Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

JAN DANTYSZEK

(Dantiscus)

CARMINA

Tower Press 2000

EPITAPHIA IOANNIS DANTISCI

Iam sexaginta coeunt et tres simul anni,

Hactenus a superis quod mihi vita datur,

Quam climactericum contingere sentio tempus;

Ultimus hoc multis terminus esse solet.

Intra quod si forte Deus migrare iubebit,

Qui fuerim, paucis ista notata dabunt,

Aula diu tenuit me regia, misit ad orbis

Primores, erat hinc infula dupla mihi.

Corpus habet tandem nunc terra; quiete fruatur

Spiritus aetheria, quae sine fine beat!

Hoc, quisquis transis, mihi quaeso precare, viator,

Ut tibi posteritas inde precetur idem!

Terra tegat carnem; sit vermibus illius esca,

In cineres abeat, quod fuit ante cinis!

Ad te, summe Deus, contendit spiritus, illum

Reddo tibi; redeat, venerat unde prius!

Ambitio, spes, cura, labor, luxus, dolor et mens,

Rebus in humanis irrequieta, vale!

Solvor ab his in bis dena trieteride et una

Illecebris, durus quae mihi carcer erant.

Vivimus incerti; postquam procul esse putabis

Et minime reris fata venire solent.

Tu, qui securus vis vivere, mortuus esto

Mundo et in hoc dubio turbine vive Deo!

VITA IOANNIS DANTISCI

Iam tandem tibi, terra, Vale! mihi dicere mens est,

Pertaesus vitae tempore dura meae.

Hactenus hic vixi, per multa volumina rerum

Versatus, requies nec fuit ulla mihi,

Anxietas, aerumna, dolor me saepe rotarunt

Et mihi saepe dies nox et amara fuit.

Et niveis parvum, sed ab atris linquo lapillis

Non parvum cumulum, quem tibi signa dabunt.

Canities louge ante diem mea tempora texit,

Quam nimius labor et sollicitudo dedit.

Hanc non ambitio fecit, non ardor habendi,

Credita sed fidei res aliena meae.

A puero nam sorte mea contentus, habebam

Tunc et in exili condicione satis.

At postquam me litterulis abstraxerat aula,

Servire et iussit regibus illa tribus,

Multis me implicuit per mille negotia curis,

In quibus est vitae pars bona fracta meae.

Quae tum sim passus, per quae discrimina saepe

lactatus, sat sum conscius ipse mihi.

Quot terras et quot pergravimus aequoris undas,

Et Solyma, Hesperia ac utraque testis erit.

Pannonis ora duplex mihi visa fuique Viennae,

Conventus regum cum gravis ille foret.

Caesaris huius avus victor cum bella superbis

Cum Venetis gereret, qui tria regra tenent,

Nuntius in castris fueram, ter missus ad illos,

Et certa pacem condicione dedi.

Quae prope tunc Athesim, docti partiamque Catulli

Sustinui, non est, cur memorare iuvat.

Transeo, quae gelidis sum passus in Alpibus et quae

Saeptus ab armatis non semel agricolis.

Ad Belgas tandem vectus; permiserat hinc me

Annis transactis caesar abire tribus

Cum fessus redii, mora parva dabatur; eundum

Rursus erat, quo rex iussit abire meus.

Primores iterum toties mittebar ad orbis;

Hic fuit officii mens fideique memor.

Cuncta nihil veritus promissa fideliter egi,

In quibus incussit res mihi nulla metum.

Audivit triplici me cinctus papa tiara

Et prope cardinei turba sacrata chori.

Hoc tum Felsinea, quo tempore Carolus orbis

Imperium cepit Quintus, in urbe fui.

Testis erit facili currens rnea carmine silva,

Quam dolor extorsit temporis ille mali.

Ardua tractavi mandata nec utile honesto

Umquam praeposui; res facit ipsa fidem:

Non redii dives, peregrini debitor aeris,

Impendique, fuit quod mihi cumque datum.

Sic per bis senos orator regius annos

Missus in Hispana ter regione fui.

Vidimus et Danum, Gallos regemque Britannum

Et tot Germanos Italiaeque duces,

Saepe mihi fuerat per aperta pericula eundum

Et clam dispositas saepe per insidias,

Per montes, valles, per plana, per invia saxa,

Per rapidos fluvios, per vada, stagna, lacus,

Non solum pacis, sed diri tempore belli,

Per cuneos equitum, per peditumque gloibos,

Seu pestis, sibe aestus erat, seu frigora, venti,

Non intermisi pergere libere iter.

Quid memoro recolens incommoda multa viarum

Per pluvios aut per sole liquante nives.

Tot vel ab hispitibus per diversoria fraudes

Plus avidi, quam sunt, cum fremuere, lupi?

Non sat erant umquam data magna viatica nostra

Atque effluxit et hoc, quod mihi fenus erat.

Nuntius afuerat, puto, nemo diutius umquam,

Scilicet a patria tam regione procul.

Et quod non fuerim fortassis inutilis, ipsa

Invidia hic absit! res bene gesta docet.

Inscius atque absens post factus episcopus aulam

Deserui redieras spesque quietis erat.

Meque Deo totum dedidi sacrisque dicavi

Commutans vitae, quod fuit ante, genus.

Et statui iustam nulli certaminis ansam

Praebere et pacis commoditate frui.

Hoc studium mihi semper erat prodesse, nocere

Nulli, dissidii prorsus habere nihil.

Quod nec fama negat, vestigia nostra secuta,

Nec, qui me noscunt, secius esse sciunt.

Principibus magnisque viris, doctisque, probisque

Convixi fugiens, quos mala vita tenet.

Hinc et amicitias nactus, socios et amicos.

Qui me tot scriptis visere saepe solent.

Intes quos procul est magnus Cortesius ille,

Qui mundi reperit regna tot ampla novi.

Ultra aequatorem Capricorni sidus adusque

Imperat estque mei tam procul ille memor.

Non me fastidire solent regesque, ducesque,

Doctorum pariter magna caterva virum.

Praeterea quibus et numquam sum visus, amorem

Testantur missis tam mihl saepe schedis.

Huc veniens igitur mihi cuncta quieta putavi,

Tot curis finem rebar et ipse meis.

At secus evenit; meruerunt crimina nostra.

Crimina, quae summo sunt manifesta Deo.

Pro quibus hic, o terra, tuo castigor in orbe,

Post cineres gravior ne mea poena foret.

Ignis ter nocuit, segeti neque grando pepercit,

Atra lues pecori, nunc inimicus homo.

Me tamen insontem recti mens conscia fulcit,

Sustinet afflictum meque probata fides.

Laus tibi sit, Deus o fortis, sit gloria et omnis

Gratia! Sum meritus tot mala iure pati.

Hic nihil est tuturn, firmum vereque beatum,

Vana caducaque sunt sidera, terra, fretum,

Stemma, genus, sexus, status, artes, forma, voluptas

Deliciaeque nihil, cum venit hora, iuvant.

Quid prodest tibi thesaurus collectus, avare,

Quem tibi cum lacrimis gens miseranda dedit?

Non iuvat hic feritas, vis nulla, potentia nulla;

Ibit ad infernas, pauper ut Irus, aquas.

Mors inopi levis est, sed avaris est gravis, uti

Quod nequeant partis sub Phlegethonte bonis.

Intramus nudi, nudi discedimus et quod

Pulvis erat, parvo tempore pulvis erit.

Nil sequitur, nisi quod bene vel male feceris, inde

Quivis pro meritis praemia digna feret.

Qui tutus vis hinc divesque migrare, paludis

Horrida vel Stygiae monstra timere nihil,

Fac bene, dum vivis, nulli sis causa doloris,

Cuique suum reddas, non aliena petas!

Quodque tibi fieri vis, hoc fac omnibus! Esto

Clemens in miseros supplicibusque fave!

Invideas nulli, famam nullius obumbra,

Non credas, loquitur cum mala lingua malum!

Quod summum est, praecepta Dei non neglege! In illis

Est aeterna salus et sine fine quies.

Haec qui non servat vestigia, tendit ad Orcum,

Quod sumus, heu, miseri, qui nihil hic facimus.

Felix, qui moritur sumpta baptismatis unda,

Inventus nondum criminis esse reus.

Nos annis quanto plus crescimus, impia crescunt

Delicta in nobis et genus omne mali.

lustitiam nulli facimus; quod quisquis amore

Aut odio valet, hoc iure licere putat.

Vis domina imperium nostri sibi vindicat oris

Estque bonis vis haec hostis acerba viris.

Hinc pro veraci mendax placet, hinc solet esse

Pro virtute scelus, pro ratione furor.

Sic volo, sic iubeo percurrii pauperis agros

Atque per afflicti divitis ora ruit.

Immeritis titulos vendit, sacra vendit ineptis

ludiciique nihil dexterioris habet.

Fit nemo quaestor, praetor, fit nemo senator,

Ni numeret; probitas exsulat, alget, eget.

Nullus avaritiae finis; per fasque, nefasque,

Si dederis, quo vis, flectitur illa datis.

Si quis adulatur, si quis delator iniquus

Falsa refert, credit, dummodo dona ferat.

Non meritum curat factumque nec utile quaerit

Servitium, per quod commoda multa tulit.

Praefertur scutum, sic quod defenderat olim,

Armaque pacifico tempore scabra iacent.

lustitiae nusquam locus est; iniuria regnat,

Regnat et impietas perfidiaeque furor.

Dat poenas iustus, raro damnatur iniquus;

Mors datur insonti, vita necem merito.

Ius emitur plus iuris habet, qui plus dedit et lex

Flectitur, ut flecti cera liquata solet.

Omnia vertuntur; pietas oppressa sub ipsa

Per paucos homines impietate iacet.

Vera loqui pudor est, placet assentatio mendax;

Integritas vitium, dexteritas scelus est.

Qui simulare nequit, multis imponere, fraudes

Nectere, nunc talis nullius est pretii.

Ille valet, turpi qui novit vivere quaestu,

Omnibus et nummos accumulare modis,

Prodere, furari, furto et conquirere amicos,

Officia et dominos propitios, et opes.

Hi crescunt, magni fiunt et honoribus apti

Creduntur, fidei cum nihil intus habent.

Committunt tamen his nunc oppida, castra, tribunal;

Quae dum percipiunt, non sibi deesse solent.

His impune bonos rabida traducere lingua

Concessum est, fama cum meliore carent.

Quis feret haec virtutis amans et cultor honesti?

Cui talis nostro tempore vita placet?

Non moror hanc igitur, cum falsa calumnia victrix,

Sit virtus vitium, sit sine lege pudor.

Mens hominum perversa regit, vis cuncta gubernat.

Est ventura brevi vindicis ira Dei.

Dissolvi cupio, tibi, terraque, putre cadaver

Linquere; cum Christo, spiritus esse cupit.

Illius fiat, qua fiunt cuncta, voluntas!

In manibus sortes continet ille meas.

Post mortem scribi precor hoc epigramma sepulcro,

Quo me posteritas hicque fuisse sciat;

Hoc tibi, terra, Vale! dico non triste, vocatus

Ad vitam, cuius tempora fine carent.

AD DREVICIUM EPIGRAMMA

Dives Arabs Rubro quas colligit aequore gemmas,

Munera dat domino, debiita dona, suo;

Purpuream Tyrius dat tinctam murice lanam;

Dat ferus e pharetra tela minuta Getes;

Rusticus assiduo quae donat quaerit aratro

Et quae spicifero crescere rure solent.

Ast inopes, venerande pater, dant munera vates,

Quae labor ingenii crebraque cura facit.

Si mihi regna forent, si Croesi gaza beati,

Si mihi divitiae divitis inde Midae,

Donarem pateras auro calicesque nitentes,

Quae vel Erythraeis invenit Indus aquis.

His ego cum careo, tibi do, dignissime praesul,

Quae modo dat numeris pulcher Apollo meis.

Quantum Virtutem Fortuna volubilis almam

Nostro praecedit tempore, condidimus,

Et nuper fueras quae de Virtute locutus,

Spernitur a stolidis quae modo ubique viris.

Sic, ut quisque vir est, loquitur. Tu sedulo claram

Virtutem divo pectore et ore refers

Fortunaeque minas, quondam quis saepius actus,

Nil metuis; tibi plus illa nocere nequit.

Primitias has ergo meas grato accipe vultu

Indeque Danitisci sis memoir, oro, tui!

Carmina divitiae mihi sunt et carmina gemmae.

Credo, satisfaciet, qui dederit, quod habet.

DE VIRTUTIS ET FORTUNAE

DIFFERENTIA SOMNIUM

Nox erat: in celso radiabant sidera caelo

Et Phoebe niveis undique fulsit equis.

Solus multa meo iacui meditando cubili,

Discernens vitae gesta peracta meae,

Fortunae anfractus varios et flabra notabam

Nubila, multiplices mutat ut illa vices.

Pensabam varias structuras, quae modo surgunt,

Quae modo et in nihilum paene redacta iacent.

Cuncta revolvebam praesentis temporis acta

Quaeque a praeteritis gesta fuere viris.

Inde soporiferi feriens me culmine rami

Somnus Lethaeis tempora tinxit aquis.

Iam sensi placidam per membra repanda quietem

Et sopor in toto corpore dulcis erat.

Sollicitus campo spatiari rebar aprico,

Dum venit Eoum, cana pruina, gelu.

Illic respexi per odora rosaria et hortos

Miltiiugos vitrei germina multa soli.

Frondibus in densis audivi dulce canentes

Pennigeras vario carmine mille feras.

Scire, ubi eram, nulla potui ratione, videbam

Herbosam praeter nil stupefactus humum.

Processi ulterius, diffundo lumina late,

Invenio nullam, quae pede facta, viam.

Tendo tamen nostros, quo se dat Phoebus, ad Austrum

Gressus; hinc tritum cerno profectus iter.

Prosequor hoc stupidus nullo comitatus Achate,

Confidens hominum non procul esse casas.

Ecce procul structis exurgunt moenia muris,

Visa oculis fuerant non prius illa meis.

Quae vigilando solet quis crebro revolvere mente,

Haec animo reddit nocte benigna quies.

Orbis, quae toties legi, miracula vidi,

Ut vatum scripsit non moritura cohors.

Pyramides aderant, spectacula celsa, vetustae,

Quas meretrix struxit claraque Memphis habet.

Quam posuit vidi Babylona Semiramis urbem,

Quae nati petiit, stupra nefanda, torum.

Pergaeae vidi hinc insignia templa Dianae,

Aris et centum grandia sacra Iovis.

Spectabam Mausoleum, sublime sepulcrum,

Quod struxit caro fida marita viro.

Et Labyrintheos quos Daedalus arte labores

Fecit, perpetuus sub quibus error erat.

Aeraque Phoebei vidi memoranda colossi,

Quo fuerat quondam facta superba Rhodos.

Cernebam multas tandem procul inde ruinas,

Quis subito visis immaduere genae.

Hic Danao misere speculabar ab igne cremata

Pergama, quae in cineres versa fuere leves.

Gentibus invisis ibi Graecia facta gemebat

Subdita maestisonis increpuitque modis.

Post alia fuerant ex parte videnda Gradivi

Moenia sacrorum sub dicione virum.

Ante oculos stabant nova condita multa superbe

Oppida, quae novi non bene cuncta tamen.

Lustrabam cupidus visendi singula certe

Nec volui tremulos vertere retro pedes.

In Casio clarus fuerat iam vertice Titan

Et nitidam terris lampada rite dedit.

Ulterius vado, licuit dum cuncta tueri,

Respexi multos ordine stare viros,

Heroas, proceres et fulgida sceptra tenentes

Hic vidi clausas ante manere fores.

E quorum numero multi sua stemmata secum

Portarunt pictis debite imaginibus.

Hic multi torques, multi cervice catenas

Gestarunt, illas non meruere licet.

Hic vidi Arabio vestes bombyce micantes,

Hic Tyrio tinctas murice saepe togas.

Purpuream chlamydem, petasum, thoraca, machaeram

Hic gessit mollis non cataphractus eques.

Dura prro galea capiti coma torta pependit,

Quae gessit spirans florida serta crocum.

Stabant his mixti pullati et compede vincti,

Luminibus quorum lympha perennis erat.

Magnaque femineae stetit inde caterva cohortis,

Illis non idem vultus in ore fuit.

Pars gemitus fudit, pars limis risit ocellis,

Pullas pars tunicas, serica parsque tulit.

Hinc aderant aliqui, decorat quos infula sancta,

In nostra primi religione patres.

Hos certi comitabantur, qui singula carpunt

Et spernunt doctos, nescia turba, viros.

His ego me iunxi comitem; spernebar ab illis,

Ridebant nostras, numina sancta, deas.

Ex his innumeri, gressu fastuque tumentes,

Ad superos stolidas fronte tulere faces.

Cognovi multos, sed erat mihi notior unus,

Qui me respiciens lumina torva dedit,

Verba per ampullas haec sesquipedalia fudit,

Turgebant multo labra referta Noto:

Sicine reginae penetralia diva potentis

Fortunae tentas ista subire, miser?

Atratos repetas, nervis et compede vinctos,

Hic tibi non dabitur, vane poeta, locus.

Non tibi concessum est dare plebi iussa tremenda,

Nec nova tu populo nondere iura potes.

Et simulata loqui nescis, versutia tecum

Nulla manet, fraudes mente parare nequis.

Qui vult Fortunae laetos invisere vultus,

Dedecus, omne nefas et scelus omne sciat!

Haec, quae clara vides, palatia, moenia celsa

Subdita sunt nostrae, cunctaque structa deae.

Regna, urbes, terrae, capitolia, castra, theatra,

Templa, Lares, circi, iugera, prata, lacus,

Omnia Fortunae subsunt, Haec cuncta gubernat,

Est inter cunctas prima colenda deas.

Ingenium facit illa, ducum regumque favores,

Nil steriles curat Bellerophontis aquas.

Ipsaque adhic tumidis vox stridula faucibus haesit;

Panditur educta ianua firma sera.

Nec mora, concurrunt ad aperta palatia cuncti

Et properat primum quisquis habere locum.

Quos inter mixtus fueram simul ire coactus.

Intravi, clausae concrepuere fores.

Ut circumspexi, timidus tremor ivit in artus;

Est similis nusquam regia visa mihi.

Spectavi vario formas ibi marmore comptas,

Quod Paros, Aegyptus quodque Carystos habet.

His asarota novis suberant depicta figuris,

Quae pede vix awsi tangere posse levi.

Suspexi celsa testudine mille per artes

Tecta fabre variis facta magisteriis.

Defertur placidi qui per phantasmata somni,

Non siquidem vigilans cuncta referre potest.

Quae memini, exponam. Veniunt si somnia mane,

Pondus habent; animus fortius illa tenet.

Sic oculos tandem dum verto ad singula nostros

Cernere dumque fuit singula cura mihi,

Fortunam solio vidi residere bifrontem

Aurato, varia quod fuit arte nitens.

In capite ex auro gessit diadema coruscum,

In laeva gessit regia sceptra manu.

Ex umeris Cous tenuis pendebat amictus,

Auro qui fuerat textus ubique labor.

Prima fuit facies, qua me respexit, amica,

Arridens, hilaris, laeta, serena, procax.

Talis erat, qualem profert Tithonia coniunx,

Dum linquit cani basia cara senis.

Aemula sideribus radiabant lumina celsis

Et porphyriacis aequa labella genis.

Efflabant fulvi per eburnea colla capilli,

Spirabant niveis pectora iuncta rosis.

Aureus in dextra cyathus fuit; inde bibebat,

Cui voluit fautrix pocula larga dare.

Gyrabant illam torques et equestria signa

Gestantes, tumido pectore, mente vaga.

His aliqui mixti fuerant, qui vertice rasi

Incedunt, doctis gens inimica viris.

Potabant multi, quamvis ientacula nondum

Cepissent, quos hic non numerare licet.

Spectavi multos qui dumque haurire volebant,

Illorum calicem traxit ab ore dea.

Mensque mihi fuerat, sitieban fessus eundo,

Sorbere ac constans turba negabat iter.

Multos spe vidi frustratos, spes tamen illos

Detinuit, stabant nemoque terga dabat.

Aurea sub pedibus Fortunae dona iacebant,

Hermum, Pactolum pressit et illa Tagum.

Distribuit potis haec munera magna ministris:

Imperium, fasces, stemmata, signa, genus.

Interea dum me placidis inspexit ocellis,

Sperabam vitae commoda multa meae.

Gratus eram sociis, dominis et carus amicis,

His nostrae semper complacuere deae.

Non tamen accessus mihi praestabatur ad illam,

Nam circumstantes impedimenta dabant.

Illius dum non spectabam sedulo vultus,

Avertit laetas perfida facta faces.

In me crudelem coepit diffundere frontem,

Extiterat numquam quae mihi visa prius.

Mutabar subito; dolor intima pectora pressit,

Ex oculis stillans sponte cadebat aqua.

Illius ante pedes tormenta acere videbam,

Aerumnas, curas exsilium, lacrimas.

Huius erat facies eadem, qua dira Megaera

Umbras sub Stygio trerritat amne leves.

Terribiles oculi fuerant, cutis inde genarum

Pendula fronsque minax obtuitusque ferox.

Dum specto socios, dominos, carosque propinquos

Et quibus ante fui carus ubique comes,

Nemo fuit tristi simulacra videre coacto

Tristia; mens facta est paene aliena mihi.

Pallor in ora venit, meditatio crebra cerebro

Intonuit, pressit pectora maesta dolor.

Hinc partes verti stillantia lumina in omnes,

Territus infelix sic novitate loci.

Agnovi quosdam, qui fastidire solebant

Me quondam, tristes imbre notare genas.

Ignoti multi fuerant, titulus tamen illos

Expressit. Memini quos, recitare libet.

Hic Pharii, Persi, Phrygii Macedumque tyranni,

Ausoniae fuerat magnaque turba ducum.

Omnes pullato stabant circumdati amictu

Et gemitus imo pectore saepe dabant.

Inter piratas Caesar stetit ille, triumphos

Qui gessit crebros et tulit ille necem.

Hic Croesum vidi, quem dicta diserta Solonis

Ex structo Cyri corripuere rogo.

Sardonychatus ibi est Samius cruce fixus in alta.

Luminibus misere visus adesse meis.

Spectavi Syphacem vinctum cercice catenis,

Qui quondam manibus regia sceptra tulit.

Huncque penes sorbens rex Ponti toxica stabat,

Qui potuit vario strenuus ore loqui.

Hic Xerxesque fuit, tumido super aequore victus,

Cum victore suo visus adesse mihi.

Thesea, Miltiadem vidi, Cimona, Solonem;

Iustus Aristides, Phocion hicque fuit.

Pompeius Magnus, superatus Caesare, iunctus

His stetit et mortis signa cruenta tulit.

Hicque videbatur Siculuc dare prima tyrannus

Grammata, qui quondam iussa tremenda dedit.

Hic Crassus locuples de divite factus egenus

A cunctis risus, probra scelesta tulit.

Quintus Gemoniis ut tractus Caepio scalis,

Prospexi, patria dictus in urbe pater.

Et Catilina suis iunctus stetit inde Cethegis,

Quds merito finis mors violenta fuit.

Demisso stabant duo, Poeni, fulmina belli

Vultu, quos timuit Martia Roma diu.

Hic Priamusque senex fuit et Priameia proles,

Tractus et adiunctis hic fuit Hector equis.

IIlis mixta stetit pudibunda Polyxena, cuius

Aeacidis roseo sanguine busta madent.

Hac coniuncta tenens hausit Sophoniba venenum,

A caro cepit quod nova nupta viro.

Hic steterat Cleopatra feris dans anguibus artus,

Quae stupri voluit praemia Martis opes.

Hic fuerat Dido mihi visa Sychaeia coniunx,

Ensis adhuc niveo pectore fixus erat.

Impatiens Phyllis, quae finxit se fore spretam,

In collo gessit vincula stricta suo.

Cum laqueo stetit hic, quae quondam vicit amorem

Optans privigni Phaedra petulca torum.

Hicque Clytaemestra, excidium quae saeva marito

Struxit, erat, nati iure necata manu.

Inde fuit geniti lasciva Semiramis igne

Ardescens, cuius cepit ab ense necem.

Respexi ulterius, volui nam visere cunctos,

Stabat in atratis magna caterva togis.

His mixiti fuerant, quorum nunc iugera lugent,

Est quorum multo sanguine tinctus ager.

Dextra Sigismundi domuit quos incluta regis,

Cuius adhoc hodie tela cruenta timent.

Hos quidem Mysos vel Dacos nomine dicunt,

Sunt docti numquam posse tenere fidem.

Hi varios luctus et singultantia verba

Eundebant, victis condicione pares.

Praeterea vidi, quos sic Fortuna fefellit,

Innumeros planctus fundere ab ore graves.

Hinc aliqui fuerant ausi fastigia celsa

Scandere, lubrica quos trusit ad ima dea.

Cum lacrimis multi convicia crebra dederunt,

Verba per ampullas qui modo facta dabant.

Anxius astabam vultum sperando priorem,

Sperabam laetum, quod fuit ante, iubar.

Hibernae veniunt post frigora tempora brumae

Candida cum niveis lilia mixta rosis.

Imbres non semper spargit pluviosus Orion

Nec semper nebulae sidera clara premunt.

Post tenebras lux saepe redit, post nubila clarus

Aether, post tristes saepe serena dies.

Haec fuit in tumidis spes sola retenta procellis,

Haec fovit mentem sola relicta meam.

Dum sic ambiguis versarer sedulo rebus,

Audivi strepitus multaque verba loqui.

Hinc reserabantur postes; circumtulit illa

Vultum, purpereis fulsit ut ante genis.

Respexit, limis ut quondam risit ocellis,

Hinc periit pallor, qui fuit ante mihi.

Ostendens frontis laetum radiantis honorem,

Inde mihi rediit, qui fuit ante vigor,

Dulcia melliflua deprompsit verbula voce;

Dulcior Hyblaeis vox erat illa favis,

Interea expansis aderat Cyllenius alis,

In manibus gessit Cynthia dona suis.

Vertice portabat petasum, talaria plantis

Inde deum novi nexa fuere sacris.

Constitit et media divum legatus in aula

Haec dedit ad geminam verba verenda deam:

Incluta, quae coleris magnum, Fortuna, per orbem

Turicremis capiens mascula tura focis,

Et nunc pro votis mundi moderaris habenas,

Dirigis arbitrio res hominesque tuo,

Ardua dis superis tractanda negotia restant;

Consilium supiunt, est opus arte, tuum

Te sina nulla valet sapientia, te sine nullum

Ingenium, sine te dique deaeque nihil.

Te sine nil valeo, citharae licet ipse repertor

Exstiterim, docto doctus et ore loqui.

Tolle moras igitur, socius comitabor euntem,

Ocius et sanctos visere vade choros!

luppiter exspectat solio te summus eburno,

Adventum cupiunt numina cuncta tuum.

Aurata dedit haec surgens in cyclade contra

Verbula mellitis pauca locuta sonis:

Cuncta Panomphaei peragam mandata Tonantis,

A quo, quam profers, gratia tanta data est.

Panditur interea spatiosi valva theatri,

Pennigero egreditur Fors dea iuncta deo.

Aurigeris sonipes phaleris stetit ante superbus

Atria, qui vario murice stratus erat.

Ascendit regina suis adiuta ministris;

Una fuit, frontes gesserat una duas.

Magna sequebatur famulorum turba, notavi

Quam paulo brevibus versibus ante meis.

Atrati fuerant omnes et compede vincti

Multi, pallorem quisquis in ore tulit.

Hos facie inspexit, quam post sua terga gerebat,

Qua nihil in toto tristius orbe manet.

Qui praecedebant, residentis pectore vultum

Cernebant hilarem, lumina laeta deae.

Inerat hic torques gestans fulvasque catenas

In Tyriis felix compta caterva togis.

Hanc propius reliquis incessit aperta mamillis

Candidulis, multis Thais amata viris.

Hinc Ephyrea suis ivit coniuncta puellis

Lais; quas dederat Graecia, gessit opes.

Ibat in aurata meretrix Cadmeia veste,

Misit amatoribus dulcia signa suis.

Rhodopis hinc, celsas meruit quae dives avaro

Pyramides femori, non procul ivit equo.

Hos comitabantur certi, quos diximus ante,

Inflatis, reptans turba superba, genis,

Qui longo ronchos de rhinocerote sonoros

In me iactabant, his quia mixtus eram.

Audivi sacras ibi crebro carpere Musas

Et testudineam cum crepitante lyram.

Utile nil sapiunt nisi inania verba poetae

Haec quidam, nomen non meminisse licet.

Non tumidis tantum resonaret vocibus, illi

Si facies etiam postera nota foret.

Quae sunt ante, videt, sed quae ventura sequuntur,

Praeterit, exstincta non videt illa face.

Nulli Fors fulsit tam prospera tamque secunda,

Cui non interdum lubrica visa fuit.

Livor, lis, rabies, furor, ira, libido nocendi

Hos inter fuerat, sedulo nulla quies.

Ergo procul subitis pedibus iungebar ab illis

Carpebam primus, quod dea, solus iter.

Ulterius fueram paulisper ut inde profectus

Est mihi facta cohors obvia cana senum.

Pauci cum senibus iuvenes ivere verendis,

Nullus in his fastus nec coma torta fuit.

Hos inter rarus fulgebat miles in armis,

Qui generis gessit stemmata clara sui.

Femineae venit hinc his iuncta caterva cohortis

Casta, verecundus fulsit in ore rubor.

Inde sacerdotum processit turba sacrorum,

In populo quorum vita probata nitet.

Incessit demum facie matrona decenti

Pannosa, in laceris dedecorata togis.

Ore dedit questus, canis dispersa capillis,

Figens caeruleo lumina maesta solo.

Numen erat vultu, vultus quoque numine dignus

Et fuit omnigeno dignus honore coli.

Obstupui, fateor, venerandae frontis amore

Captus, nescivi, quae tamen illa foret.

Huc illuc oculos direxi, offendere notum

Optabam; notus tu mihi solus eras.

Tu mihi solus eras, praesul dignissime, notus

Inter pontifices, gloria magna, sacros.

Non procul ivisti domina, quam vidimus, imo

Quae longos gemitus pectore saepe dabat.

Audax accessi, reverenter et oscula dextrae

Rite dedi, supplex orsus et ista loqui:

Alme pater, dixi, memini si singula recte,

Doctorum tutus portus et aura virum,

Ad te confugio stupidus, tremor occuspat artus,

Edoceas, quae sit contio tanta senum!

Quae dea, qui comites, quid singultantia verba,

Quid lacera haec vestis, quam gemebunda gerit?.

Respiciens hilari tum me, pater inclute, vultu,

Dootiloquis dederas haec mihi verba modis:

Pectore solve metum, curas depone, timendum

Ulterius non est, hic bene tutus eris.

Hic non Fortunae metuas adversa bifrontis

Flamina, nil tetricas, quas gerit illa, faces!

Non risum timeas, convicia, probra, cacninnos,

Hic nemo nasum rhinocerotis habet.

Haec est, quam cernis, Virtus regina, per orbem

Quae fuerat priscis incluta temporibus,

Quae gessit toties victricia signa, triumphos,

Quae toties claros fecit in orbe viros.

Non amat illecebras aut munera blanda Diones

Haecque voluptatis marcida castra fugit.

Haec fert ingenium, sensus dat sola profundos,

Haec caelo dignos seque suosque facit.

Post cineres meritos haec cunctis reddit honores,

Haec dat perpetuos vivere sola dies.

Haec quos dat fasces, quae dat loca prima merenti,

Non sunt instaibilis sub dicione rotae,

Haec homines facit esse deos per strenua facta,

Hos iungit superis per sua gesta choris.

Omne nefas, scelus omne fugit, non utitur illa

Fraudibus, insidiis, calliditate, dolo.

Simplicitas sed vera placet rectique cupido

Hiicque placet sanctae religionis amor.

Qui vult Virtutis sublimes scandere colles,

Omne nefas fugiat, dedecus omne, scelus.

Desine mirari, lacera quod veste videtur,

Quod gemitus imo pectore saepe trahat.

Causa subest: mundi domina haec fuit incluta quondam,

Pro! gemina impenum Fors modo fronte tenet.

Pro votis haec nunc orbis moderatur habenas

Et cepit nostrae sceptra corusca deae.

Haec colitur cunctis, contemnitur undique Virtus;

Ut paucos comites nunc habet illa, vides.

Iam vadit superis et summo cuncta Tonati

Dicere, sub querulis collacrimando modis.

Nos sequimur comites. Si quos non noscis abunde,

Efficiam, quisquis quod tibi notus erit.

Haec, quae cana gradu procedit turba nodesto,

Philosophis plena est Socraticisque viris.

Cecropios Samiosque patres ire ordine cernis

Longo, quos Latium, Graecia quosque tulit.

Magnus Aristoteles, divus Plato, Zeno, Cleanthes,

Chrysippus, Thales, Pittacus, inde Bias.

Cetera, quamque vides, delecta caterva sophorum

Consequitur nostram semper in orbe deam.

Noscis ter ternas gradientes parte sorores

Ex alia, quae sunt numina magna tibi.

Agminis hinc princeps cithara procedit eburna,

A quo divino saepe furore cales.

Pascua qui cecinit, qui rura et grandia bella,

Subsequitur, primus laurea serta gerit.

Hunc sacri longo comitantur in ordine vates,

Quos noscis; frustra nota referre velim.

Quos vero aurato cernis diademate claros,

Hos inter noster rex modo maior adest.

Multus excellit procero corpore, vultu

Illustri, forti pectore corde, manu.

Rettulit a domitis modo quae victricia Moscis,

Signa gerit, victor notus ad astra potens.

Infidum stravit quo Mysum, cingitur ense;

Ulterius cernis, gestat ut ille minas.

Hunc penes incedit Macedum rex magnus in armis,

Cui quondam totus subditus orbis erat.

Hinc Numa, qui leges et religionis honores

Instituit, primus Martis in urbe pater.

Est Hostilius hic, qui parva tuguria rexit

Providus et patriae post modo rector erat.

Tarquinius venit hinc de mercatore Corintho

Progenitus, cuius commoda Roma tulit.

Tullius et tandem procedit Servius ille,

Qui patriae rexit fulgida sceptra suae.

Vertit in excelsas pulchrae Carthaginis arces

Scipio, Romulidum gloria prima ducum.

Hic est, quem cernis, claro spectabilis ore,

Primus Romano Marcus in eloguio.

Inde venit consul de patris Varro macello

Susceptus, patriae splendor honosque togae.

Haec sit femineae quae casta caterva cohortis,

Scire cupis; paucis, accipe, doctus eris.

Prima pudicitiae specimen Lucretia sanctae

It gestans manibus signa cruenta suis.

Candida Dulichii coniunx procedit Ulixis,

Inter quae mansit tot sine labe procos.

Inde venit leni coniunx Capaneia geessu,

Quae dederat structo pectora fida rogo.

Hinc est, magnanima quae vadit Cloelia fronte,

Transiit haec Tiberis, casta virago, minas.

Ista ratem traxit sic suspicione soluta

Claudia, virginei fulgida stella chori.

Plura loqui cupiens, praesul dignissime, coeptum

Turbavit, qui post terga tumultus erat.

Namque venit magno residens Fortuna caballo,

Quam comitabatur maxima turba virum.

Huic Virtus, certe visu miserabile, cessit,

Virtutis comites huicque dedere locum.

Quam penitus spretam famuli trusere superbi,

Laetas Fortunae qui tenuere faces.

Probra dabant crebro, convicia crebra, cacchinnos

Ronchisons, quisquis rhinocerota tulit.

Praeteriit stolida Fors sic malefida cohorte,

Deridens sanctam, verba perampla, deam.

Incluta constanti Virtus haec pectore passa

Ediderat querulis ista locuta sonis:

Ne moveant, comites, quae mecum probra tulistis,

Nam mala nil potis est lingua nocere bonis!

Quae modo Fortunae vidistis dona, caduca

Sunt siquidem, pereunt singula more nivis.

Nil habet aeternum, nil fert dea lubrica firmum,

Instabilis, bona nunc, nunc mala nomen habet,

Est merito bifrons, vultum fert namque gemellum,

Nunc hilaris multis indeque tristis adest.

Nunc adimit fasces, nunc captos reddit honores,

Sic crebro primum dat recipitque locum.

Quis etiam nuper laetis arrisit ocellis,

Hi post viderunt triste supercilium.

Sic variat Fortuna vices: quem tollit in altum,

Deprimit, et quem nunc presserat, inde levat.

Est indignorum fautrix, inimica virisque

Fortibus, Aoniis est inimica deis.

Praemia non aequa moderatur lance nec umquam

Pro meritis dignis praemia digna refert.

Ignavis donat torquea et equestria signa,

Terrarum dominos hos Mariumque facit.

Praeponit stolidos sapientibus hosque decorat,

Felices paucos sed sinit esse diu.

Sit liceat praedo, sacras qui laeserit aedes,

Publicus hinc notus sitque homicida licet,

Sit liceat leno, parasitus, fur vel adulter,

Proditor aut turpis ganeo, mimo levis,

Si fautrix fuerit, nota nulla nocere valebit,

Illustres, claros ingenuosque facit.

Ad vos, o superi, iustas volo ferre querelas:

Quae gens, qui mores, quae modo saecla vigent!

Est vitio verum, placet assentatio fallax,

Lex modo sub pedibus dexteritasque iacet,

Omnia versa quidem, magnis elisa ruinis

Cunctaque Fortunae succubuere manu.

Nunc ego contemnor, quae quondam rite colebar,

Nunc trudor, laceror, spernor, ubique premor

Omnes Fortunae venerantur mobile numen,

Et nostris pauci dant modo tura focis.

Vidistis, qui nunc illius terga sequuntur,

Hi quondam reges exstiterantque duces,

lam varios luctus et largos lumine fletus

Fundunt, his quoniam sedulo spreta fui.

Vos, qui me colitis vestigia nostra sequentes,

Non inconstantis flabra timete deae!

Fortunae adversos superat patientia flatus;

Hos quisquis vincit, qui patienter habet,

Dixerat. Hinc subito discessit pectore somnus

Et caeli medio Phoebus in axe fuit.

Pectora tollebam viduo lassata cubili

Et scripsi teneris haec mihi visa modis.

A te materies, a te mihi causa dabatur

Et data sunt numeris te duce cuncta meis.

Haec igitur grata legito, pater inclute, fronte,

Somnia non frustra mane venire solent.

AD DREVICIUM STRENA

Mos fuit quondam, venerande praesul,

Qui manet nostrum celebris per aevum,

Ut, novum cum curriculo referret

Delius annum

Cumque bifrontis nova sacra Iani

Venerant, quisquis dominis, patronis

Et daret caris sociis, amatis

Donaque amicis.

Hunc ego ritum cuperem vetustum

Insequi, stipata foret crumina

Nummulis fulvis mea si, sed illam

Torquet egestas.

Ergo, quid donem, tibi quid dicamve,

Nescio. Qui nil habet, is nihil dat,

Multa qui clausa retinet sub arca,

Multa det ille.

Dona demulcent superos, Tonantem

Dona placarunt Erebique regem

Dona flexerunt, homines deosque

Munera vincunt.

Si darem fulvo pateras ab auro

Aut Erythraeis lapides sub undis

Arte collectos Tyriove tinctam

Murice lanam,

Plus tibi certe et merito placerent,

Quam meas quod do steriles Camenas,

Quae mihi somnos adimunt meamque

Saepe quietem.

Ast soli desunt mihi magna culti

Iugera et desunt rutili metalli

Vasa, sub Rubro latitant nitentes

Aequore gemmae.

Qui suo donat, quod habet, patrono,

Qui suis mittit, quod habet, propinquis

Quique dat caro, quod habet, sodali,

Sat, puto, fecit.

Sit tibi felix novus, annus iste,

Faustior semper redeat, senectam

Afferat sanam, Pylii senisque

Saecula praestet.

Di tuis coeptis faveant deaeque,

Ianus aspiret geminus secunde

Iam tuis votis, pater alme, vatum

Portus et aura.

AD IANUM

Iane, novi bifrons pater et qui daviger anni

Diceris, et solus qui tua terga vides,

Qui fasces renovas redeuntis temporis altos

Et per quem clarus rite novatur honos,

Agricolae reparas qui curvum laetus aratrum

Et cogis fortes sub iuga panda boves,

Ad nos duplatum paulisper flectito vultum,

Auribus has patulis suscipe, quaeso, preces!

Effice, benturus felicem proferat annus

Ortum, fac, fiat fertilis omnis ager!

Terra ferax Cereris ne sit mentita colono,

Rusticus ut segetes ditior inde metat!

Pelle procul rigidos imbres flatusque furentes,

Saxea fac numquam grandine gutta cadat!

Pelle procul pestem, quam nobis astra minantur,

Fac, salubris cunctis fiat et aura levis!

Regem longaeva Sigismundum, lane, quiete

Defendas, placidus regna Polona petas!

Infido est nuper devictus pectore Mysus,

Est domitus iusto telifer ense Scytha.

Claude tuas portas, sanctae da tempora pacis

Et procul hostiles armaque pelle manus!

Praeclaro pulchram de sanguine, quaeso, puellam

Progenitam regi da dominoque meo,

Fonticolas vincet quae pulchritudine nymphas,

Quae facie aetherias vincet in orbe deas!

Illius Phoebi superet coma longa capillos,

Sidereas vincant lumina bina faces!

Aemula sint roseis mellita labella quadrigis

Aurorae, Siculi plena liquore favi!

Pectora Riphaeis sint candidiora pruinis

Et cervix niveum candida vincat ebur!

Pulchrior illa tuo fiat, Venus alma, decore,

Cepisti Martis quo fera corda trucis!

Haec sit formosis formosior heroinis,

Quas veterum vatum carmina docta canunt!

Incluta iungatur regi regina potenti,

Iungatur pulchro femina pulchra viro!

Haec faciat clarum praeclara prole parentem,

Axem quae fama tangat utrumque poli!

Et vivant parili coniunx cum coniuge flamma,

Iliaci sperent tempora longa senis!

Gaudia pro clipeis et pro thorace choreas

Et da pro Martis turbine, Iane, iocos!

Ex gladiis falces fiant, ex ense ligones,

Vertatur solito vomere pinguis humus!

Procedat tutus nullo insidiante viator,

Navita tranquillum per freta carpat iter!

Undivagus curvo piscis capiatur ab hamo,

Crebra canum pavidus sit quoque praeda lepus

Et calamis capiantur aves, et retia cervos

Involvant, pedicae decipiantque feras!

Libere ut herbosis vadant in montibus agni,

Non avidos timeat grex et ovile lupos

Sitque solum divi Sigismundi fertile regis!

Huic annus felix sit novus iste, precor.

Ad nos si flectes iam vultum, Iane, bifrontem

Et nostras surdas non sinis esse preces,

Victima crebra tuis sacratis procidet aris

Figenturque tuo dabita dona tholo.

AD IUVENTUTEM

Desidiam fugias, moneo, studiosa iuventus.

Vivere si cupies post tua fata diu!

Dum facies vernat, tenerae lanugine malae

Dumque carent et dum fervidus humor adest,

Incipe sacrorum venerari numina vatum,

Celsa Medusaei quae iuga montis habent!

Disce bonas artes, sophiae documenta profundae

Et quae sunt penitis abdita sensa libris!

Utere, dum Lachesis, iuvenilia stamina ducit,

Tempore, quo restat carius orbe nihil!

Cypriacae illecebras et munera blanda Diones

Et fugias caeci dulce furoris opus!

Sperne merum, Nysaea procul fuge festa bimatris,

Cum scyphis, cyathis pocula pelle procul!

Cerritos homines, insanos menteque captos,

Correptos, spaticos turpis lacchus amat,

Ingenium turbat, denervat corporis artus,

Absumit vires, orbitat igne faces.

Inducit varios morbos variosque tumores

Et sensus clara cum ratione rapit.

Incitat et venerem, mentis secreta relaxat,

Provocat et lites, iurgia, probra, nefas.

Multos ante diem nigrum demittit ad Orcum;

Non Mars tot gladio, quot necat ille mero.

Exemplat tibi sim, teneros sic perdimus annos,

Lenaeum colerem donec in orbe deum.

Excessi vixdum raptus tria lustra puellis

Sum puer Aoniis militiaeque datus.

Interea fovit me sacris invida Musis

Curia, qua periit prima, iuventa mihi.

Haec crebro iussit mea turpiter ora Lyaeo

Mergere et aequali sumere vina modo.

Subdidit haec nostrum crudeli pectus amori,

Quod sensit numquam Cypria vincla prius.

Hinc mea Perla suis niveis amplexa lacertis

Me tenet et vitae dat modo iussa meae.

Gratior illa rosis, redolenti est suavior Hybla,

Pulchrior Aurora candidiorque nive.

Estque mihi cunctis formosior illa puellis,

Huius nunc vivo sub dicione miser.

Sic iubenile decus, sic irrevocabile tempus

AIigeroque perit sic mea vita pede.

Offendes igitus si quid non rite politum,

Thyrsigero ascribas arciferoque deo.

Pierides si sic adamassem forte sorores,

Cinxissent nostrum laurea serta caput.

Pocula si pluris Bromii non saepe fuissent

Hippocrenaei quam sacra fontis aqua,

lam mea doctiloquis prodirent carmina plantis,

In numeris esset dexter Apollo meis.

Tabesco, similes hortor periturus Achates,

Exemplo discant posse cavere meo.

Quisquis ades igitur, qui polles indole clara,

Da, precor, aetati vela secunda tuae!

Pelle moram, studiis operam da, tempora serva,

Edita doctorum volve legendo virum,

Prividus exacte loannes quae iubet Haller

Imprimere et graphicis amplificare notis!

Quod te si dederis sophiae sacrisque Camenis,

Candida post cineres fama superstes erit.

AD SIGISMUNDUM COMMENDATIO

Nullus Alexandri effigiem nisi Cous Apelles

Audebat priscis pingere temporibus.

Nil leve, nil crudum maiestas regia poscit,

Nil, quam quod iusto pondere pondus habet.

Hinc vereor, regum specimen, Sigismunde, decusque,

Incultum tibi quid ne mea Musa ferat.

Esset opus, fateor, Flacco magnoque Marone,

Calliopes nato Maeonioque sene,

Hoc iam coniugii praesertim tempore sacri

Ut faustos canerent tempus in omne toros.

Non tamen audaces potui retinere Camenas,

In laudem dicunt quae bona verba tuam.

Susciplas demens, rex inclute! Suscipit, inquam,

Immensus parvas Ennosigaeus aquas.

Dent alii gemmas, aurum, dent serica multa;

Tu gemmas, aurum, serica multa tenes.

Ast ego do carmen; sacri dant carmina vates,

Quae famam claris saepe dedere viris.

Sume tui scribae subito conflata calore

Munera, quo superi pectore tura solent!

EPITHALAMIUM SIGISMUNDI

ET BARBARAE

Arctoas strepuit felix hymenaeus ad oras.

Aera sonant, litui strident et tympana crebro

Pulsantur, laetus clangor ferit astra tubarum.

Tibia dat modulos, flatus syringa sonoros;

Tanguntur citharae, resonantia plectra moventur.

Heroum, procerum chlamydatorumque cohortes

Adveniunt, equitum turmae peditumque catervae.

Te, Sigismunde, petunt. Rex inclute, pande serena

Fronte fores, siquidem felici numine divum

Venit Pannonicis tibi formosissima ab oris

Nupta! Tuas iam pande fores, hanc excipe laetis

Luminibus, felix iam conubialia iunge

Vincula reginamque sacro diademate regni

Consortem facias! Haec est te digna marito,

Regis digna uxor, reges parituraque digna

Sola inter cunctas, sunt quotquot in orbe, puellas,

Hanc superi tibi coniugio propriamque dicarunt.

Interea, dum pompa venit, dum nupta sacratur,

Ponitur auricomis dum fulva corona capillis,

Dic, Erato, nobis fuerat quae causa beati

Coniugii, primos, iucunda, exponeque amores!

Parrhasias vidit terras Saturnia Iuno,

Aetherei regina lovis, quae regna gubernat

Cuncta orbis, iusto tandem rectore teneri.

Ne post longaevae venturo tempore vitae

Consimili regnum dein successore careret,

Compellat blando pulchram sermone Dionen:

Iam satis est certasse odiis, Erycina, superque,

Troia iacet celsaeque iacent Carthaginis arces.

Quaelibet ulta suos ponamus proelia tandem!

Pax ineunda quidem satius! Te foedere iungi

Perpetuo nobis gaudebit regia caeli,

Gaudebunt Erebi Manes tellusque, fretumque.

Sum mundi summique potens regina Tonantis,

Tu volucrum domina et genetrix es dulcis Amorum.

Nil sine me possunt mortales, te sine nilque;

In nostro totus nutu devolvitur orbis.

Conveniamus! Erit totum pax laeta per orbem.

Aurea, sub nostro fuerant quae patre, redibunt

Saecula. Sic rediens liquida descendet ab aethra

Iustitia et iusto viduatas iudice leges

Firmabit, caedes, acies, et bella repellet.

Cessabunt multi sic incrementa tributi,

Non plus privatis crescent aeraria damnis

Publica, non hominum devincet pectora merces.

Non erit empta fides; stabit certo ordine mundus.

Non simulata loquor. Tyrrhenum nulla per aequor

Gens inimica mihi tranat; iam pectore toto

Iudicium cessit Paridis; praeferre per omnes

Te patiar. Redeat concordia, quae fuit ante,

Quam dederat Bellona furens, mala munera, malum!

Appias haec contra: Dudum, o regina, quod optas,

Quaesivi voluique diu tibi iungere dextram

Labentique hominum tecum succurrere vitae.

Omnia versa quidem, magnis elisa ruinis

Interea, discors nostras sententia mentes

Dum tenuit; legum periit veneranda potestas,

Succubuit vitio virtus et viribus aequum,

Milia multa virum, tot regna, tot oppida et urbes

Interiere, fuit donec mens aspera nobis.

Sumo libens, quaecumque iubes. Parere novercae

Dulce erit et tantas tecum componere lites,

Non mollis durae siquidem sunt pectoris irae.

Quid sit opus, doceas! Sum iussa capessere praesto.

Oscula litbavit Veneri dextraque retenta

Cara lovis coniunx placido sic pectore fatur:

Inclutus Arctois fuerat Casimirus in oris

Rex armis et pace potens, quem fovimus isto

In gremio, rex dives opum, rex milite multo

Insignis, toties raptis qui ex hoste tropaeis

In regnum rediit victricia signa reportans.

Hic fuerat claris a Gadibus usque sub Eurum

Cognitus ex titulis et per sua grandia gesta.

Qui dum grandaevus fatales vixerat annos.

Quattuor eximios regali sanguine reges

Progenitos dederat. Duo sceptra Polona gerebant,

Tertius Hunnorum gestat diadema coruscum

Atque Bohemorum iam longa aetate tiaram

Hic habet, heredem regnis dum fata vocabunt.

Iunior ast aliis, qui nunc vestigia patris

Insequitur regnumque tenet, sceptrumque paternum

Gestat, habet nullum, regni cui tradat habenas,

Lanificae frangent dum stamina longa sorores.

Omnes illius divo, quae crimina pellunt,

Corde deae resident: Pallas dedit aegida clarumque

Ingenium, specimen dederas Charitesque decorem,

Ipsa dedi regnum, dedi opes, titulos et honores,

Iustitia, utilibus auasit praeponere rectum

Et tectis mersum latebris educere verum.

Talem Cecropidae quondam sensere Solonem

Et Lacedaemonii talem sensere Lycurgum.

Iustior, in dubiis qui litibus addere finem

Posset, adest nemo; si quando iura duobus

Deficiunt, aequum concedit utrisque duellum.

Quid multis? Ille est, in quo sincera bonorum

Congeries, in quo Virtus sibi nuda paravit

Rite domicilium. Similem quae protulit aetas

Consilio regem vel iusto Marte? Lacessit

Nullum, sed proprio vivit contentus in orbe.

Ipse lacessitus si quando suscipit arma,

Velox egreditur nullos fugiendo labores,

Aurea fulcra tori, dulcem spernendo quietem.

Hostes intrepidus sequitur per tela, per enses

Et spoliis sepmper remeat sic victor opimis.

Quid potuit, patria depulsus sede Michaël,

Per fraudem voluit qui dux Lithuanus haberi,

Sentit adhuc: errat Scythicis devictus in oris

Seque suosque miser suaque omnia perdidit exsul.

Quid potuit, noscunt pharetrati Martia Mosci

Castra, Borysthenidas parvo dum milite turmas

Prostravit pacemque suis non munere misso,

Sed fecit iustus victor victricibus armis.

Quid potuit, Valachus, qui Mysia possidet arva,

Edidicit nuper: cepit tristes hymenaeos,

Pro taedis flammas, pro tela cruenta choreis;

Perfidiae ultorem tot milia caesa tulere.

Talis erat Caesar, Marius rigidusque Camillus,

Hannibal ad Cannas, ad Troiam fortis Achilles.

Ista superstes adhuc restat Casimiria proles,

Regibus exorta et reges genitura sequaces.

Clara igitur domus haec regum ne principe in uno

Deficiat, tihi sit curae, pia mater Amorum!

Si tanto, tibi digna viro sit in orbe puella,

Exquiras! Radiat vultus gravitate verendus

Regalisque sacro maiestas eminet ore.

Igentes vernant procero in corpore vires

Innumeraeque animi dotes, quas incluta virtus

Praestitit, eloquium solidum et tam dulce loquendi

Pondus, et ingenii tam dara inventa profundi.

Iungatur pulchro formosa puella marito,

lungatur sollers regi regina diserto!

O quae progenies terris, quae clara propago

Hinc crescet!.

Tum plura loqui Venus alma volentem

Interpellat et his dictis affatur amicis:

Mens eadem fuerat tecum mihi, regia luno,

Et tecum super his dudum conferre volebam,

Sed tibi adhuc fuerant commoti pectoris irae.

At ceteris tandem quoniam nunc omnis adempta est

Lis inimicitiae, tibi cuncta arcana patebunt.

Nuper Pannonicis revolabat noster ab oris

Natus per regnum, sic fata dedere, Polonum

Inque sinum fessus, pharetra praecinctus et arcu,

Procidit atque hilaris, suspensus in oscula, dixit:

Nil mihi cum priscis, quas vidi saepe, puellis.

Est ex Hunnorum praeclaro stemmate virgo.

Vidimus, o genetrix! Mortalis femina nulla

Pulchior, aetheriis non aspernanda deabus.

Non Spartae, non huic similem genuere Mycenae;

Tam pulchram numquam te Cous pinxit Apelles,

Phidiacis sculpta est manibus non pulchior ulla.

Fulgidior nivibus Riphaeis coiipore toto,

Purpureo in facie est suffusus sanguine candor,

Rubris mixta rosis argentea lilia vincens.

Haec, porphyriaci tu quidquid ubique ruboris

Et candoris habes, habet. At mea apicula nondum

Sensit nec nostras intra praecordia flammas.

Excubiis castis, morum probitate fideque

Imbuta est, matura viro. Stat nubilis aetas

Crudaque wirginitas, digno rapienda marito.

Hinc dum per terras, tardus temone Bootes

Quas gelido spectat, volitarem flamine dextro,

Vidimus aetherios in divo principe vultus,

Qui gerit Arctoi nunc sceptra potentia regni.

Intrepidam faciem mirabar, membra torosa

Magnanimique viri robusto in corpore pectus.

Et tandem lati peragravi climata mundi,

His possem similes si forte videre duobus.

Non sunt in toto similes his orbe duobus!

Iunge toros unoque animas in corpore binas

Coniugio dulci longaevo tempore claude!

Dixerat et nostra petulans cervice pependit.

Extemplo placuit volucris sententia nati.

Linquo Paphum Cypriis per inania vecta columbis

Versus Hyperboreos, Aquilonia culmina, montes.

Undique me tenerum circumdedit agmen Amorum;

Corytos alii ex umeris tensasque sagittas

Atque auro infectas plenas gessere pharetras,

Innumeras gessit faculas pars, igneus ordo.

Exsultant pueri, crebrum glomerantur in orbem,

Quisque suas vires protensaque brachia iactat.

Cuncta ferire ardent. Mare, Tartara, sidera, tellus,

Scis, ait, alma parens, cunctis lascivior unus,

Meque facesque meas, haec et victricia tela

Senserunt curvo nos saepe in litore phocae.

Imber, olor, Satyrus, bos, serpens, flamma, Diana

Ingemuit nostro stupidus perculsus ab arcu!

Exarsit gelidis sic Ennosigaeus in undis,

Nereus et Triton nostras sensere sagittas.

Senserunt curvo nos saepe in litore phocae.

Rapta est Persephone quondam praedone marito

Me duce: de Stygiis haec cepit dextra trophaeum.

Nec tibi, sis quamvis genetrix dilecta, peperci.

Alcidem domui, doimitus Polyphemus in antris

Est Siculis. Quid adhuc dubitas? Mandata recuso

Nulla, modo iubeas! Manus est mihi certa potensque.

Post, ubi turritis dives Cracovia muris

Tollit in astra caput, cupido devenimus omnes

Visendi regem studio, qui iura paterno

Tunc solio residens populis dabat. Ilico viso

Obstupui. Latos umeros oculosque genasque

Et tanti quis non miretur principis ora?

Sic fueram Getici quondam inflammata mariti

Vultu, me tali facie membrisque decoris

Cepit Dardanius, dum starent Pergama, coniux.

Nate, tua hic opus est opera! Deprome pharetra

Auratum, dixi, «iaculum! Sicne iste per aevum

Ibit legitima et claris sine coniuge natis?

Obsequitur: dextra telum librabat ab aure,

Hunniacam in regis defixit corde puellam.

Expetit hanc solam, solam hanc in mente volutat.

Aedes consttruxit, palatia celsa, cubile

Reginae regale suae. Ne virgo beati

Expers coniugii foret, ocius illius arcem

Cum natis subeo. Quam solam rite sedentem

Dum vidi et casto versantem pectore cultum

Vestalem, verbis stupefeci tailbus: «O quam

Te memorem, virgo? Tenerae decet esse iuventae

Et formae generisque tui! Non Claudia semper

Talis erat, populo tractans spectante carinam,

Rapta ab Amyclaeis non candida Tyndaris arvis

Nec vultus semper Lavinia gessit eosdem.

Omnia tempus edax et carpit cuncta vetustas.

Utere, dum Lachesis felicia stamina ducit,

Annis et tacitis numquam redeuntibus horis!

Solane sic viduo marcesces frigida lecto?

Solane sic pulchrae traduces tempora formae?

Quid tibi virginitas sterilis vitaeque pudicae

Norma tuae? Non hoc oculi, qui sidera vincunt

Lumine et auricomi per lactea colla capilli,

Hoc color in facie non postulat. Ipsa decorem

Non frustra apposui, quo cunctis pulchrior esses.

Si Thetis hoc quondam quod tu tam dura probasset,

Numquam magnanimus terris datus esset Achilles.

Mens eadem AIcmenae si quondam forte fuisset,

Thebani nusquam nunc essent Herculis acta.

Non pius Aeneas, pueri, mea turba, volucres

Non essent, thalamum si quondam forte fugissem

Dura viri. Nihil est in toto dulcius orbe

Coniugio, parili quod iungitur igne duorum.

Hoc tibi sit cordi! lam terrapus poscit et aetas.

Mollescas, dulcis pardisceque munus amoris!

Iungeris regi reges paritura potentes!

Hunc plus quam carae genetricis semper amabis

Oscula casta tuae, quam fratres quamque propinquos.

Est siquidem princeps hic a te dignus amari.

Hunc si vidisset quondam Capaneia coniunx,

Hoc viso non se flammis moritura dedisset;

Hoc viso non se Lucretia casta necasset;

Hoc viso laqueo non isset Phyllis ad Orcum.

Hunc propter Phrygium raptorem pulchra Lacaena,

Colchica magnanimum cum vellere lasona virgo,

Gnosia Cecropium sprevisset fida maritum,

Sprevissetque suum casta Icariotis Ulixem.

Huic quondam similem si saecula prisca tulissent,

Discerptusque ab apro mihi non placuisset Adonis,

Non, qui tela lovi Siculis faber asperat antris,

Is neque, mecum olim quem Lemnia vincla ligarunt.

Iunge toros! Qui solvat hymen metamque pudoris,

Dignus adest tibi vir. Tu coniuge digna marita!

Diximus et tacitos sic inapiravimus ignes

Virgineis sensim flagranti ardore medullis.

Casta verecundus subito pudor ora notavit.

Ingemuit Sucens imo suspiria corde.

Quod cupis, effeci. Thalamo non dignior ulla est

RegaIi. Nunc Hymen adest. Tu pronuba luno

Assis et mecum parili conubia flamma

Iunge sacroque novae nuptae diademate pulchrum

Cinge caput! Decimo pariturae mense benignam

Confer opem, faciles utero concede labores!

Romulidum quondam non Ilia mater in orbe

Huic erit aequanda aut Poenos, duo fulmina belli,

Quae tulit, aut regls Macedum regina Philippi.

Annuit alma Iovis coniunx dignasque ferebat,

Pertaesa irarum, tanto pro munere grates.

Sic abiere deae concordi foedere nexae.

Quaeque suas alarcis petiit per lactea sedes

Aethera vecta: Samum rediit Saturnia proles,

Dilectamque Cyprum volucrum pia mater Amorum.

Haec est ergo dies, niveo quam vellere Parcae

Lanificae tibi nent, claris signanda lapillis,

Inclute rex, omni duce te memorabilis aevo.

Optatae cernis nunc candida coniugis ora;

Iam porphyriacas malas, iam rubra labella,

Sidereos oculus et eburnea colla stupescis.

Cur haeres? Dederat iam vincula Iuno verenda.

Aude! Animos Cytherea dabit, si forte repugnat.

Haec clarum faciet dara te prole parentem,

Haec Casimiriacae fietque propaginis auctrix.

Nunc igitur, quibus est regni pia cura Poloni,

Pontifices, primos, qui religionis honores

Fertis, magnifici heroes proceresque potentes,

Formosi iuvenes, formosae deinde puellae,

Matres, cum senibus pueri nutrixque vicissim

Reginae crebro dextros relique precentur

Successus, validam longaque aetate senectam!

At iam tempus adest: Genio indulgete secundo

Omnes, Arctophylax tardo quos despkit axe,

Laetitiae dulcesque iod, facilesque choreae

Undique nunc resonent per rura, per oppida et urbes!

Sint procul ex omni tristes nunc pectore curae,

Sit procul omne malum maerorque, dolorque dehiscat!

Haec hilares hominum poscunt nova gaudia mentes:

Arctoas strepuit felix hymenaeus ad oras.

AD SIGISMUNDUM DEPRECATIO

Non matutino crudas, rex inclute, vultu

Primitias scribae suscipe, quaeso, tui!

Maturas capies, teneris sint otia Musis;

Otia tranquillo pectore Phoebus amat.

Marte satos alii fratres regesque superbos

Cantent, gesta ducum multaque bella virum,

Ter centum Fabios, Catulos fortesque Camillos,

Africa sive quibus nomen in orbe dedit,

Aut Marios, Decios, Curios geminosve Catones,

Marcellum, Sullam Fabriciumque gravem,

Pompeiosque duos vel Caesaris ardua gesta,

Quosve dedit claros Punica terra duces,

Aut fortem iuvenem, deceptam cernere cuius

Porsena non potuit mitis in igne manum,

Seu celebrent illum, cui post sua terga revulsus

Pons erat, Etruscis cognitus ense viris!

Te solum, rex magne, canam, Sigismunde, tuosque,

Dent modo textrices stamina longa deae.

Dum verno veniet maturior annus agello,

Fecundi capies grandia dona soli.

Iam mentem metire tui, non munera, servi:

Cor hominis flectit, non data tura, deos!

IN LAUDEM PAULI CROSNENSIS

Inter ut astriferi radiantia sidera caeli

Candida noctivagis Cynthia fulget equis,

Sic inter Virtus homines, dignissime praesul,

Incluta dat clarum semper in orbe iubar.

Illa, tuo residens in divo pectore, longe

Emittit rutilas per sua gesta faces.

Haex primos nostrae tibi religionis honores

Praestitit et generis stemmata parta tui.

Vernat et ad superos florenti vertice surgit

Pinus in Arctois hac duce celsa iugis.

Nunc igitur regis, regni procerumque favores,

Totius et plausus nobilitatis habes.

Diceris a cunctis patriae tutela salusque;

Consilio praebes commoda multa tuo.

Cana fides, probitas animi, mens recta, profundum

Ingenium, solidus dexteritatis amor,

Rebus et in magnis industria multa gerendis

Dulceque facundi pectoris eloquium

Te cunctis carum faciunt cunctisque colendum,

Praesertim doctis Pieriisque viris.

Te penes est Cricius, docuit quem Delius ipse

Dulcia dulcisonis nectere verba modis,

Qui nunc Parrhasiae decor est specimenque iuventae,

Sedulo qui laudes et tua gesta canit.

Tentabamque etiam crebro tibi dicere carmen,

Nabat in exiguis sed mea cumba vadis.

At nunc iste meus pro me praeceptor agat rem,

Ingenii qui fert haec sua dona tibi,

Palladiae longo fuerat qui tempore turbae

Ductor ad Aonias, numina sancta, deas,

Hippocrenaeo quo tinxit labra fluento

Gryneoque facit carmina digna deo.

Huic faveas clemens, Maecenas alter et alter

Polio, Pieria non reticente chely.

Inde per ora virum tua candida fama volabit,

Sic vernans tollet Pinus in astra caput.

Hinc tua sic virtus a Gadibus usque sub Eurum

Nota erit et clarum nomen in orbe tuum.

Quem referent sacri, divorum cura, poetae,

Vivet, dum tellus astraque celsa manent.

AD SIGISMUNDUM CARMEN

Quis magno tantos et tot cum caesare reges

Convenisse umquam vidit in orbe prius?

Cuncta revolvamus, quae nunc retroque fuerunt:

Tempora, conventus nullibi talis erat

Ante nec ad Priami, magnam nec Agenoris urbem.

Quin etiam numquam Martis in urbe fuit!

Finibus a Latiis caesar, rex inclute, ab oris

Tu Scythicis aderas, victor uterque gravis.

Pannoniae senior, cum nato rege suaque

Cum nata, qua nil pulchrius orbis habet.

Hanc dedit, accepit rursusque a caesare neptem,

Quae regi tenero sponsa futura data est.

Aurea, quae fuerant olim, sic inde redibunt

Saecula, Grandivi cedet et inde furor.

Quod faustum felixque siet! Pax undique laeta

Incutiet reliquis hostibus acta metum.

Sic te sicque tuos venisse Borysthene ab ipso

Non piget Austriaci pinguia ad arva soli

Hic, ubi sublimi nunc vertice surgit et altum

Nubibus impressit pulchra Vienna caput.

Cuius es e cunctis aliis gratissimus hospes,

Caesaris ut vates hic tibi testis adest.

Qui te, quo potuit, nuper suscepit honore,

Fecit et in laudes tot bona verba tuas.

Nunc etiam docto te tollit carmine ad astra;

Plura tibi, sint haec dummodo grata, dabit.

Scurra levis, mimus, tubicen, citharoedus et omnes,

Ad te qui veniunt, munera larga ferunt.

Clementi vatem ne sit grave visere vultu,

Aeternum cuius carmina docta manent!

AD GRYNEAM

Quam durae nuseri sunt condidonis amantes,

Qui nullas sedes nec loca certa tenent!

Nil datur aeternum, sed quo rapit impetus, illuc

Ambigui in dubiis pectora rebus agunt.

Errant et raro placida statione fruuntur

Atque alia ex aliis sub iuga amoris eunt.

Haec placuit Danais, Latiis hinc Illa sub oris;

Haec fulvis, niveis gratior illa comis,

Aurea disposuit pulchrae haec redimicula vittae

Moreque Germano, vel love digna fuit.

Sub gelido Arctoi placet altera sidere caeli,

Candentes superans candida tota rosas.

Denique quocumque adveniunt, terraque marique,

Hospitibus varius corda pererrat Amor,

Et dum iam tacitos inspirat subdolus ignes,

In longas iterum cogit abire vias.

Singula nunc, misere dum te, Grynea, relinquo,

Experior vastum canpere iussus iter.

Quid magis excruciat quam grata relinquere coepta

Et spem, quae miseros sola in amore beat?

Sic colet impastus viso lupus ire ab ovili,

Sic apis ex dulci flore repulsa volat.

Decipitur sitiens fugitivis Tantalus undis

Et quod perpetuo poscit, habere nequit.

Durior est mea sors, dum desero maestus amatam.

Quae me prosequitur meque tenere cupit.

Avelli amplexu, nudis discedere ab ulnis,

Linquere tot risus, basia, furta, iocos:

Absque dolore quis haec, humano sanguine cretus,

Quisque libens umquam, qui ista reliquit, erit?

Invitus nuper te flens, mea vita, reliqui,

O animi medium praecipuumque mei!

Strinxisti cupidis lacrimans mea colla lacertis

Pressistique meum pectus adusque tuum.

Immaduere tuae roranti lumine malae,

Nec minor in nostras decidit unda genas.

Invitus dextrae dextram, dehinc labra labellis

lunximus et tristi diximus ore: Vale!

lussa mei regis tunc et tunc caesaris arma

Exsecrabar et hoc ire quod angor iter.

Quam mallem Illius, quem sparsa cruore necarunt

Lintea, vel sortem fatave dura sequi!

Numquid Abydenus iuvenis felidor est me,

Quem ferus in patrio gurgite mersit Amor?

Hunc Hero eiectum miseranda in litore vidit

Et se praecipitem fortiter ulta dedit.

Ast ego, qui terras et tot maria alta pererro,

Nescio, qua veniet mors regione mihi.

Pellor, ut a tumidis folium quod vertitur Austris,

In nullaque diu sede manere datur.

Nunc feror, Eois ubi Phoebus surgit ab undis,

Nunc, Tartessiacas rursus ubi intrat aquas,

Nunc iterum, saevis Notus imbrifer unde procellis,

Rursus, ubi glacie Parrhasis Ursa riget.

Quo me cumque loco celsis vel in Alpibus abdo,

Conditus aut ima sim modo valle licet,

Circumsaeptus et his, qui culmine sidera tangunt,

Montibus, inveniunt me mea fata tamen.

Si fugio ad Tanaim, magni vel ad ostia Nili,

Vel procul ad Gades seu Glaciale fretum,

Nusquam tuta quies, Amor instat agitque latenter

Et subit incensa pectora nostra face.

Nil magis admiror, quam cum sit caecus et infans,

Quod me audet temere saxa per ista sequi.

Quid loquor? Ad summum potuit penetrare Tonantem

Nec tutus Pluto sub Phlegethonte fuit.

Exarsit gelidis nans Ennosigaeus in undis,

Admeti pavit pulcher Apollo greges.

Alcides nevit, gemuit Polyphemus in antris,

Aeacides contra noluit ire Phryges.

Ingens irnperium Cnidius puer occupat orbis

Et certas gestat pectus ad omne manus,

OIim nil grave erat, luvenis dum fervidus ultro

Quaesivi Cypriae mollia regna deae,

Inque Papho sacra tura focis arisque virentem

Myrtum cumque rosls lilia mixta dedi.

Nunc vigor ille abiit, sensim et mea tempora canis

Albescunt, aetas et mihi dura venit.

Ipse tamen, quamvis enitor, ut impete parvo

Non vincar, mecum certat iniquus Amor.

Ille, ut rideres limis, persuasit, ocellis

Nuper, dum fueras e regione mihi.

Ille tibi Charites nitidosque afflavit honores,

Et quidquid pulchri tota decoris habes.

Ille meum pectus iaculis transfixit acutis,

Victor et Hanc habeas! inde profectus ait.

Sic crucior patiorque graves in amore dolores

Inque meo crudum pectore vulnus hiat.

Inter et hic certe dolor est vehementior omnes,

Quod non concepto debeo aimore frui

Cogor abire, morae nec quidquam restat; eundum est

Quo sors, quo fatum, res dominique vocant.

Raeteas Alpes, Athesim pontemque per Aenum,

Maestus et inde domus tecta relinquo tuae.

Respicio post terga tamen parvae procul urbis

Moenia et, ut redeam, moenia visa iubent.

Ter conatus eram temonem vertere terque

Obstiterat votis res peragenda meis.

O me infelicem! Pellor sic saucius a te!

Languenti quis opem, pharmaca quisve dabit?

Tu solo aspectu praecordia laesa benigno

Et posses tactu reddere sana manus.

Sed raperis propere rapiorque miserrimus Euro

Ocior et nostri est nulla medela mali.

Non mihi Philyrides nec item prodesse Machaon,

Nec poterit medicae Delius auctor opis.

Non, nisi te rursus videam, sanabor. At illa

Quando dies misero, quando erit illa dies?

Corpus abit solum; tlbi mens animusque cohaeret,

Sensibus infixa est sic tua forma meis.

Felices igitur, firmo qui utuntur amore!

Durius incerto vivit amante nihil.

IN EFFIGIEM SUAM

Talis eram, postquam septem prope lustra peregi,

A patria Hispano pictus in orbe procul,

Hic, ubi Barcino Balearibus adiacet undis,

Sub Valeranis urbs celebrata undis.

Hoc ego, apud regem, qui nunc est caesar, Hiberum

Sarmatiae orator tempore regis eram.

SERVITUS INANIS

Qui servit pueri, senis et mulieris in aula,

A tribus his raro praemia digna feret.

In puero ratio non est; cum crevit, adultus

Praeteriti officii non solet esse memor.

Vita senis brevis est; delirat avarus, ab illo

Non aliud meritum spes nisi vana datur.

Est ingrata potens mulier; si mille per annos

Servieris, subito rnota furore nocet.

Qui sapiens igitur, tribus hic service caveto!

Sic poteris vita liberiore frui.

HOSPES

Post tres saepe dies piscis vilescit et hospes,

Ni sale conditus aut sit specialis amicus.

HOSPES

Hospitii rector semper sit laetus ut Hector,

Ut Iob sit patiens utque Sibylla sciens.

DE PECUNIA

Scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos,

Et genus, et formam regiam pecunia donat.

IN COPERNICI LIBELLUM EPIGRAMMA

Has artes teneris annis, studiosa iuventus,

Discito, mensuras quae numerosque docent!

Praemia namque feres suscepti magna laboris,

Ad caelum monstrant haec tibi scripta viam.

Qua patet immensis spatiis pulcherrimus orbis,

Si metas horum cernere mente voles;

Sidera vel quanam caeli regione vagentur,

Aeterni cursus quas habeantque vices;

Cur luna involvat caeca caligine fratrem,

Cur lunae usuram lucis et ille neget;

Venturos etiam casus quae fata gubernent,

Quas populis dades astra inimica ferant;

Haec si nosse voles, prius est doctrina tenenda,

Quam breviter tradunt haec elementa tibi.

Cumque hominum mentes, quae caelo semina ducunt,

Errent a patria sede domoque procul,

Haec doctrina ipsas terrena mole solutas

Caelesti reduces rursus in arce locat.

HENDECASYLLABI AD

GEORGIUM SABINUM

Respondere tuis quidem vicissim

Cirrhaeis numeris velimus, at nos,

Curis implicitos negotiisque

Ut semper fugiunt senes puellae

Sueto destituunt favore Musae,

Quae dant Aonios probe liquores

His, qui saepuis otio fruuntur.

Quod, Sabine, tibi tuisque doctis

Asseclis sine livida favemus

Nota quodque diu geras sub illo

Felici pariter tenore vitam,

Cum Phoebo fidibusque gratiosam

Optamus prope Nectoris senectam.

Nos hic continuo labore torquent

Imo in pectore cogitationes,

Quas res publica dat domusque nobis;

Unde rara quies sub hoc tumultu,

Quem fert tunbo frequens negotiorum.

Et si forte datur subinde duri

Qualiscumque remissio laboris,

Non durat; redeunt brevi prementes

Angores animum molestiores.

Verum quando subit superna rebus

Terrenis meditatio relictis,

Mens curis vacat et caret labore.

Haec sed stare nequit diu voluptas,

Ni iuste fuerit Deus rogatus.

Qui quamvis malefacta semper odit,

Non odit tamen ille paenitentes,

Sed clemens pater hic graves remittit

Noxas, dans veniam reis reversis.

Hac spe vivimus et laboriosam

Vitam ducimus. Haec tibique nota

Ut sit, scribimus ad fluentis AIlae

Ripas, qui quoque Bregelam subintrat,

Ad vos unde fit auctior profusus.

Hos ergo hendecasyllabos minutos

Boni consule, mi Sabine, quaeso,

Non tuis similes Catullianis,

Qui dulces redolent salem ac leporem,

Cum multa simul eruditione.

Tot annis valeas salubriterque,

Quot versus facis elegantiores,

Quam sunt, quos ego cudo, praepeditus

Curis continuis negotiisque,

Vel quot gratus ager refert aristas,

Cum iam Sirius igneus calescit.

Quodsi versiculi parum plecebunt,

Quos ex tempore mittimus, volanti

Ascribes calamo, profectioni

Namque intendimus, ad graves ituri

Tractandum patriae vocantis actus.

Comptas floribus et rosis novellis,

Et terrae variis virentis herbis,

Quas hoc ver redolens reduxit orbi,

Nuper, docte, tuas, Sabine, Musas

Vultu vidimus obvias sereno

In nostro reditu fluentis Allae

Ad ripas, modulis simul canentes

Pimpleis resonans ab ore carmen,

Carmen, dulce, suave, perpolitum,

Quod nos exhilaravit ac refecit

Et post hoc iter omne, taediosum

Quod nobis fuerat, placens ademit.

Quare tot tibi gratias habemus,

Quot fert germina nunc humus tumescens

Hoc sub tempore, quo comas resumunt

Frondentes procul arbores in antris

Et nostris prope quae manent in hortis,

Quo iam celsa petunt Oreadesque

Pindi culmina gressibus citatis

Et quo nunc Dryades suas choreas

Impigroque gradu suas Napaeae

In pratis et agris aquisque ducunt.

Iam quaecumque videntur undiquaque

In campis vel in intimis virectis

Aut in vallibus, aut iugis in altis,

Rident omnia, cuncta laeta rident.

Hoc ut tempore, mi Sabine, festo

Quod sunt pollicitae tuae Camenae

Quo iam singula gaudiis resultant

Et quo Spiritus affuturus ille,

Qui replet pia corda Christianis,

Certo creditur, huc velis venire,

A te poscimus, ac tui iugalis

Consortem thalami venire tecum.

Insiderus item, velimus, una

Ut tecum veniat vocatus hospes.

Pro Volsca tamen Anna sit Camilla,

Quae Turno tibi gessit in Latinos

Fidas suppetias deditque, quidquid

Sermonis Latti est politioris,

A caro patre, cuius es profunda

Factus splendidus eruditione,

Praeclarum quoque nactus es per orbem

Cum magno pariter favore nomen.

Scribenti modo fertur appulisse

Vestri nuntius huc ducis Borussi,

Est a quo mihi litteras amicas,

Pulsans ostia, redditurus. Illum

Dum sic excipio, recessit omnis

Conceptus calor atque me puellae

Solum Pierides statim relinquunt.

At curae redeunt molestiores.

Quas res pubilca dat, trahuntque longe

A coeptis numeris. In is morari

Quam gratum fuerit, tibi sit in te

Testis noster amor, sibi Sabinum

Promittens animo benigniore,

Quidquid scribitur, esse metiendum.

Quodsi forte licentia Catulli

Interdum vel et utimur Marulli,

Fit, cum copia largior negatur

Intento gravibus subinde rebus.

Si te versiculi parum diserti

Huc ducent, satis est. Vale venique!

Perlegi cupide tuum libellum,

Leporis, salis, eruditionis

Plenum, quem toties videre avebam.

Ex hoc ingenii libens acumen

Amplexux, numeros iocosque dulces

Transcurri; neque Pegasum volantem,

Quem clarum tibi stemma iussit esse

Caesar, praeterii, nec hoc, amicis

Quidquid Pierides tuae dicarunt.

Dignas hinc tibi gratias referre

Deberem siquidem, sed est supellex,

Scis, quam curta mihi, sub hac palaestra

Iam pridem qui Heliconidas reliqui.

Ingratus tamen esse nolo totus:

Si Lucretia nostra non placebit,

Quam mitto, veniam dabis; placere

Quod possit tibi forte, deinde mittam.

At patrocinio tuo tuisque

Doctis hendecasyllabis, Sabine,

Indignus fuit ille sordidatus,

Pro quo tot precibus simul profusis

Exposcis veniam, licet sit usto

Dignus stigmate, contumax Iopas,

Qui tangens fidibus chelyn malignis

Infames voluit meos fideles

Cives reddere, dixerat fidem quos

Infregisse; docere quod nequibat.

Poenas ferre graves calumniator

Coram iudicio, quod ergo fugit,

Leges quas statuere, debuisset.

Quod porro quereris, gemis dolesque

Mortem coniugis optimique Bembi,

Tecum condolui, piis utrisque,

Orans, Manibus ut quies beata

Detur cum superis; et hanc utrisque

Nobis, quando vocabimur, petamus!

Nulli cedere nam solet propinquans

Cunctis terminus a Deo locatus.

EPITAPHIUM SIGISMUNDI REGIS

Sigismundus in hoc iacet sepulcro,

Quod vivens sibi provide paravit

Primus Sarmatiae potens feracis

Hoc rex nomine, quem Iagelliana

Ex magnis ducibus vetus propago

Gestis, iustitia fideque clarum

Produxit. Quibus et diu Polonos

Rexit magnanimos eosque multis

Auxit divitiis honoribusque

Et tot magnificis ubique passim

Structuris, ut in hac patescit arce,

In templis et item Deo dicatis.

Armis atque toga probe per omnes

Insignis procul inde nationes,

Veri cultur erat, tenax honesti

Et prudens, sapiens, pius, modestus,

In cunctis ratione semper usus,

Non praeceps neque concitus notatus.

Tandem transiit hinc bis octo lustris,

Ex hoc pondere corporis, peractis.

Sancte sicut in hoc agebat, hoc sic

Est tiam tempore mortuusque sancte,

Christus quo tumulum die reliquit,

Coniunctus superum beatitati.

HYMNOS

AD LECTOREM

Non novem sororibus,

Apollini nec hos paramus hymnos,

Ungula latex equi

Retectus hic non influit volantis.

Iste puncta continet

Cruenta Christi vulnerum libellus,

Passionis et crucis

Necem probrosam, quam subivit insons,

Huncque nuper editum

Piis damus lectoribus legendum.

Nil moramur impios

Eosque, qui probata cuncta temnunt.

Hoc rudi charactere

Satis pii factum sibi putabunt.

Auctor hic modestiae

Studens placere, nomen abdicavit,

Non pudore vel metu,

Sed arrogantia timens notari;

Nam nihil nisi sacrae

Crucis volebat institor videri.

LIBELLUS PROLOQUITUR

Ecclesiastico breves

Pro more versus hic vides,

Lector, boni quos consule

Et simplices non despice!

Fuco carent, non Aonis

Sunt fonte loti, non olent

Cirrhae poeticum nemus,

Sed saucium Christi latus.

Hos si probe perpenderis

Et saepe cogitaveris

Poenas, quibus redemptus es,

Fortasse non fastidies.

Spondeus hic frequentius

Iambi locum pes occupans

Nec displicebit; est enim

His dimetris accommodus.

Lenis gradus demissius,

Ferocius citatior

Profertur, ergo lentior

Est substitutus crebrius.

Nemo modis pungentibus

Rabie litis perstringitur,

Sed hoc, cor ardens in Deum

Quod sublevat, depromitur.

AD CHRISTUM

Creator, Christe, machinae

Caelestis orbis inclute

Rerumque, quas complectitur,

Et quidquid illa clauditur!

Cum verbo cuncta feceris

Fiat dicens et iusseris

Constare certis omnia

Momentis facta tempora,

Humanum de limo genus

Finxisti terrae protinus,

Subdens hic nobis singula,

Quaecumque spirant vivida,

Ut te laudemus cum Patre

Et Spiritu pia prece,

In Trinitate sedulo

Unum Deum praeconio.

Nemo sed nostrum viribus

Hoc praestat praeditus suis,

Nobis si non affulseris,

Opem tuamque miseris.

Ut possint, orantes iuva

Ad teque cordis intima

Attolle, ne contagiis

Damnemur cum tot impiis!

Da castitatis normulam,

Da vitam nobis sobriam,

Ut rite nunc ieiunia

Observent nostra corpora!

In his tibi mens dedita

Tuis sit iussis subdita,

Ne nos subvertant crimina,

Ad inferos trahentia!

Multos iam pellit a tuo

Et a tuorum glutino

Carnis vorax edacitas,

Quam suggerit protervitas.

Hoc nostro qui nunc saeculo

Iacent captivi sub iugo

Monstrorum, quae palus putris

Sum antro continet Stygis.

Nos inde, Christe, libera

Ad teque sursum subleva,

Ut semper simus cum tuis

In arce caeli servulis!

AD CHRISTUM NOCTIS

ET MATUTINO TEMPORE

O Christe, mortis senseras

Cum tempus, quod praefixeras,

Sopore depressos gravi

Amicos excitaveras.

Qui pressi maestitudine

Et nocturna formidine

Gravati, somno largius

Victi tristes indulserant.

Hos tecum sumens obviam

Ivisti turmis hostium,

Quorum dux Iudas osculo

Illis te spurco prodidit.

Interrogans quem quaererent,

Retro cadebant perfidi,

Vocis tuae potentia,

Caelesti vi perterriti.

Hinc permissi cum surgerent

Tibique vincla necterent,

Aurem Petrus servo secat,

Quem mox sanasti saucium.

Capi volens sic ductus es

Ad Iudaeorum praesules,

Consputus, caesus, turpibus

Affectus et conviciis.

Solus relictus asseclis

Fugatis probra plurima

Es passus, sannas et iocos,

Ac falsa testimonia.

Petrus, cui mens flagrans erat,

Te prosecutus, audiens,

Num de tuis esset, negat

Te ter, sicut praedixeras.

Hunc intuens flentem facis,

Condonans, quod deliquerat,

Suis plus aequo viribus

Infirmis qui confiderat.

Per haec tormenta, saeviter

Quae tota nocte pervigil

Afflictus toleraveras,

Clementer nos hic visites!

Ne desertores perditi

Ad hostes simus nec tibi

Iudae iungamur osculo,

Hoc adiumento fac tuo!

Sed ut Petiro da lacrimas,

Quae nostras culpas abluant;

Cor paenitens in sedulis

Tibi sit iunctum fletibus,

Veniam qui nobis impetrent

Tuisque iussis alligent,

In hac donec vita sumus,

Nos a te numquam separent! Amen.

AD CHRISTUM HORA DIEI SEXTA

Eductum cum te plurimae

Viris coniunctae feminae

Ad sontium calvariam

Secutae sunt cum fletibus,

Conversus illis dixeras:

Non flete me, sed liberos

Ex vobis natos!, postera

Eis praesignans tempora.

Tandem sub ligni pondere

Protractus es gravissimae

Ad passionis terminos,

Urbi crudeli proximos.

Sub hora, cum meridies

Calesceret, sexta - quies

Dabatur nulla - vestibus

Exutus a tortoribus

In lignum, quod portaveras,

Volens proiectus horridum,

Clavis affixus per pedes

Manusque, mox sublatus es.

Tecumque latrones duos

Affixerant iuste reos,

Ut turpiore tollerent

Te morte sicque perderent.

Nomen tuum sanctissimum

Suprascriptum linguis tribus

Te testabatur omnium

Pendere rerum principem.

Orabas pro te nesciis,

Qui circumstabant, hostibus,

A Iudaeis multis probris

Affectus et blasphemiis.

Sinister latro te simul

Sic incessebat, hinc eum

Obiurgans alter expetit

Regni tui consortium.

Benignus cui promiseras

Eodem venturum die

Paradisi tecum per viam

Ad caeli sumni patriam.

Astabat et Virgo Parens,

Cuius cor mucro perforans

Afflixit, cunctis maestior

Doloribusque plenior.

Illi Ioannes, qui tibi

Prae ceteris carus fuit,

Haerebat iunctus, tristibus

Madentes ambo lacrimis.

Cui Virginem commiseras,

Virgo quod esset; is suam

Hanc sumpsit in custodiam,

Hoc ante quod praevideras.

O Christe rex, ut scriptio

Crucis tuae te nuncupat,

Quo nullus est viventium

Orbis regum potentior,

Furcae tamen permiseras

Affigi te, praedixerant

Ut vates sacri, pro tuis

In te fide credentibus,

Humanum nempe quod genus,

Homo cum primus perdidit,

Secus nequivit in tuo

Nisi servari sanguine.

Amoris immensi tui

Quis explicet valentiam,

Quo pro saevis lictoribus

Poscebas ignoscentiam?

Et grassatori pendulo

Roganti, quae petiverat,

Pius dedisti, quem poli

Iunxisti contubernio.

Sic nobis paenitentibus

Et te vere quaerentibus,

Ut illis, mitis, subveni

Nec nos a te sinas trahi!

Iesu, per matris anxium

Dolorem, qui per viscera,

Quae te portarunt, transiit,

Tua nos salva gratia!

DE RESURRECTIONE

Christus, perpetuae salutis auctor,

Confractis Acherontis ampla claustris

Devicta retulit tropaea morte;

Ex qua vi propria Patris resurgens

Aeterni suboles redemit omnes

In fontis fidei lavatione,

Qui nomen fuerint suum professi.

Christus non moritur magis nec illi

Mors ultra dominabitur; subactam

Hanc nam morte sua tenet premitque,

Ut posthac nequeat nocere nobis,

Peccato quia mortuus revixit,

Vita perpete cum Deoque vivit,

Ut nos participes ea coronet.

Hymnis nunc simul ergo, Christiani,

Et laetis modulis pium sonemus

Carmen, quod triduo iacens sepultus

Surrexit, moriturus inde numquam,

Spem vitae miseris ferens perennis

Christus, perpetuae salutis auctor!

AD LIBELLUM

De turbatis nostris temporibus

Qua te praecipitas mente, libelle,

Linquens scriniolum, quod tibi clausum

Non parvo fuerat tempore, pergens

Ad terras, homines adque remotos.

Qui vix hospitio te reputabunt

Dignum, tot variis qui modo sectis

Inter se lacerant, quae vetus illa

Patrum religio condidit olim?

Saevis, nonne vides, cuncta sub armis

Quam sint invia per prata, per agros,

Turbatas et ab is esse vel urbes

Munitas, quod item nemo sit ausus

Fidentes per iter figere gressus?

Nusquam tuta fides! Plena timoris

Fervent compita, Mars saevit ubique,

Multos opposuit caesaris actis,

Quae feliciter his terminat annis,

Iusto subiciens ense rebelles.

Accedit, populi funere regum

In sese rabie corripiuntur.

Hinc Galli trepidant hincque Britanni;

Et turbis nec ab is Sarmatis ora

Est immunis, et hoc propter utrumque

Regem, sic et eum, qui modo vita

Excessit pius et sanctus, eumque,

Qui vivus superest, rectius ut res

Regni dirigat et sceptra gubernet.

Qualis Pannoniis sub recutita

Pax sit gente, liquet; qualis ubique

Vicinisque locis, quae vagus Hister,

Quae per dogma recens pestifer Albis

Et Rhenus gelidis alluit undis,

Quis nescit? Latium fertur et omne

Scriptis militibus promere signa;

Infestus Rhodanus, saevus Hiberus

Immitisque Tagus fustibus altis

Ferratisque globis, missilibusque

Armant mortiferis agmina multa.

Vix umquam fuerant tempora prisca,

Haec ut nostra, magis noxia totque

Turbis concita per bella, nocendi

Per multosque modos, nunc quibus orbis

Afflictus teritur. Quod meruerunt,

Quae committimus hic, crimina nostra.

Pura mente Deum quis colit? Aut quis

Sanctorum merito nomen honore

Profert? Quin temere saepe profanant

Multi, ludibriis afficiuntque.

Sancti dante Deo plurima possunt,

In quo cuncta vident, luminis eius

Illustres radiis; vota suorum

Ad summum referunt semper et augent,

Stantes ante thronum iudicis Agni.

Cui nos conciliant et sibi iungi

Orant, ut numerum compleat omnem,

Ex quo deciderat Lucifer ille,

Qui par esse suo mente volebat

Factori tumida, trusus ad imum

Cum multis sociis limen Averni.

Tales discipulos hic habet illos,

Sub panis specie nobile Christi

Qui corpus, simul et sanguinis undam,

Pro nobis fluidam, non venerantur.

Hanc et vituperant, quae pia nobis

Hunc panem genuit virgo parensque,

Haerentes vitiis turpiter, omni

Pleni spurcitia cordis et oris,

Detrusum satanam sicue sequuntur

Recta flammivomum subtus ad Orcum.

Hos tu non metues, care libelle,

Et tot proveniunt quae mala passim

Attrittas misere per regiones?

Securum gradiens teque futurum

Confidis per iter, mille latronum

Quod nunc insidiis noscis ubique

Obsessum? Remane, donec abire

Hinc tutus poteris! Sed nihil ista,

Ut circumspicio, te remorantur,

Cum iam sarcinulis sis oneratus.

I felix igitur! Nulla nocebunt

Intentata tibi tela dolique,

Qin fers rubra tui stigmata Christi

Ac insigne crucis, quod procul hostes

Horrescunt Stygii, quotquot et illis

luncti sunt homines, impietatis

Cultores, tibi quod cedere coget

Sint utcumque licet tempora nostra

Tot infesta malis, obvia cuncta;

Signum nam crucis hoc omnia vincit.

Document Outline

Jan Dantyszek - Carmina

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
carmina burana, filologia polska, staropolska
CarminativaSpasmolitica id 1085 Nieznany
Carmina Burana, Do czytania, ŚREDNIOWIECZE
Rodzaje Carminat z obrazkami, Renault Carminat
Carmina-Dandyszek(1), Lektury Okresy literackie
Carmina
Catullus Carmina
Carmina(1), Lektury Okresy literackie
janicki k carmina
Carminat 8000 PL
Horacio, Quinto Carmini
Horacio Carminum
Carl Orff Carmina Burana (tłumaczenie)
Carminat 5000 aktualizacja
Instrukcja spolszczenia Carminat 8000(1)
Janicki Klemens Carmina
Dandyszek Jan Carmina

więcej podobnych podstron