Systematyka

1.

supergrupa: Chromalveolata

1.

typ: Heterokontophyta

1.

Okrzemiki

2.

Bruzdnice

3.

Złotoniciowce

4.

Lęgniowce

2.

typ: Haptophyta

3.

typ: Cryptophyta (cryptomonads)

1.

gromada: Tobołki

2.

nadtyp: Alveolata

1.

typ: Dinoflagellata

2.

typ: Apicomplexa

3.

typ: Ciliophora (ciliates)

1.

Wirczyk

2.

Pantofelek

3.

Didinium

2.

supergrupa: Excavata

1.

typ: Euglenozoa

1.

Eugeniny

2.

typ: Percolozoa

3.

typ: Metamonada

3.

supergrupa: Rhizaria

1.

typ: Radiolaria

2.

typ: Foraminifera

3.

typ: Cercozoa

4.

supergrupa: Archaeplastida (in part)

1.

typ: Rhodophyta (red algae)

2.

typ: Glaucophyta (basal archaeplastids)

5.

supergrupa: Unikonta (in part)

1.

typ: Amoebozoa

2.

typ: Choanozoa

1.1
Stramenopile (Stramenopiles) – linia rozwojowa protistów, w zasadzie identyczna z grupą Heterokonta.
Jednokomórkowe, kolonijne lub wielokomórkowe o budowie przypominającej tkankową. Wytwarzają dwie wici
nierównej długości. Przynajmniej jedna z nich pokryta jest delikatnymi, rurkowatymi włoskami zwanymi
mastygonemami. Niektóre grupy jednak (okrzemki) utraciły zdolność wytwarzania wici.

1.1.1
Okrzemki (Bacillariophyceae, Bacillariophyta, Diatomeae) - klasa
jednokomórkowych, mikroskopijnych glonów z typu chryzofitów (królestwo:
Protista). Ściana komórkowa (zwana skorupką) tych organizmów wysycona jest
krzemionką stanowiącą ok. połowy suchej masy komórki. Ściana komórkowa składa
się z dwóch połówek zachodzących na siebie brzegami i tworzących swojego
rodzaju puszkę (theca). Górna część (wieczko, epitheca) zachodzi na dolną (denko,
hypotheca). Jest mocno urzeźbiona. Chloroplasty zawierają chlorofil a i c oraz
karoten i fukoksantynę.

1.1.2
Brunatnice to organizmy wielokomórkowe, brak wśród nich form jednokomórkowych. Charakteryzuje je ogromna
rozpiętość rozmiarów (do 60 metrów) oraz różnorodna organizacja plechy u poszczególnych grup tych organizmów.
Formy najprostsze reprezentują tzw. budowę heterotrychalną, przypominającą rozgałęzione nici. Formy bardziej
zaawansowane prezentują budowę parenchymatyczną lub pseudoparenchymatyczną, charakeryzującą się
zróżnicowaniem morfologicznym oraz utworzeniem jednej centralnej lub wielu osi ciała, od których wyrastają
ogałęzienia plechy. U najwyżej rozwiniętych brunatnic obserwuje się plechę tkankową, tworzoną na skutek aktywności
merystemów, co najbardziej zbliża je do roślin telomowych.

Ilustracja 1: 1.1.1

1.1.3
Złotowiciowce, złotki (Chrysophyceae) - klasa glonów należących do gromady Chrysophyta nazywanej po polsku
chryzofitami lub tak samo, jak klasa złotowiciowcami, a z nią do grupy Stramenopiles, słodkowodne protista
roślinopodobne.
Słodkowodne jednokomórkowce występujące także w koloniach. Barwniki - karotenoidy,
chlorofile. Tworzą specyficzne przetrwalniki - cysty. Niektóre wytwarzają wici oraz nibynóżki.
Ich komórki ruchome, nie posiadają ścian, wytworzyły wodniczki tętniące oraz plamki
światłoczułe, zaś komórki nieruchome są wysoko uorganizowane, mają ścianę z pektyn, brak wici
oraz plamek światłoczułych. Rozmnażanie wegetatywne przez podział lub pływki.

1.1.4
Lęgniowce, grzybopodobne lęgniowe, dawniej grzyby lęgniowe (Oomycota) - grzybopodobne
organizmy eukariotyczne zaliczane do królestwa protistów, dawniej do grzybów. Żyją zazwyczaj
w wodzie, odżywiają się martwymi szczątkami organicznymi albo pasożytują na innych
organizmach. Mają ciało zbudowane z komórczakowatych strzępek. Wyróżnia się 9 rzędów, 25
rodzin, 100 rodzajów i około 700 gatunków.

1.3
Kryptomonady, kryptomonadowe, kryptofity (Cryptophyta, Cryptista, Cryptomonadea, Cryptophyceae) - glony
zaliczane niegdyś do gromady tobołków, jedna z grup wiciowców. Większość kryptomonad to organizmy
jednokomórkowe, choć czasami można spotkać je w postaci palmelloidalnych kolonii.
Komórki płaskie, z dwiema wiciami. Okryte peryplastem. Po stronie brzusznej zagłębienie zwane gardzielą. Na wiciach
mastygonemy. Chromatofory od brązowych, przez czerwonobrunatne do niebieskozielonych, otoczone czterema
błonami, między którymi znajduje się nukleomorf, czyli szczątkowe jądro komórkowe niezależne od głównego jądra
komórkowego. Barwniki fotosyntetyczne to chlorofil a i c oraz fikobiliny. Produktem fotosyntezy jest skrobia.
Rozmnażanie przez podział komórki, płciowe rzadko obserwowane. Oprócz form autotroficznych także formy
heterotroficzne, bezbarwne.
Występują w różnych typach wód, głównie jako składnik fitoplanktonu.

1.3.1
Tobołki (Pyrrophyta) - grupa glonów, zaliczanych do protistów, wśród których występują zarówno organizmy
samożywne jak i cudzożywne. Te jednokomórkowe organizmy zwykle są uwicione choć występują też formy kokalne i
nitkowate.
Do grupy tej według różnych ujęć zaliczane są różne grupy glonów. W wąskim ujęciu grupa ta jest tożsama z
bruzdnicami. W szerszych ujęciach oprócz bruzdnic zaliczane są także kryptomonadowe (kryptofity) i
chloromonadowe. Obecnie jednak podważa się pokrewieństwo tych grup.

1.2
Alweolaty (Alveolata) – czwarta linia rozwojowa protistów; organizmy odznaczające się złożoną powłoką zewnętrzną
(pelikulą), wzmocnioną skomplikowanym systemem komór i pęcherzyków zwanych alweolami (stąd nazwa).

1.2.1
Bruzdnice (Dinoflagellata) – glony zaliczane niegdyś do gromady tobołków, jedna z
grup Protista. Większość bruzdnic to organizmy jednokomórkowe, choć czasami można
spotkać je w postaci kolonii. Bruzdnice często posiadają pancerzyk składający się z
płytek celulozowych oraz dwie wici. Duża część organizmów należących do klasy
Dinoflagellata to endosymbionty koralowców, małży, meduz. Bruzdnice
endosymbiotyczne pozbawione są płytek celulozowych i wici. Takie bruzdnice zwane są
zooksantelami (Zooxanthellae). Poprzez proces fotosyntezy dostarczają one swojemu
gospodarzowi niezbędnych związków organicznych. Te bruzdnice, które nie posiadają
zdolności fotosyntezy, najczęściej pasożytują na swoim gospodarzu.

1.2.2
Apikompleksy (Apicomplexa; Sporozoa) – organizmy wyłącznie pasożytnicze, wyróżniające się obecnością tzw.
kompleksu apikalnego ułatwiającego im wnikanie do komórek żywiciela. Obecnie zaliczane są do supergrupy
Chromalveolata, razem z żółto-brunatnymi glonami i grzybopodobnymi lęgniowcami oraz orzęskami[1] Cechą
odróżniającą apikompleksy od większości protistów zwierzęcych jest niezdolność do fagocytozy. Posiadają
charakterystyczny podział komórki tzw. schizogonia, polegający na podziale jądra komórkowego, a dopiero później na
podziale cytoplazmy, wynikiem czego, jest powstanie wielu komórek.
Apikompleksy są organizmami haploidalnymi, faza diploidalna jest bardzo krótka – pojawia się tylko w stadium
zygoty, po którym od razu następuje mejoza i mitoza, w wyniku których powstają haploidalne formy inwazyjne.

Ilustracja 2:
1.1.3

Ilustracja 3: 1.2.1

Cechą charakterystyczna jest obecność tzw. kompleksu apikalnego, znajdującego się w przedniej części komórki. Jego
budowa jest bardzo złożona. Ustalono również, że organellum to ma związek z wytwarzaniem enzymów ułatwiających
pasożytom wnikanie do komórek.

1.2.3
Orzęski (Ciliata), dawniej wymoczki - typ organizmów z królestwa Protista, tradycyjnie zaliczany do protistów
zwierzęcych. W nowszych systemach włączane wraz z niektórymi innymi pierwotniakami i glonami do supergrupy
Chromalveolata.
Przykłady orzęsków:
Rodzaj: pantofelek
Rodzaj: didinium
Rodzaj: wirczyk
Rodzaj: małżynek (Stylonychia)
Rodzaj: Entodinium
Aniceta tuberosa (sysydlaczek)

2
Excavata – w nowoczesnych klasyfikacjach
supergrupa eukariotów. Obejmuje wyłącznie
jednokomórkowe protisty, w większości
heterotroficzne wiciowce, wśród nich
chorobotwórcze. Niektórzy jej przedstawiciele drogą wtórnej endosymbiozy zdobyli chloroplasty. Inni mają silnie
zmodyfikowane mitochondria i żyją w środowiskach beztlenowych, np. wewnątrz jelit. Niektóre tworzą agregacje
komórek przypominające śluzowce.

3
Rhizaria - w nowoczesnych klasyfikacjach supergrupa eukariotów obejmująca m.in. otwornice i śluzowce.

-
Śluzowce, śluzorośla (Myxomycota, Eumycetozoa) – grupa (ok. kilkuset gatunków) organizmów eukariotycznych o
spornej przynależności taksonomicznej, dawniej zaliczana do grzybów, obecnie do protistów grzybopodobnych (wraz z
lęgniowcami). Z przyczyn historycznych w podręcznikach traktowana jako klasa roślin zarodnikowych, a w
szczególności grzybów. Prawdopodobnie jednak bliższa typowo zwierzęcym Protista (pierwotniaki) wskazuje na to
występowanie form ruchomych (myksoameb i myksopełzaków oraz odżywianie się poprzez fagocytozę), dlatego
włączane są do supergrupy Amoebozoa, z wyjątkiem łańczuszkorośli (Acrasiomycota=Heterolobosea=Percolozoa),
które zalicza się do supergrupy Excavata oraz plazmodioforowców

-
Otwornice (Foraminifera) – grupa organizmów należących do królestwa Protista.
Posiadają pancerzyki zbudowane z węglanu wapnia (CaCO3), lub ze zlepionych ziarenek piasku (otwornice
aglutynujące). Pod względem trybu życia wyróżnia się otwornice planktoniczne oraz bentoniczne. Najstarsze otwornice
pochodzą z kambru (era paleozoiczna). W pancerzykach znajdują się małe otworki (apertura), przez które otwornice
mogą wypuszczać nibynóżki – retikulopodia. Otwornice mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał, oraz warunków
ich powstawania, zwłaszcza w przypadkach, kiedy jest dostępna mała ilość materiału skalnego (np. w rdzeniach
wiertniczych).
Opisano około 4 000 żyjących gatunków organizmów zaliczanych do gromady Foraminifera. Występują we wszystkich
środowiskach morskich od biegunów po równik.

3.1
Promienice (albo Radiolaria) – gromada promienionóżek obejmująca kilka
tysięcy gatunków. Promienionóżki żyją wyłącznie w planktonie mórz o
pełnym zasoleniu, zasiedlając wszystkie warstwy wód do głębokości 5 tysięcy
metrów. Nieliczne gatunki są nagie, pozostałe zaś posiadają szkielet -
zbudowany z krzemionkowych igiełek, które łączą się w środku ciała, albo z
płytek o różnym kształcie (tworzą pokłady radiolarytów) - okrywający ciało
tych pierwotniaków. Stanowią składnik planktonu zwierzęcego, są
cudzożywne i drapieżne. Mają wielkość około 0,2 mm. Wykazują właściwości
fluoresencyjne.

3.2
Otwornice (Foraminifera) – grupa organizmów należących do królestwa Protista.
Posiadają pancerzyki zbudowane z węglanu wapnia (CaCO3), lub ze zlepionych ziarenek piasku (otwornice
aglutynujące). Pod względem trybu życia wyróżnia się otwornice planktoniczne oraz bentoniczne. Najstarsze otwornice

Ilustracja 4: 1.2.3

Ilustracja 5: 2

Ilustracja 5: 3.1

pochodzą z kambru (era paleozoiczna). W pancerzykach znajdują się małe otworki (apertura), przez które otwornice
mogą wypuszczać nibynóżki – retikulopodia. Otwornice mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał, oraz warunków
ich powstawania, zwłaszcza w przypadkach, kiedy jest dostępna mała ilość materiału skalnego (np. w rdzeniach
wiertniczych).Opisano około 4 000 żyjących gatunków organizmów zaliczanych do gromady Foraminifera. Występują
we wszystkich środowiskach morskich od biegunów po równik.

4.1
Krasnorosty (Rhodophyta) - typ (gromada) wyspecjalizowanych glonów należących do królestwa roślin licząca ok. 5
tysięcy gatunków wyraźnie odrębna od pozostałych protistów. W aktualnych ujęciach jeden z trzech kladów bazowych
supergrupy Archaeplastida. Jak sama nazwa krasnorostów wskazuje, prócz chlorofilu (a i d) zawierają także inne
barwniki, a mianowicie czerwoną fikoerytrynę i niebieską fikocyjaninę.

4.2
Glaukocystofity, glaukofity (Glaucophyta) – typ (gromada) jednokomórkowych (rzadziej tworzących cenobia) glonów,
należących do królestwa roślin. Rozmnażają się bezpłciowo przez podział (formy bez ściany komórkowej) lub za
pomocą pływek (formy kapsalne i kokoidalne). Do typu tego zalicza się kilkanaście gatunków. Zgodnie z dominującym
obecnie poglądem w systematyce grupa ta stanowi najstarszą linię rozwojową roślin.

5.1
Amoebozoa - w nowoczesnych klasyfikacjach supergrupa eukariotów obejmująca m.in. ameby.

-
Ameby (Amoeba), czyli Pełzaki – rodzaj protistów. Formalnie nazwa ta dotyczyć powinna wyłącznie przedstawicieli
rodzaju Amoeba, w praktyce odnosi się też do podobnych organizmów, np. Entamoeba histolytica – organizmu
wywołującego czerwonkę amebową. W skrajnym przypadku zakres stosowania tej nazwy dotyczyć może całej
supergrupy Amoebozoa. Ponadto nazwy "ameba" i "pełzak" potocznie używane bywają do określania postaci
ameboidalnej (pełzakowatej), czyli pewnego typu budowy organizmów jednokomórkowych, reprezentowanego właśnie
przez ameby, ale także różne zupełnie niespokrewnione z nimi pierwotniaki, np. z supergrupy Rhizaria.