Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996 83

SPORY I WÑTPLIWOÂCI

W

ciàgu ostatnich
6 lat liczba za-

chorowaƒ na raka pro-
staty (inaczej gruczo∏u
krokowego lub stercza)
wzros∏a w Stanach Zje-
dnoczonych trzykrot-

nie: ze 100 tys. w 1990 roku do 317 tys.
w roku bie˝àcym (dane szacunkowe).
Ten nag∏y wzrost liczby rejestrowanych
nowych zachorowaƒ jest wynikiem
wprowadzenia na poczàtku lat osiem-
dziesiàtych nowych testów pozwalajà-
cych na stwierdzenie obecnoÊci uprzed-
nio niewykrywalnych nowotworów.
Dzi´ki oznaczaniu w surowicy krwi do-
ros∏ego m´˝czyzny iloÊci bia∏ka, zwa-
nego specyficznym antygenem sterczo-
wym (PSA – prostate-specific antigen),
mo˝na wykryç raka prostaty na 5 lub
wi´cej lat przed pojawieniem si´ innych
objawów tej choroby.

Wydawa∏oby si´ wi´c, ˝e przeprowa-

dzenie testu PSA u wszystkich m´˝-
czyzn jest ze wszech miar po˝yteczne.
Z regu∏y bowiem szybsze rozpoznanie
raka daje wi´kszà szans´ na jego wyle-
czenie. Ponadto rak gruczo∏u krokowe-
go zbiera obecnie obfite ˝niwo: ponad
40 tys. Amerykanów umrze z tego po-
wodu w 1996 roku, co czyni z tej cho-
roby drugi (po raku p∏uca) nowotwór
powodujàcy najwi´kszà liczb´ zgonów
m´˝czyzn w USA i daje jej zarazem szó-
stà pozycj´ na liÊcie g∏ównych przyczyn
Êmierci amerykaƒskich m´˝czyzn. Ra-
ka stercza cz´sto okreÊla si´ jako scho-
rzenie, które nie tyle jest bezpoÊrednià
przyczynà zgonu, ile raczej z którà
umierajà starsi panowie (poniewa˝ roz-
wój raka gruczo∏u krokowego bywa du-
˝o wolniejszy od nowotworów innych
narzàdów). Cz´stoÊç jego wyst´powa-
nia, wspó∏czynnik umieralnoÊci oraz
Êredni wiek chorych w chwili rozpozna-
nia sà bardzo podobne do danych staty-
stycznych dotyczàcych raka piersi. Co
wi´cej, w zaawansowanym stadium nie
mo˝na go ju˝ skutecznie wyleczyç.

Ciàgle jednak wielu lekarzy, polity-

ków i pacjentów wàtpi w celowoÊç po-
wszechnego stosowania testu PSA do
badaƒ przesiewowych. Zniech´cajà
ich nie tylko koszty zwiàzane z tymi
badaniami i w konsekwencji z lecze-
niem, rz´du miliardów dolarów, ale
tak˝e fakt, ˝e do tej pory nikt tak na-
prawd´ nie wie, czy wprowadzenie
powszechnych badaƒ przesiewowych
da jakàkolwiek korzyÊç przeci´tnemu

pacjentowi lub zmniejszy umieralnoÊç
w ca∏ej populacji.

Wiele argumentów przemawia za

wprowadzeniem badaƒ przesiewowych.
Test PSA jest bardzo wydajnym narz´-
dziem diagnostycznym: u oko∏o 30%
m´˝czyzn z podwy˝szonym st´˝eniem
PSA w surowicy krwi podczas biopsji
stwierdza si´ raka stercza. Nie ma wàt-
pliwoÊci, ˝e badania przesiewowe umo˝-
liwiajà wykrycie wielu przypadków ra-
ka, które zosta∏yby przeoczone podczas
tradycyjnego badania gruczo∏u kroko-
wego per rectum (przez odbyt). Ponadto
przypadki raka stercza wykrywane za
pomocà testu PSA to prawie zawsze no-
wotwory wi´ksze i bardziej agresywne
ni˝ te, które stwierdza si´
podczas autopsji m´˝-
czyzn zmar∏ych z innego
powodu.

Oznaczanie poziomu

PSA pozwala cz´sto na
wykrycie raka we wcze-
snym stadium, kiedy szan-
se na wyleczenie sà naj-
wi´ksze. Przed wprowa-
dzeniem testu oko∏o

2

/

3

rozpoznawanych przy-
padków raka stercza wy-
kracza∏o poza torebk´
gruczo∏u, co w zasadzie
oznacza, ˝e choroba jest
nieuleczalna. Wi´kszoÊç
pacjentów mia∏a do wy-
boru terapi´ hormonalnà
albo usuni´cie jàder, przy
czym ˝adna z tych metod
nie dawa∏a gwarancji pe∏-
nego wyleczenia, umo˝li-
wiajàc jedynie kilkuletnie
przed∏u˝enie ˝ycia. Dzi-
siaj natomiast niemal

2

/

3

przypadków

raka stercza rozpoznawanych podczas
badaƒ przesiewowych to guzy ograni-
czone do samego gruczo∏u, a wi´c ca∏ko-
wicie uleczalne chirurgicznie lub meto-
dà radioterapii.

Dlatego zarówno American Cancer

Society, jak i American Urological As-
sociation zalecajà, aby m´˝czyêni po
pi´çdziesiàtce o przeci´tnym dalszym
trwaniu ˝ycia co najmniej 10 lat byli raz
w roku poddawani badaniu palpacyj-
nemu gruczo∏u krokowego i testowi na
st´˝enie PSA w surowicy krwi. M´˝-
czyêni o wysokim ryzyku zachorowa-
nia na raka stercza, w∏àczajàc w to Ame-
rykanów afrykaƒskiego pochodzenia
(których dieta i niedostateczna opieka

zdrowotna czynià podatnymi na t´ cho-
rob´), a tak˝e ci, w których rodzinach
odnotowano przypadki zachorowaƒ na
ten rodzaj nowotworu, powinni byç ba-
dani ju˝ po ukoƒczeniu 40 lat.

Zarazem brak jednoznacznych dowo-

dów, ˝e wczesne wykrycie raka gruczo-
∏u krokowego dzi´ki okresowym bada-
niom przesiewowym za pomocà testu
PSA (lub w badaniu per rectum) faktycz-
nie zmniejsza umieralnoÊç z powodu
tego nowotworu.

Niektórzy przeciwnicy badaƒ prze-

siewowych wskazujà na dane dotyczà-
ce umieralnoÊci jako dowód na to, ˝e
test PSA nie ratuje ˝ycia chorych. Pod-
kreÊlajà, ˝e olbrzymi wzrost liczby

wczeÊnie rozpoznanych dzi´-
ki testom PSA przypadków
raka gruczo∏u krokowego nie
spowodowa∏ istotnego obni-
˝enia wspó∏czynnika umieral-
noÊci w ciàgu ostatnich 10 lat.
Argument ten jednak nie wy-
trzymuje krytyki. Poniewa˝
rak gruczo∏u krokowego roz-
wija si´ wolniej od innych no-
wotworów i potrzebuje 10 lub
wi´cej lat, aby zagroziç ˝yciu
chorego, obni˝enia wspó∏-
czynnika umieralnoÊci nie
mo˝na si´ spodziewaç wcze-
Êniej ni˝ po up∏ywie wielu lat.
Je˝eli powszechnoÊç testu PSA
rzeczywiÊcie wp∏ynie na ob-
ni˝enie umieralnoÊci z powo-
du raka gruczo∏u krokowego,
b´dzie to prawdopodobnie
widoczne dopiero na prze∏o-
mie tego stulecia.

Inne zastrze˝enia wobec ba-

daƒ przesiewowych za pomo-

cà testu PSA zwiàzane sà z doÊç zaska-
kujàcym zjawiskiem: otó˝ w wi´kszoÊci
przypadków rozrost komórek nowo-
tworowych w gruczole krokowym nie
prowadzi do rozwoju powa˝nej choro-
by lub Êmierci. U oko∏o

1

/

3

m´˝czyzn

powy˝ej 50 lat stwierdza si´ pewne for-
my raka stercza, ale spowodujà one
Êmierç lub kalectwo tylko 6–10% spo-
Êród nich. I zaledwie 3% chorych umrze
z tej w∏aÊnie przyczyny.

W wi´kszoÊci przypadków raka gru-

czo∏u krokowego sà to niewielkie guzy
zbudowane z dobrze lub Êrednio zró˝-
nicowanych komórek; jest ma∏o praw-
dopodobne, aby spowodowa∏y kliniczne
objawy choroby w okresie, jaki pozosta∏
do prze˝ycia choremu w wieku powy-

Rak prostaty:

czy badania przesiewowe majà sens?

ROBERTO OSTI

PROSTATA

JENNIFER C. CHRISTIANSEN

˝ej 70 lat. Rzadko sà to guzy du˝e i zbu-
dowane z bardzo nieregularnych komó-
rek, które dajà wczesne przerzuty, za-
bijajàc chorego w ciàgu kilku lat, gdy
przenoszà si´ do innych cz´Êci cia∏a.
TrudnoÊç w wyborze odpowiednich
metod leczenia polega na tym, ˝e wi´k-
szoÊç obecnie rozpoznawanych, zw∏asz-
cza na podstawie testu PSA, nowotwo-
rów to guzy nale˝àce do grupy po-
Êredniej, wÊród których znajdujà si´ za-
równo nowotwory rozrastajàce si´ szyb-
ko, jak i takie, które nie zagra˝ajà ˝yciu
chorego.

Komputerowe oceny wartoÊci wcze-

snego rozpoznania i rozpocz´cia tera-
pii wskazujà, ˝e badania przesiewowe
milionów m´˝czyzn mogà przynieÊç
niewielkà korzyÊç spo∏eczeƒstwu za-

równo pod wzgl´dem ogólnej poprawy
zdrowia, jak i wykorzystania skrom-
nych Êrodków przeznaczanych na opie-
k´ zdrowotnà. Przeciwnicy powszech-
nego wprowadzenia tych badaƒ oba-
wiajà si´ nieuzasadnionych kosztów
i niepotrzebnego obcià˝enia pacjentów.
Oko∏o

2

/

3

m´˝czyzn poddanych biopsji

z powodu podwy˝szonego st´˝enia
PSA dowie si´ jedynie, ˝e nie majà raka,
a b´dà nara˝eni na niepotrzebny stres
i niepokój, jak równie˝ na niebezpie-
czeƒstwo zaka˝enia lub krwotoku. Do
tego dochodzi ryzyko zwiàzane z lecze-
niem (które mo˝e powodowaç nietrzy-
manie moczu i niemoc p∏ciowà) u pew-
nej liczby chorych, u których – gdyby
nie badania przesiewowe – rak pozo-
sta∏by nie rozpoznany do koƒca ich ˝y-
cia. Powszechne zastosowanie testu PSA
do badaƒ przesiewowych u m´˝czyzn
bez objawów raka stercza mog∏oby za-

tem oznaczaç, ˝e wi´kszoÊç guzów, któ-
re najpewniej nie sà groêne dla ˝ycia,
b´dzie obecnie rozpoznawana i leczo-
na kosztem ludzkiego cierpienia i znacz-
nych nak∏adów finansowych. Czas
przyniesie odpowiedê, czy korzyÊç
z wykrycia niebezpiecznych, ale uleczal-
nych przypadków raka i wynikajàce
z tego przed∏u˝enie ˝ycia chorych prze-
wa˝y tamte koszty.

Powszechnie uznaje si´, ˝e rozpozna-

ny rak gruczo∏u krokowego jest niebez-
pieczny, choç potencjalnie uleczalny,
wcià˝ jednak wàtpliwoÊci budzi sposób
jego leczenia. Do wyboru pozostajà trzy
dobrze opracowane metody post´po-
wania: „baczne wyczekiwanie”, naÊwie-
tlania ze êróde∏ zewn´trznych oraz chi-
rurgiczne usuni´cie gruczo∏u kroko-

wego. Wybór sposobu leczenia w ka˝-
dym indywidualnym przypadku jest
wspólnà decyzjà lekarza i pacjenta.
Wszystkie te metody majà swoje zalety
i wady; powszechnej zgody co do tego,
która z nich jest najlepsza, ciàgle brak.

Radykalna prostatektomia (chirur-

giczne usuni´cie gruczo∏u krokowego)
stosowana jest od 1903 roku. W Stanach
Zjednoczonych liczba tych operacji
wzros∏a od 1984 roku szeÊciokrotnie,
do oko∏o 160 tys. w 1995. Jej najwi´k-
szà zaletà jest gwarancja – w przypad-
ku, gdy choroba jest naprawd´ miej-
scowa – ˝e komórki rakowe zostanà
ca∏kowicie usuni´te, co oznacza wyle-
czenie oko∏o 70% chorych. Ponad

4

/

5

pacjentów, u których st´˝enie PSA w
surowicy krwi w ciàgu 5 lat po opera-
cji jest tak niskie, ˝e nie udaje si´ go
oznaczyç, nigdy nie b´dzie mia∏o na-
wrotu choroby.

Cena, jakà pacjent p∏aci za t´ skutecz-

noÊç, to koniecznoÊç poddania si´ po-
wa˝nej operacji, zwiàzana z pobytem
w szpitalu i doÊç d∏ugim okresem re-
konwalescencji. Skutkiem ubocznym
bywa trwajàce kilka miesi´cy nietrzy-
manie moczu (do trwa∏ego nietrzymania
moczu dochodzi u 3–5% tak leczonych
pacjentów) oraz okres niemocy p∏cio-
wej przez 6 do 12 miesi´cy (nieodwra-
calna impotencja wyst´puje u 30–50%
chorych po takich zabiegach). Wskaê-
nik powrotu do normy powy˝szych
funkcji (je˝eli jest to w ogóle mo˝liwe)
zale˝y od wieku pacjenta, wczeÊniejszej
wydolnoÊci seksualnej i rozleg∏oÊci ope-
racji gwarantujàcej usuni´cie nowotwo-
ru. OÊrodki medyczne z du˝ym do-
Êwiadczeniem w usuwaniu gruczo∏u
krokowego, stosujàce techniki chirur-
giczne, które nie naruszajà nerwów po-
trzebnych do uzyskania wzwodu prà-
cia, majà lepsze wyniki.

NaÊwietlania ze êróde∏ zewn´trznych

mogà wyeliminowaç raka na ca∏y pozo-
sta∏y choremu okres ˝ycia, nie nara˝ajàc
go na skutki uboczne operacji. Radiote-
rapia niesie jednak ze sobà ryzyko in-
nych powik∏aƒ: nast´pstwem stanu za-
palnego spowodowanego naÊwietlenia-
mi oraz przewlek∏ego uszkodzenia po-
promiennego odbytnicy jest uporczywa
biegunka; po d∏u˝szym czasie mo˝e rów-
nie˝ wystàpiç stopniowy zanik funkcji
seksualnych. W nowej dok∏adniejszej me-
todzie stosuje si´ precyzyjnie ukierun-
kowanà wiàzk´ promieni, co ogranicza
uszkodzenia otaczajàcych tkanek. Ta
technika naÊwietlaƒ zmniejsza te˝ pra-
wie stokrotnie ryzyko uszkodzenia jelit,
a impotencji – do oko∏o 30%. Podczas
konferencji na temat raka gruczo∏u kro-
kowego zorganizowanej w 1987 roku
przez National Cancer Institute (NCI)
stwierdzono, ˝e wspó∏czynniki prze˝ycia
chorych leczonych chirurgicznie oraz za
pomocà naÊwietlaƒ sà takie same w okre-
sie 5 i 10 lat po zakoƒczeniu terapii.

„Baczne wyczekiwanie”, najbardziej

zachowawczy sposób post´powania, po-
zwala na unikni´cie powik∏aƒ zwiàza-
nych z leczeniem, ale staje si´ przyczynà
sta∏ego l´ku chorego przed rozwojem no-
wotworu i przed przedwczesnà Êmiercià
w cierpieniach. Decyzja o ograniczeniu
si´ do obserwacji rozwoju choroby to nie
tyle postanowienie o odsuni´ciu terapii
na czas póêniejszy, ile uznanie, b´dàce re-
zultatem starannych przemyÊleƒ, ˝e pa-
cjent mo˝e równie dobrze umrzeç ze sta-
roÊci czy innych przyczyn, zanim no-
wotwór doprowadzi go do kalectwa lub
Êmierci. Chorzy ci powinni braç pod uwa-
g´ koniecznoÊç poddania si´ leczeniu ob-

84 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996

SPORY I WÑTPLIWOÂCI

KLINICZNIE NIEISTOTNE (80%)

NOWOTWORY
WYKRYTE
PODCZAS
TRADYCYJNEGO BADANIA

WYNIKI

PRZESIEWOWYCH

TESTÓW PSA

WCZESNE

STADIUM

(10%)

ZAAWANSOWANE
STADIUM
(10%)

NIEWIELU AMERYKANÓW spoÊród szacunkowej liczby 8 mln majàcych komórki rakowe
w gruczole krokowym b´dzie cierpia∏o z powodu tej choroby. Tylko 6% przypadków raka,
które zagra˝ajà zdrowiu, mo˝na rozpoznaç badaniem

per rectum. Chocia˝ przeciwnicy wpro-

wadzenia powszechnych badaƒ za pomocà testów PSA obawiajà si´, ˝e b´dà one wykry-
waç przede wszystkim niegroêne lub nieuleczalne przypadki raka, to jednak – jak si´ wy-
daje – wykrywajà one wczesne uleczalne stadia tego nowotworu

(zielony prostokàt).

JENNIFER C. CHRISTIANSEN

Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996 85

jawowemu w przysz∏oÊci, na przyk∏ad te-
rapii hormonalnej lub serii naÊwietlaƒ, je-
˝eli dojdzie do rozrostu nowotworu. Wy-
niki pewnych badaƒ wskazujà, ˝e naj-
lepsze wspó∏czynniki prze˝ycia osiàga si´
stosujàc leczenie chirurgiczne lub naÊwie-
tlania, ale majà one wiele s∏abych punk-
tów, które nie pozwalajà na wyciàgni´cie
jednoznacznych wniosków [patrz: Marc
B. Garnick, „Kiedy i jak leczyç raka pro-
staty”; Âwiat Nauki, czerwiec 1994].

Rak gruczo∏u krokowego mo˝e byç

tak˝e leczony metodà krioterapii (za-
mra˝ania tkanki nowotworowej za po-
mocà sondy ch∏odzonej ciek∏ym azotem)
lub Êródmià˝szowej implantacji ziaren
b´dàcych êród∏em promieniowania
o ma∏ym nat´˝eniu, które nie przenika
do innych tkanek. Zbyt ma∏o jednak wia-
domo na temat skutków ubocznych
i efektywnoÊci obu tych sposobów, aby
porównywaç je z innymi powszechnie
przyj´tymi terapiami.

Opracowanie testów PSA zrewolucjo-

nizowa∏o nasze podejÊcie do raka pro-
staty i spowodowa∏o gwa∏towny wzrost
liczby jego rozpoznaƒ. W rezultacie jest
on obecnie diagnozowany znacznie
wczeÊniej ni˝ kiedyÊ – jeszcze w takim
stadium, gdy wi´kszoÊç chorych ma
szanse na ca∏kowite wyleczenie. Nie-
mniej badania przesiewowe i leczenie
tak rozpoznanych przypadków raka cià-
gle budzi najwi´ksze kontrowersje we
wspó∏czesnej medycynie.

W∏aÊciwe badania przydatnoÊci testu

PSA w zmniejszaniu wspó∏czynnika
umieralnoÊci z powodu raka prostaty
lub ogólnego wyd∏u˝ania ˝ycia (wielu
bowiem chorych na raka stercza umie-
ra z innego powodu) nie zosta∏y po pro-
stu dotychczas wykonane. Obecnie pro-
wadzone sà szerokie, d∏ugoterminowe
badania ∏atwych do obserwacji grup,
obejmujàce m.in. badania przesiewowe
ukierunkowane na raka gruczo∏u kro-
kowego, p∏uca, jelita grubego i jajnika,
zorganizowane przez NCI. Wyniki nie
b´dà jednak dost´pne przed up∏ywem
10 lat. Do tego czasu ka˝dy musi sam
zdecydowaç, czy korzyÊci wynikajàce
z poddawania si´ testom PSA – szanse
na ewentualne przed∏u˝enie ˝ycia –
przewa˝ajà zagro˝enia wià˝àce si´ z dal-
szymi konsekwencjami tego wyboru.

Gerald E. Hanks, Peter T. Scardino

GERALD E. HANKS i PETER T.

SCARDINO specjalizujà si´ w badaniach
raka prostaty. Hanks kieruje Wydzia∏em On-
kologii Radiacyjnej w Fox Chase Center w Fi-
ladelfii, Scardino zaÊ – Wydzia∏em Urologii
w Baylor College of Medicine w Houston.

Mammografia po czterdziestce

Z

nawcy problema-
tyki zwiàzanej z ra-

kiem piersi

o

d co naj-

mniej czterech lat pro-
wadzà o˝ywiony spór
o celowoÊç rutynowe-
go wykonywania mam-

mografii u kobiet w czwartej dekadzie
˝ycia. Dyskusja rozp´tana zosta∏a w
1993 roku po oÊwiadczeniu National
Cancer Institute kwestionujàcym sens
podobnych badaƒ przesiewowych –
wbrew dotychczasowemu stanowisku
oraz zaleceniom American Cancer So-
ciety i American Medical Association.

InterniÊci, radiolodzy, statystycy i

przedstawiciele publicznej s∏u˝by zdro-
wia zacz´li wówczas wydawaç oÊwiad-
czenia, niekiedy bardzo emocjonalne
w tonie, pe∏ne wzajemnych oskar˝eƒ o
nieuwa˝nà lektur´ i niew∏aÊciwà wyk∏ad-
ni´ danych, o b∏´dne analizy i tworzenie
mitów na temat ich z∏owrogich konse-
kwencji dla kobiet. Niektórzy specjaliÊci,
podobnie jak przedstawiciele stowarzy-
szeƒ nowotworowych, organizacji kobie-
cych i zak∏adów produkujàcych mammo-
grafy, stan´li na stanowisku, ˝e badania
te ratujà ˝ycie; inni, g∏ównie lekarze i oso-
by decydujàce o podziale pieni´dzy w
s∏u˝bie zdrowia, nie znajdowali na to do-
wodów w licznych przesiewowych, kon-
trolowanych badaniach klinicznych. Ci
ostatni twierdzili nawet, ˝e umieralnoÊç
na raka piersi jest dok∏adnie taka sama
u tych kobiet, które poddajà si´ mammo-
grafii dopiero w czwartej dekadzie ˝ycia,
jak i u tych, których piersi sà regularnie
badane przez lekarzy.

Strony tego d∏ugotrwa∏ego i upoli-

tycznionego sporu zgodzi∏y si´ (przy-
najmniej epidemiolodzy) wy∏àcznie co
do jednego: na podstawie obecnie do-
st´pnych danych nie mo˝na dowieÊç, ˝e
rutynowa mammografia zmniejsza w
sposób statystycznie znamienny umie-
ralnoÊç z powodu raka piersi u kobiet
w wieku 40–49 lat. Niektórzy jednak
podwa˝ajà i to twierdzenie. Jak zatem
ma post´powaç kobieta?

W tej chwili trudno udzieliç jedno-

znacznej odpowiedzi na to pytanie. Chy-
ba najlepiej, jeÊli kobieta sama zdecydu-
je, co robiç, po zapoznaniu si´ z mo˝li-
woÊciami i ograniczeniami mammogra-
fii oraz opinià lekarza.

Trzeba pami´taç, ˝e mammografia

(choç sama b´dàca badaniem bezpiecz-
nym) nie daje wiarygodnego obrazu. We-
d∏ug pewnych oszacowaƒ a˝ u 10–15%
kobiet, u których na mammogramie nie

stwierdzono zmian, w ciàgu roku po ba-
daniu rozpoznaje si´ raka piersi. W nie-
których przypadkach choroba wyst´pu-
je tu˝ po badaniu; w innych rozwija si´ ze
zmian, które nie uwidoczni∏y si´ na kli-
szy. Wyniki fa∏szywie ujemne mogà mieç
za przyczyn´ brak odpowiednich umie-
j´tnoÊci lub doÊwiadczenia radiologa opi-
sujàcego klisze, fakt, ˝e oglàda je tylko
jeden radiolog (wykazano, ˝e wykrywa
si´ wi´cej nowotworów, jeÊli zdj´cia ana-
lizuje niezale˝nie dwóch specjalistów)
i u˝ywanie przestarza∏ej aparatury. Po-
nadto trudno jest precyzyjnie opisaç
mammogramy kobiet czterdziestokil-
kuletnich, gdy˝ ich piersi wcià˝ dajà na
kliszy g´ste obrazy.

Znaczna jest te˝ liczba fa∏szywie dodat-

nich mammografii, ka˝da zatem pacjent-
ka powinna zdawaç sobie spraw´, ˝e wy-
nik jej badania mo˝e znaleêç si´ wÊród
5–10% klisz „podejrzanych”, których w∏a-
Êcicielkom zalecaç si´ b´dzie dalszà dia-
gnostyk´. U wi´kszoÊci z tych kobiet
(60–93%) rozpoznaje si´ zmiany ∏agodne.

Dok∏adniejszej odpowiedzi na temat

charakteru zmiany mo˝na udzieliç po
wykonaniu jednej lub kilku biopsji w
znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
Jest to badanie czasoch∏onne i drogie,
a ponadto wyczerpujàce dla pacjentki
i budzàce jej niepokój. JeÊli diagnoza
brzmi: rak przewodowy w stadium
przedinwazyjnym, a tak jest w przypad-
ku 15–20% zmian ocenianych w mam-
mografii jako „podejrzane”, kobieta mu-
si podjàç kolejnà decyzj´, a obecna
wiedza medyczna nie stanowi dla niej
rzeczywistego oparcia.

Rak przewodowy w stadium przedin-

wazyjnym, praktycznie w ogóle nie roz-
poznawany przed erà mammografii, nie
zawsze jest poÊrednim stadium raka in-
wazyjnego. Poniewa˝ jednak nie ma me-
tod pozwalajàcych przewidzieç, jak za-
chowa si´ taki nowotwór, wi´kszoÊç
lekarzy proponuje jego chirurgiczne usu-
ni´cie, niekiedy wraz z ca∏à piersià.

Choç mammografia pozwala czasa-

mi na wykrycie naciekajàcego raka tak
niewielkich rozmiarów, ˝e nie mo˝na

Mammografia nie daje

ostatecznej odpowiedzi,

ale mo˝e byç ostrze˝eniem

decydujàcym o ˝yciu.

ROBERTO OSTI