1

1. Cel i zadania górnictwa

Przez górnictwo rozumie się obecnie:

- celową działalność człowieka,
- naukę,
- zawód.

Górnictwo jako celowa działalność człowieka. Jest ono gałęzią przemysłu, zajmującą się
wydobywaniem ze skorupy ziemi surowców mineralnych zwanych kopalinami i doprowa-
dzeniem ich do stanu, w którym mogą być przekazane do bezposredniego użytku lub dal-
szej przeróbki. Górnictwo w tym znaczniu nazywa się niekiedy przemysłem wydobywczym

W zależności od sposobu udostępnienia złoża kopaliny rozróżnia się górnictwo naziem-

ne (odkrywkowe), górnictwo podziemne, górnictwo odwiertowe i górnictwo morskie.

Górnictwo naziemne zajmuje się wydobywaniem sposobem odkrywkowym kopalin

użytecznych zalegających wprost na powierzchni ziemi lub też płytko pod powierzchnią.

G órni ct wo podzi emne ma za zadanie wydobycie kopalin użytecznych zalegających na

znacznej głębokości pod powierzchnią ziemi; wykonuje się w tym celu wyrobiska pod-
ziemne.

Górnictwo odwiertowe polega na udostępnieniu i eksploatacji kopalin użytecznych za

pomocą otworów odwierconych z powierzchni ziemi. Obejmuje ono eksploatację kopalin
ciekłych (ropa naftowa, wody mineralne), gazowych (gaz ziemny) oraz takich, które przez
odpowiednie zabiegi techniczne, jak rozpuszczanie w wodzie (sól kamienna) lub ogrzewa-
nie (siarka), dają się doprowadzić do stanu płynnego.

Górnictwo morskie obejmuje zagadnienia i procesy związane z wydobywaniem kopalin

użytecznych z dna mórz i oceanów oraz złóż zalegają pod ich dnem. Wydobywanie to od-
bywa s i ę za pomocą morskich urządzeń górniczych, zwłaszcza pływających lub trwale
posadowionych jednostek wiertniczych.

Ze względu na rodzaj wydobywanej kopaliny górnictwo dzieli się na:
- górnictwo węgla, które obejmuje eksploatację naziemną i podziemną złóż węgla ka-

miennego i brunatnego,

- górnictwo rud obejmujące eksploatację rud żelaza i metali nieżelaznych sposobami

naziemnymi i podziemnymi,

- górnictwo naftowe, obejmujące eksploatację ropy naftowej i gazu ziemnego,
- górnictwo skalne i surowców dla przemysłu chemicznego, ceramicznego, hutnictwa i

innych, jak np. gornictwo soli kamiennej, soli potasowych, siarki, kamieni budowla-
nych itp.

Górnictwo jako nauka. Nauka górnictwa wyjaśnia przyczyny i skutki zjawisk zachodzą-
cych podczas eksploatacji użytecznych surowców oraz ustala zasady racjonalnej eksploata-
cji tych surowców w celu ich pełnego wykorzystania.

Do czasu wyodrębnienia się górnictwa jako nauki wysokie umiejętności górnicze opie-

rały się na doświadczeniach pokoleń górniczych przekazywanych w toku pracy z ojca

na

syna. Górnictwo uważane za rzemiosło, a nawet za sztukę obejmowało umiejętności nie-
zbędne do bezpiecznego, sprawnego i ekonomicznego wykonywania robót związanych z
wydobywaniem kopalin.
Górnictwo jako zawód i przedmiot nauczania. Górnictwo jako zawód obejmuje ludzi
zajmujących się wydobywaniem i przeróbką mechaniczną kopalin. Górnikami są więc in-
żynierowie, technicy i robotnicy, którzy zdobyli odpowiednie kwalifikacje zawodowe nie-
zbędne do prowadzenia eksploatacji oraz przeróbki mechanicznej kopalin.

Celem górnictwa jako przedmiotu nauczania jest wyposażenie kandydatów do zawodów

górniczych w niezbędny zasób wiadomości oraz umiejętności umożliwiające celowe, racjo-

2

nalne, bezpieczne, sprawne i ekonomiczne działanie w czasie wykonywania robót związa-
nych z wydobywaniem oraz przeróbką mechaniczną kopalin.

Pytania kontrolne
1. Zdefiniuj „górnictwo” jako celową działalność człowieka, jako naukę oraz jako zawód.
2. Podziel górnictwo zależnie od sposobu udostępnienia złoża kopaliny użytecznej.
3. Jak dzieli się górnictwo pod względem rodzaju wydobywanej kopaliny?