 o

k

re

s

ie

 d

z

ie

c

s

tw

a

 

d

o

ra

s

ta

n

ia

 w

g

 

L

S

Wy

g

o

ts

k

ie

g

o

(1

9

3

4

/2

0

0

0

)

o

kr

es

 p

re

n

at

al

n

y

n

ie

m

o

w

ct

w

o

w

ie

p

rz

ed

sz

ko

ln

y

w

ie

sz

ko

ln

y

w

cz

es

n

d

zi

ec

st

w

o

d

o

jr

ze

w

an

ie

 

d

o

ra

st

an

ie

kr

yz

ys

n

ar

o

d

zi

n

kr

yz

ys

17

/1

l.

kr

yz

ys

ro

ku

kr

yz

ys

ro

ku

kr

yz

ys

6/

l.

kr

yz

ys

12

/1

l.

fa

za

 p

rz

ed

-

kr

yz

ys

o

w

a

p

u

n

kt

 k

u

lm

in

ac

yj

n

y

fa

za

 p

o

-

kr

yz

ys

o

w

a

K

ry

z

y

s

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

15

P

o

d

z

ia

ł

b

ie

g

u

 ż

y

c

ia

 c

z

ło

w

ie

k

a

 

n

a

 

e

ry

 

w

g

 

D

a

n

ie

la

 J

L

e

v

in

s

o

n

a

er

I –

p

rz

ed

o

ro

o

ść

22

 la

ta

er

II 

-

w

cz

es

n

d

o

ro

o

ść

17

 –

45

 la

t

er

IV

 –

p

ó

ź

n

d

o

ro

o

ść

p

o

w

ej

 6

la

t

er

III

 -

śr

ed

n

ia

 d

o

ro

o

ść

40

 –

65

 la

t

o

kr

es

 

p

rz

ej

śc

io

w

(1

)

17

-2

l.

o

kr

es

 

p

rz

ej

śc

io

w

(2

)

40

-4

l.

o

kr

es

 

p

rz

ej

śc

io

w

(3

)

60

-6

l.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

16

C

yk

l 1

C

yk

l 2

C

yk

l 3

o

kr

es

 

p

rz

ej

śc

io

w

I

o

kr

es

 

p

rz

ej

śc

io

w

II

a

b

c

a

b

c

a

b

c

W

a

ż

n

e

o

k

re

s

y

 s

ta

b

il

n

e

 i

 p

rz

e

c

io

w

e

 w

 r

o

z

w

o

ju

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

17

K

o

n

c

e

p

c

je

 p

e

ri

o

d

y

z

a

c

ji

 b

ie

g

u

 ż

y

c

ia

 

c

z

ło

w

ie

k

a

er

d

o

ro

o

śc

i w

cz

es

n

ej

 

(1

7-

45

 la

t)

er

d

o

ro

o

śc

i ś

re

d

n

ie

(4

0-

65

 la

t)

er

d

o

ro

o

śc

i p

ó

ź

n

ej

 

(o

d

 6

ro

ku

 ż

yc

ia

)

o

kr

es

 p

rz

ej

śc

io

w

y

(1

7-

22

 la

ta

)

er

p

rz

ed

d

o

ro

o

śc

i

(0

 –

17

 la

t)

D

. J

. L

ev

in

so

n

(

19

86

)

w

ie

n

ie

p

o

ko

w

 d

o

jr

ze

w

an

ia

 

(1

2/

13

-1

6/

17

 la

t)

w

ie

m

ło

d

zi

cz

eg

o

 e

n

tu

zj

az

m

u

 

(1

6/

17

 –

18

/2

la

t)

w

ie

d

zi

ec

in

n

eg

o

 p

o

ko

ju

 (

0-

l.)

w

ie

ko

zi

o

łk

a

(3

-6

/7

 la

t)

w

ie

sz

ko

ln

(6

/7

-1

2/

13

 la

t)

M

. D

eb

es

se

(

19

52

/

19

83

/1

99

6)

w

cz

es

n

d

o

ro

o

ść

(1

8/

20

 –

30

/3

la

t)

śr

ed

n

ia

 d

o

ro

o

ść

(3

0/

35

 –

60

/8

la

t)

p

ó

ź

n

d

o

ro

o

ść

(o

d

 6

0/

65

 la

t)

ad

o

le

sc

en

cj

(1

2/

13

 –

18

/2

la

t)

w

ie

n

ie

m

o

w

cy

 (

0-

r.

ż

.)

d

zi

ec

st

w

o

 (

1-

la

t)

w

ie

za

b

aw

(3

-5

la

t)

w

ie

sz

ko

ln

(6

-1

la

t)

E

. H

. E

ri

ks

o

n

(

19

50

/1

99

7)

w

ie

d

o

jr

ze

w

an

ia

 (

12

/1

17

/1

la

t)

n

ie

m

o

w

ct

w

o

 (

0-

ro

ż

yc

ia

)

w

cz

es

n

d

zi

ec

st

w

o

 (

1-

la

ta

)

w

ie

p

rz

ed

sz

ko

ln

y

(3

 –

6/

la

t)

w

ie

sz

ko

ln

(6

/7

 -

12

/1

la

t)

L

. S

. W

yg

o

ts

ki

(

19

34

19

84

/2

00

0)

o

d

 1

8

/2

0

 l

a

t

1

0

/1

2

 –

1

8

/2

0

 l

a

t

0

 –

1

0

/1

2

 l

a

t

W

ie

k

D

o

ro

s

ło

ść

D

o

ra

s

ta

n

ie

D

z

ie

c

s

tw

o

E

ta

p

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

18

O

k

re

s

 d

o

ra

s

ta

n

ia

 j

a

k

o

 

o

k

re

s

 

p

rz

e

c

io

w

y

mi

ę

d

z

y

 

d

z

ie

c

s

tw

e

a

 d

o

ro

s

ło

ś

c

D

o

ra

s

ta

n

ie

:

s

ta

rt

s

a

m

o

d

z

ie

ln

e

 

ż

y

c

ie

o

s

o

b

is

te

 i

 

s

p

o

łe

c

z

n

e

D

z

ie

c

s

tw

o

:

b

u

d

o

w

a

n

ie

 

p

o

d

s

ta

s

a

m

o

d

z

ie

ln

e

g

o

 

fu

n

k

c

jo

n

o

w

a

n

ia

D

o

ro

s

ło

ść

:

k

o

rz

y

s

ta

n

ie

 

z

 s

a

m

o

d

z

ie

ln

o

śc

i

d

la

 s

ie

b

ie

 i

 d

la

 

in

n

y

c

h

p

rz

e

d

d

o

ro

s

ło

ść

d

o

ro

s

ło

ść

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

19

Na

s

z

a

 p

ro

p

o

z

y

c

ja

(B

rz

ez

sk

a,

 A

p

p

el

t,

 Z

łk

o

w

sk

a,

 2

00

8,

 II

 w

yd

. p

o

p

ra

w

io

n

20

10

)

e

ra

 I

o

b

ej

m

u

je

 r

o

zw

ó

w

 o

kr

es

ie

 p

re

n

at

al

n

ym

i d

o

 

ko

ń

ca

 p

ie

rw

sz

eg

o

 r

o

ku

 ż

yc

ia

e

ra

 I

I

d

o

ty

cz

ro

zw

o

ju

 

w

 o

kr

es

ie

 d

zi

ec

st

w

a

, t

j. 

o

d

 u

ko

ń

cz

en

ia

 1

 r

o

ku

 ż

yc

ia

 d

o

 o

k.

 1

0/

12

 r

o

ku

 ż

yc

ia

e

ra

 I

II

to

 

o

kr

es

 d

o

ra

st

an

ia

cz

yl

i o

d

 1

0/

12

 d

o

 2

0/

25

 

ro

ku

 ż

yc

ia

e

ra

 I

V

to

 

d

o

ro

o

ść

o

d

 2

0/

25

 r

o

ku

 ż

yc

ia

 a

ż

p

o

 

je

g

o

 k

re

s.

 

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

20

E

ra

 I

O

kr

es

 p

re

n

at

al

n

y,

 

p

er

in

at

al

n

y

i n

ie

m

o

w

ct

w

o

O

d

 p

o

cz

ę

ci

d

o

 k

o

ń

ca

 1

 r

. ż

.

E

ra

 I

I

D

zi

ec

st

w

o

w

cz

es

n

e,

 ś

ro

d

ko

w

i p

ó

ź

n

e

O

d

 k

o

ń

ca

 1

 r

. ż

d

o

 1

0/

12

 r

. ż

.

E

ra

 I

II

D

o

ra

st

an

ie

w

cz

es

n

i p

ó

ź

n

e

O

d

 1

0/

12

 r

.

d

o

 2

0/

25

 r

. ż

.

E

ra

 I

V

D

o

ro

o

ść

w

cz

es

n

a,

 ś

ro

d

ko

w

i p

ó

ź

n

a

O

d

 2

0/

25

 r

. ż

d

o

 k

o

ń

ca

 ż

yc

ia

S

en

zm

ia

n

 r

o

zw

o

jo

w

yc

h

:

P

o

d

s

ta

wy

 

e

g

z

y

s

te

n

c

ji

S

en

zm

ia

n

 r

o

zw

o

jo

w

yc

h

:

O

d

b

n

o

ść

s

a

m

o

d

z

ie

ln

o

ść

S

en

zm

ia

n

 r

o

zw

o

jo

w

yc

h

:

K

o

mp

e

te

n

c

je

 i

 

o

d

p

o

w

ie

d

z

ia

ln

o

ść

S

en

zm

ia

n

 r

o

zw

o

jo

w

yc

h

:

S

e

n

s

 ż

y

c

ia

to

ż

s

a

mo

ść

O

kr

es

 p

rz

ej

śc

io

w

I

p

rz

e

ło

m

 

n

a

ro

d

z

in

y

 /

 

d

z

ie

c

s

tw

o

O

kr

es

 p

rz

ej

śc

io

w

II

p

rz

e

ło

m

d

z

ie

c

s

tw

o

 /

 

d

o

ra

s

ta

n

ie

O

kr

es

 p

rz

ej

śc

io

w

III

p

rz

e

ło

m

d

o

ra

s

ta

n

ie

 /

 

d

o

ro

s

ło

ść

P

o

d

z

ia

ł

ż

y

c

ia

 c

z

ło

w

ie

k

a

 n

a

 e

ry

 r

o

z

w

o

ju

 –

p

ro

p

o

z

y

c

ja

 w

ła

s

n

a

Ź

d

ło

B

rz

ez

sk

a,

 A

p

p

el

t,

 Z

łk

o

w

sk

a,

 2

00

8,

 II

 w

yd

. p

o

p

ra

w

io

n

20

10

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

21

S

O

M

A

P

O

L

IS

P

S

Y

C

H

E

E

R

A

 I

p

o

d

s

ta

w

y

 

e

g

z

y

s

te

n

c

ji

S

O

M

A

P

O

L

IS

P

S

Y

C

H

E

E

R

A

 I

I

o

d

b

n

o

ść

s

a

m

o

d

z

ie

ln

o

ść

S

O

M

A

P

O

L

IS

P

S

Y

C

H

E

P

S

Y

C

H

E

E

R

A

 I

II

k

o

mp

e

te

n

c

ja

 i

 

o

d

p

o

w

ie

d

z

ia

l-

n

o

ść

S

O

M

A

P

O

L

IS

P

S

Y

C

H

E

P

S

Y

C

H

E

E

R

A

 I

V

s

e

n

s

 ż

y

c

ia

 i

 

to

ż

s

a

mo

ść

O

k

re

s

 p

re

n

a

ta

ln

y

 i

 

w

ie

k

 n

ie

m

o

w

c

y

D

z

ie

c

s

tw

o

D

o

ra

s

ta

n

ie

D

o

ro

s

ło

ść

D

o

mi

n

a

n

ta

 i

 i

 c

e

ro

z

w

o

ju

 w

 c

z

te

re

c

h

 e

ta

p

a

c

h

 ż

y

c

ia

Ź

d

ło

B

rz

ez

sk

a,

 A

p

p

el

t,

 Z

łk

o

w

sk

a,

 2

00

8,

 II

 w

yd

. p

o

p

ra

w

io

n

20

10

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

22

T

ro

is

ta

 n

a

tu

ra

 c

z

ło

w

ie

k

a

b

io

p

s

y

c

h

o

-

s

p

o

łe

c

z

n

a

Z

m

ie

n

ia

ce

 s

w

 k

o

le

jn

yc

h

 e

ta

p

ac

h

 ż

yc

ia

 s

p

o

so

b

d

zi

an

ia

 s

ą

ef

ek

te

m

 o

d

cz

u

w

an

yc

h

 

ro

zb

ie

żn

o

śc

i i

 n

ap

ć

(k

o

n

fl

ik

w

),

 ja

ki

p

o

w

st

aj

ą

w

ew

n

ąt

rz

 A

ry

st

o

te

le

so

w

sk

ie

tr

ia

d

P

s

y

c

h

e

 –

S

o

ma

 -

P

o

li

s

o

ra

sp

o

so

b

ó

w

 r

ad

ze

n

ia

 s

o

b

ie

 z

 n

im

i (

p

o

r.

 

E

ri

ks

o

n

, 1

96

8,

 s

. 2

89

-2

90

).

 

W

 p

ew

n

ym

 p

rz

yb

liż

en

iu

 m

o

żn

p

o

w

ie

d

zi

, i

ż

tr

zy

 c

śc

i s

ad

o

w

o

so

b

o

w

o

śc

i, 

m

ia

n

o

w

ic

ie

 

id

e

g

o

i

s

u

p

e

re

g

o

, u

jm

o

w

an

d

yn

am

ic

zn

ie

 o

d

n

o

sz

ą

si

ę

d

o

 

kl

u

cz

o

w

yc

h

 p

ro

ce

w

 d

et

er

m

in

u

cy

ch

 p

rz

eb

ie

g

 i 

d

yn

am

ik

ę

ro

zw

o

ju

 c

o

w

ie

ka

ty

m

 s

am

ym

 o

d

n

o

sz

ą

si

ę

d

o

 t

rz

ec

h

 a

sp

ek

w

 c

o

w

ie

ka

. I

 t

ak

:

id

 

u

jm

o

w

an

d

yn

am

ic

zn

ie

 o

d

n

o

si

 s

d

o

 w

ew

n

ęt

rz

n

eg

o

, o

rg

an

iz

m

ic

zn

eg

o

p

ro

ce

su

 

d

et

er

m

in

u

ce

g

o

 d

yn

am

ik

ę

i e

n

er

g

cy

kl

u

 ż

yc

io

w

eg

o

 je

d

n

o

st

ki

, a

 w

g

łó

w

n

ie

 d

o

 

as

p

ek

tu

 

S

o

ma

s

u

p

e

re

g

o

u

jm

o

w

an

d

yn

am

ic

zn

ie

 d

o

ty

cz

“p

ro

ce

su

 s

p

o

łe

cz

n

eg

o

 łą

cz

en

ia

 s

żn

yc

h

 e

g

o

w

 c

o

ść

w

so

cj

al

iz

o

w

an

ia

 “

n

at

u

ry

je

d

n

o

st

ki

 i 

ty

m

 s

am

ym

 d

o

ty

cz

as

p

ek

tu

 

P

o

li

s

e

g

o

u

jm

o

w

an

d

yn

am

ic

zn

ie

 o

b

ej

m

u

je

 p

ro

ce

w

ew

n

ąt

rz

p

sy

ch

ic

zn

ej

o

rg

an

iz

ac

ji 

g

ro

m

ad

zo

n

eg

o

 d

o

św

ia

d

cz

en

ia

 (

“s

yn

te

za

 e

g

o

”)

, u

ki

er

u

n

ko

w

u

ce

g

o

 c

el

o

w

d

zi

an

ia

 

je

d

n

o

st

ki

 i 

o

d

n

o

si

 s

d

o

 a

sp

ek

tu

 

P

s

y

c

h

e

ja

p

is

ze

 E

ri

H

. E

ri

ks

o

n

(1

99

7,

 s

. 2

04

):

“E

g

o

je

st

 w

<

w

ew

n

ęt

rz

n

ą

in

st

an

cj

ą>

 p

o

w

st

ą,

 a

b

st

rz

ec

 o

w

eg

o

 p

o

rz

ąd

ku

 

w

ew

n

ąt

rz

 je

d

n

o

st

ki

, o

d

 k

re

g

o

 z

al

p

o

rz

ąd

ek

 w

 ś

w

ie

ci

ze

w

n

ęt

rz

n

ym

”.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

23

Ge

n

e

z

a

 z

a

d

a

ń

ro

z

w

o

jo

w

y

c

h

R

. J

. H

av

ig

h

u

rs

ta

(1

98

1)

 k

o

n

ce

p

cj

za

d

an

ia

 r

o

zw

o

jo

w

eg

o

n

o

w

e

 k

o

m

p

e

te

n

c

je

o

c

z

e

k

iw

a

n

ia

 s

p

o

łe

c

z

n

e

n

a

c

is

k

s

p

o

łe

c

z

n

e

P

o

li

s

z

mi

e

n

ia

c

y

 s

o

rg

a

n

iz

m

n

a

c

is

k

b

io

lo

g

ic

z

n

e

S

o

ma

n

a

b

y

te

 k

o

mp

e

te

n

c

je

n

a

c

is

k

p

s

y

c

h

ic

z

n

e

P

s

y

c

h

e

z

a

d

a

n

ie

 

ro

z

w

o

jo

w

e

k

ry

z

y

s

ro

z

wi

ą

z

a

n

ie

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

24

Ja

o

kr

la

to

 

B

. M

. N

ew

m

an

 i 

P

h

. R

. N

ew

m

an

(o

p

. c

it

., 

s.

 3

4)

ce

le

m

 o

p

an

o

w

yw

an

ia

 n

o

w

yc

h

 k

o

m

p

et

en

cj

i j

es

le

p

sz

ra

d

ze

n

ie

 s

o

b

ie

 z

 w

yz

w

an

ia

m

i, 

ja

ki

st

aw

ia

 ż

yc

ie

, t

j. 

“a

kt

yw

n

p

o

ko

n

yw

an

ie

 s

tr

es

u

 i 

p

o

sz

u

ki

w

an

ie

 o

ra

w

yt

w

ar

za

n

ie

 n

o

w

yc

h

 

ro

zw

za

ń

”.

 

Z

R

o

b

er

te

m

 W

h

it

e’

m

(1

97

4;

 z

a:

 o

p

. c

it

., 

s.

 3

4-

35

w

an

ia

tr

zy

 

as

p

ek

ty

 t

ak

ic

h

 d

zi

1.

zd

o

ln

o

ść

g

ro

m

ad

ze

n

ia

 i 

p

rz

et

w

ar

za

n

ia

 n

o

w

y

c

h

 

in

fo

rma

c

ji

2.

zd

o

ln

o

ść

u

tr

zy

m

yw

an

ia

 k

o

n

tr

o

li 

n

ad

 s

w

o

im

 s

ta

n

e

m

 

e

mo

c

jo

n

a

ln

y

m,

3.

zd

o

ln

o

ść

d

o

 s

w

o

b

o

d

n

eg

o

 k

o

rz

ys

ta

n

ia

 z

 z

a

s

o

b

ó

w

 

o

to

c

z

e

n

ia

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

25

C

zy

n

n

ik

 r

yz

yk

=

 c

zy

n

n

ik

 z

w

ks

za

cy

 p

rz

ec

że

n

ie

 

sy

st

em

u

 r

eg

u

la

cj

i z

ac

h

o

w

an

ia

 d

o

 t

ak

ie

g

o

 s

to

p

n

ia

że

 b

ez

 in

te

rw

en

cj

i z

ew

n

ęt

rz

n

ej

n

ie

m

o

żl

iw

je

st

 

u

tr

zy

m

an

ie

:

H

O

M

E

O

S

T

A

Z

Y

=

 s

ta

n

u

 o

p

ty

m

al

n

eg

o

 f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ia

 

H

O

M

E

O

R

E

Z

Y

=

 d

o

ty

ch

cz

as

o

w

eg

o

 p

rz

eb

ie

g

u

 p

ro

ce

su

 

ro

zw

o

ju

 z

g

o

d

n

eg

o

 z

 g

en

o

ty

p

em

 c

zy

li 

tz

w

K

R

E

O

D

U

n

p

o

zi

o

m

ie

 d

la

 je

d

n

o

st

ki

 o

p

ty

m

al

n

ym

 z

 p

u

n

kt

u

 w

id

ze

n

ia

 

d

o

b

ro

c

d

o

p

a

s

o

w

a

n

ia

g

en

o

ty

p

 –

śr

o

d

o

w

is

ko

 

(

g

o

o

d

n

e

s

s

o

fi

t

)

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

26

g

re

ck

ie

g

o

h

o

m

o

ío

s

-

p

o

d

o

b

n

y,

 r

ó

w

n

st

ás

is

tr

w

an

ie

zd

o

ln

o

ść

d

o

 u

tr

zy

m

an

ia

 

S

T

A

N

U

 d

yn

am

ic

zn

ej

 

w

n

o

w

ag

i

śr

o

d

o

w

is

ka

, w

 k

ry

m

 z

ac

h

o

d

p

ro

ce

sy

 

b

io

lo

g

ic

zn

(=

 r

ó

w

n

o

w

ag

p

ły

n

ó

w

 w

ew

n

ąt

rz

-

i z

ew

n

ąt

rz

 -

ko

m

ó

rk

o

w

yc

h

)

p

o

ci

h

o

m

eo

st

az

w

p

ro

w

ad

zi

ł

W

al

te

C

A

N

N

O

N

w

  r

o

ku

 

19

39

 

n

p

o

d

st

aw

ie

 z

o

że

ń

C

la

u

d

e’

a

B

er

n

ar

d

a

(

18

57

n

t.

 s

ta

b

iln

o

śc

i ś

ro

d

o

w

is

ka

 

w

ew

n

ęt

rz

n

eg

o

h

o

m

eo

st

az

je

st

 p

o

d

st

aw

o

w

ym

 p

o

ci

em

 w

 f

iz

jo

lo

g

ii

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

27

p

o

ci

st

o

so

w

an

w

 p

sy

ch

o

lo

g

ii 

zd

ro

w

ia

 d

la

 o

kr

le

n

ia

 

m

ec

h

an

iz

m

u

 a

d

ap

ta

cy

jn

eg

o

 

zd

o

ln

o

ść

o

rg

an

iz

m

u

 d

o

 

za

ch

o

w

an

ia

 r

ó

w

n

o

w

ag

i

p

o

d

st

aw

o

w

yc

h

 

p

ar

am

et

w

 b

io

lo

g

ic

zn

yc

h

, d

zi

ęk

i s

p

ra

w

n

ej

 c

zy

n

n

o

śc

i u

ad

ó

w

 

re

g

u

la

cy

jn

yc

h

ci

ep

ło

ta

 c

ia

ła

, c

n

ie

n

ie

 k

rw

i, 

p

H

i o

b

to

ść

p

ły

n

ó

w

 u

st

ro

jo

w

yc

h

, s

że

n

ie

 r

ó

żn

yc

h

 s

ad

n

ik

ó

w

 c

h

em

ic

zn

yc

h

 

n

p

. u

tr

zy

m

an

ie

 s

ta

łe

g

o

 p

o

zi

o

m

u

 s

że

n

ia

 g

lu

ko

zy

 w

kr

w

i

te

n

d

en

cj

u

ad

ó

w

 b

io

lo

g

ic

zn

yc

h

 (

n

p

. e

ko

sy

st

em

ó

w

d

o

 

o

p

ie

ra

n

ia

 s

zm

ia

n

o

m

 ś

ro

d

o

p

w

is

ka

i t

rw

an

ia

 w

 s

ta

n

ie

 

w

n

o

w

ag

i

m

ec

h

an

iz

m

re

g

u

la

cy

jn

o

p

ie

ra

si

ę

n

za

sa

d

zi

sp

rz

ęż

en

ia

 

zw

ro

tn

eg

o

i s

ą

zw

za

n

u

ad

em

 n

er

w

o

w

ym

 o

ra

sy

st

em

em

 w

yd

zi

el

an

ia

 w

ew

n

ęt

rz

n

eg

o

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

28

C

o

n

ra

d

 H

al

 W

A

D

D

IN

G

T

O

N

(1

90

19

75

)

W

ym

y

W

ym

y

ś

ś

li

li

ł

ł

s

s

ł

ł

o

w

o

 "

o

w

o

 "

h

o

m

eo

re

za

h

o

m

eo

re

za

("

g

r.

 

("

g

r.

 

h

o

m

o

io

rh

es

is

h

o

m

o

io

rh

es

is

),

 

),

 

kt

kt

ó

ó

re

 o

zn

ac

za

 S

T

A

B

IL

IZ

A

C

J

re

 o

zn

ac

za

 S

T

A

B

IL

IZ

A

C

J

Ę

Ę

al

n

ie

 s

ta

n

u

 (

ja

w

 p

rz

yp

ad

ku

 h

o

m

eo

st

az

y)

al

n

ie

 s

ta

n

u

 (

ja

w

 p

rz

yp

ad

ku

 h

o

m

eo

st

az

y)

le

cz

 

le

cz

 

D

Y

N

A

M

IK

I I

 K

IE

R

U

N

K

U

 P

R

Z

E

B

IE

G

U

 P

R

O

C

E

S

U

 

D

Y

N

A

M

IK

I I

 K

IE

R

U

N

K

U

 P

R

Z

E

B

IE

G

U

 P

R

O

C

E

S

U

 

R

O

Z

W

O

JU

R

O

Z

W

O

JU

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

29

P

E

JZ

A

P

E

JZ

A

Ż

Ż

E

P

IG

E

N

E

T

Y

C

Z

N

Y

E

P

IG

E

N

E

T

Y

C

Z

N

Y

F

IG

3

R

e

p

re

s

e

n

ta

ti

o

n

 

o

th

e

 

e

p

ig

e

n

e

ti

c

 

la

n

d

s

c

a

p

e

T

h

e

 

b

a

ll

 

re

p

re

s

e

n

ts

 c

e

ll

 f

a

te

T

h

e

 v

a

ll

e

y

s

 a

re

 t

h

e

 d

if

fe

re

n

fa

te

s

 t

h

e

 c

e

ll

 m

ig

h

ro

ll

 

in

to

A

th

e

 b

e

g

in

n

in

g

 o

it

s

 j

o

u

rn

e

y

d

e

v

e

lo

p

m

e

n

is

 p

la

s

ti

c

a

n

d

 a

 c

e

ll

 c

a

n

 

b

e

c

o

m

e

 

m

a

n

y

 

fa

te

s

H

o

w

e

v

e

r,

 

a

s

 

d

e

v

e

lo

p

m

e

n

p

ro

c

e

e

d

e

s

c

e

rt

a

in

 

d

e

c

is

io

n

s

 c

a

n

n

o

b

e

 r

e

v

e

rs

e

d

.

F

ro

m

 W

a

d

d

in

g

to

n

 (

7

7

).

F

IG

3

R

e

p

re

s

e

n

ta

ti

o

n

 

o

th

e

 

e

p

ig

e

n

e

ti

c

 

la

n

d

s

c

a

p

e

T

h

e

 

b

a

ll

 

re

p

re

s

e

n

ts

 c

e

ll

 f

a

te

T

h

e

 v

a

ll

e

y

s

 a

re

 t

h

e

 d

if

fe

re

n

fa

te

s

 t

h

e

 c

e

ll

 m

ig

h

ro

ll

 

in

to

A

th

e

 b

e

g

in

n

in

g

 o

it

s

 j

o

u

rn

e

y

d

e

v

e

lo

p

m

e

n

is

 p

la

s

ti

c

a

n

d

 a

 c

e

ll

 c

a

n

 

b

e

c

o

m

e

 

m

a

n

y

 

fa

te

s

H

o

w

e

v

e

r,

 

a

s

 

d

e

v

e

lo

p

m

e

n

p

ro

c

e

e

d

e

s

c

e

rt

a

in

 

d

e

c

is

io

n

s

 c

a

n

n

o

b

e

 r

e

v

e

rs

e

d

.

F

ro

m

 W

a

d

d

in

g

to

n

 (

7

7

).

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

30

[F

ig

 1

2]

 T

h

co

m

p

le

sy

st

em

 o

in

te

ra

ct

io

n

u

n

d

er

ly

in

g

 t

h

ep

ig

en

et

ic

 la

n

d

sc

ap

(W

ad

d

in

g

to

n

,1

95

6)

U

k

ła

d

y

 f

u

n

k

c

jo

n

a

ln

e

 mó

z

g

u

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

31

Z

m

ia

n

k

re

o

d

u

w

 w

yn

ik

u

 k

ry

ty

cz

n

yc

h

 w

yd

ar

ze

ń

ży

ci

o

w

yc

h

Ja

p

o

m

ó

w

 p

o

ko

n

an

iu

 

te

j d

ro

g

i ?

F

ig

u

re

 1

S

ke

tc

h

 o

fi

tn

es

la

n

d

sc

ap

e.

 

T

h

ar

ro

w

s

in

d

ic

at

th

p

re

fe

rr

ed

 f

lo

w

 

o

p

o

p

u

la

ti

o

n

o

n

 t

h

la

n

d

sc

ap

e,

 a

n

d

 t

h

p

o

in

ts

 

A

an

d

 

C

ar

lo

ca

l o

p

ti

m

a.

 T

h

re

d

 b

al

l

in

d

ic

at

es

 a

 p

o

p

u

la

ti

o

n

 t

h

at

 m

o

ve

fr

o

m

 a

 v

er

lo

w

 f

it

n

es

va

lu

e

to

 t

h

to

p

 o

p

ea

k.

 

Ill

u

st

ra

ti

o

n

 b

C

. O

. W

ilk

e,

 2

00

1.

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

32

D

w

p

o

zi

o

m

d

zi

an

ia

 c

zy

n

n

ik

ó

w

 r

yz

yk

a

Z

as

o

b

je

d

n

o

st

ki

 

o

ra

w

sp

ar

ci

ze

w

n

ąt

rz

 s

ą

n

ie

w

ys

ta

rc

za

ce

C

o

ra

w

ks

ze

 

i t

rw

aj

ąc

w

 c

za

si

za

ó

ca

n

ie

 h

o

m

eo

st

az

y

za

ó

ce

n

ie

 

h

o

m

eo

re

zy

S

ty

m

u

la

cj

p

ro

ce

su

 

ro

zw

o

ju

Z

ab

u

rz

en

ie

 

p

ro

ce

su

 

ro

zw

o

ju

P

o

z

io

2

:

za

ó

ce

n

ie

 

h

o

m

eo

st

az

y

Z

as

o

b

je

d

n

o

st

ki

 o

ra

w

sp

ar

ci

ze

w

n

ąt

rz

 

w

ys

ta

rc

za

ce

u

tr

zy

m

an

ie

 

o

p

ty

m

al

n

eg

o

 s

ta

n

u

st

ab

ili

za

cj

a

P

o

z

io

1

:

st

ag

n

ac

ja

R

Y

Z

Y

K

O

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

33

lif

e-

sp

an

d

ev

el

o

p

m

en

ta

lp

sy

ch

o

lo

g

y

o

kr

es

 p

rz

ej

śc

io

w

(t

ra

n

si

ti

o

n

, t

ra

n

si

ti

o

n

al

p

er

io

d

)

o

kr

es

 s

ta

b

iln

w

 c

yk

lu

 r

o

zw

o

ju

te

m

p

o

, d

yn

am

ik

a,

 r

yt

m

, l

o

g

ik

ro

zw

o

ju

kr

yz

ys

 r

o

zw

o

jo

w

n

o

rm

at

yw

n

i n

ie

n

o

rm

at

yw

n

y

w

ar

to

ść

au

to

te

lic

zn

a,

 w

ar

to

ść

in

st

ru

m

en

ta

ln

a

n

ac

is

ki

 b

io

lo

g

ic

zn

e,

 s

p

o

łe

cz

n

e,

 p

sy

ch

ic

zn

e

za

d

an

ie

 r

o

zw

o

jo

w

e

h

o

m

eo

st

az

a,

 h

o

m

eo

re

za

i k

re

o

d

d

o

b

ro

ć

d

o

p

as

o

w

an

ia

 g

en

o

ty

p

 -

śr

o

d

o

w

is

ko

background image

A

nn

I. 

B

rz

ez

sk

a,

 W

yk

ła

ku

rs

ow

y:

 

P

sy

ch

ol

og

ia

 r

oz

w

oj

cz

ło

w

ie

ka

R

. a

k.

 2

01

0/

20

11

.  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

W

ar

sz

aw

a:

 S

W

P

S

34