Konwerter dzia³a na zasadzie typowe-

go stopnia przemiany z w³asn¹ heterody-
n¹. Dziêki przestrajaniu heterodyny mo¿li-
we jest uzyskanie sta³ej czêstotliwoœci sy-
gna³u wyjœciowego przy ró¿nych czêstotli-
woœciach sygna³u wejœciowego do jakich
zostanie dostrojona heterodyna. Stopieñ
przemiany realizuje odejmowanie czêsto-
tliwoœci wg podanego ni¿ej wzoru:

Czêstotliwoœæ odbierana F

s

jest wy-

znaczona przez czêstotliwoœæ heterodyny
F

h

i czêstotliwoœæ wyjœciow¹ F

wy

.

Czêstotliwoœæ wyjœciowa to inaczej

czêstotliwoœæ do jakiej zostanie jednora-
zowo dostrojona g³owica UKF odbiornika
radiowego. Czêstotliwoœæ ta pe³ni rolê
pierwszej czêstotliwoœci poœredniej. Dru-
ga czêstotliwoœæ poœrednia to w³aœciwa
dla odbiornika czêstotliwoœæ 10,7 MHz
uzyskiwana po przemianie czêstotliwoœci
w g³owicy UKF.

Sygna³ do wejœcia konwertera mo¿e

byæ przekazywany przewodem koncen-
trycznym (75

W) lub symetrycznym

(300

W). W tym drugim przypadku nale-

¿y dodatkowo zastosowaæ symetryzator.

Obwód wejœciowy jest w zasadzie filtrem
œrodkowo przepustowym obejmuj¹cym
pasmo czêstotliwoœci wejœciowych od
87,5 do 108 MHz. Jego zasadniczym za-
daniem jest dopasowanie do wejœcia
tranzystora polowego.

Do mieszacza M doprowadzone s¹:

sygna³ wejœciowy i napiêcie heterodyny.
Sygna³ wyjœciowy uzyskany w wyniku
przemiany podawany jest na wyjœcie kon-
wertera przez filtr wyjœciowy. Jest to filtr
dolnoprzepustowy, spe³niaj¹cy tak¿e rolê
uk³adu dopasowuj¹cego. Wyjœcie filtru
dostosowane jest do pod³¹czenia obci¹-
¿enia niesymetrycznego 75

W. Przy syme-

trycznym wejœciu odbiornika niezbêdne
jest zastosowanie symetryzatora.

Heterodyna jest generatorem prze-

strajanym za pomoc¹ diody pojemno-
œciowej. Zakres przestrajania czêstotliwo-
œci od 155÷180 MHz umo¿liwia odbiór
pasma CCIR przy czêstotliwoœci wyjœcio-
wej oko³o 70 MHz. Napiêcie przestraja-
nia heterodyny jak i napiêcie zasilania
konwertera pobierane s¹ z odbiornika.
G³owica odbiornika przy wspó³pracy
z konwerterem musi byæ dostrojona do
jednej czêstotliwoœci (oko³o 70 MHz).

Obwód wejœciowy sk³ada siê z C1,

L1, L2 i C2. C1 wraz z L1 tworz¹ filtr gór-
no przepustowy, a L2 i C2 filtr dolno
przepustowy. Razem ich po³¹czenie daje
filtr œrodkowo przepustowy.

Mieszacz iloczynowy zrealizowany

jest na dwubramkowym tranzystorze po-
lowym T1 (BF 961). Sygna³ wejœciowy
podawany jest do bramki G1. Bramka ta
przez cewki L2 i L1 pod³¹czona jest dla
pr¹du sta³ego do masy. Polaryzowana jest
napiêciem 0 V wzglêdem Ÿród³a.

Bramka G2 polaryzowana jest napiê-

ciem oko³o 2 V z dzielnika rezystorowego
R1 i R2. Do tej bramki doprowadzane jest
przez kondensator C12 i rezystor R3 na-
piêcie heterodyny.

Wyjœciem mieszacza jest dren T1. Do-

³¹czony jest do niego filtr dopasowuj¹cy
typu P sk³adaj¹cy siê z C4, L3 i C5. Jest to
filtr dolnoprzepustowy. Zasilanie drenu
napiêciem +12 V realizowane jest przez
d³awik D£1 i cewkê L3. Do wyjœcia kon-
wertera sygna³ wyjœciowy przekazywany
jest przez kondensator C6.

Heterodyna zrealizowana na tranzy-

storze T2 (BF324) pracuje w uk³adzie
Colppitsa. Tranzystor po³¹czony jest

Pomys³ jest kontynuacj¹ konwertera telewizyjnego opisywanego
w poprzednim PE. Przestrajany warikapem konwerter umo¿liwia
przeniesienie ca³ego pasma CCIR (87,5÷108 MHz) na jedn¹ czê-
stotliwoϾ odbiornika UKF FM OIRT np. 70 MHz. Pozwala to na
przestrojenie zakresu UKF bez koniecznoœci grzebania w g³owicy
UKF. Nadaje siê tylko do odbiorników z g³owic¹ przestrajan¹ za
pomoc¹ diod pojemnoœciowych.

Konwerter UKF FM

(5÷25V)

Us

H

155÷180MHz

75W

wejœciowy

87,5÷108MHz

wyjœciowy

+12V

75W

70MHz

Symetryzator

300W

WE

WE

Obwód

M

Filtr

WY

300W

Symetryzator

WY

Fwy

Fs

Fh

Rys. 1 Schemat blokowy

Schemat blokowy i dzia³anie

F

F

F

wy

h

s

= -

F

F

F

s

h

wy

= -

Schemat ideowy

10

8/2000

Technika RTV

w uk³adzie wspólnej bazy. Zastosowanie
tranzystora PNP pozwoli³o na do³¹czenie
obwodu rezonansowego bezpoœrednio
do masy (– zasilania). Poprawia to znacz-
nie warunki pracy generatora jak i upra-
szcza uk³ad strojenia.

Obwód rezonansowy heterodyny

sk³ada siê z cewki L4, kondensatorów C8,
C9 i diody pojemnoœciowej D1. Dzielnik
pojemnoœciowy generatora wykorzystuje
kondensator C11 i pojemnoϾ tranzystora
C

BE

. Heterodyna jest zasilana napiêciem

+12 V przez rezystor filtruj¹cy R4. Na-
piêcie strojenia doprowadzane jest do D1
przez rezystor R8. Kondensator C7 filtruje
obwód napiêcia strojenia zmniejszaj¹c
przenikanie napiêcia heterodyny. Napiê-
cie strojenia powinno siê zawieraæ w ty-
powym dla odbiorników UKF OIRT
przedziale od 5 do 25 V. Mo¿liwe jest wy-
korzystanie napiêæ ni¿szych, ale wymaga
to skorygowania elementów obwodu re-
zonansowego heterodyny.

Konwerter zasilany jest napiêciem

+12 V. Dopuszczalny zakres napiêæ zasila-
nia wynosi od 8 do 15 V. Wymagana jest
stabilizacja napiêcia. Przy ni¿szym napiê-
ciu zasilania konieczne mo¿e byæ skorygo-
wanie dzielnika R1, R2 dla utrzymania na-
piêcia oko³o 2 V na bramce G2 tranzysto-
ra T1. Pobór pr¹du nie przekracza 15 mA.

Oprócz elementów zakupionych i z za-

pasów w³asnych potrzebna bêdzie „szpula

drutu”. Mam na myœli drut nawojowy
w emalii do nawijania cewek – mo¿e nie
koniecznie szpula, 2 mb powinny wystar-
czyæ. Cewki L1, L2, L3 i d³awik D£1 nawi-
niemy drutem w emalii o œrednicy
0,45÷0,5 mm. Do nawiniêcia cewki L4
wystarczy 5 cm odcinek drutu srebrzonego
o œrednicy 0,7÷0,8 mm. Do nawiniêcia
cewek L1, L2 i L3 potrzebny bêdzie trzpieñ
(wiert³o) o œrednicy 5 mm. D³awik D£1 na-
winiemy na trzpieniu o œrednicy 3 mm,
a cewkê L4 na prêcie o œrednicy 4 mm. Ilo-
œci zwojów i œrednice trzpieni powinny byæ
nastêpuj¹ce:
L1

5,5 zw.

5 mm DNE

0,45 mm,

L2

7,5 zw.

5 mm DNE

0,45 mm,

L3

14,5 zw. 5 mm DNE

0,45 mm,

L4

2,5 zw.

4 mm

Dsm 0,8 mm,

D£1 15,5 zw. 3 mm

DNE 0,45 mm.

Cewki nawijaæ œciœle zwój przy zwoju.

Zwoje cewki L4 minimalnie rozchyliæ, aby
nie by³o zwaræ miêdzy zwojami. Po nawi-
niêciu ca³kowitej liczby zwojów nastêpne
„0,5” jest zwojem niepe³nym. Dziêki te-
mu nie trzeba specjalnie zaginaæ wypro-
wadzeñ cewek. Wyprowadzenia cewek
obci¹æ na d³ugoœæ oko³o 5 mm, oczyœciæ
z emalii i pocynowaæ. Korzystne jest sto-
sowanie drutu nawojowego w emalii sa-
mo oczyszczaj¹cej siê pod wp³ywem tem-
peratury spoiwa (DNEul).

Po dostosowaniu otworów w p³ytce

drukowanej do posiadanych elementów
przystêpujemy do monta¿u. Generaln¹ za-
sad¹ s¹ jak najkrótsze wyprowadzenia
a wiêc elementy musz¹ le¿eæ na powierzch-

ni p³ytki. Tranzystor T1 zamontowaæ napi-
sami do p³ytki. Wyprowadzenie Ÿród³a po-
siada charakterystyczny wypust. Tranzystor
T2 zamontowaæ na wysokoœci 3 mm nad
p³ytk¹. Ekran wykonaæ z paska blachy cy-
nowanej o gruboœci 0,3÷0,4 mm, szeroko-
œci 15 mm i d³ugoœci 115 mm. Œcianki ma-
j¹ d³ugoœæ 20 i 35 mm. Po zagiêciu œcianek
obwód ekranu zalutowaæ. Ekran do p³ytki
przylutowaæ odcinkami odciêtych wypro-
wadzeñ elementów w trzech miejscach po-
kazanych na rysunku 3. W razie konieczno-
œci montujemy symetryzatory.

Po sprawdzeniu poprawnoœci monta-

¿u, a szczególnie braku zwaræ przystêpuje-
my do monta¿u w odbiorniku i uruchomie-
nia. Potrzebny do tego bêdzie multimetr,
a pomocny generator sygna³owy UKF.
Spróbujemy poradziæ sobie bez niego.

Po wyjêciu wtyczki sieciowej odbior-

nika z gniazda sieciowego zdejmujemy
obudowê. Poniewa¿ chwilê bêdziemy
musieli zabawiæ we wnêtrzu odbiornika
pod³¹czonego do sieci nie zawadzi zabez-
pieczyæ obwodów sieciowych przez zaizo-
lowanie niebezpiecznych punktów. Wska-
zana bêdzie asekuracja drugiej osoby.

W³¹czamy odbiornik na zakresie UKF.

Wskazówkê skali ustawiæ na czêstotliwoœæ
70 MHz. Multimetrem zmierzyæ napiêcie
strojenia podawane do g³owicy – wartoœæ
najlepiej zapisaæ. Nastêpnie sprawdziæ za-
kres zmian napiêcia strojenia. W razie
koniecznoœci (i mo¿liwoœci) wyregulowaæ
na 5÷25 V. ZnaleŸæ napiêcie zasilania
+12 V. W odbiornikach diorowskich
bêdzie to 14,5 V.

Po wy³¹czeniu odbiornika, od³¹czyæ

napiêcie strojenia od g³owicy (przeci¹æ
œcie¿kê na p³ytce drukowanej). Do pe³ne-
go napiêcia strojenia (najczêœciej stabili-
zowane 33 V lub ustawione 25 V) pod³¹-
czyæ rezystor nastawny 100 k

W (drugim

koñcem do masy). Suwak rezystora po³¹-
czyæ z odciêt¹ œcie¿k¹ od strony g³owicy.
Po w³¹czeniu odbiornika ustawiæ rezysto-
rem zapisan¹ wczeœniej wartoœæ napiêcia
dla odbioru czêstotliwoœci 70 MHz.

Ponownie wy³¹czyæ odbiornik. Zna-

leŸæ miejsce do zamontowania konwerte-
ra w pobli¿u wejœcia UKF (gniazdka ante-
nowego). Od³¹czyæ gniazdko od wejœcia
g³owicy. Pod³¹czyæ gniazdko antenowe
do wejœcia konwertera. Wyjœcie konwer-
tera po³¹czyæ z wejœciem g³owicy. Do po-
³¹czeñ u¿ywaæ krótkie odcinki przewodu
koncentrycznego lub symetrycznego. Ma-
sê konwertera (–12 V) po³¹czyæ z mas¹
odbiornika jak najkrótszym odcinkiem

C10

10k

1n

EKRAN

1n

BF324

T2

R8

Us

C7

47k

C9

4,7p

L4

R6

D1

BB104

C11

C12

4,7p

C13

1n

R5

R7

390W

2,2k

1,8p

C8

3÷10p

100W

R3

R4

100W

27p

C5

C4

S

G1

BF961

27p

3,9p

R2

22k

22p

C2

L1

4,7p

D£1

R1

100k

1n

L3

C6

WY

T1

G2

D

WE

C1

L2

+12V

C3

Rys. 2 Schemat ideowy

Monta¿ i uruchomienie

11

0

8/2000

Konwerter UKF FM

przewodu (najlepiej srebrzank¹). Pod³¹-
czyæ zasilanie konwertera (+12 V) i na-
piêcie strojenia (U

s

) z odciêtej œcie¿ki, tym

razem od strony potencjometru strojenia.

Po w³¹czeniu odbiornika i pod³¹cze-

niu anteny powinno uzyskaæ siê odbiór
stacji z zakresu UKF CCIR. Brak odbioru
przy szumie w g³oœniku œwiadczy o niepo-
prawnej pracy konwertera. Brak szumu
natomiast œwiadczy o niesprawnoœci
odbiornika, który przed monta¿em kon-
wertera nale¿a³o sprawdziæ.

W konwerterze trzeba sprawdziæ na-

piêcia zasilaj¹ce na tranzystorach T1 i T2
wzglêdem masy. Napiêcie na drenie T1
powinno byæ równe napiêciu zasilaj¹ce-

mu. Napiêcie na bramce G2 powinno
wynosiæ oko³o 2 V. Napiêcie na emiterze
T2 wzglêdem masy powinno wynosiæ
oko³o 10 V. Na bazie T2 powinno byæ
oko³o 9,5 V. Jeœli napiêcia s¹ poprawne
to sprawdziæ pod³¹czenie sygna³u
i ewentualnie wymieniæ kondensatory
sprzêgaj¹ce.

Po uzyskaniu odbioru trymerem C8

nale¿y ustawiæ górn¹ czêstotliwoœæ odbie-
ran¹ na wiêksz¹ od 108 MHz. Sprawdziæ
najni¿sz¹ czêstotliwoœæ odbieran¹. Jeœli
jest wiêksza od 87,5 MHz to mo¿na
zmniejszyæ minimalne napiêcie strojenia
np. do 4 V. Pozosta³e elementy konwerte-
ra nie wymagaj¹ strojenia.

Zamocowaæ konwerter i po zamonto-

waniu obudowy sprawdziæ dzia³anie
odbiornika.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki mo¿na zama-
wiaæ w redakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 543 – 3,05 z³
+ koszty wysy³ki.

543

543

C13

R5

R6

–

+

C3

R4

U

s

R8

L4

D1

12V

C10

D£1

C12

C11

C7

R7

T2

C9

WY

C4

C5

C2

T1

L1

C1

S

D

C8

L3

C6

WE

L2

G1

G2

R3

R1

R2

S

S

Rys. 3 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

CZÊŒCI ELEKTRONICZNE

ul. Parkowa 25

51-616 Wroc³aw

tel. [phone]
fax [phone]

tel. kom. 0-90 398-646

e-mail: [e-mail]

Czynne od poniedzia³ku do
pi¹tku w godz. 9.00 - 15.00

Oferujemy Pañstwu bogaty wybór
elementów elektronicznych uznanych
(zachodnich) producentów bezpoœre-

dnio z naszego magazynu. Posiada-
my w sprzeda¿y miêdzy innymi:
PAMIÊCI EPROM, EEPROM, RAM
(S-RAM; D-RAM)
UK£ADY SCALONE SERII:
74LS..., 74HCT..., 74HC...,
C-MOS (40..., 45...).
MIKROPROCESORY, np.:80.., 82..,
Z80.., ICL71.., ATMEL89..,
UK£ADY PAL, GAL, WZMACNIACZE
OPERACYJNE, KOMPARATORY, TIME-
RY, TRANSOPTORY, KWARCE, STABI-
LIZATORY, TRANZYSTORY, PODSTAW-
KI BLASZKOWE, PRECYZYJNE, PLCC,
LISTWY PIONOWE, LISTWY ZACISKO-
WE, PRZE£¥CZNIKI SWITCH, Z£¥-
CZA, OBUDOWY Z£¥CZ, HELITRYMY,
LEDY, PRZEKANIKI, GALANTERIA
ELEKTRONICZNA.

POSIADAMY TAK¯E W SPRZEDA¯Y

PODZESPO£Y KOMPUTEROWE:
NOWE I U¯YWANE (NA TELEFON)

P£YTY G£ÓWNE, PROCESORY, PA-

MIÊCI SIMM/DIMM, WENTYLATO-
RY, KARTY MUZYCZNE, KARTY VI-
DEO, MYSZY, FAX-MODEM-y,
FLOPP-y, DYSKI TWARDE, CD-
ROMy, KLAWIATURY, OBUDOWY,
ZASILACZE, G£OŒNIKI I INNE.
Programujemy EPROMy, FLASH/
EEPROMy, GALe, PALe, procesory
87.., 89.. oraz inne uk³ady progra-
mowalne.

Na ¿yczenie przeœlemy ofertê.
Mo¿liwoœæ sprzeda¿y wysy³kowej.

EPROM

T1

– BF 961 (BF 964)

T2

– BF 324 (BF 414)

D1

– BB 104 (BB 204)

R3, R4

– 100

W/0,125 W

R7

– 390

W/0,125 W

R5

– 2,2 k

W/0,125 W

R6

– 10 k

W/0,125 W

R2

– 22 k

W/0,125 W

R8

– 47 k

W/0,125 W

R1

– 100 k

W/0,125 W

C11

– 1,8 pF/50 V ceramiczny

C4

– 3,9 pF/50 V ceramiczny

C2, C9, C12 – 4,7 pF/50 V ceramiczny
C1

– 22 pF/50 V ceramiczny

C5, C6

– 27 pF/50 V ceramiczny

C3, C7,
C10, C13

– 1 nF/50 V ceramiczny

C8

– 3÷10 pF trymer

L1, L2, L3,
L4, D£1

– patrz opis w tekœcie

p³ytka drukowana

numer 543

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

à

R.K.

12

8/2000

Konwerter UKF FM