Systemy informacyjne zarządzania

Modelowanie biznesowe organizacji

Dr hab. inż. Edward Kołodziński, prof. WSIiE

TWP w Olsztynie

SIZ-6

Olsztyn 2010/2011

Systemy Informacyjne Zarządzania

Literatura podstawowa :

1.

Dąbrowski W., Stasiak A., Wolski M.:
modelowanie systemów informatycznych w
języku UML 2.1 w praktyce, PWN 2007

2.

Śmiałek M.: Zrozumieć UML 2.0 – metody
modelowania obiektowego, Helion, Gliwice
2005.

3.

Wrycza S. i inni: Język UML 2.0 w
modelowaniu systemów informatycznych,
Helion, Gliwice 2005.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Co to jest model biznesowy organizacji ?

Model biznesowy organizacji (systemu)

-

abstrakcyjne przedstawienie

procesów biznesowych

(funkcjonowania organizacji)

–

przedstawia w uproszczeniu

aspekty jej działalności

(te którymi chcemy zająć się - wybrane, a nie wszystkie)

istotne z punktu widzenia

celu jego opracowania

.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Model biznesowy organizacji

-

abstrakcyjne przedstawienie

procesów biznesowych

(działalności organizacji )

–

przedstawia w uproszczeniu

aspekty jej działalności

(te którymi chcemy zająć się - wybrane, a nie wszystkie)
istotne z punktu widzenia

celu jego opracowania

.

Proces biznesowy

-

forma procesu występującego w

ramach struktury organizacyjnej i podporządkowanego
osiągnięciu celów biznesowych.

Uwaga:

W modelowaniu biznesowym organizacji rozpatrujemy aspekty
funkcjonalne jej działalności wynikające z celu badań

- a nie realizacyjne,

tzn. sposób realizacji tych funkcjonalności.

Aspekty realizacyjne rozpatrywane są w

modelowaniu analitycznym

–

w następnym etapie modelowania (projektowania systemu –nie tylko SI)

.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Uwaga:

W modelowaniu biznesowym organizacji rozpatrujemy aspekty funkcjonalne jej działalności wynikające z celu badań

- a nie

realizacyjne, tzn. sposób realizacji tych funkcjonalności.

Aspekty realizacyjne rozpatrywane są w

modelowaniu

analitycznym

– następnym etapie modelowania (projektowania systemu –nie tylko SI)

.

Przykład

Niech obiektem naszego zainteresowania będzie system obsługi przelotów
pasażerów. Jednym z jego podsystemów jest „Obsługa pasażerów” na lotnisku,
wykonujący określone czynności (w ścisłym uwarunkowaniu czasowym) związane
z dostarczeniem pasażerów i ich bagaży na pokład samolotu. Wśród zadań
realizowanych przez ten podsystem wyróżnimy:


wydanie kart pokładowych pasażerom ustalonego samolotu;



przyjęcie od nich bagaży i przekazanie do podsystemu transportu na ten
samolot.

Czynności te wykonuje biznesowy pracownik kontaktu (PK). Z punktu widzenia

perspektywy zewnętrznej (pasażera), podsystem „Obsługa pasażerów” jest

„czarną skrzynką”, istotne jest aby otrzymać od PK kartę pokładową i
pokwitowanie na przekazany bagaż oraz aby pasażerowie i ich bagaże znalazły się

na pokładzie właściwego samolotu – nieistotny jest sposób realizacji procesów z

tym związanych.

Odpraw

Odpraw

automatycznie

Odpraw

ekspresowo

Przyjmij

na pokład samolotu

Wydaj kartę

pokładową

Pasażer

Diagram PU „Obsługa pasażerów”

Diagram aktywności „Obsługa pasażerów”

Diagram aktywności „Obsługa pasażerów”

z partycjami -torowy

Pasażer poddaje się odprawie

Pasażer

Obsługa pasażerów

Okazanie biletu

w punkcie odpraw

Weryfikacja

biletu

Odprawa bagaży

Opłacenie

dopłaty

Skierowanie pasażera

do obsługi klientów

Przyjęcie

bagażu

Wydanie karty

pokładowej

[Bilet prawidłowy]

[Bagaż kwalifikuje się do dopłaty]

[Else]

[Else]

Diagram sekwencyjny„Obsługa pasażerów”

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Przykładowe

cele opracowania

modelu biznesowego

organizacji:



ustalenie działań związanych z doskonaleniem
efektywności funkcjonowania Systemu Bezpieczeństwa
Powiatu;



identyfikacja procesów informacyjno-decyzyjnych
zarządzania bezpieczeństwem, kierowania ratownictwem
w rejonie w celu ich informatyzacji ;



ustalenie zakresu komputerowego wspomagania
realizacji procesów informacyjno-decyzyjnych
zarządzania bezpieczeństwem w rejonie;



optymalizacja liczby Rejonowych Systemów Ratownictwa
w Województwie i zakresu kompetencyjnego ich
stanowisk kierowania, tzw. CPR.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Modelowanie biznesowe organizacji

jest sposobem

:

1.

poznania otoczenia, zadań szczegółowych i zasad

funkcjonowania

organizacji

;

2.

identyfikacji procesów biznesowych zachodzących
w

organizacji

;

3.

identyfikacji procesów informacyjno - decyzyjnych

zachodzących w

organizacji

i wyodrębnienie tych

które będą podlegać informatyzacji;

4.

dokumentowania procesów biznesowych
realizowanych przez

organizację

.

<<extend>>

Model

biznesowy

organizacji

Organizacja

Model systemowy

(analityczny)

SI

*

1

Model biznesowy organizacji

– opis procesów biznesowych

Model systemowy (analityczny) SI -

opis sposobu realizacji procesów zarządzania

organizacją – procesów informacyjno-decyzyjnych

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Dostawcy wiedzy modelowanej organizacji, to

przede wszstkim:

•

partnerzy biznesowi;

•

klienci, którzy często bywają kreatywnymi
dostawcami wiedzy;

•

uczestnicy i kontrolerzy procesów biznesowych;

•

eksperci w analizowanej dziedzinie;

•

użytkownicy systemów informatycznych o
funkcjonalności zbliżonej do modelowego
systemu;

•

zarząd firmy;

•

niezależni obserwatorzy.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Podstawowe techniki zdobywania wiedzy o

procesach biznesowych :

•

obserwacja pracowników przy pracy;

•

branie udziału w analizowanych procesach biznesowych;

•

przyjęcie roli uczestnika zewnętrznego -

na przykład klienta;

•

ankiety;

•

przeprowadzanie wywiadów;

•

organizowanie burz mózgów z udziałem wszystkich
zaangażowanych grup;

•

prowadzenie dyskusji z ekspertami;

•

analiza dokumentacji;

•

opisywanie struktury organizacyjnej i zasad przepływu
informacji -diagramy organizacyjne itp.

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Modelowanie biznesowe organizacji

jest sposobem:

•

poznania jej zasad funkcjonowania;

•

procesów biznesowych w niej zachodzących;

•

dokumentowania procesów biznesowych realizowanych przez organizację;

w celu zidentyfikowania procesów informacyjno-decyzyjnych, które będą podlegać informatyzacji.

W

modelowaniu biznesowym organizacji

będą stosowane, przede

wszystkim,

biznesowe diagramy

:

•

przypadków użycia;

•

klas;

•

czynności;

•

sekwencji;

•

pakietów.

Nazwa

Stereotypy

Charakterystyka

Aktor biznesowy

Rola pełniona przez „użytkownika” organizacji

działającego w jej otoczeniu.

Pracownik biznesowy

Funkcjonujący w ramach organizacji pracownik lub system,
pełniący określoną rolę lub zestaw ról wewnątrz procesu
biznesowego.

Współpracuje z innymi pracownikami

biznesowymi i wykonuje działania na obiektach biznesowych
klas przechowujących.

Biznesowa klasa
przechowująca

Fizycznie istniejący byt użytkowany i przetwarzany przez
pracowników biznesowych oraz pracowników kontaktu.
Operacje wykonywane na biznesowych klasach lub (i) obiektach
przechowujących obejmują: dostęp, aktualizację, tworzenie,
monitorowanie oraz kasowanie.

Pracownik kontaktu

Pracownik biznesowy obsługujący proces biznesowy i
jednocześnie będący w bezpośredniej interakcji z aktorami
biznesowymi.

Pracownik kontaktu nie może być systemem.

Biznesowy przypadek użycia

Proces biznesowy organizacji, dostarczający wyniki istotne z
punktu widzenia aktora biznesowego.

Współdziałanie biznesowe

Zestaw diagramów przedstawiających elementy organizacji
wspomagające proces biznesowy, takie jak pracownicy
biznesowi czy biznesowe klasy lub obiekty przechowujące.

Jednostka organizacyjna

Grupa pracowników biznesowych, biznesowych jednostek
przechowujących, związków między nimi, współdziałań
biznesowych i innych składników organizacji. Składniki te są
używane w celu opracowywania modelu biznesowego poprzez
jego dekompozycję na mniejsze części w konwencji diagramów
pakietów.

Czynność biznesowa

Określone zachowanie złożone z logicznie uporządkowanych
ciągów podczynności, akcji oraz obiektów w celu wykonania
pewnego procesu biznesowego.

Symbole graficzne w modelowaniu biznesowym [4]

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Kontekst biznesowy organizacji

Przykład 1 –

księgarnia[4]

Księgarnia

<<context>>

Organa

kontrolne

Dostawcy

mediów

Hurtownia

Klient

Urząd

skarbowy

Bank

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Uwaga: bardzo

ważna znajomość poniższego i bezwzględny obowiązek ujmowania tych

treści w modelu biznesowym organizacji.

W ramach ustalania kontekstu biznesowego organizacji

(diagramu kontekstowego organizacji) identyfikuje

się

obiekty otoczenia funkcjonalnie skorelowane z

nią –

nazywane

„aktorami biznesowymi”

–dla których określa się

:

1.

zadania

wykonywane

przez

aktorów , którzy mają

kontekst

z

rozpatrywaną

organizacją

–

zadania

realizowane przez

organizację na rzecz

aktorów i

aktorów na rzecz organizacji ;

2.

szczegółowe

potrzeby

danych

(informacyjne)

do

realizacji

powyższych zadań i uwarunkowania wymiany

danych;

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Uwaga: bardzo

ważna znajomość tego i bezwzględny obowiązek ujmowania tych treści w

modelu biznesowym organizacji.

W ramach ustalania kontekstu biznesowego organizacji (diagramu kontekstowego
organizacji) identyfikuje

się obiekty otoczenia funkcjonalnie skorelowane z nią –

nazywane

„aktorami biznesowymi”

–dla których określa się

:

1.

zadania wykonywane przez

aktorów , którzy mają kontekst z

rozpatrywaną organizacją – zadania realizowane przez organizację
na rzecz

aktorów i aktorów na rzecz organizacji ;

2.

szczegółowe

potrzeby

danych

(informacyjne)

do

realizacji

powyższych zadań i uwarunkowania wymiany danych;

3.

źródło i forma określania (ze słownika, zawartość tabel, redagowanie
przez aktora lub pracownika biznesowego, itd.)

oraz ujmowania

(wypełnione formularze, pakiety danych tematycznych, zredagowane
informacje, pisma itp. ), a

także

sposób przekazywania danych

(elektroniczna wymiana

między systemami, maile, tradycyjnie w

postaci papierowej, telefonicznie);

4.

charakterystykę

strumieni

danych

–

synchronicznie,

asynchronicznie, co generuje

potrzebę ich przekazania ;

5.

wszelkie dane o

współdziałaniu organizacji z otoczeniem, które mogą

być

wykorzystane

w

dalszych

pracach

nad

modelowaniem

funkcjonowania organizacji.

Modelowanie biznesowe organizacji

–

biznesowy diagram PU organizacji

Księgarnia [4]

Klient

Indywid.

Operator kart

kredytowych

Wydawca

Hurtownia

Biblioteka

Klient

Urząd

skarbowy

Dokonaj
sprzedaży

Przyjmij
reklamację

Rozlicz
działalność

Analizuj

ofertę

Rozlicz
transakcję

<<extend>>

<<extend>>

<<extend>>

Księgarnia

Pracownik obsługi klienta

Kasjer

Dokonaj sprzedaży

Rozlicz transakcję

Przyjmij reklamację

Operator kart

kredytowych

Pracownik obsługi

reklamacji

Urząd skarbowy

Hurtownia

Wydawca

Pracownik

magazynu

Analizuj ofertę

Rozlicz działalność

Kontroler

Identyfikacja procesów biznesowych funkcjonowania

księgarni

cd

Klient

Uwaga: diagram pokazuje udział pracowników biznesowych w realizacji wyróżnionych PU

<<extend>>

<<extend>>

<<extend>>

Nazwa przypadku użycia:

Przyjmij reklamację

Numer:

3

Twórca:

Stanisław Wrycza – Analityk procesów biznesowych

Aktorzy:

Klient indywidualny, Biblioteka

Krótki opis:

Przyjęcie produktu do reklamacji

Warunki wstępne:

Wymagane dostarczenie produktu oraz dowodu zakupu (paragon lub faktura)

Warunki Końcowe:

Wydanie nowego produktu , zwrot pieniędzy lub nieuwzględnienie reklamacji

Główny przepływ zdarzeń:

1.

Klient zgłasza reklamację i przekazuje pracownikowi obsługi reklamacji dowód zakupu
(paragon lub fakturę) oraz reklamowany produkt

2.

Pracownik obsługi reklamacji weryfikuje dowód zakupu oraz produkt

3.

Klient uzasadnia reklamację

4.

Pracownik obsługi reklamacji uwzględnia reklamację i przygotowuje kartę reklamacji dla
dostarczonego produktu

5.

Klient udostępnia szczegółowe dane do karty reklamacji

6.

Pracownik obsługi reklamacji dostarcza nowy produkt

7.

Klient odbiera nowy produkt

Alternatywne przepływy
zdarzeń:

2a Brak dowodu zakupu

– odrzucenie przyjęcia reklamacji

2b Brak produktu

– odrzucenie przyjęcia reklamacji

4a Pracownik obsługi reklamacji nie uwzględnia reklamacji i zwraca klientowi dowód

zakupu oraz reklamowany produkt

6a Brak nowego produktu

– wydanie pieniędzy klientowi

Specjalne wymagania:

Termin dostarczenia nowego produktu klientowi nie może być dłuższy niż 14 dni

Notatki i kwestie:

1.

Obsługa reklamacji odbywa się zgodnie z procedurą zamieszczoną w dokumencie
Procedura reklamacji.pdf

2.

Miejsca roszczenia:

pozytywne rozpatrzenie reklamacji,
żądanie zwrotu gotówki.

Dokumentacja przypadku użycia „

Przyjmij reklamację”

Modelowanie biznesowe organizacji

–

(dynamiczne aspekty działania organizacji)

diagram czynności PU -

„Dokonaj zakupu”

Określ dziedzinę

zainteresowania

Wybierz interesującą
pozycję literatury

Zapoznaj się z jej

treścią

Ureguluj należność

[Akceptacja]

[Dalsze
poszukiwania]

[Rezygnacja
z poszukiwań]

Uwagi:
1. jest to diagram na bardzo

wysokim poziomie ogólności ;

2.

jeżeli w realizacji czynności danego

PU uczestniczy więcej niż jedna
osoba wskazane jest wykonywanie
diagramu torowego.

Modelowanie biznesowe organizacji-

diagram czynności PU

Diagram czynności PU

„Przyjmij reklamację”

–

do samodzielnego opracowania na podstawie scenariusza.

Prognoza sprzedaży

Zlecenie zakupu produktów

Rozliczenie utargu

Dokument finansowy

Uzasadnienie

Dowód zakupu

Faktura

Raport strat

Paragon

Produkt

Karta reklamacji

0..2

1

*

*

1..*

1..*

1

0..1

Modelowanie biznesowe organizacji

– statyczne aspekty

działania

organizacji handlowej -

biznesowy diagram klas

Biznesowe

klasy przechowujące

Abstrakcyjna

biznesowa klasa

przechowująca

Rzeczywista

biznesowa klasa

przechowująca

Zlecenie zakupu produktów

Produkt

Pracownik obsługi klienta

Kontroler

Dowód zakupu

Dokument finansowy

Faktura

Paragon

Raport strat

Rozliczenie utargu

Prognoza sprzedaży

Pracownik magazynu

Kasjer

Uzasadnienie

Karta reklamacji

Pracownik obsługi reklamacji

1

0..2

*

*

1..*

1..*

1

0..1

Biznesowy diagram klas z „ujawnieniem” pracowników biznesowych

Odpowiedzialność

pracownika biznesowego za

klasy przechowujące

Dział Sprzedaży

Dział Obsługi Klienta

Kontroling

Magazyn

Struktura organizacyjno-funkcjonalna organizacji handlowej

Dla potrzeb sprawnego zarządzania funkcjonowaniem organizacji tworzy się
strukturę

organizacyjno-

funkcjonalną poprzez scalanie odpowiednich klas biznesowych

w jednostki biznesowe za pomocą

pakietów klas biznesowych.

Przykład

Pracownik obsługi klienta

Pracownik magazynu

Dział Sprzedaży

Magazyn

Pracownik obsługi reklamacji

Kasjer

Kontroler

Dział Obsługi Reklamacji

Kontroling

Struktura organizacyjno-

funkcjonalna organizacji handlowej z „ujawnieniem” pracowników

biznesowych

Modelowanie biznesowe organizacji

w języku UML

Biznesowy kontekst organizacji

Przykład 2-

hurtownia

Hurtownia

<<context>>

Kierownik

Operator

wózkowy

Magazynier

Księgowa

Pracownik

Klient