Operator_maszyn_lesnych_833[02]Z1.05

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Leszek Jaszczyk

UŜytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie czynności
kontrolno-obsługowych 833[02].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące uŜytkowania pilarki
spalinowej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Budowa pilarki spalinowej według układów, zasady wyboru pilarki

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Zasady obsługi pilarki spalinowej, przeglądy i serwis

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Narzędzia i sprzęt pomocniczy do ścinki drzew

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Techniki ścinki i obalania drzew

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6.

Techniki okrzesywania i przerzynki drzew

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o budowie i eksploatacji pilarki

spalinowej jak równieŜ o bezpiecznych technikach pracy pilarką przy ścince, okrzesywaniu
i przerzynce drzew. W poradniku znajdziesz:
–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie wykonywania ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminy i przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcje przeciwpoŜarowe, obowiązujące podczas
poszczególnych rodzajów prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

833[02].Z1.01

Okre

lanie budowy i zasad

działania mechanizmów maszyn

i urz

dze

833[02].Z1.03

Stosowanie technik

kierowania

gnikiem rolniczym

i wykonywanie

czynno

ci kontrolno-

obsługowych

833[02].Z1.02

Stosowanie przepisów ruchu

drogowego

833[02].Z1

Mechanizacja prac le

nych

833[02].Z1.04

Obsługiwanie

pojazdów

samochodowych

833[02].Z1.05

ytkowanie pilarki

spalinowej

i wykonywanie

czynno

kontrolno-

obsługowych

833[02].Z1.06

ytkowanie maszyn

i urz

dze

stosowanych

w produkcji le

nej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić elementy budowy pilarki spalinowej,

–

wykonać czynności związane z obsługą pilarki spalinowej,

–

ocenić stan techniczny pilarki spalinowej,

–

określić czynności przy demontaŜu i montaŜu elementów budowy pilarki spalinowej na
podstawie dokumentacji,

–

dobrać pilarki spalinowe do rodzaju wykonywanej pracy,

–

przygotować stanowisko robocze do ścinki drzewa,

–

określić podstawowe zasady pracy pilarką spalinową,

–

określić czynności zagroŜone ryzykiem odbicia pilarki od drzewa,

–

zastosować narzędzia i sprzęt pomocniczy do ścinki drzew,

–

zastosować zasady prawidłowej ścinki drzew,

–

zastosować róŜne techniki ścinki drzew,

–

zastosować techniki ścinki drzew trudnych,

–

zastosować zasady okrzesywania i przerzynki drzew,

–

wskazać zagroŜenia dla zdrowia człowieka i środowiska podczas wykonywania prac
pilarką spalinową,

–

dobrać środki ochrony indywidualnej,

–

określić zasady badania stanu technicznego pilarki spalinowej,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące uŜytkowania

pilarki spalinowej

4.1.1. Materiał nauczania

Pilarka spalinowa jest wydajnym urządzeniem, które jednak niewłaściwie uŜytkowane

moŜe  okazać  się  niebezpieczne.  UŜytkowanie  pilarki  spalinowej  wymaga  poznania  zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy przy podstawowych operacjach pozyskania drewna okrągłego
oraz  przy  czynnościach  obsługowo-konserwacyjnych,  z  uwzględnieniem  zasad  ochrony
przeciwpoŜarowej.  W  szczególności  dotyczy  to  sporządzania  mieszanki  paliwowej,
uruchamiania pilarki, jej transportu, operowania pilarką w trakcie pracy oraz doboru środków
ochrony indywidualnej.

Sporządzanie i magazynowanie mieszanki paliwowej

Mieszankę paliwową naleŜy sporządzać w atestowanym kanistrze. Paliwo moŜna

przechowywać wyłącznie w suchym, chłodnym i osłoniętym przed działaniem promieni
słonecznych i innych źródeł ciepła miejscach. Podczas otwierania kanistra naleŜy pamiętać,
Ŝ

e w kanistrze mogło wytworzyć się ciśnienie wskutek spręŜenia gazów pod wpływem

podwyŜszonej temperatury. W trakcie tankowania pilarki naleŜy zwracać uwagę, aby nie
rozlewać paliwa, szczególnie na rozgrzane części pilarki, oraz wykonywać tankowanie z dala
od źródeł ognia.

Uruchamianie pilarki spalinowej łańcuchowej

Nieprawidłowy sposób uruchamiania pilarki prowadzić moŜe do bardzo powaŜnych

urazów,  szczególnie  nóg  operatora  (przecięcie  podudzia  lub  uda  przy  uruchamianiu  pilarki
z  tzw.  „rzutu”).  Utrzymanie  stabilności  pilarki  przy  jej  uruchamianiu  jest  podstawowym
warunkiem  bezpiecznego  wykonania  tej  czynności.  Przyjąć  naleŜy  zasadę,  Ŝe  pilarkę  zimną
uruchamiamy zawsze opartą stabilnie o podłoŜe, dociskając do ziemi uchwyt sterujący prawą
stopą, a podtrzymujący lewą ręką. NaleŜy zwrócić uwagę na to, aby prowadnica nie dotykała
ziemi  ani  innych  przeszkód.  Pilarkę  rozgrzaną  moŜna  równieŜ  uruchamiać,  trzymając  ją
między  udami,  blokując  wyprostowaną  lewą  ręką,  trzymającą  uchwyt  podtrzymujący  ruch
prowadnicy do góry w kierunku tułowia i głowy.

Przygotowanie stanowiska roboczego

Stanowisko robocze przy ścince i obalaniu drzewa powinno być tak przygotowane, Ŝeby

moŜna  było  bezpiecznie  i  wygodnie  poruszać  się  przy  wykonywaniu  zaplanowanych
czynności.  W  pierwszej  kolejności  naleŜy  odciąć  ze  ścinanego  drzewa  przeszkadzające
gałęzie  do  wysokości  umoŜliwiającej  wygodne  poruszanie  się.  W  tym  celu  naleŜy  stanąć
nieco  z  prawego  boku  drzewa,  unieść  pilarkę  na  wysokość  ramion,  umieścić  prowadnicę
z prawej strony pnia lub za pniem i prowadzić cięcie środkową częścią prowadnicy z góry na
dół.  W  następnej  kolejności  naleŜy  usunąć  przeszkadzający  podrost  i  podszyt  w  promieniu
jednego  metra  wokół  drzewa  oraz  inne  wystające  z  ziemi  przeszkody.  W  warunkach
zimowych  w  przypadku  grubej  pokrywy  śnieŜnej  naleŜy  odgarnąć  śnieg  w  celu
uwidocznienia miejsc prowadzenia rzazów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczne operowanie pilarką i zachowanie się w trakcie pracy

Podstawową zasadą przy pracy pilarką spalinową łańcuchową jest jej trzymanie oburącz

za uchwyt sterujący i podtrzymujący. Bezwzględnie zabrania się trzymania pilarki jedną ręką
przy pracującym silniku. Przy pracy pilarką moŜe wystąpić zjawisko „odbicia”, które
powstaje w momencie dotknięcia górną wierzchołkową częścią prowadnicy do drewna
w trakcie posuwu piły łańcuchowej. Prowadnica odrzucana jest wówczas do tyłu i w górę.

Ryzyko odbicia występuje juŜ przy podkrzesywaniu drzewa i oczyszczaniu terenu

z krzewów i mniejszych drzewek. Bezpiecznie jest wówczas pracować dolną stroną
prowadnicy.

Jedną z głównych bezpiecznych technik pracy zarówno przy ścince drzew jak teŜ przy

przerzynce  jest  stosowanie  rzazu  sztyletowego.  Jego  wykonanie  polega  na  wprowadzeniu
prowadnicy  do  wewnątrz  drzewa  w  poprzek  jego  włókien,  przy  czym  nacięcie  drewna
w początkowej fazie naleŜy wykonać dolną częścią końcówki prowadnicy w celu uniknięcia
„odbicia”,  a  następnie  przy  pracy  silnika  na  wysokich  obrotach  wprowadzić  prowadnicę
wzdłuŜ jej osi na Ŝądaną głębokość.

Przy okrzesywaniu drzew końcówka prowadnicy moŜe uderzyć w znajdujące się

w  pobliŜu  gałęzie  lub  pobocznicę  pnia  powodując  „odbicie”.  NaleŜy  równieŜ  unikać
odcinania  gałęzi  po  stronie,  po  której  stoi  operator,  w  kierunku  na  nogę,  lecz  prowadzić
prowadnicę  od  siebie.  W  celu  uniknięcia  zakleszczenia  prowadnicy  w  rzazie  naleŜy  skracać
długie  gałęzie,  stosując  cięcie  lekkim  ukosem  z  góry  do  dołu  od  siebie.  W  przypadku
opierania  się  ściętego  drzewa  na  ziemi  na  gałęziach  naleŜy  zabezpieczyć  drzewo  przed
przekręceniem  lub  rozpoczynać  okrzesywanie  od  tej  strony  (od  odziomka  lub  wierzchołka),
aby  stojąc  zawsze  po  lewej  stronie  pnia  nie  być  zagroŜonym  jego  zsunięciem.
W  szczególności  zabrania  się  okrzesywania  gałęzi  niewidocznych  i  niedostępnych,  stawania
na drzewie lub opierania się o nie w trakcie okrzesywania, stawania okrakiem nad drzewem.

Przy ścince drzew naleŜy pamiętać, aby po wykonaniu rzazu podcinającego nie

przechodzić i nie przechylać się po stronie kierunku obalania drzewa. Po zakończeniu ścinki
drzewa w momencie rozpoczęcia jego obalania odchodzi się z miejsca, w którym zakończono
rzaz  ścinający,  przygotowaną  uprzednio  ścieŜką  oddalania  (nigdy  na  przedłuŜeniu  kierunku
obalania,  lecz  zawsze  do  tyłu  na  ukos).  Zakończenie  rzazu  ścinającego  w  warunkach
zimowych  (mróz),  szczególnie  w  przypadku  liściastych  gatunków  drzew,  w  tym  odcinanie
listwy  przytrzymującej  naleŜy  prowadzić  pilarką  na  wyprostowanych  rękach  w  celu
uniknięcia ewentualnego uderzenia od rozłupanej części drzewa.

Dobór środków ochrony indywidualnej

Przy doborze środków ochrony indywidualnej naleŜy kierować się następującymi

zaleceniami:

–

właściwy dobór typu ochrony do rozmiarów pracownika oraz rodzaju zagroŜenia,

–

przeszkolenie pracownika w zakresie prawidłowego stosowania ochrony, utrzymywania
jej w stanie sprawności technicznej oraz sposobu jej czyszczenia i konserwacji,

–

dostosowanie wykonywanych czynności do moŜliwości pracownika wyposaŜonego
w ochronę indywidualną.

rodki ochrony indywidualnej podlegają obowiązkowi certyfikacji na znak

bezpieczeństwa w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy (CIOP).

rodki ochrony indywidualnej drwala/operatora pilarek do pozyskiwania drewna:

–

odzieŜ ochronna (kurtka, spodnie, rękawice, w tym zaleca się spodnie z wkładką
antyprzecięciową),

–

rodki ochrony głowy (kask ochronny z atestem),

–

rodki ochrony twarzy i oczu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

rodki ochrony słuchu,

–

obuwie robocze (najlepiej z okutymi noskami).
W szczególności istotną rolę pełni osłona wzroku. Ten narząd jest szczególnie naraŜony

na zanieczyszczenie piachem, pyłem drzewnym, trocinami i innymi wydmuchiwanymi
z podłoŜa w trakcie wykonywania rzazów poziomych, bądź powstających w trakcie
okrzesywania czy przerzynki.

Transport pilarki

Pilarkę łańcuchową moŜna transportować z zamontowanym urządzeniem tnącym,

wówczas  jednak  wymagana  jest  specjalna  osłona  prowadnicy  zabezpieczająca  przed
ewentualnym  uszkodzeniem  lub  zranieniem.  W  przeciwnym  wypadku  do  transportu  naleŜy
zdemontować  urządzenie  tnące.  Przy  transporcie  pilarki  z  zamontowanym  urządzeniem
tnącym zawsze naleŜy uaktywnić hamulec bezpieczeństwa. Przy przenoszeniu pilarkę naleŜy
trzymać  za  uchwyt  kabłąkowy,  prowadnica  skierowaną  do  tyłu  w  stosunku  do  kierunku
poruszania  się.  W  przypadku  przewoŜenia  środkami  transportu  publicznego  naleŜy  opróŜnić
zbiorniki paliwa i oleju, a pilarkę unieruchomić.

ZagroŜenia podczas wykonywania prac pilarką spalinową

Warunki pracy drwala/operatora pilarki spalinowej obejmują wiele czynników. Z punktu

widzenia ergonomii do najwaŜniejszych zalicza się:

–

Techniczne warunki pracy: przedmiot pracy, technologia i środki pracy, miejsce pracy,
fizyczno-chemiczne otoczenie pracy (temperatura, wilgotność, oświetlenie, spaliny,
wibracje, hałas, zapylenie), środki ochrony indywidualnej.

–

Organizacyjne i gospodarcze warunki pracy: czynności pracy, dyspozycja, organizacja
pracy, doszkalanie i zdobywanie doświadczenia, czas pracy, prestiŜ zawodu i zakładu.

–

Materialno-finansowe warunki pracy: wysokość wynagrodzenia, premie, dodatki
motywacyjne.

Przy pracach leśnych, charakteryzujących się stosunkowo duŜym udziałem wysiłku

dynamicznego,  większość  prac  to  prace  fizyczne  z  pewnym  udziałem  pracy  umysłowej.
Wysoki  wydatek  energetyczny  robotników  przy  tych  pracach  powoduje,  Ŝe  w  celu
umoŜliwienia regeneracji sił drwala/operatora podczas pracy w lesie konieczne jest spoŜycie
wysokokalorycznego  (1000  kcal)  posiłku  regeneracyjnego.  Fakt  ten  ma  wymiar  formalny
w  Rozporządzeniu  Rady  Ministrów  z  dnia  28.05.1996  r.  (Dz.  U.  Nr  60,  1996)  w  sprawie
profilaktycznych  posiłków  i  napojów.  Rozporządzenie  to  obliguje  pracodawcę  do
nieodpłatnego  zapewnienia  jednego  gorącego  posiłku  profilaktycznego  w  trakcie  trwania
pracy.

Do podstawowych zagroŜeń występujących na stanowisku pracy drwala/operatora pilarek

spalinowych zalicza się: hałas, drgania mechaniczne, spaliny i opary paliw. Hałas jest jednym
z  najlepiej  rozpoznanych  stresorów,  oddziałujących  na  drwala/operatora  pilarek.  Przyjmuje
się,  Ŝe  hałas  na  stanowisku  pracy  nie  powinien  przekraczać  w  ciągu  ośmiu  godzin  pracy  85
dB(A),  a  maksymalny  poziom  dźwięku  nie  powinien  być  większy  niŜ  115  dB(A)
(wg  PN-N-01307/1994).  NaleŜy  zaznaczyć,  Ŝe  wzrost  poziomu  dźwięku  o  3  dB(A)  oznacza
przyrost ciśnienia akustycznego o 100 %.

Pilarki spalinowe nie emitują stałego poziomu hałasu. Poziom emitowanego hałasu zaleŜy

od  wyeksploatowania  pilarki,  a  w  przypadku  pilarek  łańcuchowych  w  znaczny  sposób
równieŜ  od  nieodpowiedniej  obsługi  urządzenia  tnącego  (nieprawidłowe  napięcie  piły,
nieodpowiednia  konserwacja  prowadnicy).  W  przypadku  zagroŜenia  hałasem  na  stanowisku
pracy  skutecznym  sposobem  likwidacji  tego  zagroŜenia  jest  przestrzeganie  przez  robotnika

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dopuszczalnego czasu ekspozycji, a przede wszystkim stosowanie efektywnych ochronników
słuchu, które obniŜają hałas do wartości poniŜej 85 dB(A).

Drgania mechaniczne polegają na przenikaniu energii ze źródła drgań do organizmu

człowieka  przez  część  ciała  będącą  w  bezpośrednim  kontakcie  ze  źródłem.  Przewodzenie
drgań  przez  róŜne  tkanki  zachodzi  z  róŜna  efektywnością.  ZaleŜy  równieŜ  od  częstotliwości
drgań, pozycji ciała w trakcie pracy, siły nacisku oraz sposobu pracy narzędziem.
Długotrwałe i powtarzające się działanie drgań mechanicznych na poziomie przekraczającym
dopuszczalne  wartości  w  przypadku  pilarek  łańcuchowych  wywołuje  powstanie  zespołu
choroby  wibracyjnej.  Czynnikami  sprzyjającymi  są:  wraŜliwość  osobnicza  naraŜonego,
wielkość  powierzchni  ciała  stykającej  się  z  elementami  drgającymi,  ochłodzenie  tkanek
(zimno i wilgoć), zmęczenie mięśni, hałas. Choroba ta charakteryzuje się wieloma objawami
wywołanymi  w  układzie  krąŜenia,  w  układzie  nerwowym,  w  mięśniach  oraz  stawach
i kościach.

Wyeliminowanie bądź zmniejszenie wpływu drgań mechanicznych moŜna uzyskać

poprzez eliminację określonych czynników. Do najwaŜniejszych obowiązków z zakresu
czynnej i biernej ochrony operatora pilarek przed drganiami mechanicznymi naleŜą:

–

stosowanie nowoczesnych pilarek, nie wyeksploatowanych,

–

utrzymywanie właściwego stanu technicznego pilarki,

–

prawidłowa technika pracy,

–

odpowiednia organizacja pracy (przestrzeganie dopuszczalnego czasu ekspozycji na
drgania),

–

utrzymywanie odpowiedniej ciepłoty rąk,

–

spoŜywanie ciepłych posiłków regeneracyjnych,

–

przeprowadzanie profilaktycznych badań okresowych.

W szczególności w przypadku pilarek łańcuchowych naleŜy zwrócić szczególną uwagę

na właściwą wysokość ogranicznika zęba tnącego. W miarę wzrostu grubości skrawanego
wióra drewna rośnie poziom drgań mechanicznych, powodując zmniejszenie się wartości
czasu ekspozycji na drgania mechaniczne.

Silnik spalinowy emituje podczas pracy znaczne ilości gazów spalinowych powstałych

w wyniku spalania. W szczególności dotyczy to dwusuwowych silników pilarek spalinowych,
gdzie w wyniku niecałkowitego spalenia mieszanki paliwowej w otoczeniu operatora znajduje
się ok. jedna trzecia zuŜytego przez pilarkę paliwa. Poza nie spalonym paliwem gazy
spalinowe zawierają takŜe inne szkodliwe substancje, takie jak tlenek węgla, dwutlenek
węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki, substancje rakotwórcze (np. benzol).

Aktualny stan badań wskazuje, Ŝe praktyczne zagroŜenia drwali/operatorów pilarek

gazami spalinowymi mogą wystąpić, gdy:

–

istnieją niekorzystne warunku pogodowe (brak wiatru, ciepło i duŜa wilgotność
powietrza),

–

jest niekorzystne ukształtowanie terenu (rowy, kotliny) oraz występuje gęsty podrost
i podszyt ograniczające przepływ powietrza,

–

praca wykonywana jest sprzętem w złym stanie technicznym,

–

stosowany jest zły skład mieszanki paliwowej,

–

jest duŜa koncentracja sprzętu.
Zmniejszenie zagroŜenia ze strony gazów spalinowych moŜna osiągnąć poprzez:

–

uŜywanie katalizatorów spalin,

–

stosowanie specjalnych paliw,

–

właściwe ustawienie gaźnika (w przypadku pilarek ZI),

–

systematyczną konserwację zespołu tnącego,

–

właściwy transport i odpowiednie obchodzenie się z paliwem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób naleŜy magazynować mieszankę paliwową?

Jakich zasad bhp naleŜy przestrzegać przy uruchamianiu pilarki?

Jaka jest kolejność czynności z punktu widzenia bhp przy przygotowaniu stanowiska
roboczego do ścinki drzewa?

Co to jest zjawisko „odbicia”?

Jakie są zasady bezpiecznego okrzesywania drzew?

Jakie środki ochrony indywidualnej powinien uŜywać drwal-operator pilarki?

Jakie są zasady transportu pilarki?

Jakie występują główne zagroŜenia na stanowisku operatora pilarki?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej niezbędne podczas pracy pilarką łańcuchową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat środków ochrony
indywidualnej operatora pilarki,

dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej,

zaprezentować wybrane środki ochrony,

przedstawić powyŜsze w formie pisemnej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wybrane środki ochrony indywidualnej,

−

papier formatu A4,

−

długopis,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj zjawisko „odbicia” pilarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych opis zjawiska „odbicia” pilarki,

określić na czym polega zjawisko „odbicia” i w jakich przypadkach występuje,

przedstawić powyŜsze w formie pisemnej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4,

−

długopis,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, w jaki sposób naleŜy magazynować mieszankę paliwową?

określić zasady bhp przy uruchamianiu pilarki?

określić czynności w przygotowaniu stanowiska ścinki pod
względem bhp?

scharakteryzować zjawisko „odbicia” pilarki?

określić zasady bezpiecznego okrzesywania drzew?

określić środki ochrony indywidualnej uŜywane przez operatora
pilarki?

określić zasady transportu pilarki?

rozróŜnić zagroŜenia na stanowisku operatora pilarki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa pilarki spalinowej według układów, zasady wyboru

pilarki

4.2.1. Materiał nauczania

Rys. 1. Podstawowe zespoły pilarki spalinowej [2, s. 5]

Układy pilarki spalinowej

1.

Układ tłokowo-korbowy

−

cylinder oŜebrowany,

−

tłok,

−

pierścień (pierścienie) uszczelniający,

−

korbowód z łoŜyskiem igiełkowym,

−

sworzeń łączący tłok z korbowodem,

−

wał korbowy z łoŜyskami kulkowymi,

−

sprzęgło odśrodkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układ zasilania

−

gaźnik membranowy,

−

system kanałów w cylindrze,

−

filtr powietrza,

−

filtr paliwa przewód paliwowy,

−

zbiornik paliwa

Układ chłodzenia

−

uŜebrowanie zewnętrznych ścian cylindra,

−

wentylator,

−

owiewki/osłony.

Układ rozruchu

−

obudowa,

−

linka z uchwytem,

−

sprzęgło kłowe,

−

spręŜyna powrotna.

Układ hamulcowy

−

obudowa,

−

taśma hamulcowa,

−

spręŜyna,

−

zatrzask blokujący.

Układ zapłonowy

−

magnes na kole zamachowym

−

cewka zapłonowa

−

cewka ładująca

−

diody

−

tyrystor

−

kondensator

−

wieca zapłonowa

−

wyłącznik zapłonu

−

przewody

Układ smarowania

−

pompa olejowa,

−

filtr oleju,

−

przewody olejowe,

−

zbiornik oleju.

Układ tnący

−

piła łańcuchowa,

−

prowadnica,

−

zębatka napędowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Budowa silnika pilarki spalinowej [5, s. 2]

Zasady wyboru pilarki spalinowej

Nowoczesne pilarki przystosowane są do róŜnych warunków pracy i potrzeb

uŜytkowników. W celu wyboru odpowiedniego typu pilarki naleŜy określić cele i zadania,
jakie ma spełniać:

–

charakter pracy (praca zawodowa czy doraźna),

–

rodzaje wykonywanych prac,

–

wymiary ścinanych lub przerzynanych drzew lub elementów drewnianych,

–

częstotliwość uŜytkowania pilarki,

–

rozwiązania ergonomiczne (drgania, wywaŜenie),

–

rozwiązania konstrukcyjne pozwalające na łatwy dostęp do poszczególnych elementów.

Pilarki moŜna podzielić na następujące kategorie:

–

profesjonalne, o wysokich osiągach, dla zawodowych drwali,

–

półprofesjonalne, o niŜszych osiągach,

–

amatorskie, dla nieprofesjonalnych uŜytkowników.

O wyborze typu pilarki, w zaleŜności od jej przeznaczenia, decydują w duŜej mierze moc

silnika  i  długość  stosowanej  prowadnicy.  Do  pracy  przy  duŜych  średnicach  drzew,
szczególnie gatunków twardych, naleŜy uŜywać pilarek z silnikami o większej mocy, do prac
lŜejszych  stosuje  się  lŜejsze  pilarki  o  mniejszej wadze,  krótszej  prowadnicy,  którymi  łatwiej
się  operuje.  Istotne  znaczenie  ma  równieŜ  wielkość  drgań  przenoszonych  z  pilarki  na
operatora.

urządzenie

rozruchowe

wentylator

osłona cylindra

cylinder z głowicą

tłok z pierścieniami

korbowód

szczęki sprzęgła

wał korbowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe układy budowy pilarki spalinowej łańcuchowej?

Jakie elementy wchodzą w skład poszczególnych układów pilarki?

Jakimi cechami budowy powinna charakteryzować się pilarka łańcuchowa?

Jaka jest róŜnica między układem zapłonowym iskrownikowym i tyrystorowym?

W jaki sposób przekazywany jest napęd pompki olejowej?

Jaka jest zasada działania sprzęgła odśrodkowego?

Z jakich elementów zbudowana jest piła łańcuchowa?

Co określają terminy: podziałka i grubość piły łańcuchowej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj wskazane przez nauczyciela układy pilarki spalinowej łańcuchowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy układów pilarki,

dokonać analizy budowy układów na podstawie opisów,

rozpoznać rodzaje układów,

zapisać krótką charakterystykę poszczególnych układów pilarki.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

długopis,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij w formie graficznej i opisowej terminy: podziałka i grubość piły łańcuchowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać odpowiednie określenia w materiałach dydaktycznych,

wykonać rysunek wycinka piły łańcuchowej,

wykonać rysunek odpowiedniego rzutu przekroju prowadnicy,

oznaczyć odpowiednio rysunki,

wyjaśnić terminy w formie opisowej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4,

−

długopis,

−

flamastry,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić podstawowe układy budowy pilarki spalinowej łańcuchowej?

scharakteryzować elementy wchodzące w skład poszczególnych
układów pilarki?

scharakteryzować ogólne cechy budowy pilarki spalinowej?

określić róŜnice między układem zapłonowym iskrownikowym
i tyrystorowym?

scharakteryzować sposób przekazania napędu pompki olejowej?

scharakteryzować zasadę działania sprzęgła odśrodkowego pilarki?

określić elementy budowy piły łańcuchowej?

rozróŜnić pojęcia: podziałka i grubość piły łańcuchowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Zasady ostrzenia piły łańcuchowej [10, s. 12]

Obsługa urządzenia tnącego

W celu zapewnienia prawidłowego smarowania sworzni piły łańcuchowej naleŜy

stosować tzw. „kąpiele olejowe”. Polegają one na tym, Ŝe piłę (łańcuch tnący) zanurza się na
pewien  okres  czasu  w  oleju  słuŜącym  do  jej  smarowania.  Nowy  łańcuch  naleŜy  przed
uŜyciem do pracy zanurzyć na 24 godziny. W przeciętnych warunkach pracy raz w tygodniu,
natomiast  przy  trudnych  warunkach  pracy  (twarde  gatunki  drewna,  drewno  zmarznięte)
codziennie na noc. Nową piłę łańcuchową naleŜy  dotrzeć. W tym celu przed uŜyciem jej do
ś

cinki drzew czy przerzynki grubych kłód (dłuŜyc), naleŜy po zamontowaniu na prowadnicy

i  uruchomieniu  pilarki  wprowadzić  pilarkę  na  wysokie  obroty.  Po  kilku minutach,  w  trakcie
których  piła  rozgrzeje  się,  naleŜy  sprawdzić  napięcie  piły  i  w  razie  potrzeby  skorygować
naciąg.  Następnie  moŜna  przeprowadzać  cięcie  drewna  o  niewielkich  średnicach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(przekrojach). Po kilkunastu minutach pracy naleŜy ponownie sprawdzić napięcie piły
i w razie potrzeby skorygować jej naciąg. Po tych czynnościach moŜna uŜytkować piłę
w kaŜdych warunkach.

Następnym z elementów układu tnącego jest prowadnica. Wskutek naturalnego zuŜycia

wynikającego  z  tarcia  piły  łańcuchowej  o  krawędzie  prowadnicy  powstaje  tzw.  Drut,  który
naleŜy  okresowo  (sprawdzać  raz  w  tygodniu)  spiłowywać  przy  uŜyciu  pilnika  płaskiego.
Prowadnica nie moŜe być zwichrowana ani zgięta w łuk, poniewaŜ łańcuch tnący będzie miał
niewłaściwy  tor  ruchu,  rzaz  tnący  będzie  nieprawidłowy,  a  w  szczególnych  przypadkach
moŜe  nastąpić  spadnięcie  łańcucha  z  prowadnicy.  W  ramach  czynności  obsługowych
prowadnicy  naleŜy  równieŜ  oczyścić  jej  rowek,  udroŜnić  kanaliki  olejowe  oraz  otwór  do
smarowania łoŜyska w końcówce prowadnicy (o ile występuje), nasmarować to łoŜysko przy
uŜyciu  smarowniczki  i  pamiętać  o  obróceniu  prowadnicy  o  180

przed ponownym

zamontowaniem na pilarce.

Regulacja gaźnika

Regulacja gaźnika polega na dobraniu odpowiedniej proporcji paliwa do powietrza

w mieszance paliwowej. Proporcja ta musi być dostosowana do warunków w jakich pracuje
silnik, np. pogody, ciśnienia, rodzaju paliwa i oleju silnikowego.

Gaźnik posiada trzy wkręty regulacyjne:
L – śruba regulacyjna wolnych obrotów
H – śruba regulacyjna wysokich obrotów
T – śruba regulacyjna obrotów biegu jałowego

Przed przystąpieniem do regulacji gaźnika konieczne jest oczyszczenie filtra

powietrza  i  załoŜenie  osłony  cylindra.  Śruby  regulacyjne  naleŜy  dokręcić  ostroŜnie  do
wyczuwalnego  oporu,  a  następnie  odkręcić  je  o  ilość  obrotów  podana  w  danych
regulacyjnych dla danego modelu pilarki. Uruchomić pilarkę i rozgrzać silnik przez około 10
minut. Obracając śrubą wolnych obrotów L w prawo i w lewo znaleźć najwyŜsze obroty, po
czym odkręcić śrubę L o ¼ obrotu w lewo. W celu regulacji wysokich obrotów wprowadzaj
silnik  na  pełne  obroty  na  okres  10  sekund  przy  nastawach  śruby  H:  podstawowym,  po
odkręceniu o ¼ obrotu, po odkręceniu o ½ obrotu. NaleŜy określić takie ustawienie, aby silnik
od  czasu  do  czasu  „czteroktaktował”.  Niedopuszczalne  jest  pozostawienie  zbyt  wysokich
obrotów  (silnik  charakterystycznie  „wyje”),  ani  zbyt  niskich  (silnik  bardzo  wyraźnie
„czterotaktuje”  i  warczy).  Śrubę  regulacyjną  T  obracaj  w  prawo  do  momentu,  aŜ  piła
łańcuchowa zacznie poruszać się po prowadnicy. Następnie odkręć śrubę regulacyjną T nieco
w lewo, aŜ piła zatrzyma się.

Wymiana linki rozrusznika

Po odkręceniu śrub mocujących rozrusznik i jego zdemontowaniu wyciągnij linkę do

wewnątrz obudowy rozrusznika i wprowadź ją w wycięcie koła linowego w celu zwolnienia
napięcia  spręŜyny  rozrusznika  poprzez  powolne  obracanie  kółka  w  lewo.  Odkręć  śrubę
mocującą kółko i odłącz je. Wprowadź koniec nowej linki do kółka linowego i zamocuj ją. Po
nawinięciu  ok.  4  zwojów  zamontuj  kółko  w  obudowie  rozrusznika  zwracając  uwagę  na
prawidłowe  umiejscowienie  zaczepu  spręŜyny  rozrusznika.  Przesuń  drugi  koniec  linki  przez
otwór  w  rozruszniku  i  zawiąŜ  supeł  na  końcu.  W  celu  napięcia  spręŜyny  rozrusznika
wprowadź  linkę  w  wycięcie  na  kole  linowym  i  obracaj  kółkiem  w  prawo.  Przy  prawidłowo
napiętej  spręŜynie  po  całkowitym  wyciągnięciu  linki  kółko  rozrusznika  powinno  dać  się
obrócić jeszcze o pół obrotu w prawo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Regulacja wydatku pompki olejowej

W zaleŜności od długości zamontowanego urządzenia tnącego wydatek pompki olejowej

moŜe  i  powinien  być  regulowany.  Im  dłuŜsza  prowadnica  tym  większy  naleŜy  ustawić
wydatek  pompki  olejowej.  Regulacji  dokonuje  się  śrubokrętem  obracając  śrubę  regulacyjną
zgodnie z oznaczeniami na pilarce.
UWAGA: nie wolno regulować pompy olejowej podczas pracy silnika.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynności składają się na obsługę codzienną pilarki spalinowej łańcuchowej?

Jakie czynności wykonuje się w ramach przeglądów tygodniowego i miesięcznego
pilarki?

Jakie są kryteria doboru pilników do ostrzenia piły łańcuchowej?

Jakie są zasady ostrzenia piły łańcuchowej?

W jaki sposób reguluje się wysokość ograniczników zębów tnących?

Na czym polega obsługa prowadnicy?

Jakie oznaczenia mają wkręty regulacyjne gaźnika pilarki?

W jaki sposób wykonuje się regulację gaźnika pilarki?

Na czym polega prawidłowe napięcie linki rozrusznika?

10.

Jakie są kryteria regulacji i w jaki sposób reguluje się wydatek pompki olejowej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj oczyszczenie silnika pilarki i elementów układu tnącego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady oczyszczania pilarki,

zdemontować układ tnący oraz pokrywę filtra powietrza,

oczyścić elementy silnika pilarki,

oczyścić rowek prowadnicy oraz kanaliki doprowadzające olej,

oczyścić zewnętrznie łańcuch tnący i zmyć Ŝywicę,

oczyścić bęben sprzęgła i kółko napędowe,

oczyścić filtr powietrza i w razie potrzeby umyć w ciepłej wodzie z detergentem,

zamontować poszczególne elementy na pilarce.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

pilarka spalinowa łańcuchowa,

−

pędzel,

−

szmatka,

−

drut/gwóźdź do oczyszczenia rowka prowadnicy i kanalików olejowych,

−

benzyna/nafta,

−

ciepła woda,

−

detergent,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj ręczne ostrzenie łańcucha tnącego za pomocą pilnika z prowadnikiem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady ostrzenia łańcucha tnącego,

przygotować kompletną pilarkę z prawidłowo napiętym łańcuchem tnącym,

dobrać pilnik oraz oprawkę pilnika w zaleŜności od podziałki łańcucha i stopnia jego
zuŜycia,

unieruchomić prowadnicę i naostrzyć łańcuch tnący,

sprawdzić długość poszczególnych zębów tnących i ewentualnie wyrównać pilnikiem.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kompletna pilarka spalinowa łańcuchowa,

−

pilniki okrągłe,

−

oprawki pilników,

−

imadło,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj regulację wysokości ograniczników zagłębienia zębów tnących.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady regulacji wysokości ograniczników,

sprawdzić przy pomocy przymiaru wysokość ograniczników,

spiłować ograniczniki przy pomocy pilnika płaskiego,

zaokrąglić ograniczniki zgodnie z pierwotnym kształtem.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kompletna pilarka spalinowa łańcuchowa,

−

przymiar do sprawdzania wysokości ograniczników,

−

pilnik płaski,

−

imadło,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wymień wskazane przez nauczyciela zuŜyte elementy pilarki spalinowej łańcuchowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady wymiany poszczególnych elementów
pilarki,

przygotować niezbędne narzędzia do demontaŜu i montaŜu elementów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać demontaŜu wskazanych elementów,

zamontować nowe elementy pilarki,

sprawdzić poprawność wykonanych czynności.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kompletna pilarka spalinowa łańcuchowa,

−

narzędzia warsztatowe,

−

elementy pilarki na wymianę,

−

stół warsztatowy,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj regulację gaźnika pilarki i sprawdzić wysokość obrotów z wykorzystaniem

miernika elektronicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady regulacji gaźnika pilarki,

przygotować pilarkę do pracy, w tym napiąć właściwie łańcuch tnący,

uruchomić silnik pilarki i rozgrzać go,

wykonać regulację ustawienia wkrętów regulacyjnych przy pomocy śrubokręta,

sprawdzić obroty maksymalne i biegu jałowego z wykorzystaniem miernika
elektronicznego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kompletna pilarka spalinowa łańcuchowa,

−

rubokręt regulacyjny,

−

miernik elektroniczny obrotów silnika,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, jakie czynności składają się na obsługę codzienną pilarki
spalinowej łańcuchowej?

określić, jakie czynności wykonuje się w ramach przeglądów
tygodniowego i miesięcznego pilarki?

wyjaśnić, jakie są kryteria doboru pilników do ostrzenia piły
łańcuchowej?

scharakteryzować zasady ostrzenia piły łańcuchowej?

podać sposób, w jaki reguluje się wysokość ograniczników zębów
tnących?

scharakteryzować czynności obsługi prowadnicy?

określić oznaczenia wkrętów regulacyjnych gaźnika pilarki?

określić zasady regulacji gaźnika pilarki?

określić zasady prawidłowego napięcia linki rozrusznika?

10)

przeprowadzić regulację pompki olejowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Narzędzia i sprzęt pomocniczy do ścinki drzew

4.4.1. Materiał nauczania

Przy pracach z zakresu pozyskiwania drewna zaleca się stosowanie następujących

narzędzi i sprzętu pomocniczego:

−

siekiera,

−

kliny,

−

motyka leśna,

−

tyczka kierunkowa,

−

obracak,

−

dźwignioobracak,

−

haki do drewna,

−

ciągacz linowy,

−

drągi.

Siekiera – słuŜy do ścinki cienkich drzew (do 20 cm średnicy), korowania szyi korzeniowej,
pobijania  klinów,  okrzesywania  i  łupania  drewna.  Obróbka  drewna  cięciem  wykonywanym
przy  pomocy  siekiery  polega  na  krajaniu  (ścinka  i  okrzesywanie)  lub  łupaniu  (łupanie
szczap).  W  pierwszym  przypadku  ostrze  noŜa  zagłębia  się  w  drewno  i  rozdziela  włókna
drzewne do granicy swojej krawędzi. W drugim przypadku ostrze noŜa zagłębia się w drewno
do poziomu zaleŜnego od siły uderzenia oraz wytrzymałości drewna. Ma to wpływ na kształt
siekier  do  łupania  i  ścinki  czy  okrzesywania  drzew.  Podczas  uderzenia  siekiery  w  drewno
przenoszone są na dłonie robotnika drgania o charakterze udarów, ponadto moŜne następować
zjawisko  odbicia  narzędzia.  Z  tych  powodów  toporzysko  musi  spełniać  duŜe  wymagania
wytrzymałościowe.  Ponadto  materiał,  z  którego  jest  wykonane  toporzysko  oraz  kształt
przekrojów, powinny zapewniać amortyzację drgań i moŜliwość wygodnego uchwytu dłonią.
Drgania  najlepiej  amortyzują  toporzyska  o  przekroju  kulistym,  najgorzej  o  przekroju
zbliŜonym  do  prostokątnego.  Toporzysko  proste  jest  mało  spręŜyste,  oddaje  energię
uderzenia,  ale  jest  bardziej  wytrzymałe,  natomiast  toporzysko  wygięte  jest  wygodniejsze
w  pracy,  lecz  mniej  trwałe.  Znaczenie  ma  równieŜ  przy  wykonywaniu  ścinki,  okrzesywania
czy łupania kąt osadzenia siekiery na toporzysku, mierzony pomiędzy osią podłuŜną siekiery
i toporzyska.

Tabela 1. Rodzaje siekier i ich parametry [5, s. 22]

Siekiera

Cecha

Jednostka

do ścinki

do okrzesywania

do łupania

uniwersalna

CięŜar

1,25–1,80

1,00–1,50

2,50–3,00

0,75–2,00

Długość toporzyska

100

65–80

Kąt osadzenia ostrza

stopnie

90–95

80–90

Kąt klina

stopnie

6–12

7–9

12–16

Długość ostrza

110–120

113–130

100–145

Przy ścince drzew siekierą naleŜy stanąć z prawej strony drzewa, nieco z tyłu, w takiej

odległości od pnia, Ŝeby sięgnąć pobocznicy pnia. Ustawienie nóg z lewą stopą wysuniętą do
przodu. Uchwyt toporzyska pewnym chwytem prawą dłonią i przesuwnym lewą dłonią. Przy
cięciu po lewej stronie pnia ustawienie nóg i trzymanie toporzyska odwrotnie niŜ opisane
wyŜej. Przy okrzesywaniu gałęzi naleŜy stać po przeciwnej stronie pnia, niŜ odcinane gałęzie.
Przy pomocy siekiery odcina się gałęzie o średnicy do 5 cm w miejscu cięcia. Zarówno przy
ś

cince jaki okrzesywaniu siekierą naleŜy zwracać uwagę na moŜliwość wystąpienia zjawiska

„odbicia” siekiery, szczególnie przy drewnie zmarzniętym lub twardych gatunków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kliny  –  uŜywa  się  do  obalania  drzew,  łupania  drewna  oraz  jako  zabezpieczenie  przed
zakleszczeniem  piły  łańcuchowej  w  rzazie.  Do  obalania  drzew  dopuszcza  się  uŜywanie
klinów  drewnianych,  z  tworzywa  lub  miękkich  stopów  metali  o  wymiarach  (dług.  x  szer.  x
wys.): 180 x 70 x 20 lub 30 lub 40 mm. Kliny przy obalaniu drzewa naleŜy stosować parami,
rozstawionymi  równomiernie  i  skierowanymi  do  osi  drzewa.  Nierównomierne  rozstawienie
klinów  stosowane  jest  przy  odchyleniu  drzewa  w  bok  od  kierunku  obalania.  Z  kolei
prowadzenie  klinów  nie  w  kierunku  osi  drzewa,  lecz  równolegle  do  kierunku  obalania
stosowane jest przy drzewach spróchniałych w części wewnętrznej.

Motyka leśna – słuŜy do odsłonięcia szyi korzeniowej drzewa poprzez odgarnięcie liści
i ścioły w celu umoŜliwienia niskiego wykonania rzazów podcinającego i ścinającego.

Tyczka  kierunkowa  –  słuŜy  do  obalania  drzew  o  średnicy  w  miejscu  cięcia  od  20  cm  do
potrójnej  szerokości  prowadnicy  pilarki  (ścinka  dwuosobowa).  Tyczka  składa  się  z  drzewca
o  długości  4–5  m  zakończonego  w  grubszym  końcu  metalowymi  grotami.  Przy  wyborze
drzewca  naleŜy  pamiętać,  aby  drewno  było  lekkie  (suche)  oraz  bez  wad  technicznych
zmniejszających jego wytrzymałość.

Dźwignia  –  słuŜy  do  obalania  drzew  o  średnicy  w  miejscu  cięcia  od  20  cm  do  potrójnej
szerokości  prowadnicy  pilarki  (ścinka  jednoosobowa),  poprzez  podnoszenie  drzewa  po
wykonaniu  rzazu  ścinającego.  Dźwignia  składa  się  z  ramienia  z  uformowaną  płaską  stopką
wkładaną w szczelinę rzazu ścinającego. Wykonywane są ze stali kutej lub z lekkich stopów.
Większość  dźwigni  wyposaŜona  jest  dodatkowo  w  hak  do  obracania  drewna  –  są  to
dźwignioobracaki. Pracując z wykorzystaniem dźwigni naleŜy pamiętać, aby drzewo dźwigać
stopniowo prostując kolana i utrzymując prosty kręgosłup.

Obracak  –  słuŜy  do  obracania  ściętych  drzew  w  celu  umoŜliwienia  okrzesania  sęków  lub
zrzucenia  drzew  zawieszonych.  WyróŜnia  się  obracaki:  łańcuchowe  –  składające  się
z  pierścienia  stalowego  połączonego  za  pomocą  łańcucha  z  hakiem  zakończonym  ostrogą
kotwiczną,  strzemiączkowe  –  w  formie  pierścienia  stalowego  połączonego  bezpośrednio
z  wydłuŜonym  hakiem  zakończonym  ostrogą  kotwiczącą  w  drewnie,  drąŜkowe  –  składające
się  z  ramienia  drewnianego,  na  którym  osadzone  jest  okucie  w  postaci  haka.  Pracując
obracakami  naleŜy  zwrócić  uwagę  na  właściwą  pozycję.  Obracanie  dłuŜycy  czy  drewna
naleŜy  wykonywać  zawsze  pchając  ramię  obracaka,  co  zabezpiecza  robotnika  przed
stoczeniem się pnia na nogi. Drzewce naleŜy trzymać obok tułowia, nigdy nad ramieniem.

Haki i kleszcze samozaciskowe do drewna – słuŜą do podnoszenia i przemieszczania
drewna. NaleŜy zwracać uwagę na zachowanie prawidłowej postawy przy dźwiganiu drewna
– prosty kręgosłup i ugięte kolana.

Ściągacz  linowy  –  uŜywany  jest  przy  obalaniu  drzew  odchylonych  od  załoŜonego  kierunku
obalania oraz przy ściąganiu drzew zawieszonych. Zestaw składa się z przeciągarki z dwiema
parami  szczęk  zaciskających  się  na  linie  ciągnącej,  liny  ciągnącej,  krąŜka  kierunkowego
i  dwóch  linek  zaczepowych.  W  celu  zmiany  kierunku  działania  liny  stosuje  się  krąŜki
kierunkowe.

Drągi – uŜywa się przy ściąganiu drzew zawieszonych. Powinny być proste o długości
2–3 m, z drewna bez wad technicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie narzędzia i sprzęt pomocniczy stosuje się przy pozyskiwaniu drewna?

Jakimi cechami charakteryzują się siekiery?

Jakie parametry wymiarowe mają kliny stosowane przy ścince drzew?

Przy ścince jakich drzew stosuje się tyczkę kierunkową?

Jakie dodatkowe elementy stosuje się przy pracy ściągaczem linowym?

W jakim celu stosuje się obracaki?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj narzędzia i sprzęt pomocniczy stosowany przy pozyskiwaniu drewna.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat narzędzi i sprzętu
pomocniczego,

scharakteryzować przeznaczenie i parametry narzędzi i sprzętu pomocniczego,

przedstawić powyŜsze w formie opisowej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4,

−

długopis,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj tyczkę kierunkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat elementów budowy tyczki
kierunkowej,

wyszukać element drewniany na drzewiec tyczki,

dociąć drzewiec odpowiedniej długości i grubości,

obsadzić w grubszym końcu metalowy grot zębaty,

sprawdzić poprawność wykonania tyczki.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

erdzie drewniane,

−

metalowy grot zębaty,

−

piła zębata lub pilarka łańcuchowa,

−

siekiera,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić narzędzia i sprzęt pomocniczy stosowany przy pozyskiwaniu
drewna?

scharakteryzować poszczególne rodzaje siekier?

określić parametry wymiarowe klinów wykorzystywanych przy ścince
drzew?

określić zastosowanie tyczki kierunkowej?

zastosować ściągacz linowy i elementy kierunkowe?

uzasadnić zastosowanie obracaków?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Techniki ścinki i obalania drzew

4.5.1. Materiał nauczania

Stanowisko robocze przy ścince i obalaniu drzewa powinno być tak przygotowane, Ŝeby

moŜna  było  bezpiecznie  i  wygodnie  poruszać  się  przy  wykonywaniu  zaplanowanych
czynności.  W  ramach  tego  przygotowania  naleŜy  usunąć  przeszkadzające  elementy,
wyznaczyć  kierunek  obalania  i  ustalić  ład  przestrzenny  na  powierzchni  roboczej,  określić
rodzaje  występujących  nabiegów  korzeniowych  i  usunąć  przeszkadzające,  okorować  szyję
korzeniową  w  miejscu  cięcia  oraz  wykonać  ścieŜki  (ścieŜkę)  umoŜliwiającą  bezpieczne
oddalenie się operatora od drzewa po wykonanej ścince.

Usunięcie przeszkadzających elementów

W pierwszej kolejności naleŜy odciąć ze ścinanego drzewa przeszkadzające gałęzie do

wysokości  umoŜliwiającej  wygodne  poruszanie  się.  Praca  pilarką  dozwolona  jest  do
wysokości  ramion,  gałęzie  umieszczone  wyŜej  odcina  się  siekierą.  Przy  pracy  pilarką
prowadnicę naleŜy umieścić za pniem drzewa lub na wprost – po prawej stronie pnia, a cięcie
prowadzić  z  góry  na  dół  środkową  częścią  prowadnicy.  Nadłamane  gałęzie  zwisające  ze
ś

cinanego drzewa moŜna usunąć tyczką kierunkową lub tyczko-bosakiem.

Wyznaczenie kierunku obalania i ład przestrzenny

Na wybór kierunku obalania wpływ mają moŜliwości techniczne wykonania ścinki

i obalania, utrzymanie ładu przestrzennego na zrębie oraz ograniczenie szkód w pozostającym
drzewostanie.  Obalenie  drzewa  w  określonym  kierunku  jest  uzaleŜnione  od  cech  budowy
morfologicznej  i  anatomicznej  drzewa  oraz  działania  określonymi  narzędziami
pomocniczymi,  przy  czym  zasadnicze  znaczenie  dla  określenia  prawidłowej  techniki  ścinki
ma  ocena  kierunku  i  siły  ciąŜenia  drzewa  (pochylenie,  rozbudowana  w  jednym  kierunku
korona, okiść itp.).

Porządek przestrzenny na zrębie obejmuje zagadnienia podziału zrębu, kierunku cięć

i  głównego  kierunku  obalania.  Główny  kierunek  obalania  jest  wyznaczany  dla
poszczególnych zrębów i jest to wielkość orientacyjna, jako pierwszy czynnik przy określaniu
indywidualnego kierunku obalania. Przy jego wyznaczaniu bierze się pod uwagę konfigurację
terenu,  nachylenie  większości  drzew,  rodzaj  i  kierunek  zrywki  i  wywozu  oraz  wymagania
hodowli lasu. Przy wyznaczaniu kierunku cięć ogólną zasada jest, Ŝe kierunek postępowania
z  cięciami  jest  przeciwny  do  głównego  kierunku  obalania.  Ogólną  regułą  rozmieszczenia
kilku zespołów roboczych na jednym zrębie jest zasada, Ŝe odległość pomiędzy grupami nie
moŜe być mniejsza niŜ dwie wysokości drzewostanu.

Nabiegi korzeniowe

WyróŜniamy następujące nabiegi korzeniowe:

–

pomocnicze – warunkujące utrzymanie załoŜonego kierunku obalania oraz ułatwiające
obalanie drzewa,

–

przeszkadzające – utrudniające wykonanie prawidłowego rzazu podcinającego,
zwiększające grubość drzew oraz powodujące wzdłuŜne pękanie pnia,

–

obojętne – nie mające znaczenia przy ścince i obalaniu.

Okorowanie szyi korzeniowej

Czynność tą wykonujemy w celu oczyszczenia miejsca wykonywania rzazów z ziemi

i piasku wpływających na stępienie piły łańcuchowej. Korowanie wykonuje się siekierą „na
biało” nao wysokości załoŜonego poziomu rzazu ścinającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonanie ścieŜek oddalania

Uwzględniając przyjętą technikę pracy planuje się po której stronie pnia będzie kończony

rzaz ścinający. Na tym kierunku usuwa się przy samej ziemi przeszkadzające drzewka,
uwzględniając w miarę moŜliwości ochronę nalotów i podrostów. Kierunki wykonywania
ś

cieŜek wykonuje się:

–

w terenie równinnym – pod kątem 135° do kierunku obalania drzewa,

–

w terenie górzystym – pod kątem 90° (po warstwicy) do kierunku obalania przy obalaniu
drzew w górę lub w dół stoku, lub pod kątem 90° (ewentualnie 135°) w dół stoku przy
obalaniu drzew po warstwicy.

W ramach przygotowania pilarki do pracy naleŜy prawidłowo zamontować elementy

układu tnącego na pilarce, sporządzić mieszankę paliwową i zatankować zbiorniki oleju
i paliwa, sprawdzić elementy bezpieczeństwa w pilarce i uruchomić ją.

MontaŜ układu tnącego

–

odkręć nakrętki i odłącz osłonę sprzęgła wraz z hamulcem bezpieczeństwa,

–

nałóŜ prowadnicę na śruby i przesuń ją w tylne skrajne połoŜenie,

–

załóŜ piłę łańcuchową na zębatkę napędową i prowadnicę,

–

wprowadź kołek napinacza łańcucha do otworu w prowadnicy,

–

zamontuj osłonę sprzęgła,

–

napnij  piłę  łańcuchową  obracając  kluczem  śrubę  napinacza,  w  ostatniej  fazie  napinania
piły  łańcuchowej  unieś  do  góry  końcówkę  prowadnicy,  a  następnie  dokręć  nakrętki
pokrywy  sprzęgła;  prawidłowo  napięta  piła  łańcuchowa  powinna  przylegać  do  dolnej
części prowadnicy, po uchwyceniu jej w połowie długości prowadnicy dolne części ogniw
prowadzących  nie  powinny  wysunąć  się  z  rowka  prowadnicy  oraz  powinien  on  dać  się
łatwo przesunąć przy pomocy ręki po prowadnicy.

Sprawdzenie elementów bezpieczeństwa pracy pilarki

Przed przystąpieniem do pracy pilarką spalinową naleŜy bezwzględnie sprawdzić:

−

poprawność napięcia piły łańcuchowej,

−

działanie hamulca bezpieczeństwa,

−

stan wychwytnika piły łańcuchowej,

−

smarowanie piły łańcuchowej,

−

wysokość wolnych obrotów (czy piła łańcuchowa przy wolnych obrotach pilarki nie
porusza się po prowadnicy).

Uruchamianie pilarki spalinowej

Przesuń włącznik zapłonu z pozycję zapłon, wyciągnij dźwignię ssania (gdy silnik jest

zimny) i trzymając unieruchomioną pilarkę (na ziemi lub między udami) pociągnij
kilkakrotnie za uchwyt rozrusznika do momentu zaskoczenia silnika, po czym wciśnij cięgło
ssania i w razie zgaśnięcia silnika pociągnij ponownie za uchwyt rozrusznika aŜ do momentu
uruchomienia silnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe zasady pracy pilarką

Uchwyt – naleŜy trzymać pilarkę pewnie za oba uchwyty. Palce i kciuki powinny

obejmować uchwyty. Bardzo waŜne jest, aby kciuk lewej dłoni znajdował się pod przednim
uchwytem, co pozwoli złagodzić siłę ewentualnego „odbicia”.

Bliski kontakt – naleŜy trzymać pilarkę blisko ciała, co ułatwi zachowanie równowagi

i sprawi, Ŝe wyda się ona lŜejsza. Przy przenoszeniu pilarki, okrzesywaniu i przerzynce
w miarę moŜliwości opierać korpus pilarki o udo od strony urządzenia rozruchowego oraz
opierać na górnej pobocznicy strzały.

Równowaga – naleŜy stać na rozstawionych i ugiętych nogach, dla lepszej równowagi

naleŜy nieznacznie wysunąć lewą stopę do przodu.

Przenoszenie pilarki – podczas przenoszenia łańcuch tnący powinien być

unieruchomiony. W tym celu naleŜy uruchomić hamulec łańcucha, a przy przenoszeniu
pilarki na dalsze odległości naleŜy wyłączyć silnik, nakładając osłonę prowadnicy.

Strefa zagroŜenia – podczas pracy pilarką naleŜy zadbać o to, aby nikt postronny nie

znalazł się w promieniu 5 m, a przy obalaniu drzew w odległości nie mniejszej niŜ dwie
wysokości ścinanego drzewa.

Uruchamianie pilarki – hamulec łańcucha powinien być włączony, co zabezpieczy po

uruchomieniu silnika przed posuwem piły po prowadnicy. Istnieją dwa bezpieczne sposoby
uruchamiania pilarki: utrzymując pilarkę na ziemi unieruchomioną poprzez uchwyt lewą ręką
kabłąka, a stopą prawej części pilarki lub w pozycji stojącej utrzymując stopkę
z uchwytem prawym między udami oraz trzymając kabłąk lewą ręką.

Zasady wykonywania rzazów przy ścince drzew

Rys. 7. Rodzaje rzazów przy ścince i parametry pnia [7, s. 24]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obalanie drzew w wybranym kierunku wymaga duŜej precyzji i zachowania określonych

parametrów przy ścince. Podstawowe parametry pozwalające na zachowanie określonego
kierunku obalania i bezpieczne wykonanie ścinki to:

–

kąt podcięcia (przy podcięciu klinowym): 45° –60°,

–

głębokość podcięcia: od 1/4 do 1/3 średnicy drzewa w miejscu cięcia,

–

szerokość niedopiłu (zawiasy): 1/10 średnicy drzewa w miejscu cięcia,

–

wysokość progu bezpieczeństwa: 1/10 średnicy drzewa w miejscu cięcia,

–

max wysokość pnia: 1/4 średnicy drzewa w miejscu cięcia.

Rzaz podcinający moŜna wykonać na kilka sposobów. Przy drzewach cieńszych stosuje

się  podcięcie  poziome  pojedynczym  lub  podwójnym  rzazem,  natomiast  przy  drzewach
grubszych  najpopularniejszy  jest  rzaz  podcinający  klinowy,  przy  czym  w  zaleŜności  od
warunków  terenowych  i  kierunku  obalania  drzewa  stosuje  się  podcięcie  ukośnym  rzazem
prowadzonym od góry lub od dołu z poziomym rzazem odcinającym, ewentualnie podcięcie
ukośne  obustronne  o  kącie  ponad  70°.  Zachowanie  kąta  prostego  pomiędzy  krańcową  linią
rzazu podcinającego, a wyznaczonym kierunkiem obalania.

Rzaz ścinający wykonuje się w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny poziomego

rzazu  podcinającego,  powyŜej  tej  płaszczyzny.  RóŜnica  wynosi  1/10  średnicy  drzewna
w  miejscu  cięcia.  Rzaz  ścinający  prowadzimy  do  momentu,  aby  między  nim,  a  rzazem
podcinającym  pozostała  niedocięta  część  pnia,  zwana  zawiasą.  Szerokość  tego  niedopiłu
wynosi 1/10 średnicy drzewa w miejscu cięcia.

Zarówno rzaz podcinający jak równieŜ rzaz ścinający naleŜy wykonać na takiej

wysokości, aby wysokość pnia pozostałego po ścince drzewa nie przekraczała 1/4 średnicy
drzewa w miejscu cięcia.

RóŜne techniki wykonywania rzazu ścinającego

Rys. 8. Rzazy ścinające stosowane przy ścince drzew o średnicy mniejszej

od długości prowadnicy [7, s. 28]

Przy ścince drzew o średnicy mniejszej od długości prowadnicy rzaz ścinający moŜna

wykonywać  zarówno  górną  jak  i  dolną  częścią  prowadnicy,  prowadząc  ją  równolegle  do
wykonanego  podcięcia.  Po  uzyskaniu  dostatecznego  miejsca  naleŜy  przerwać  wykonywanie
rzazu i umieścić w szczelinie rzazu klin lub dźwignię zabezpieczającą przed zakleszczeniem
prowadnicy  w  rzazie  i  słuŜące  do  obalenia  drzewa.  Następnie  kontynuuje  się  rzaz  ścinający
do  momentu  uzyskania  zawiasy  o  właściwych  parametrach.  MoŜna  równieŜ  wykonać  rzaz
ś

cinający zataczając prowadnicą łuk, z wykorzystaniem ostrogi pilarki, która słuŜy jako punkt

podparcia i obrotu między silnikiem a prowadnicą. Techniki te przedstawia rysunek 8.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Rzaz ścinający sztyletowy [7, s. 29]

Gdy średnica drzewa przekracza długość prowadnicy, stosuje się rzaz ścinający

sztyletowy. Technikę wykonywania tego rzazu przedstawia rysunek 9. NaleŜy pamiętać, aby
rozpoczynać  ten  rzaz  od  nacięcia  drewna  dolną  częścią  końcówki  prowadnicy,  co  uchroni
przed wystąpieniem zjawiska „odbicia”. Kiedy końcówka prowadnicy zagłębi się w drewnie,
utrzymując  pracę  silnika  na  wysokich  obrotach,  prowadnicę  naleŜy  obrócić  i  ustawić
równolegle  do  rzazu  podcinającego.  Następnie  naleŜy  zagłębić  prowadnicę  w  drewno.
Metoda  rzazu  sztyletowego  przydatna  jest  równieŜ  przy  przerzynaniu  drewna,  m.in.  kiedy
naleŜy uniknąć kontaktu łańcucha tnącego z podłoŜem.

Rys. 10. Rzaz ścinający stosowany przy ścince drzew o średnicy większej

od długości prowadnicy [7, s. 30]

Przy ścince drzew o średnicy większej od długości prowadnicy, po wykonaniu rzazu

sztyletowego  i  wyprofilowaniu  zawiasy,  dalsze  cięcie  wykonujemy  ruchem  okręŜnym.  We
wskazanym  na  rysunku  10  miejscu  wkładamy  stopkę  dźwigni,  ewentualnie  symetrycznie
rozmieszczone kliny. Kontynuujemy rzaz ścinający ruchem okręŜnym do momentu uzyskania
właściwego  kształtu  i  grubości  zawiasy  z  drugiej  strony  drzewa,  równolegle  do  rzazu
podcinającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Rzaz ścinający sercowy stosowany przy ścince drzew o średnicy przekraczającej

dwie długości prowadnicy [7, s. 31]

Przy ścince drzew o średnicy przekraczającej dwie długości prowadnicy stosuje się tzw.

rzaz sercowy. Polega on na wykonaniu rzazu sztyletowego w środku rzazu podcinającego, na
poziomie przewidzianym dla rzazu ścinającego, co obrazuje rysunek 11. Po wykonaniu rzazu
sercowego prowadzi się rzaz ścinający na zasadach przedstawionych wyŜej.

Techniki ścinki drzew trudnych

Rys. 12. Rzaz ścinający z tzw. listwą przytrzymującą stosowany przy ścince drzew obalanych zgodnie

z ich pochyleniem [7, s. 36]

Zastosowanie tradycyjnych metod przy ścince drzew pochylonych zgodnie z kierunkiem

obalania moŜe doprowadzić do rozłupania drewna jeszcze przed zakończeniem rzazu
ś

cinającego oraz zmiany kierunku obalania, co niesie za sobą potencjalne zagroŜenie dla

operatora  pilarki,  otoczenia  jak  równieŜ  powoduje  uszkodzenie  surowca  drzewnego.  W  celu
uniknięcia  powyŜszego  stosuje  się  ścinkę  z  wykorzystaniem  tzw.  listwy  przytrzymującej,  co
przedstawia  rysunek  12.  Rzaz  ścinający  wykonuje  się  cięciem  równoległym  do  rzazu
podcinającego,  z  wykorzystaniem  rzazu  sztyletowego,  prowadząc  cięcie  w  kierunku  tylnej
części  drzewa  i  pozostawiając  niedociętą  część,  którą  odcina  się  później  osobnym  rzazem
ukośnym lub poziomym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Rodzaje rzazów podcinających i ścinającego stosowanych przy ścince mocno pochylonych

drzew obalanych zgodnie z ich pochyleniem [7, s. 37]

Przy ścince drzew bardzo mocno pochylonych na kierunek obalania nie stosuje się listwy

przytrzymującej, natomiast wykonuje się podwójne podcięcie według schematu
przedstawionego na rysunku 13. Rzaz ścinający rozpoczyna się od tylnej części drzewa
prowadząc prowadnicę prostopadle do kierunku obalania drzewa.

Rys. 14. Rzaz ścinający stosowany przy ścince drzew odchylonych

na bok od kierunku obalania [7, s. 38]

Przy ścince drzew odchylonych w bok od załoŜonego kierunku obalania podczas

wykonywania rzazu ścinającego naleŜy pozostawić grubszą zawiasę od strony przeciwnej do
kierunku pochylenia drzewa. W tym przypadku rzaz ścinający naleŜy rozpocząć od strony
włókien ściskanych drzewa, tj. od strony pochylenia drzewa (rysunek 14) naleŜy wykorzystać
zalety połoŜenia nabiegu pomocniczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Rzazy skracające stosowane przy ścince drzew podatnych

na pęknięcia boczne [7, s. 40]

Ryzyko pękania drewna zwiększają napływy korzeniowe i dlatego naleŜy je usunąć przed

rozpoczęciem  ścinki  drzewa,  szczególnie  jeśli  występują  w  bocznych  częściach  drzewa.
W  niektórych  gatunkach  drzew  pęknięcia  mogą  występować  pomimo  znikomych  napływów
korzeniowych.  W  celu  uniknięcia  pęknięć  wykonuje  się  cięcia  zwane  rzazami  skracającymi.
Uzyskuje się to poprzez odcięcie nabiegów, co obrazuje rysunek 15, lub w przypadku braku
lub  niewielkich  nabiegów,  wykonuje  się  w  bocznych  częściach  drzewa  (w  linii  zawiasy)
ukośne rzazy o długości w rzucie poziomym do 5 cm.

Przy ścince drzew lekko pochylonych w kierunku przeciwnym do kierunku obalania

obowiązuje technika ścinki z zachowaniem następującej kolejności czynności:

–

wykonać w pierwszej kolejności część rzazu ścinającego i zabezpieczyć go klinami,

–

wykonać płytki rzaz podcinający,

–

dalsze wykonywanie rzazu ścinającego prowadzić w kierunku zawiasy, z jednoczesnym
pobijaniem klinów aŜ do momentu wyprostowania drzewa,

–

skrócić zawiasę,

–

obalić drzewo klinami.

cinka i obalanie drzew ze zgnilizną w części odziomkowej pnia lub wyŜej oraz drzew

dziuplastych  prowadzona  jest  według  obowiązujących  dla  drzew  zdrowych  zasad,
z  uwzględnieniem  szczególnych  reguł.  NaleŜy  brać  pod  uwagę  osłabienie  drewna  w  strefie
zawiasy  i  co  za  tym  idzie  ograniczoną  moŜliwość  prowadzenia  drzewa  przy  jego  obalaniu
oraz  trudności  w  podparciu  drzewa  klinami.  Rzaz  podcinający  zakłada  się  po  stronie  pnia
wykazującej  największe  uszkodzenia,  natomiast  w  rzazie  ścinającym  podkłada  się  kliny
w takich miejscach i tak skierowane, aby pracowały w zdrowych warstwach drewna.

Do drzew trudnych do ścinki zalicza się równieŜ drzewa zrośnięte. WyróŜnia się zrosty:

niskie (do 30 cm), średnie (od 30 do 130 cm) i wysokie (powyŜej 130 cm). Przy zrostach
niskich i średnich kaŜde drzewo ścina się osobno, zachowując ogólne zasady. Ścinkę zrostów
wysokich prowadzi się jak pojedynczego drzewa, przy czym kierunek obalania naleŜy dobrać
w taki sposób, aby obie korony upadły na ziemię jednocześnie, co uchroni przed rozłupaniem
surowca przy upadku.

Przy złomach stosuje się ogólne zasady ścinki, przy czym bardzo waŜne jest ustalenie

właściwego kierunku obalania. Złomy niskie (do 170 cm) ścinamy po uprzednim odcięciu
części złamanej. Złomy średnie i bramowe ścina się w kierunku prostopadłym do kierunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

złomu, natomiast złom wysoki (wierzchołek nie dotyka ziemi) w kierunku ciąŜenia części
złamanej.

cinkę drzew z pękniętym pniem (np. listwą mrozową) naleŜy prowadzić stosując

podstawowe sposoby wykonywania rzazów, a ponadto stosować zasady:

–

przy ścince drzewa z pęknięciem przebiegającym po cięciwie w obwodowej części pnia
rzaz podcinający zakładać tak, aby pęknięcie znalazło się w strefie podcięcia,

–

przy ścince drzewa z pęknięciem przebiegającym w pobliŜu osi drzewa rzaz podcinający
naleŜy zakładać prostopadle do pęknięcia; drzewa z tak pękniętym pniem naleŜy przed
rozpoczęciem ścinki zabezpieczyć przez opasanie.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynności naleŜy wykonać w ramach przygotowania stanowiska roboczego przed
ś

cinką drzewa?

Jakie rozróŜnia się rodzaje nabiegów korzeniowych?

Jakie czynności wchodzą w przygotowanie pilarki do pracy?

Na czym polega prawidłowe napięcie łańcucha tnącego?

Jakie podstawowe elementy bezpieczeństwa naleŜy sprawdzić przed rozpoczęciem pracy
pilarką?

Jak przygotowuje się mieszankę paliwową do pilarki?

W jaki sposób uruchamia się pilarkę zimną i z rozgrzanym silnikiem?

Jakie są podstawowe zasady pracy pilarką spalinową?

Jakie są właściwe parametry pnia przy ścince drzewa?

10.

Jakie są zasady wykonania rzazu ścinającego przy ścince drzew o grubości mniejszej od
długości prowadnicy?

11.

Jakie są zasady wykonania rzazu sztyletowego?

12.

Jakie są zasady wykonania rzazu ścinającego przy ścince drzew o grubości większej od
długości prowadnicy?

13.

Na czym polega wykonanie rzazu sercowego?

14.

Jakie są przypadki ścinki drzew trudnych?

15.

Na czym polega skracanie zawiasy?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź mieszankę paliwową i zatankuj pilarkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady sporządzania mieszanki paliwowej,

wlać część benzyny oraz olej silnikowy do kanistra,

zmieszać olej do mieszanki z benzyną w kanistrze,

uzupełnić benzynę w kanistrze do odpowiedniej ilości wynikającej ze stopnia zmieszania,

wymieszać ponownie mieszankę w kanistrze,

zatankować zbiornik oleju olejem do smarowania łańcucha tnącego.

zatankować zbiornik paliwa mieszanką paliwową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

benzyna bezołowiowa,

−

olej silnikowy,

−

olej do smarowania łańcucha tnącego,

−

kanister na mieszankę paliwową,

−

pilarka kompletna,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Uruchom pilarkę z silnikiem zimnym i rozgrzanym z róŜnych pozycji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady uruchamiania pilarki z silnikiem zimnym
i rozgrzanym,

uruchomić pilarkę z silnikiem zimnym z pozycji na ziemi,

uruchomić pilarkę z silnikiem zimnym z pozycji stojąc z unieruchomieniem silnika
między udami, z wykorzystaniem zaworu dekompresacyjnego,

uruchomić pilarkę z silnikiem ciepłym z pozycji na ziemi i stojąc z unieruchomieniem
silnika między udami.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

pilarka kompletna, zatankowana,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj regulację napięcia łańcucha tnącego pilarki spalinowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady regulacji napięcia łańcucha tnącego,

poluzować nakrętki pokrywy sprzęgła pilarki,

przy pomocy śrubokręta obrócić śrubę napinacza łańcucha do momentu uzyskania
właściwego napięcia,

w końcowej fazie napinania łańcucha tnącego uchwycić końcówkę prowadnicy i utrzymać
w tej pozycji,

sprawdzić, czy ogniwa prowadzące nie wychodzą z rowka prowadnicy, czy piła tnąca
dotyka spodniej jej części i czy da się bez nadmiernego oporu przesunąć ręką po
prowadnicy,

dokręcić nakrętki pokrywy sprzęgła utrzymując prowadnicę za końcówkę prowadnicy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

pilarka kompletna,

−

klucz kombinowany z śrubokrętem,

−

rękawice ochronne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Sprawdź działanie układu smarowania piły łańcuchowej i działanie hamulca

bezpieczeństwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sprawdzania układu
smarowania piły łańcuchowej i działania hamulca bezpieczeństwa,

uruchomić pilarkę, wprowadzić silnik na wysokie obroty i obserwować czy pod
prowadnicą na podłoŜu pojawia się smuga olejowa,

w trakcie pracy silnika na wysokich obrotach uruchomić nadgarstkiem dźwignię hamulca
bezpieczeństwa i obserwować, czy łańcuch tnący natychmiast się zatrzyma,

przy wyłączonym silniku zablokować hamulec bezpieczeństwa przy uŜyciu dźwigni
i wykonać próbę przesunięcia łańcucha ocierając o drzewo lub podjąć próbę jego
przesunięcia po prowadnicy ręką w rękawicy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kompletna i zatankowana pilarka spalinowa,

−

rękawice ochronne,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Przygotuj stanowisko robocze do ścinki drzewa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przygotowania stanowiska
roboczego do ścinki drzewa,

usunąć przeszkadzające elementy (gałęzie, podrost i podszyt) w promieniu minimum
jednego metra od drzewa oraz gałęzie przeszkadzające na drzewie,

odgarnąć ściołę, a w zimie równieŜ śnieg,

po wyznaczeniu kierunku obalania drzewa przygotować ścieŜkę (lub dwie ścieŜki zaleŜnie
od rodzaju ścinki) oddalania (wyciąć przeszkadzające drzewka i krzewy, usunąć leŜące
gałęzie i inne przeszkody),

okorować szyję korzeniową w miejscu planowanego cięcia,

ocenić występujące nabiegi korzeniowe i usunąć przeszkadzające.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

siekiera,

−

motyka,

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

Poradnik dla ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Wykonaj klasyczny rzaz podcinający i ścinający z uŜyciem trenaŜera.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady wykonywania rzazów podcinających
i ścinających,

przygotować trenaŜer,

unieruchomić kłodę drewna w trenaŜerze,

uruchomić pilarkę,

wykonać rzaz podcinający klinowy, rozpoczynając od cięcia ukośnego pod właściwym
kątem oraz na określoną głębokość,

wykonać rzaz ścinający z zachowaniem parametrów pnia (próg, zawiasa, poziom
i równoległość rzazów), dla róŜnych grubości kłód,

zastosować kliny do obalania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

trenaŜer,

−

kłody drewniane o róŜnej średnicy,

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

kliny,

−

siekiera,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wykonaj ścinkę drzewa na powierzchni leśnej i oceń prawidłowość ścinki na podstawie

pomiarów wykonanych na pniaku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat parametrów pnia przy ścince
drzewa,

wytypować na powierzchni leśnej drzewo do ścinki,

wyznaczyć kierunek obalania,

przygotować stanowisko robocze do ścinki,

wykonać ścinkę i obalenie drzewa,

ocenić parametry ścinki na podstawie wykonanych pomiarów: kąta podcięcia, głębokości
podcięcia, wysokości progu bezpieczeństwa, szerokości zawiasy, wysokości pnia,
równoległości rzazów oraz odchylenie kąta upadku w stosunku do wyznaczonego
kierunku obalania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

kliny,

−

siekiera,

−

motyka,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

przyrządy pomiarowe: kątomierz, taśma miernicza, linijka,

−

papier formatu A4 lub zeszyt,

−

długopis/ołówek,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić czynności przygotowania stanowiska roboczego przed ścinką
drzewa?

rozróŜnić rodzaje nabiegów korzeniowych?

określić czynności przygotowania pilarki do pracy?

prawidłowo napiąć łańcuch tnący?

określić podstawowe elementy warunkujące bezpieczną pracę
pilarką?

sporządzić mieszankę paliwową?

uruchomić pilarkę zimną i z rozgrzanym silnikiem?

scharakteryzować podstawowe zasady pracy pilarką?

scharakteryzować parametry pnia przy ścince drzewa?

10)

określić zasady wykonania rzazu ścinającego przy ścince drzew o
grubości mniejszej od długości prowadnicy?

11)

wykonać rzaz sztyletowy?

12)

zastosować odpowiednią technikę ścinki dla drzew o grubości
większej od długości prowadnicy?

13)

zastosować rzaz sercowy?

14)

scharakteryzować przypadki ścinki drzew trudnych?

15)

określić na czym polega skracanie zawiasy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Techniki okrzesywania i przerzynki drzew

4.6.1. Materiał nauczania

Okrzesywanie drzew

Zasady pracy przy okrzesywaniu drzew siekierą w zaleŜności od grubości gałęzi i sęków

oraz średnicy drzewa:

–

stosowanie siekiery zaleca się do odcinania cieńszych gałęzi,

–

przy odcinaniu siekierą gałęzi i sęków drzew o średnicy poniŜej 50 cm w miejscu cięcia
robotnik powinien ustawić się po przeciwnej stronie strzały drzewa, w stosunku do
odcinanej gałęzi lub sęka,

–

przy drzewach o średnicy powyŜej 50 cm robotnik powinien stać po stronie
okrzesywanego sęka lub gałęzi, zajmując pozycję na wysokości odcinanej gałęzi,

–

okrzesywanie wałków o długości do 1,5 m wykonuje się wyłącznie siekierą; wałek
powinien być oparty o podłoŜe w pozycji pionowej (lub zbliŜonej) i podtrzymywany
jedną ręką; obcinanie sęków naleŜy prowadzić do połowy długości wałka, a następnie go
odwrócić.

Podczas okrzesywania drzew pilarką naleŜy:

–

stosować zasadę opierania pilarki o strzałę lub na lewym udzie,

–

stosować skracanie długich gałęzi,

–

zachować szczególną ostroŜność i bezpieczną odległość od nóg w trakcie wykonywania
cięcia z góry, po stronie operatora,

–

utrzymywać wyprostowany kręgosłup, unikać wymuszonej pozycji ciała,

–

przechodzić do następnej gałęzi dopiero po całkowitym odcięciu poprzedniej gałęzi,

–

przy odcinaniu gałęzi i sęków z drzew grubszych (powyŜej 50 cm średnicy w miejscu
odcinania) robotnik powinien ustawić się po tej samej stronie strzały, po której znajduje
się odcinana gałąź,

–

w przypadku gałęzi o znacznej grubości pierwsze cięcie powinno być prostopadłe,
z zastosowaniem dwóch rzazów (podcinającego i ścinającego), z uwzględnieniem
występującego napręŜenia ściskającego i rozciągającego (pierwszy wykonuje się rzaz od
strony napręŜeń ściskających).

Okrzesywanie zgrubne pilarką:

–

dopuszcza się w przypadku przeznaczenia drewna małowymiarowego do zrębkowania,

–

prowadzi się na ściętych drzewach zgrupowanych w wiązki,

–

w trakcie okrzesywania naleŜy przemieszczać się z pilarką wzdłuŜ wiązki drzew idąc od
odziomków ku wierzchołkom,

–

prowadnicę pilarki naleŜy prowadzić równolegle do strzał,

–

wierzchołki drzew zgrupowanych w wiązce naleŜy odciąć jednym rzazem, dolna stroną
prowadnicy.

Do okrzesywania drzew przy uŜyciu pilarki zaleca się następujące techniki:

–

wahadłową,

–

dźwigniową, w której wyróŜniamy:

metodę 3-punktową

metodę 6-punktową

metodę 13 punktową

W przypadku, gdy okrzesuje się równieŜ dolną stronę drzewa, tj. dłuŜyca nie leŜy

bezpośrednio na ziemi, metody 3- i 6-punktowe przekształcają się w metody 4- i 8-punktowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Technika dźwigniowa

W metodzie tej pilarka wykorzystywana jest jak dźwignia i większość czasu jest oparta

o pień drzewa lub nogę drwala. Podczas pracy gałęzie są odcinane w określonej kolejności
(rysunek 18) i w tym czasie pilarka jest moŜliwie rzadko unoszona. Okrzesywanie będzie
bardziej wydajne, gdy uŜyjemy krótkiej prowadnicy. Technika dźwigniowa stosowana jest do
cienkich i średnich gałęzi, które rozłoŜone są na pniu w regularnych okółkach.

Rys. 18. Kolejność cięć przy okrzesywaniu metodą dźwigniową [7, s. 49]

Zasady okrzesywania drzew według powyŜszych metod opisane są szczegółowo

w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu
gospodarki leśnej [3].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przerzynka

Niewłaściwa technika pracy przy przerzynce moŜe być niebezpieczna i spowodować

pęknięcie drewna lub zakleszczenie prowadnicy w rzazie. Najpierw naleŜy ocenić napręŜenia
występujące  w  dłuŜycy.  NaleŜy  obserwować  reakcję  drewna  w  trakcie  cięcia,  poniewaŜ
zawsze istnieje ryzyko złej oceny napręŜeń. Aby uniknąć pękania drewna, wykonuje się dwa
cięcia:  pierwsze  na  głębokość  1/3  średnicy  drewna  w  miejscu  cięcia  od  strony  ściskanej,
a  następnie  prowadzi  się  rzaz  od  strony  włókien  rozciąganych,  aŜ  do  spotkania  się  obu
rzazów.

Rys. 19. Kolejność cięć przy przerzynce dłuŜycy podpartej w skrajnych punktach [7, s. 62]

Rys. 20. Kolejność cięć przy przerzynce dłuŜycy grubszej od długości prowadnicy,

podpartej w skrajnych punktach [7, s. 63]

Rys. 21. Kolejność cięć przy przerzynce dłuŜycy podpartej w jednym punkcie [7, s. 64]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są zasady okrzesywania drzew przy pomocy siekiery?

Jakie rozróŜniasz sposoby okrzesywania drzew pilarką?

Jaka jest kolejność cięć przy okrzesywaniu metodą dźwigniową?

Jaka jest kolejność cięć przy okrzesywaniu metodą wahadłową?

Jakie są podstawowe zasady przerzynki dłuŜyc w zaleŜności od rodzaju napręŜeń
w drewnie?

Jakie znasz przypadki przerzynki?

Jaką technikę naleŜy stosować przy przerzynce dłuŜycy podpartej w skrajnych punktach?

Jaką technikę naleŜy stosować przy odcinaniu sortymentów stosowych z dłuŜycy?

Czym róŜni się technika przerzynki dłuŜyc o średnicy mniejszej od długości prowadnicy
i grubszych?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj okrzesywanie pilarką z wykorzystaniem techniki dźwigniowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady okrzesywania metodą dźwigniową,

przygotować pilarkę do pracy,

okrzesać ścięte drzewo stosując technikę dźwigniową,

sprawdzić dokładność wykonanego okrzesywania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

cięte i nieokrzesane drzewa,

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj okrzesywanie pilarką z wykorzystaniem techniki wahadłowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady okrzesywania metodą wahadłową,

przygotować pilarkę do pracy,

okrzesać ścięte drzewo stosując technikę wahadłową,

sprawdzić dokładność wykonanego okrzesywania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

cięte i nieokrzesane drzewa,

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj okrzesywanie ściętego drzewa siekierą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady okrzesywania siekierą,

dobrać siekierę do okrzesywania,

okrzesać ścięte drzewo,

sprawdzić dokładność wykonanego okrzesywania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

cięte i nieokrzesane drzewo,

−

siekiera,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wykonaj przerzynkę pilarką spalinową w róŜnych wariantach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady przerzynki kłód i dłuŜyc podpartych
w róŜnych punktach,

przygotować pilarkę do pracy,

wykonać przerzynkę kłody podpartej w skrajnych punktach,

wykonać przerzynkę poprzez odcięcie sortymentów stosowych z dłuŜycy,

ocenić poprawność i dokładność wykonanej przerzynki.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kłody i dłuŜyce róŜnej średnicy,

−

pilarka kompletna i zatankowana,

−

ubranie robocze i elementy ochrony osobistej operatora,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować zasady okrzesywania drzew przy pomocy siekiery?

określić sposoby okrzesywania drzew pilarką?

scharakteryzować okrzesywanie drzew metodą dźwigniową?

scharakteryzować okrzesywanie drzew metodą wahadłową?

określić podstawowe zasady przerzynki dłuŜyc w zaleŜności od
rodzaju napręŜeń w drewnie?

scharakteryzować róŜne przypadki przerzynki drewna?

dobrać technikę do przerzynki dłuŜycy podpartej w skrajnych
punktach?

dobrać technikę przy odcinaniu sortymentów stosowych z dłuŜycy?

wyjaśnić róŜnicę pomiędzy przerzynką dłuŜyc o średnicy mniejszej od
długości prowadnicy i grubszych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do ostrzenia nowej piły łańcuchowej o podziałce 3/8 cala naleŜy stosować pilnik okrągły
o średnicy
a)

4,0 mm.

4,8 mm.

5,5 mm.

6,0 mm.

Mieszankę paliwową do pilarek spalinowych sporządza się mieszając benzynę
bezołowiową z olejem do silników dwusuwowych (np. Husqvarna, Stihl) w stosunku
a)

10 : 1.

25 : 1.

50 : 1.

100 : 1.

Gdy w czasie pracy silnika pilarki na wolnych obrotach piła łańcuchowa porusza się po
prowadnicy, naleŜy
a)

mocniej napiąć łańcuch tnący.

wyregulować gaźnik po uprzednim sprawdzeniu czystości filtra powietrza.

wyłączyć silnik pilarki i zaczekać do momentu gdy ostygnie.

wymienić piłę łańcuchową na nową.

Gdy wzdłuŜ brzegów prowadnicy powstanie tzw. „drut”, naleŜy
a)

spiłować go przy pomocy pilnika płaskiego.

zeszlifować go na szlifierce.

obrócić prowadnicę o 180 stopni.

pracować nadal i nie zwracać uwagi na powstałe zuŜycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku braku smarowania łańcucha tnącego naleŜy
a)

rozcieńczyć olej benzyną.

odstawić pilarkę na pół godziny.

kontynuować pracę pilarką nie zwaŜając na brak smarowania.

sprawdzić poziom oleju w zbiorniku i droŜność kanału w prowadnicy.

Pilarkę z zamontowaną piłą łańcuchową moŜna transportować, gdy
a)

piła łańcuchowa ostygnie.

piła łańcuchowa jest stępiona.

na piłę łańcuchową załoŜona jest osłona.

prowadnica jest skierowana w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu.

Zębatka napędowa wchodzi w skład budowy układu
a)

tnącego.

napędowego.

rozruchowego.

smarowania.

Gdy w pile łańcuchowej zęby tnące prawe są dłuŜsze od lewych, to w celu zachowania
prawidłowej płaszczyzny rzazu naleŜy
a)

wymienić piłę łańcuchową na nową.

rozpocząć rzaz pod kątem.

utrzymywać bardzo mocno pilarkę w ręku w celu zachowania płaszczyzny rzazu.

wyrównać długość zębów tak, aby prawe i lewe miały taką samą długość.

Wysokość ogranicznika zagłębienia łańcucha tnącego naleŜy regulować przy pomocy
a)

pilnika okrągłego i przymiaru.

pilnika płaskiego i przymiaru.

szlifierki tarczowej.

płaskoszczypiec uniwersalnych.

10.

Prawidłowość napięcia piły łańcuchowej naleŜy sprawdzać
a)

za kaŜdym razem, gdy odkłada się pilarkę.

raz na dzień.

raz na tydzień.

raz na miesiąc.

11.

NajbliŜsza dopuszczalna odległość między stanowiskami roboczymi przy ścince
i obalaniu drzew wynosi
a)

50 metrów.

co najmniej dwie wysokości ścinanych drzew.

100 metrów.

wysokość ścinanego drzewa.

12.

Nabieg korzeniowy przeszkadzający to nabieg występujący
a)

na kierunku obalania drzewa.

po przeciwnej stronie drzewa niŜ kierunek jego obalania.

na bocznej stronie pnia drzewa.

wspólnie z innym nabiegiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

Przy stosowaniu podcięcia klinowego naleŜy jako pierwszy wykonać rzaz
a)

poziomy.

pionowy.

ukośny.

sercowy.

14.

Wysokość progu bezpieczeństwa przy ścince drzewa powinna wynosić
a)

od 4 do 6 cm.

1/4 średnicy drzewa w miejscu cięcia.

1/10 średnicy drzewa w miejscu cięcia.

1/20 średnicy drzewa w miejscu cięcia.

15.

Zawiasa to nie docięta przy ścince część drzewa znajdująca się
a)

powyŜej rzazu podcinającego.

poniŜej rzazu ścinającego.

w tylnej części pnia.

pomiędzy rzazem podcinającym a ścinającym.

16.

Wymiary klinów drewnianych uŜywanych do obalania drzew (długość x wysokość x
szerokość) wynoszą
a)

180 x 70 x 30 mm.

180 x 100 x 30 mm.

250 x 100 x 40 mm.

250 x 80 x 40 mm.

17.

Przy ścince drzewa odchylonego w bok od załoŜonego kierunku obalania kształt zawiasy
powinien być
a)

prostokątny.

półkolisty.

trójkątny – szersza część zawiasy po stronie pochylenia.

trójkątny – szersza część zawiasy po przeciwnej stronie niŜ pochylenie.

18.

Okrzesując ścięte drzewo pilarką po stronie, po której stoi operator, prowadnicę pilarki
naleŜy prowadzić ruchem
a)

od góry do dołu.

od dołu do góry.

od dołu do góry po uprzednim skróceniu gałęzi.

od góry do dołu po uprzednim skróceniu gałęzi.

19.

Przerzynając dłuŜycę w połowie długości dwoma rzazami, podpartą w skrajnych
częściach, pierwszy rzaz prowadzi się
a)

od góry.

od dołu.

z boku.

od strony o najłatwiejszym dostępie.

20.

Podczas obalania drzewa wewnętrznie zmurszałego kliny naleŜy prowadzić
a)

w kierunku do osi drzewa.

po zewnętrznej zdrowej części pnia równolegle do kierunku obalania.

po zewnętrznej zdrowej części pnia prostopadle do kierunku obalania.

pod kątem 45 stopni do kierunku obalania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

UŜytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie czynności kontrolno-
-obsługowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej – Załącznik do zarządzenia Nr 19 Dyrektora Generalnego
Lasów Państwowych z dnia 14.07.97 r., Warszawa 1997

Instrukcja obsługi pilarek spalinowych łańcuchowych Husqvarna. Szwecja 1995

Instrukcja obsługi układów tnących firmy OREGON – Electrolux Poland Sp. z o.o.
Husqvarna, Warszawa 1995

Instrukcja uŜytkownika STIHL. Niemcy 2006

Komorowski J.: Pilarki spalinowe. Zarząd Główny Stowarzyszenia InŜynierów
i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Warszawa 1993

Markowski T., Opieliński J.: Zasady pracy pilarką spalinową. Zarząd Główny
Stowarzyszenia InŜynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Warszawa 1994

Praca pilarką. Bezpieczna i wydajna praca pilarką – podręcznik. Husqvarna Performance
Series, Warszawa 2001

Sowa M., Szewczyk G.: Metodyka szkolenia instruktorów operatorów pilarek
spalinowych. ORWLP w Bedoniu, Warszawa 1999

Wójcik K.: Ergonomiczno-ekonomiczna metoda wyboru pilarki spalinowej do
pozyskiwania drewna. Wydział InŜynierii Produkcji SGGW, Warszawa 2004

10.

Zasady uŜytkowania i instrukcja obsługi urządzeń tnących – OREGON Omark Industries,
Omark Europe S.A., Nivelles Belgia 1992

11.

Krajowy standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu Drwal 631101. Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2007