Ta lektura

, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl

.

Utwór opracowany został w ramach projektu

Wolne Lektury

przez

fun-

dację Nowoczesna Polska

.

CYPRIAN NORWID

Pierścień Wielkiej Damy¹

   

¹Pierścień Wielkiej Damy — w rękopisie i w niektórych wydaniach pojawia się tytuł rozszerzony: Pierścień

Wielkiej Damy c yli e mac i a D rejk .

WSTĘP

Wstępy niektóre nastręczają mnie bezumyślną pamięć pewnego zdarzenia następującej
osnowy:

W miasteczku niejakiem jeden księgarz, wywieszając ryciny

ra

ille a² do bajek

Sztuka

Zwierzęta

a

ai e a, uwyraźnił takowe podpisami arcyczytelnemi — głosząc:

le znaczy potęgę — aj c obawę — k r a a prostotę — li chytrość

— a a zarozumiałość, a ma a⁇… — i tu pozostawał próżny papier…

Zapytałem obywatela, nie już dlaczego on nie domieścił, iż ma a znaczy ma

— ale

ku czemu odjął interes apologom uczytelniając oneż?… Światły ten człowiek odpowiedział

Obyczaje, Mieszczanin

mnie, że jątrzność mieszczańska jest tak podejrzliwą, iż w Lafontaine'a bajkach, o l ie,

śle, a

e lub a ie mówiących, domniemywa się obywateli miasteczka, i żon ich,

i oblubienic ich, i synów ich. —

Jakkolwiek przeto wydawałoby się niewczesnem objaśniać y y, uprzedzę wszelako,

na wzór pomienionego wyżej, iż mój

nie jest bynajmniej urągowiskiem dla

Irlandii lub Szkocji — że

nie osławia hrabin — że D

bynajmniej na

celu nie ma Litwy, ani jakąkolwiek wyrażać mógłby prowincję, będąc sam e mac i a
D rejkiem³! — słowem, iż szło mnie o rzecz niesłychanie od wszelkiego osobistego po-
glądu oddaloną. Życzyłem sobie ja w tej pracy spróbować uzupełnienia nowego tragedii

Krew

rodzaju — chciałem, ażeby tragiczność, nie dochodząc do zgonów i do wylania krwie⁴,
dawała, że tak nazwę, ra e i

ia .

Mniemam, iż podobnież i co do wzmianek

a y albo

jc y iaka Trentow-

Słowo

skiego⁵, i nie mniej co do

e ji

ickie ic a, należy nie być osobistym w przyjmowaniu

wrażeń scenicznych. Utwory, które są lub stawiają się na ostatecznych wyżynach popu-
larności, należą przez to samo do krainy r y

i stają się rmami m ie ia. Przymiot-

nikiem jest wyraz włoski a e c , co znaczy: zawile, ciemno,

Da ej k !… tak dalece

(nie szukając już u Arystofana przykładów) wolno jest arcypopularnych sławności uży-
wać w mówieniu bez narażenia się na ostraszenie tych ciosów, które jeżeli sobie zadają
aktorowie⁶, to na tępo względem publicznego bezpieczeństwa.

Dołączyć nareszcie i to powinienem, co, pod spółczesny⁷ okres sztuki, upatruję ja-

Teatr

ko obowiązujące dla postępu zadanie. Wypowiadam przeto, iż zda mi się, że idzie dziś
o

ie a rama yc e k re y ie m iej y la

e

c y a ia i la ry ce ic ej r e

a ia y i ere . Dziś nie dość jest ubawić na chwilę niemających co począć z wieczorem

Sztuka

jednym gości, ani też i tak nazwane a a yc

l

c e pisać dramata częstotliwie

raczej niedokończone, niźli głębokie. Wyrażam to z przyczyny, że gdybym określić nie
umiał, c e

c ce

ka? nie okazałbym sam szerszej kompetencji oprócz tej, co w lożach

i krzesłach teatru skupia się.

Co do moralnego zadania, mniemam, iż strona ś i a

j ca reli

a starożytnej

Tragedii nie ustała wcale, ani może ustać; ale, że gdzie indziej pośród utworów drama-
tycznych główne obrała miejsce swoje. Myślę, że ten rodzaj, na nazwanie którego nie
mamy polskiego yra

(bo r ec y jeszcze nie ma), to jest: «la a e c m ie», głównie

otwiera pole do budującego działania wobec Chrześciańskiego społeczeństwa. Tak przy-
najmniej zdaje się, że być winno, skoro ma to być periodem

ejr e ia i

ec

ści

całej i z jej najsłuszniejszej wyżyny na am

ie ie.

a ej … mówię, społeczności: bo tu,

nie jak w komediach

(które po mistrzowsku kreślone są przez hr. Fredrę) ar

a

je a

ec a r y l aj c i

r iej

r e a

jej śmie

ściac lec cy ili acyj

a ca ś

ec a, jakoby ogólnego sumienia zwrotem, pogląda na się. Arcytrudna to

Krew

jest robota z tej przyczyny, iż same nagie, wielkie eri zastępuje tu te wrażliwe momenta,
które Tragedia ma możność krwią ubroczyć wyraźną i czerwoną. Za takowem nastroje-
niem idzie, że i wszystkie cieniowania niesłychanie być muszą subtelne. Język zaś wy-

² ra

ille — pseudonim ancuskiego rysownika Jeana Ignace'a Isidore'a Gérarda (–).

³D rejkiem — dziś popr. forma N. lp: Durejką.
⁴kr ie — dziś popr. forma D. lp: krwi.
⁵ re

ki

r i a (–) — filozof, twórca m.in. prac

a a c yli y em e a

iki ar

ej

i Wi er ek

y m ral ej r e

jc y iaka, autor terminu „cybernetyka”.

⁶ak r ie — dziś popr. forma M. lm: aktorzy.
⁷

c e y — dziś popr.: współczesny.



  



Pierścień Wielkiej Damy



kwintnego dialogu potocznego wcale tak obrobionym nie jest, jak to się w codziennem
obcowaniu wydawać może! Jeżeli nawet ten dramatyczny rodzaj k me iami y kiemi
zowią, to jedynie dlatego, dlaczego Dante zwie k me i swój utwór, czyli z przyczyny
nie groźnego ale e e

r ec y amk i cia, a które jeszcze tem subtelniejszego drama-

tycznego cieniowania w ciągu sprawy wymaga. Jakoż, dopiero u pracy takiej natrafia się
na niewystarczalność i er

kcji, lubo używam w tekście podkreślania wzmacnianych

lub szczególnie zalecających się artyście dramatycznemu wyrazów i zwrotów mowy. Tu
następnie idzie wzmiankowanie i tego, że wygłaszanie mowy, dla niejakiego braku życia
społecznego, jest nieumiejętnem. Z wyjątkiem, r y

i ści

kreśl ym, rzec można,

iż nie umieją czytać głośno. Zaradzić tak żmudnemu brakowi nie jest trudno. Wystarczy
dać parę głównych i stanowczych zaleceń: jako to — —

Wygłaszanie rymu zależy od umiejętności czytania kreme

⁸. Kto kre

Poezja, Słowo

me

czytać nie umie, nie wygłasza piękności wiersza. Wiersz e rym y

wymaga poprawniejszego czytania dlatego, że i w pisaniu musi być od i

a e

poprawniejszym. A to z tej przyczyny, iż można by powiedzieć: że

bez-rymowy wiersz ry m je i

a ca

ś , nie zaś w końcowem je

em zebrzmieniu wyrazów!

Do szeregu tych to trudności technicznych policzyć godzi się, że jak y

e ie

em

r e m ia ⁹, iż w dnie stanowczej próby wszyscy Dramaturgowie znamienici, przy-

tomnymi bywając onemu, że tak się wyrażę: r ymier e i

e i ej

k i, nie

pozostawiali przechodzących dzieł na scenę bez tych a owych, niewielkich, ostatecznych
zlepszeń — i że częstotliwie coś o mało zdłużyć lub niewiele uskąpić, coś wypadało do-
mocnić lub ulżyć. Ostatecznej tej, dla autora, a dla aktorów pierwszej, pracy świadomi są
wszędzie, gdzie, że tak znowu wyrażę się: ie c

i

i arcy

a ac

ier ej la

k

i e

ra

yc …

Trudnościom powyżej nadmienionym jeden utwór i jedne¹⁰ nie poradzi pióro, ale

utwór jeden i pióro pojedyncze otworzyć, i wskazać, i uprzykładnić kierunek nie tylko że
mogą, lecz powinny. Aliści i to jeszcze łatwiej się sprawuje we społecznościach, w któ-
rych, do ważenia i

y a ia ra

y nawyknąwszy, rozeznawać na pierwszy oka rzut

umieją kapitalną różnicę, jaka trwa pomiędzy aśla

ic em a

a iem. Drugie,

będąc obowiązującem i w ład-postępu wchodzącem, jest przeto początkującemu pożąda-
nem i pomocnem, gdy ier

e, to jest, aśla

ic

, przeciwnem będąc samej nawet

c a a r e, przeciąża zarazem naśladowanego i naśladującego w konieczny wprowadza

obłęd. Zaś dostrzegać daje się, że im mniej jakie społeczeństwo jest y e, tem niejaśniej-
sze ma ono pojęcie o różnicy pomiędzy

a iem i i aśla

a iem A uszczerbek

z tego wielki bywa… Bowiem, skoro nie umieją się

a , tedy muszą co niejaki period

fenomenalnej pożądać indywidualności i,

ej je c e

y kie i

elakie

c

k

a ia yma aj c a

a e

a ec ej k r yści ie

c… aż nareszcie i same one¹¹

źródło niweczą. —

Piękną na koniec, dla Dramaturga, trudnością u nas Polaków jest to, co zarazem

Kobieta, Sztuka

przedstawuje się jako głębokie dla psychologii społecznej pytanie — — to jest, że ar-
tyzm polski nie potrafił dotąd uznać kobiet!… Profile owe duże, i jakoby a ia i eal e,
które (że pominę starożytnych) przedstawują w niewiastach: Da e, al er ,

ake e

are, yr … z wyjątkiem (dla przyzwoitości zastrzeżonym), nie istnieją wcale w pięknej
literaturze polskiej. Nie ma tam, mówię, kobiet istotnych i całych: Wa a, co « ie c cia

a Niemca», nie wiemy, c e

c cia a — jest ona o jednej, acz pięknej, nodze. elime a

(może najzupełniejsza jako utwór artystyczny!) nie jest dość transcedentalną…

ia do-

piero panną z pensji, a prześliczna

aria Malczewskiego rozwinąć się w zupełną postać

nie miała czasu, będąc wrychle poduszkami zaduszoną czyli w trzęsawisku pogrążoną.

Smętnych takich trudności nieco, we wstępie do mojej ia ej

ra e ii, skreślić za

słuszne uważałem, dla tej przyczyny, iż, jakkolwiekbądź szeroko zasiadłą być może kom-

⁸kreme

(z łac. creme

m: przyrost, narastanie) — prawdopodobnie chodzi o akcent wyrazowy.

⁹ r e m ie — dziś: zapomnieć.

¹⁰je e — dziś popr. forma M. lp r.n.: jedno.
¹¹ ame

e — dziś popr. B. lm r.n.: samo to.



  



Pierścień Wielkiej Damy



petencja, nie należy jej pogardzać temi po szczególe uwagami, które się spotyka, gdy się
robi. —

 r.
Sługa rzetelny
C. N.

:

• Hrabina Maria Harrys (wdowa)

• Mak-Yks, daleki krewny jej męża

• Magdalena Tomir, poufna Hrabiny

• Graf Szeliga

• Sędzia Klemens Durejko

• Klementyna, żona sędziego [Sędzina]

• Salome, odźwierna

• Majster ogni-sztucznych [Sztukmistrz]

• Komisarz-policji [Urzędnik]

• straż

• stary-sługa

• nowy-sługa

• służąca

• panienki z pensji

• goście

ec

ieje i

ie i

a ym iek

Willi-Harrys i jej

li



  



Pierścień Wielkiej Damy



AKT I

P D D

r e a

e k i ami

k a aj

a¹² iel

ś ale iec

r y

i e

ra ek

   

- 

r ery aj c c y a ie

Oto pierwszy promień, z tych, co rażą…

P

a a

k ie

Jakby jedne były nam

aj me,

Drugie

ce — i te szły w szyby,

Jak ktoś obcy lub obcych zwiastujący…

a r ym j c i

k a

r ca iec c le a

Ci — swoi — z owąd… powietrzni bracia,
Którym ostatnia chleba starczy kruszyna,

Ptak

I jeszcze są za nią szczebiotliwi…
Wracający i nadlatujący…
— nie wzięli mnie nigdy więcej czasu,
Ani życia więcej, niż ile dałem!

Wracaj c

c y a ia

— Ptaszek taki odlata¹³ z kruszyną chleba
I nie pozostawia chwili bólu —
Godziny wstrętu — dnia cierpienia
Roku niewiary w społeczeństwo!
— Przybył i odszedł w lazur oka

Łzy

Niebieskiego — — jak mimowiedna łza
Ludzi dobrych…

— podobnie płaczącą

Raz, dostrzegłem

… PRZYCZYNY NIE WIEM.

   





l

ie c

c

— O godzinie niezwykłej, tak rano
Wchodzę, ażeby Pana uprzedzić,
Że właściciel, Sędzia Durejko,
Cały dziś dom osobiście zwiedza.
Stąd dawno jesteśmy już na nogach,
Nieco się lękając o nas samych,
W jakimkolwiek wszystko jest porządku.

ara ie i c le

— Wiem, że Pan z nim teraz ma rac

ek

iec

i y… ale… cóż stąd!

Hrabina

, pokrewna pańska

(Istny anioł!), czyliż nie jest główną
Całego tu placu właścicielką?

l

ie

¹² k a aj

a — dziś popr.: okna wychodzą na.

¹³ la a ( os. lp cz.ter.) — dziś popr.: odlatuje.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Pan nawet mnie daruje tę wątpliwość,
Iż w rozumie gminnym moim nie wiem,
Dlaczego Pan

mieszka?… nie owdzie,

W pawilonie, obok krewnej swojej?
— Nie byłożby to Panu przyjemnie
Anioła takiego mieć przy sobie — —

r e aj c ra e ie a

ar y

ak

k a

To, co mówię, niechże Pan wybaczy
Starej kobiecie i starej matce,

Matka

Która, o synu myśląc rodzonym
(A lat tyle zwłaszcza go nie widząc!…),
W każdym młodym człowieku spomina
Macierzyńskie swoje obowiązki.

P c

ili

— Myślałam też Pana i ja prosić
O protekcję do Hrabiny Harrys
Dla onego to właśnie jedynaka —
(Co jest teraz

a

ii, z okrętem,

Skąd i sam list idzie dwa miesiące!) —
A Hrabina że zna Admirałów
I niemało Ministrów…

r e aj c i

— lecz, ja to

Mówię Panu jedno¹⁴ jako matka
I więcej nic, tylko jako matka…

cieraj c c c y

Żeby coś o synu mówić swoim!

- 

Ta rzecz r a, którą mi mówicie,
Dobra pani Salome!… ta druga
Rzecz jest pierwszą dla mojego serca:
Tak bym rad być usłużnym i wdzięcznym.
Ale ier

a… to jest: zapytanie,

Czemu tu mnie spotykasz? nie i

iej?

Oświecić winna by z licznych względów…

D i ie

Hrabina jest Aniołem… a jednak
Podejrzewa w ludziach złe języki

Wdowa, Kobieta, Obyczaje

I, m

będąc wdową, chce w domu

Nie mieszkać nikogo me

iek .

— Zaś pokrewieństwo nasze, to jej wzgląd
Na oddalonego bardzo członka,
To dobroć ej — ja jestem jej ic em.
Męża jej powinowatym… Wreszcie:
W i ere ie

a ym mam j

i ie —

I, cokolwiek sama byś pragnęła,
Zrobię…

P

c rami

al me

¹⁴je

— tylko.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— tylko mnie nie dziękuj, matko,

Nie zrobiłem jeszcze nic a nic!

P

ie

— Hrabina ma nadto rzecz szczególną!…
Tyle pełni usług miłosiernych,
Obejma¹⁵ tak wiele i tak szybko,
Że się jej wydarza a mi a …
Ja to mówię tylko k'temu¹⁶… tylko,
Żeby błahej nie dać ci nadziei…

D i ie

Nie mówię, że kogo zapomniała — —

D

ś ie

Nie! bynajmniej… lecz, że się to zdarza
Osobom, pełniącym wiele dobra!

P c

ili

— Podobno, że i Cherubin, zbyt szybko
Lecący z pociechą do cierpliwych¹⁷,
Traci nieraz pióro, które spada
Wyrzucone z anielskiego skrzydła…
Cny jest pośpiech, lecz powoduje stratę! —





— Ludzie nauczeni lub duchowni
Wiedzą wszystko, nie pytając o nic;
Dlategoż ja pana przeprosiłam
Za me proste słowa starej-matki.
Lat niemało służę w tym tu domu
(A panu służyłabym i życie!),
Lecz właściciel nasz, Sędzia Durejko,
Zmienić pono chce cały porządek,
Dla kogoś z przyjezdnych oddać wszystko —
Dla pana jakiegoś, z którym chodzi…

aj c i k

k

Oto właśnie oni — — niech Pan wyjrzy:
Obrócili się ku schodom — idą…
Wyminąć ich ledwo że pośpieszę.

Wyc

i

  

- 

c erem e c ie iem a

c

c

al me

Gdyby ta kobieta to wiedziała,
Co odlatujący teraz ptaszek
Zna i co innym ptaszkom zwiastuje…

Bieda, Chleb

Że — rzuciłem im

a i chleba pył!

¹⁵ ejma ( os. lp cz.ter.) — dziś popr.: obejmuje.
¹⁶k em (starop.) — po to, dlatego.
¹⁷cier li y — tu: cierpiący.



  



Pierścień Wielkiej Damy



ie

I — gdyby wiedziała to… ach!…

,

Właśnie może pełniąca jałmużny,

Kobieta, Kochanek
romantyczny, Pobożność

Jako która ze świętych na szybach
Gotyckiego kościoła — — perłowa,
Z ametystowemi szat fałdami
I ze złotą limbą¹⁸ wkoło skroni…
— Zacna Pani!

k

— — coś jest szczególnego

W tym powszednim-chlebie — w rozłamaniu

Bieda, Chleb, Poświęcenie

Ziarnka ostatniego… istnieje coś:
Jakby się jakiegoś tam:
Dotykało zabłąkanym palcem…
— Coś (mówię), co albo milczeć każe,
Lub przynajmniej starannie zabrania
Głosić o wypełnieniu niedoli — —
— Jakby niedostatek jaki mniejszy
Wyznać było łacniej, bez zranienia
Bliskich, a fortunniej postawionych¹⁹.

ajem ic

Stąd — prawdziwie, iż tam c ś

i

ie a²⁰,

Dotycząc moralnie i tej swojej
Miłości-własnej i wszech-Człowieczej!

P c

ili

— Czemuż? głosić tego nierada jest
Uczoność…

— czemu i prostota

iej

y i i

ia a

leś ,

i li ra

przez

leś zyskaną⁉

l aj c a k

mie ka ie

je

Pociechy mam ja mnogie!… ot… ten kąt…

Kochanek romantyczny,
Samotnik, Melancholia

k

— Tam! Marii cień dostrzegalny z dala…

r

— Ciszę umarłych serc w księgach moich,
Co nie samem obcują czytaniem. —

Książka, Samotność

ajem ic

— Bywa, iż e

r

ś yc

i m,

Rozesłanych tam i sam, przypadkiem
Ożywiona rzutem światła naraz,
Jako grupy mumii w piramidzie,
Szerokiemi wargi²¹ coś powiada,
A mury zejmują to w powietrze,
Które ca e należy tu do mnie! —

¹⁸lim a — tu: aureola.
¹⁹ r

iej

a i yc — tj. lepiej sytuowanych, bogatszych, szczęśliwszych.

²⁰ i

ie a (neol.) — czas. utworzony od czas. istnieć, synonim: zaczyna istnieć, tworzy się.

²¹ ar i — dziś popr. forma N. lm: wargami.



  



Pierścień Wielkiej Damy



li

a iem

a

c y ym niech mnie kto nazywa —

(Jeszcze nie obliczyliśmy pracy!
Dzień zaświta jaśniejszy ku temu —)

le ie

— W Babilonie, za Ezechiela dni²²,
Najmniej czynnym, zaiste, ten bywał,
Kto z a ama emi ie a

ńmi,

Patrząc smętnie i kiwając głową,
I ie r i c ic i cej — — więcej nic!

  



c

c

eli

Jakem Klemens Durejko! dotrzymam
Choćby nawet ekre

— co więcej,

Że to żaden sekret, to dyskrecja…

ś

— Co komu do tego, czy lokator —

D

r

ie

(— Mówi się tu, lokator godziwy,
Przyzwoity człowiek, akuratny,
Nie zawalidroga albo próżniak,
Nie lada kto z ulicy — włóczęga…) —

ak

k

e

i a ia

aje

e

a r

ie ia

Jeśli, mówię, czyni to lub owo?…

D k ry al ie

— ekre a y krecja — są dwie rzeczy.
Rozróżnienie zaś e

z li er

Prawnik

Należy do prostej prawa wiedzy,
Którego się pierwej Sędzia uczy,
Niż sędzią jest… a Durejko bywał
I jest… (choć na teraz

l

ym).

eli i

Astronomię pan zna — ja Pra

znam.

Niemieckiego mieliśmy Doktora
W Akademii Dorpackiej²³ — ten uczył,
Bywało, a

acem²⁴ szczególniejszym!

 

— Astronomia nie jest tajemnicą,
Ni jedynem mojem zatrudnieniem.

Kobieta, Gwiazda

Szło mnie tylko, bym się wytłumaczył,
Dlaczego okna te, ta wysokość,
Stosowniejsze są dla mnie, niż owe…

²²W a il ie a

ec iela

i — aluzja do ludu izraelskiego w niewoli babilońskiej w VI w. p.n.e.;

ec iel

— prorok

are

e ame

, autor biblijnej

i i

ec iela.

²³ ka emia D r acka — uczelnia założona w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam

pierwsza korporacja studentów polskich; D r a — dziś: Tartu, miasto w Estonii.

²⁴

a (niem.) — tu: podejście, postawa, sposób bycia.



  



Pierścień Wielkiej Damy



P l aj c

a ie

k

— Co to jest ów roz-stęp między mury²⁵,
Dający na drogę czy ulicę²⁶?



— Nie ulica to, lecz zajazd²⁷ owdzie
Do pałacu, na lewo w tym parku
Okno jego boczne przełyskuje
Przez gałęzie klonów i akacji —
— Do Hrabiny

on należy,

Która tu rozszerza swoje włości
I opiekę swą nad sierotami
Płci obojej, a zwłaszcza niewieściej.
Lecz Durejki dom, jak stał, tak stoi,
D rejk ej e ja pełna panien!

 

ie ie

k ie

— Któryż kiedy Astronom trafniej
Perturbacje-gwiazdy mógł uważać —

(— Każdy powóz zajeżdża tą stroną,
Tamtędy powraca — a te²⁸ okno
Salonowej oknem jest cieplarni…)

Lat dwa! śladu

ie i ia em.

Tęsknota, Miłość



r a

c

r

ak

k em

a

c

aje i

iekie y y e

— Nie

tu potrzeba, ale c y

…

W całym domu odmienia się wszystko!

- 

(— m y wszelako pozostają —)

 

ie ie

(— P

ej… i nawet kraniec szaty!…)



ak

k a

ś iej

— Co do m , są ważne i żadne…
Dotrzymane z obu stron lub wcale.

Interes

 

ac ie l

m

l

i a r c

k

— Promiennie tu musi jaśnieć We

!

²⁵m ry — dziś popr. forma N. lm: murami.
²⁶Daj cy a r

c y lic — wychodzący, dający widok na drogę lub ulicę.

²⁷ aja

— tu: droga dojazdowa.

²⁸ e — dziś popr. forma M. lp r.n.: to.



  



Pierścień Wielkiej Damy





ak

k a

— Właśnie że decyzja Astronoma
Dziś lub jutro wszystko poodmienia!

racaj c i

eli i

a e yc ie

We

i

ar i a r — i inne

Ciała tu niebieskie, jak na dłoni,
Mości Dobrodzieju!… noce! i dnie!
Czynią swoje mądre aparycje²⁹ —
(Które znał li e ki a P c

³⁰

I opisał lepiej niż Kopernik!)

 

— Idzie mi więc (czego nie ukrywam)

i k

aś ie e

r

…

D k ry al ie

— Mam astronomiczne doświadczenia
Sprawdzić — na różnych punktach globowych
Probowane z pilnością szczególną.
— Łaskawemu Panu, widząc Jego,
Nie potrzebuję dodawać, ile
Astronomia jest nauką cenną.
A że tu j jedynie mam na celu,
Niższy apartament sobie wziąłem
I zatrzymam — te zaś wyższe pokoiki
Ułatwiać mnie będą obserwacje.



a

ie

ak

k a

ca ³¹ się wyniesie pod strych — i dość.

 

r e aj c

r

— Myślę wszakże, że praw tu niczyich
Nie nadwerężyłem przyjściem mojem,
Ani że te³² stało się istotną
Dla kogokolwiek bądź zawadą…
— Inaczej albowiem: ustąpiłbym!



c

ak

k a r

ie

— Pod strych… i dość…

- 

j c

ka mi

y k i kami

— Coś… znaleźć pierw… chciałem…

Dziedzictwo,
Wspomnienia, Ojciec

aj je i le

a a

c

a i m i

Ojca mego pamiątka… jedyna…!

ie y

ak

k

yc

i

²⁹c y i a arycje — ukazują się.
³⁰P c

la icki

arci (–) — astronom i matematyk, jezuita, profesor Akademii Wileńskiej,

współzałożyciel obserwatorium astronomicznego w Wilnie.

³¹aca (starop.) — pan.
³² e — dziś popr. forma M. lp r.n.: to (przyjście).



  



Pierścień Wielkiej Damy





eli i

— Lokator ten musiałby ustąpić
Dla powodów, których wyjaśnienie
Do osobnego należy paragrafu —

 

Usuwam się przeto od dyskusji — —



— Jest to k ś… bliski c e ś… w głowie!…
— Na przypadek zaś silnego paroksyzmu
Mnie należy pamiętać o wszystkich,
Którzy zamieszkują dom …

Nieprawdaż?…

P l aj c

k a mie ka ia

— Książki może mózg zniepokoiły —

Książka

yc

— Jeśli (mówię) książki, to bynajmniej
Nie specjalne, ie a r

mic e!…

D k ry al ie

— Są złe książki i dobre — są, tak rzekę:

r e reści i

r

e ra e y .

Tamte uczą… lub księgarz je szybko
Na okrągłe pieniądze przemienia;

e

(za pozwoleniem) do czegóż?…

Na cóż, radbym wiedział: reckie aś ie⁈

a

iej k

— Czyli to nauczyło kogokolwiek,
Jak dopełniać swoich z-obowiązań³³?
Wstać rano — zimną wodą umyć się,
Rachunki swe akuratnie przejrzeć,
Posłusznym być sługą, czułym mężem!

W m

l

— Durejko zna cenę Literatur,
Lecz przeciwny jest konceptom błahym.
Lubi on i k i k … w chwilach wolnych:
Dziewiętnaście lat mając, cóż, bywało,
Nie czytałem³⁴ w lesie na wakacjach…

a a em

— Natchnienie

i i a jest jak nic!…

eli i

— Wszakże zna Pan wiersze Mickiewicza
(Co zgniótł «

y kic m rc

i r r k »)?

— U nas jak Radziwił, to Radziwił,
Nie potrzebujemy iel … je e dość…!

 

l ie

³³

i ań — pisownia służy tu uwypukleniu znaczenia „obowiązku” w słowie „zobowiązanie”.

³⁴c

y a

ie c y a em — tj. czego to ja nie czytałem.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Tak — — lecz ileż w kopalniach trzeba
Piasku podrzędnego wagi różnej,
Aby tam był rodzimym diament,
Nie zgubionym przypadkiem z pierścienia?



e r myśl ie

ak j c

Ślicznie to pan mówi, u nas jest tak,
Mości Dobrodzieju, jak w kopalniach.

 

ac ie

Raz wraz jedna lampa zajaśnieje,
Korytarze oświecając ciem e — —
— A u której można i cygaro
Zatlić… to rozwesela znudzenie…

ela c l ie

Obeliski jednak pojedyncze
Miewają tę niedogodność znaczną,
Że z nich

m stawić niepodobna…

I zaledwo r

e

i place.



— Durejkowa trzyma ca

e j

Córek domów, ze wszech okolicy
Najbogatszych i uznania godnych.
Tam można nasłuchać, cóż ie c ?
Obojej płci wiedzę stosując
Do tego, co panna znać powinna —
(Ale rzeczą pierwszą jest moralność.)

W m

l

Wie a ?… idzie od

a i — ta znowu

Na odwrót stawa się

a i

ie

,

Jak to nasz FILOZOF-NARODOWY³⁵
Skreślił — i jest przez to popularnym,
Że w przysłowiach od razu gotowych
Więcej odkrył niż w głębokich studiach,
Dając tym sposobem la ka e
Pa e

— kto jest przyzwoity rodak,

Dziedzic zacny — kto ziomek porządny,
Czysty patriota i nie

ra !

 

r ec ie

— Najprzyjemniej byłoby mnie tezę
Z Dorpackiej alumnem akademii³⁶
Podjąć — lecz powróćmy do układów…

— Dolny i ten biorę apartament —
Gdyby nawet dziś przyszło wypadkiem,

³⁵ l

ar

y — chodzi o Bronisława Trentowskiego (–), twórcę pojęcia jaźni.

³⁶ ka emia D r acka — uczelnia założona w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam

pierwsza korporacja studentów polskich; D r a — dziś: Tartu, miasto w Estonii.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Że lunety sprobowałbym mojej,
Będę mógł wnijść³⁷? nieprawdaż?…

al me c

i i a r ym je i

r

i

— te rzeczy,

Najmniejszej nie zrobią mnie zawady,
Poza domem albowiem jest cel mój.
Oko on gdy ujmie, porywa myśl,
Podrzędnemi czyniąc miejsce i czas.

— Nieco przed oknem próżni i chwilę
Samotności od doby do doby —
Oto wszystko, czego potrzebuję — —



al me

— Czy słyszałaś dobrze, co pan mówił?

r

ie

— Należy być uważną i pełnić —

 

Na dół teraz cofam się i żegnam.

k r

ra

yc

i

ia acieraj c r ce r ec a a i i

y a

   



— Egzekucji przyszedł czas i i r —

al me

P l aj c a r ec y

Przenieść tego rychło niepodobna.
Więc złożyć tak, jak do przeniesienia,
Lub ażeby razem można było
Wyrzucić za drzwi… czy pod strych schronić.

a r ym j c i i

c j c³⁸

— Durejkowej słyszę chód pośpieszny.
Wiedzieć rada chce o Astronomie
I o apartamentach do wzięcia — —
— ieka a, jak poprowadzę sprawkę? —
Czuły mąż z dobrą czeka nowinką.

 

Gonię wciąż za tobą, o! Durejko,
Ty, któremu dziś się zwierzyć życzę
(Nie żebym się nie zwierzała zawsze,
Ale że okoliczność rzadka jest).

Pa e yc ie

Czemuż widzę Klemensa nieczułym!

³⁷

ś — dziś popr.: wejść.

³⁸

c j c — tu: nasłuchując.



  



Pierścień Wielkiej Damy





r

Mnie — pierw — spytać trzeba o ak ważny.

W c

y

Astronoma mam w domu — pojmujesz?
Apartamenta wzięte…

 

j

ie i im

— Cóż to jest

Przy nowinie, którą ja-ć³⁹ przynoszę⁉…
Posłuchaj: rano Hrabina
Przysłała na pensję z zapytaniem
O li

a ie …



li

a iem

No, to niewiele…

 

Słuchajże mnie… ciekawa przyczyny
Wypytałam się posłańca — słuchaj
— O! Durejko,

y kie a y

a r

e

iś a iec ry ek!…



e śmiec em

To jest ak dopiero — gdy nowina
Durejki jest ak , i niewątpliwy!

 

j

ie

Czy akt, czy fakt, jeżeli pomyślny…



im

Logiki coś nie zna Durejkowa —

 

y iej

Ona pewno przeczytała więcej
Niż k i y — —



racaj c i y em

W Dorpacie⁴⁰ czytają…

 

ir ic ie

Czy całą «Chowannę⁴¹»? Klemensulku!

³⁹ja

— dziś: ja tobie.

⁴⁰D r a — dziś: Tartu, miasto w Estonii; tu aluzja do pobytu Durejki na Akademii Dorpackiej, założonej

w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam pierwsza korporacja studentów polskich.

⁴¹

a a —

a a c yli y em e a

iki ar

ej , praca filozofa Bronisława Trentowskiego

(–).



  



Pierścień Wielkiej Damy





r e rami

I «Ojczyźniaka⁴²»! panienko!

racaj c i

k

ak

jest «jak i ś

a».

Nie akademickie wyrażenie,
Ale jądro-myśli kapitalne.
W przysłowiach jest więcej zdrowych treści
Niż w paryskiej dziś literaturze —
Co Filozof⁴³ nasz sam udowodnił!…

 

ejście

aj c c r i i

a r

i

« e

i re

m

c er mari⁴⁴.»



«De

i

i

a

m

e ⁴⁵.»





— Coś przez usta ich gada językami —



m

l

Durejko zna wagę interesów
I klasyfikować je potrafi
— Czuły jest Durejko — lecz i groźny,

Mąż, Gospodarz

Ani lada czemu folgujący.
On! zna obowiązek a a D m …

 

racaj c a r eci m a

— Durejkowa kształci generację
Najprzyzwoitszych panien w świecie!

Nauczycielka, Kobieta,
Nauka, Obyczaje

Przyszłych

a ek

i

a erek,

re ci

iel i triumf!…

— Ona! łącząc słodycz z surowością,
Trzyma cugle rządu w swoim Domu
I nikt pewno jej nie będzie uczył!

Żona, Gospodyni



a

c

— Był Durejko sędzią i sędzią jest,
Rozumienie spraw posiadającym;

Prawnik

Co roztrząśnie on, roztrząśnie nieźle!
Potrafi też innym zamknąć usta.

 

ie

ie

⁴² jc y iak — Wi er ek

y m ral ej r e

jc y iaka, praca filozofa Bronisława Trentowskiego

(–).

⁴³ il

— chodzi o Bronisława Trentowskiego (–).

⁴⁴ e

i re

m

c er mari (.) — Różne są gusta, mój drogi mężu.

⁴⁵De

i

i

a

m

e (łac.) — O gustach się nie dyskutuje.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Durejkowa nie da się zagłuszyć
Frazesom bez gruntu i bez stylu:
Treść ceni, lecz chce i formy wdzięku —
A czy Klemensulko zna y e



ar

yc

i⁴⁶

a

—

y e

… bogdaj i r

e

…

P c

ili

— Zagajał Durejko nieraz w życiu
Różnej treści polubowne spory,
I już mu niewiele zyskać trzeba
Tam i

ie r yś ia c eń

ie kic ,

By na zawsze kompetentnym został —
W Komitetach

y kic

elkiej reści …

śmiec em

— Wówczas leme y ka jemu dygnie!
Sprawkę tę lub owę przedstawując
— Lecz przemilknie e , co teraz uczy…

a y aj c

Dzwoniąc z lekka palcem w tabakierę — —
Jednym tylko palcem, raz i wtóry,
Pre e

k ie… cóż, pani Durejko⁉…

 

ka j c i je c e e r

iac

Monologów wcale się nie wzbrania —

Słowo, Polak



a

aj c

«SOBO-SŁOWIEŃ⁴⁷!» — przynajmniej mów czysto,
Własnych przodków języka nie kalaj! —

 

c ś

y e r

i ka j c

Wy ie

a r

… zna swój język.

ia c

i a





Sługa

ieraj c i

a c

ce

Tak to co dnia! gdziekolwiek zdybią się,
Zaraz pokazują sobie język —

Kłótnia, Małżeństwo, Mąż,
Żona

Ani zgadnąć, czemu? ani wiedzieć,
Co szumi z nich słowy⁴⁸ iemieckiemi!
Po czem naraz: Jegomość w tę stronę,
W owę Imość… Dopiero na nowo
Rozesłani słudzy tam i owdzie:
Szukać pana i za panią biegać —
By się jeszcze hałaśniej gdzie starli!

P

c j c⁴⁹

⁴⁶

ar

yc

i — tj. wychodzi Sędzina, a Sędzia krzyczy za wychodzącą.

⁴⁷

ie ie (neol.) — rzecz. utworzony na wzór łac. monolog.

⁴⁸

y — dziś popr. forma N. lm: słowami.

⁴⁹

c j c — tu: nasłuchując.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Słyszę — spotkał Sędzia astronoma…
Szczęście wielkie, że ten go zatrzyma;
Nie dobiegłszy tym sposobem żony,
Ukoją się, choć na chwilę, spory —

k a a re

k i ek i

iera i

— Otóż — prawie że

y k

r

k ,

ak y l ka r mar …

— Boże mój!

Cichym ludziom świat miejsca żałuje:
Jak powodzią, coraz, coraz dalej,
Obejmani⁵⁰ są i ciągle pchani,
Aż ostatni dzień czoło zalewa…

 

l e

r k

c

c

— Dość jest — dość uprzątania waszego:
Dla okien tych i dla kilku godzin
Ani warto — ani się i godzi
— Niepokoić wszystko!

— w domu u nas

Dla rzeczy najmniejszej robi się tak —

 

al me

Lokator, jakkolwiek cierpi obłęd,
Zda się jednakowoż być

k j ym —

Szaleniec, Szaleństwo,
Kondycja ludzka





Ten, kto powiedział to panu hrabi,
Musi częściej cierpieć…

— My, odźwierni,

Niż ktokolwiek, lepiej znamy rzeczy.

e c ie iem

— Ludzie cisi są zakałą świata!…
I odpycha on ich ustawicznie,
Coraz dalej, coraz skorzej, z ziemi…
Aż nareszcie mówią: « je

aria »

— Panną będąc i szyjąc u Księżnej
(Która może hrabiemu jest znana),
Księżnej r i (co była ak rk ),

am się napatrzyłam świata-dziwów!‥

k

— Nie każdy-bo, co z sobą rozmawia,
Jest wariatem…

— i nie każdy nawet,

Co tak skromnie mieszka, jest la a k ! —

⁵⁰ ejma i (M. lm m.os.) — dziś popr.: obejmowani.



  



Pierścień Wielkiej Damy



 

Macie i tu blisko pałac świetny
Tej Hrabiny

…





— To jest, Panie,

Klejnot wielki — to jest taka dobroć,
Że tylko dwie równe w okolicy:

i

Pr i cja i Pa i ra i a

 

— A mąż ?

Wdowa, Małżeństwo





— A któż nie wie, że to

a⁈…

 

— Zapomniałem!… słyszałem był ongi,
Lecz, z dalekiej wracając podróży,
Myśliłem, iż wszyscy pożenieni…

Małżeństwo, Sługa





r

aj c je c e

i ie

— Należałoby to i ej począć —
Alić⁵¹, co my sądzim⁵², a co państwo,
To odmienne

ie rzeczy bywają.

 

a eń

la

y kic je je akie





Pobożność

Tak to i ksiądz Prowincjał naucza,
Aż nieraz łzy w okulary kapią —
(Co jednak w kościele brzmi wyraźniej…)

 

— A Hrabina przecież nabożna jest
I musi znać Ojca Prowincjała?‥

Dama





ś

— To tak, jakby spytał kto: czyli ja
Znam te schody i te ich poręcze — ?

— Gdzieżby święto Przenajświętszej Panny
Było obchodzonem z takim blaskiem
Woskowych świec —

yc jak Jegomość!

(Że tu pana hrabiego przeproszę…)

a a em

Gdzieżby tyle kwiatów! robionych róż!
Lilii z liściami⁵³ srebrnemi

⁵¹ali (daw.) — jednak, wszakże.
⁵²

im ( os. lm cz.ter.) — dziś popr.: sądzimy.

⁵³liściami — dziś popr. forma N. lm: liśćmi.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Drogich kadzeń i ornatów, które,
Jako blachy złota, tak łamią się;
Gdzieżby było tyle, w

e

ia ,

Strusich piór kłoniących się jak dusze
Przed utajonego-sakramentem…
— Gdyby równych w świecie zbrakło Hrabin!

k

Alić⁵⁴ COŚ należy DAĆ… i niebu —
Choćby dymu wonnego obłoczek…

Sługa

Jeśli nic dać z siebie nie może człek,
Wszystko jak y

yc

e mając!

r e aj c i

Ja to wszakże mówię — może zbytnio —

r e r

e iem Pań kiem ara

a.

Wyc

i

  



 

Mądrość, Podróż

Rozrzewniła mnie doprawdy!… Człowiek,
Nieraz się ubrawszy od stóp do głów,
Odprawia pielgrzymki nienajbliższe,
By wreszcie usłyszał rozmowę

D

.

Gdy, oto tu, schylona staruszka,
W prochy ziemi nawykła poglądać,
Diamentowem słów światłem darzy — !

k

— Zaiste! tylko podróżnik umie
Podróżować i we własnych stronach —
Monumenta odkrywać lub czynić
Nieznane dla innych spostrzeżenia.
(Dlatego to może

lik k ry

P r

je aj alej i c

,

‼)

— Rzeczy, obok których li cy, co dnia,
Opierają swe rubaszne łokcie,
Uderzają wzrok mój — budzą mój słuch…
Podróżuję wciąż i wciąż… jak w yrii!

yc a kr ki a c

ac

 

Cyt! nadchodzi ktoś, szemrząc do siebie,
Jakby sprawę toczył z każdym schodem.

- 

Melancholia, Dom,
Bezdomność

kim m

l

Zaiste że — ja wracam DO SIEBIE — !

ac

ści

Lecz zostaje mnie jeszcze wiele piętr⁵⁵.
Wy ej c ra ! — aż gdzie posiadłości
I samego Durejki!… kończą się…

⁵⁴ali (starop.) — jednak, wszakże.
⁵⁵ i r — dziś popr. forma D. lm: pięter.



  



Pierścień Wielkiej Damy



kr y ym śmiec em

Wielkie szczęście, że glob jest w przestworzu,
Którego nie pomierzyła Ludzkość
— Wielkie tak, jak odchłań!… i jedyne. —

 

em a r ie

(Cokolwiek bądź ta staruszka mówi,
Lepiej jest ostrożnym być z

— —)

- 

Bieda, Bezdomność

c

c

li

iej ce, widzę, że już mnie odpycha!

ie

l aj c

r

eli i

Obmierziono⁵⁶ mnie nawet i k

— —

Tak, że

racam i

eń — — nie chcąc

Ani dnia światłości, ani księżyca.

D ie ie

— Po-tylekroć TAM byłem… i OWDZIE…
Lecz napróżno!

— acz wiem o tem pewno,

Że ani mnie myślano zaniedbać …

Tak — pewność jest o słońcu, iż wstanie,
Ani wątpimy o niem — wszelako
— Bywa, iż mróz zniweczy wszystek kwiat,
Niźli wiosenne powrócą tchnienia — —
Zajdę jeszcze, zajść muszę — jeszcze raz!
O synu Salome mówić z NIĄ będę
—

ic o sobie…

— zbieg różnych ironii

Ściera osobistość⁵⁷ — c cie i

ie c ce!

Melancholia, Szczęście,
Zwątpienie

Pr y ia a

k i

— Nieszczęście psowa⁵⁸ wolę-czynu,
Zamieniając ją w a … lub a

i —

Szczęście — niemniej wpływa na uczucia,
Czyniąc ludzi tępych i leniwych…

Tamte i te, zarówno

mogąc,

Są-ż niedolą? lub dolą człowieka?…

⁵⁶ mier i — obrzydzić.
⁵⁷

i ś — tu: osobowość, charakter człowieka.

⁵⁸

a (starop.) — psuć, niszczyć.



  



Pierścień Wielkiej Damy



W aje

— Przyjdzie wreszcie i kierunku nie mieć:

Przyjdzie — powoli stąpać przed siebie,
Jakby za pogrzebem

e

erca

Ktoś idący z

a

ier i

r

…

Kochanek romantyczny

— Więc!… z pogodną twarzą…!

 

a ie

(

r

ie c li y iel iciel…

Któż ode mnie

Więcej winien mieć dlań względności!)

Daj c i

y e

r y y em

ak

k a

— po sąsiedzku, witam!

- 

— nie wiedziałem,

Że już po sąsiedzku — lecz przepraszam.

P ieraj c

k a

Wszystko widzę tak przygotowanem,
Iż zrobi się tu próżnia… lada dzień…

i r c r k

k

ie ie i m i a r ie

(Pono że uniosłem… r e mi

y⁵⁹…)

 

Obyczaje

— W

nie izdebka taka,

Ale Salon w każdym bywa domu,
Dla zamieszkujących r

ie

l y⁶⁰!

— Swoich gości każdy w nim przyjmuje,
I nie wadzi to nikomu — wcale —

P a ie

je

ak e

ec

ści!

Emigrant, Organizm

- 

—

P się wystrzega próżni,

Jak c emic y r ce …

 

m k

— Stąd też, wiele

Istot, które się ie r

y y,

Lub nie odebrały sobie życia,
Przechodzi przez inną śmierć — cywilną,

⁵⁹P

e

i em

r e mi

y — Mak-Yks ma na myśli pistolet.

⁶⁰

l y — dziś popr.: wspólny.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Czyli: y jc y ia⁶¹ i

a a e…

— a z takowych to zmartwychpowstańców⁶²,
Co pomiędzy siebie i spomnienia
Szeroki Ocean rozesłali,
Utworzyła się nowa-społeczność.

rla c yk ! iluż tam uchodzi

e

mara

e

kraj !…

r e aj c i

Lecz Pana przepraszam — nazwisko Twe
Pochodzi z Irlandii albo Szkocji…?

- 

im

— W kraju każdym są r

e nazwiska,

Zwłaszcza a

e — z zatartych kart dziejów;

Zaś pochodzę ja, zaprawdę, z owych,
O których mówiliśmy pierwej,

k a

yc cia , niewytrzymujących

Parcia c emic e

Europy…

— Zeznania posuwam do szczegółów
Z powodu, iż mnie Pan o nie pyta.

 

Podróż, Mądrość,
Obowiązek

Przywykłem w podróżach przerzucać się
Z miejsca w miejsce i z tej treści w owę,
Skracając czas przez nabytą baczność.
Dlatego, więcej coś panu powiem,
Dalej posuwając się:

Wyci aj c r k

— Służby me,

Bez-zawodnie, ofiaruję Panu,
Gdyby jego stałą myślą było
W za-oceanowy odpłynąć świat.

m

ie

Nie ku temu, zaiste, zbiegłem l ,
By sobie

r ma i

ra y⁶³!

Wiedza wkłada obowiązki: ludziom

ej

ieli i ie ie winienem. —

- 

Zwątpienie, Melancholia

er ec ie

Mówiących tak, jak Pan, słyszę rzadko…
Ale jest źle podawać się c

ili —

Iż są… w których nie samą Europę,
Lecz ziemski glob, opuściłby człowiek!

P aj c r k i r yjm j c

⁶¹ y jc y ia i (neol.) — czas. utworzony od rzecz. ojczyzna, synonim: wykorzeniać się.
⁶² mar yc

a iec (neol.) — rzecz. utworzony od czas. zmartwychpowstać (dziś: zmartwychwstać).

⁶³

ra y — dziś: fotografie.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Wszelako — przyjmuję najzupełniej
W a ym ra ie tę bratnią łaskawość.

 

ie

Gdy wypadnie zażądać tej ręki,
BĘDZIE SŁUŻYĆ.

P a ie

— Zważałem, iż dotąd

Społeczeństwo jest tak postawione,

Nauka, Pieniądz

Że: ara em ara ia i k a ci i
Do niedalekiego można stopnia!
Pr yc y a la k rej

ci ki

Pra ie e m ral ś

yc ce!…

- 

e c e l ym śmiec em i r

ac ie

Dotąd!… dziwiłem się, że Pan a

ia

r e e ia r i…

 

y r

Pojmuję żart:

Świat należy i o dniowem świetle
Badać — i promieniom tym słonecznym
Niekoniecznie ufać…

j

ie

— ja, na teraz,

Badam raczej

e ie kie

Lub podróżnych l e r ecieram k a,
Ku czemu

elakie światło służy.

- 

ie

Dla m ie także… o! Panie… k a e,

maj ajem ic ś …

 

y

Rzeczywiście⁇… i jaką?

- 

— Rzecz drobną —

Szczegół mały!…

 

y

— Niechże pan mnie powie — —

- 

— Arcydrobną rzecz.

 

a r ie

(— Miałżeby i on

akim e amym być astronomem!)



  



Pierścień Wielkiej Damy



D

ak

k a a

c

— Proszę z wszelką otwartością mówić,
Zwłaszcza że je

tu zastąpić mam;

Wszystko mówić proszę — —

- 

a r j c i

eli

— Niechże więc pan — — —

— Lecz widzę go tyle — — —
Zaciekawionym!…

 

im

— to jest z przyczyny,

Że pojąć nie mogę… jakby… okna,
Nie-obejmujące nic szczególnie,
Prócz nieco przestrzeni…

prócz — tych oto

Astronomicznych ledwo względów,
Mogły mieć dla

c interes!…

- 

k

k

Ptak

Przyjaciele moi… tam… mieszkają.

 

r era li ie

— A — a‼?…

- 

— gniazdka w tych drzewach sobie wiją.

 

— — a!…

- 

ia aj c

— — różne są to ptaszki — wszystkie znam!
W okna te zlatują na

ień

ry…

Chleb

Nawyknąłem chleb mój z niemi łamać;
Przeto — niźli sam wyciągnę rękę,
Myśląc o opuszczeniu Europy,
Niźli (mówię) sam będę jak oni —
Proszę za moimi przyjaciółmi!

kr m ie

—

ie iele rzuca się im, tam i owdzie.

 

aj c

k a

— Rad bym jeszcze dziś zastąpić pana,
Lecz — zbliża się godzina…

- 

—

i a

ie i i i y (nie z tej sfery

Gości, co zaiste że są mili,
Niewymagający!… i pamiętni!…)



  



Pierścień Wielkiej Damy



 

— Społeczny świat także ma swe obroty:
Przesilenia swoje i eklipsy…

k

— Oto!… jaki zaraz

ej

r e

Ruch powozów przez ów rozstęp widać,
Zdałoby się, że właśnie zbudzone!
Albo że coś niezwykłego zaszło…
A to tylko

i a r yjm ań…

- 

r y kak j c k

k

— Za łaskawego pana pozwoleniem
Chwilkę

jr . . . . . . . .

Wyc yla i

eli a a im

l a

k

 

(— on! nie ptaszków czeka…

Zazdrość, Miłość

a r ie i

a

ie

P

arii!… jej k l ry…)

- 

ie aj c

k a i yc

c

eli i

— Żegnam. —

 

— Wątpliwości nie ma… że to jest k ś
Na ście ce ej amej c

r

m…

ie

— Pokazuje się wciąż, iż odkrycia
Nie są i y a

l

ie

e!

I — że ja, który właśnie myśliłem
Być najtrafniej tu naprowadzonym,
Nie aj ier

y

er acje c y i …

Pr ec a a i i a r ym je

Tak!…

— lecz któż sprawdzić za mnie podoła,

Czyli nie moja to

ejr li ś

Gra tu moją myślą?… i samym mną?

P c

ili

Nie je e

e przecie mignął powóz…

P c

ili

Nie ONA tylko ma e k l ry…

P c

ili

Nie tylko JEJ wyglądają z okien…

P c

ili

I — nie je a

a a iemi jest!

Pr ec a a i i a le



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Nareszcie, ten młodzieniec…

ten człowiek — ?

Bywa-ż w

iecie? miałżeby on znać

?

Zdaje się to być niepodobieństwem!

P c

ili

Nie!… to podejrzliwość serca mego…

a le

Lecz — ta melancholia… chęć podróży
Poza Europę?… zrozpaczenie?…
Formy towarzyskie?… i znajomość
Natury naszego społeczeństwa?…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie! człowiek e

a j … y a

iej!

e

ie iem

Otóż są zaiste że a mie ia
Świata moralnego…

— Ach! Astronomie‼…

Wzrok

k

— Umieć wzrok swój z-dłużyć⁶⁴

a k ,

y i e

a e

r

ie mie —

Jest to: przez JEDNE⁶⁵, PŁASKIE patrzeć szkło!

r y a a a a

⁶⁴

y (neol.) — czas. utworzony od przym. długi, synonim: przedłużyć.

⁶⁵je e — dziś popr. forma B. lp r.n.: jedno.



  



Pierścień Wielkiej Damy



AKT II

e e

c yc al

illi

   

  

…wiesz zatem nieledwie że wszystko:
Lubo, nadto, zostawiam i

Mąż

Numerami uporządkowaną,
Tak, jak mąż mój niegdyś to czynił,
Ze zapomnień⁶⁶ mych się uśmiechając —
Gdy porządku uczył mnie jak dziecię,
Dwie go rzeczy szczególniej bawiły:

Przeczucie, Omen,
Zabobony

To jest moja

r a niepamięć

I moja

r a zabobonność.

— Tamtę⁶⁷ i tę pozornemi zowie
(Lub tak nazywać je sobie życzę).
Co do drugiej jednakże nadmienię,
Że — sprawdzającemu się przeczuciu
Nie dać wiary — jest niepodobieństwem!

ela c l ie

Pierścień ten, rzecz zaprawdę zmysłowa
(Do której nie przywiązuję ce y )
Gdy zginął mnie, wraz miałam przeczucie,
A którego sprawdzenie nadeszło,
Właśnie gdy odnajdowałam zgubę.
Że nie od pierścienia to zależy,
Lecz w przeczuciu istnieje — to-ć wiem ja,
Dosyć posiadając filozofii,
By przyczyną nie nazywać trafu.

P c

ili

Jakiż związek ma pierścień z akacją,
Którą wczora burza starła w piasek,
Jakby śniegiem zasypując ścieżkę
Kwiaty⁶⁸ białemi?…
— A oto właśnie tejże chwili
Odebrałam ele ram… lecz wróćmy
Do uporządkowania zatrudnień,
Tak, jak uczył mię był mąż mój drogi!

  

r e aj c

— Nie

a k dałaś mnie, lecz ele ram,

— Więc naprzód mówmy już o tym punkcie,
Zapisanym (jak widzę) w instrukcji…
— Cóż nauczyć chcesz mnie o

eli e?

Miłość niespełniona

Którego raz — kiedyś, gdzieś — widziałam
I odtąd słyszałam tylko ciągle,
Że wielbi Cię — żeś dlań nieczuła:
I że odtąd zwiedza

r e mar e

Tudzież gruzy spalenisk dokoła…
Więcej zaś nic sama o nim nie wiem!

⁶⁶ e a m ień — dziś popr.: z zapomnień, tj. z zapominalstwa.
⁶⁷ am — dziś popr.: tamtą.
⁶⁸k ia y — dziś popr. forma N. lm: kwiatami.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

r

Mieć sobie będę zawsze do wyrzucenia,
Że popełniłam coś podobnego do kłamstwa,
Ale ta

eli i iem ka mi ś

Niekiedy podobna do uporu,
Dała mnie myśl nasunąć mu wieści
O możliwem mojem za mąż pójściu.
— Odtąd, ele ram tylko raz, ze myr y⁶⁹
Przysłał mnie ten, arcynieczytelny!

Wy a aj c a i ele ram

«Wracaj c

iemi a ie

j …»

  

Skrócenia konieczne są w telegramie.
«D

iemi» znaczyć ma do dóbr swoich,

« » znaczy Ciebie, nie zaś ziemię…
Słowem, wraca — i zechce Cię odwiedzić.

Miłość niespełniona,
Małżeństwo

Należałoby Ci tylko śpiesznie
«

li e» Twe spełnić zamążpójście,

Zamieniając zmyślenie na wieszczbę!
— Wówczas, jak ją zowiesz, iem ka-miłość
Upornego Szeligi — zapewne
Przemieniłaby się w coś innego —
Bo muszą też być i inne czucia
Dla rozmaitości we wszech-świecie,
I nie tylko sama, jak ją zowiesz,
« iem ka»-miłość… tyle Ci natrętna!…

  

im

— Na boku zostawmy to… i wróćmy
Do dziennego prac naszych porządku.

  

— Gdyby więc, pod Twoją nieobecność,
Szeliga przybył —

  

Samotnik, Obowiązek

— przyjm jak aj r ec iej,

Lecz nie uroń w rozmowie ani słówka
Zbliżonego najmniej do a iei —
Całej to zręczności Twej polecam.
Nie chcę, aby mnie co bądź wiązało,
Odkąd się oddałam obowiązkom
I znalazłam wielkie dobro:

k j!





y a aj c

ak

k Panią Hrabinę chce widzieć…

  

Nikogo nie przyjmę przed wyjazdem —

a ale y

⁶⁹ myr a — dziś: Izmir, miasto w płd.-zach. Turcji.



  



Pierścień Wielkiej Damy



ak

k ! jakbym też go zapomniała…

  

Samotnik

Cóż ty z tego k y ka chcesz zrobić?

  

Ja nic —

zaś sam co z siebie zrobi?

Czasu nigdy nie miałam zapytać go.
Dobre to chłopczysko… i lubiący
Nieledwie że pustelnicze życie!
— Raz, widząc go z brodą niestrzyżoną:

y

y a ślic y ka cy ⁷⁰

W ermi a ⁷¹

iel em r e em⁉

Pomyśliłam…

Lecz czyli to jemu

Przyjdzie na myśl kiedy przed zwierciadłem!
— Choć zapewne że szczęśliwszym byłby
W cichej celi, hodując sobie kwiaty…
Gdzie znalazłby dobro wielkie:

k j!

  

To, co mówisz o człowieka losie,
Przypomina mnie coś kapucynów,
Które zastępują erm me ry…
Lub tych, co z kart dla dzieci się robi:
Tamte kaptur zdejmują w pogodę,
Lubo się nią wcale nie obchodzą;
Te się wszystkie społem wywracają,
Skoro jeden z nich i jak się potknie!…

  

Małżeństwo

— Mogłabym go wreszcie i ożenić —
Przecież małżeństwo… to Sakrament.
— Lecz potrzeba wprzód posażnej panny
Tegoż wieku, wzrostu, i tak samo
Do cichego

ej życia…

  

—

a ral

znalazłszy harmonię

Względów tylu: wieku! wzrostu! mienia!
I temperamentów! i skłonności!…
Jak w gałęziach dwóch jabłoni jednej
— Spytać chce się…

— czemu? jeszcze w górze

Ponad-przyrodzonych szukać zręczyn?

D i iej

— Jaskółki dwie, całkiem równe sobie,
Nie są-ż przez to samo ożenione —
A jakaż byłaby l

i wyższość…⁉

Ptak

  

— Zawsze umiesz jakieś… dać pytanie,
O którem pierw z Ojcem Prowincjałem
Radziłabym bardzo Ci pomówić…

⁷⁰ka cy — tu: zakonnik, pustelnik.
⁷¹ rmi a (z . ermi a e) — pustelnia.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Pa r c a e arek

— Niewiele mnie czasu już zostawa⁷²!

a ale y

— O czemże to mówiliśmy dotąd?

  

— O

eli e naprzód — i że jemu…

  

— Nie uronisz słóweczka a iei
Moja luba! to jest arcyważne —

  

— I że przyjąć go mam jak najgrzeczniej…

  

— Jak to pięknie! że pamiętasz wszystko:

P c

ili

— Jak najgrzeczniej la e : by jemu
Czemś osłodzić stanowczą odmowę.

Miłość niespełniona

—

i ś bowiem, jakkolwiek bądź iem ka

Gdy ustaje… to nie jest rzecz miła…!
(Przynajmniej tak sądzę, moja luba!
Że to nie musi być najprzyjemniej…)

  

— A teraz, cóż dalej?…

  

— Czytaj w

cie…

  

kr

c

il ie

— Zrobiłam z niej, patrzaj: ka cy a!
Który się wywraca za powiewem…

y a alej kar ki

— «

mer r i ar a ec ik »…

Cóż to może znaczyć? proszę ciebie…

  

— Czytaj dalej…

  

c y a

« — a r i am a y

ca ej e ji kilk ma yc c

c

a i D rejk

c mi r y i

m em

im».

  

— Wszystko jak najgrzeczniej!…

Zapraszalne listy, jedne, wyszły,
Reszta leży owdzie — wyszlij⁷³ i te —

⁷²

a a — dziś popr. forma  os. lp cz.ter.: zostaje.

⁷³ y l — dziś popr.: wyślij.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

śmiec em

— Przejrzę tylko, czyli⁷⁴ w nie przypadkiem
Nie wtrąciłaś czego innej treści…

  

Kobieta, Gospodyni, Dama

— Winisz mnie o błahe nieuwagi —
A jednak może i jest niewiele
Kobiet mojego położenia — które
Byłyby w stanie tak dużo rzeczy
Różnorodnych zgodzić i prowadzić.
To — że w mojej i lii, na rycinie,
Znalazłaś raz, miasto przezroczego
Papieru, a k y ile z tego
Wyprowadzasz bezzasadne wnioski!…
Fraszki zapomnieć mogę — nie celu:
Są dnie, których godziny wszystkie
Mam rozrachowane jak zegarek
I spisane rzędem w wilię wieczór.
Teraz!… jadę na

r mi ier y…

P ry a i

a a a i r

iera k i

Strój, Obyczaje

  

— Gdzie… w sukni rozdartej niepodobna
Brać głosu o biednych bez poddasza,
Bo to wyglądałoby na komedię…

  

— To przypadek jest… i bez znaczenia —

i

ca

ie a

— Naprędce proszę fioletowy stanik.





ak

k a

c

i am

—

ak

k się powtórnie anonsuje —



aj c a ik

— Pani hrabino, nieco powolniej…

  

i

— Niechże wnijdzie⁷⁵, jeśli jest w potrzebie…

  

Strój, Obyczaje

Ten młodzieniec wchodził — lecz, gdy zobaczył,
Że dopełniasz ubrania, cofnął się.

  

— Wina jego — a może jest w potrzebie?

  

Obyczaje, Strój

— Mogłażbyś ubierać się przy l

iac ?…

⁷⁴c yli — tu: czy.
⁷⁵

ś — dziś: wejść.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

—

ie

l

ie — daj, proszę, szpilkę.

- 

k ry ie

e ie c

i y

— — «

ie

l

ie»! ah! nie, o! Pani…

(Daruj, iż podnoszę słowa Twoje,
Które byłbym pominął, jak może
Wiele innych pominąłem mówień — )
To są « ie l

ie» — Pani!… to tylko

Obowiązani Tobie, lub arcy
Umiejący Cię cenić — nie ludzie!…
Przy nich można sobie zapiąć guzik
Bez zmylenia rzędu, akuratnie — —

c a iaj c⁷⁶

Daruj, przebacz, Pani i Kuzynko!
Słowom, które się z ust wydzierają,
Będąc silniejszemi niźli mówca.
Daruj! ale więcej jeszcze powiem:
Bywa, iż ci, co dziś ludźmi nie są,
Pewnego dnia i godziny pewnej
Właśnie że tylko oni zostają…
Od tła to zależąc, nie przedmiotu.
Gdy się tło odmienia, wraz i rzecz z niem.

  

il ie

—

ak

k ! ile zraniłam, przepraszam:

Uczyniła wyrazów pośpieszność
Sens, którego ani pomyśliłam! —

- 

— Miałem Ci, o! Pani, nie to mówić —
W i ej reści i ma

c ej…

Lecz ot!… pękło coś w toku myślenia,
I nie jestem już w stanie dodać nic.

  

— Scenę zrobiliście, lub robicie,
Dla jednego błahego wyrazu,

Słowo

Dla

m ie ia na świecie

Przyjętego — — a który nie jest ej
Wcale nie ej… zaręczam to Panu.
— To jest wyrażenie niewłaściwe,
Mimowolnem przejmowane tchnieniem
Od ogólnej świata atmosfery,
Która, e

a naszą rządzi mową…

- 

— Panie! ja szczerości nadużyłem,
Wyrzucając niewstrzymalne słowa,

⁷⁶ c a iaj c — nieużywana dziś forma imiesłowu współczesnego, utworzona od czas. ochłonąć, synonim:

odzyskując równowagę psychiczną.



  



Pierścień Wielkiej Damy



I jeżeli to słabość, że muszę,
Nie skończywszy rozmowy, stąd odejść:
To słabość ta jest tylko ma

a a

Osobista — — i nienależąca
D

l ej a m ery ś ia a

ra e

a

a

r

i m

»

  

il ie

—

ak

k ja c c … przyjdź dzisiaj wieczór.

- 

cerem ial ie

— Pani — kuzynko moja — — zapewne.

Wyc

i

  

— podaj mi kamforę i zegarek…

  

— Zaskoczona zostałaś zdarzeniem,
Wychodzącem za

r

ek

ie y

Teatr, Theatrum mundi,
Sztuka

I nie-zanotowanem w książeczce —
Świat albowiem nasz jest coś podobnym
Do tych miernych artystów… co, ledwo
Wyrobiwszy ar c arak er
Całą przyszłość sztuki chcą nakłonić
Do zamknięcia się w ich korporacji.
— Utyskują!… że e ar Shakespeare'a
Za wielki jest o

dla sceny…

Alić⁷⁷k

r ic c ce

Wi ie ci le

am

a !…

  

iecier li ie

Racz mnie ie a r

a … czasu nie mam…

Instrukcję Ci zostawiłam całą —

P ry a i

yc

i

a r ym je

r

i i

raca m i c

Jeszcze coś…

Zapomniałam mej książki

Do nabożeństwa — biorąc w zamian
Zeszłoroczny miejski kalendarzyk!

  

— Oto książka

ja — — do widzenia.

ra i a yc

i

  

m

l

— O! Ty… z zeszłorocznym kalendarzem
W ręku — i z rozdartą Twą suknią,

Kobieta, Dama, Kondycja
ludzka, Wolność

Lecz z oczyma niebem błękitnemi,
Jesteś święta!… umiem Cię podziwiać —

k

⁷⁷ali (starop.) — jednak, wszakoż.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Kto inny w ironię obróciłby
Usterki

e — — mnie są one cenne.

Wzieram przez nie, jak ów więzień, który
Przez szczeliny jasne patrzy w okno,
Czy

l iej i są ludzie na iemi⁈

   

  

ieraj c a kar k

i

Wypisane wszystko, co mam spełnić.
Należy — bym zarządziła stosownie…

D

are

i

Cofnąć trzeba stół i krzeseł szereg,
Czyniąc miejsce, jakby tańczyć miano;
Podobnie i w dwóch salonach bocznych.
A kto by tymczasem nadszedł — przyjmę.





c

c

— — Graf

eli a!

  

Chwilkę — —

P c

i

iercia

ra ia

i r

ajm je miej ce

i

i

— teraz proszę.

  

ie y ra

c

i

  

r e aj c r m

arii arry zastępstwo nie-godne

Zastaje pan w

a ale ie

mir

Która miała jednakże przyjemność
Nie być obcą Panu… lecz gdzie? kiedy?
Nie zdołałaby odpomnić⁷⁸ wiernie —

 

Pani! było to lat temu parę
W nieszczególnie poetycznem miejscu,
Bo u D rca ela ej k lei…
Gdzie mój krewny Pani towarzyszył.

  

— Ah! pan Lesław!… teraz pomnę wszystko.
Odtąd, ni pierw, Pana nie spotkałam.

 

Odtąd właśnie, od owego proga
U kolei żelaznej odszedłszy,
Nie wracam aż teraz do Europy —

⁷⁸

m i — przypomnieć sobie.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Którą opuszczając, i do której
Gdy powracam, znów spotykam Panię…

  

Omen, Obyczaje

Po raz drugi w życiu — i podobny.

 

Tak, że jeśli atom fatalizmu,
Ze wschodniego na mój mózg turbanu
Spadłszy, usprawiedliwia zabobon:
To na nowo winien bym się jeszcze
Nie uważać jak przybyły stale,
Lecz znów żegnać miejsce…

  

myśl ie

Lub na nowo

Prezentować się mnie, jak nieznanej —

il iej

Lecz nic się tak ściśle nie powtarza.

 

Z czego może więcej na tym świecie
Pociechy, niż żałób!…

  

Prawda —

 

Nie mówimy ic o Pani Domu…

  

m

ie

Owszem, owszem, bo ktokolwiek duma
Nad marnością…

…ten myślą ej bliskim!

Ona więcej niż kiedy a iem ka!

 

Miłość niespełniona

y

A — podobno — — jeśli się nie mylę,
Była bliską… lub jest bliską śl

…

  

a ie li ie

To śl y są mistyczne!… mistyczne…
I dlatego już jakby dopełnione,
Że mistyczne… cóż mam więcej mówić?
I czy mówić coś więcej miło jest…?

 

Rozczarowanie

m

ie

Wydarzenia są, w których lakonizm
Najmiłosierniejszą bywa formą.

  

a

c



  



Pierścień Wielkiej Damy



Lepiej często wiedzieć: ak lub ie…

 

ic ie

— Szczegóły są tylko anegdotką.

  

Rzecz główna, gdy kto istotnie przyjął
Jedno z owych postanowień, które

Kondycja ludzka, Gwiazda

Całe reformują osobistość⁷⁹ —

a ś

e

me

r

mie ia

e ym ai e je klej

em

ec i

a

ki a m e

a c

a ym y

l em k me

ryc

mie i y i

r y — — ?

 

i

ym akce em

W i c y a i je em ZA COŚ… NIE WIEM…

P c

ili

Jak też zdrowie Hrabiny?…

  

im

O!… dobrze…

 

aj c i a r c k

k

Mieliśmy dziś rano coś jak burzę…

Burza

  

Która też powietrze ochłodziła.

 

ie

Letnie burze, z gromem i błyskawicą,
Nawet z ujemnym deszczem, są miłe…

  

Mnie one dla kwiatów zawsze cieszą…

ai

ie

Okna pełne mam kwiatów u siebie,
Zaplątane w rozmaitość liścia,

Kwiaty

Tak, że słońce gdy je tknie promykiem,
To na cały mój biały salonik
Cienie listków padają ze drżeniem
I w girlandy wiążą się prześliczne.
— A znam je tak wszystkie!‥

— że gdy jeden,

Kwiatek jeden, ktoś urwał był z okna
(I to błahy!… era i m

e

Wraz poznałam —

 

kr

c

il ie

⁷⁹

i ś — tu: osobowość, charakter człowieka.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Jak to? czy też-same,

Ukradzione, spotkawszy era i m
Odpoznała pani⁈…

  

y

— Ah! nie… to nie…

Lecz, że w oknie kwiatek jeden brakł mi…

 

Obyczaje

i

c i

a ale a

l a a e arek

Są osoby, mi

y k remi c a

aje i y

a r

kr c ym…

  

I — od razu jest się z niemi blisko…
— Jeżeli spojrzałam na zegarek,
To iż Maria dała mnie instrukcje —

i

c

i

ary

a i r yjm je li y a

c

eli i

Instrukcje jej są jak militarne.

 

Osoby są (mówiłem), śród których
Nikną czasu warunki — istotnie.

  

I od razu blisko jest się z niemi.

 

Obyczaje

W Europie stan to wyjątkowy —
Na wschodzie, tradycją obyczaju,
Wiarą otrzymany, lub nałogiem,
Cień namiotu czyni u Araba,
Że, kogo ogarnie, wraz ubratni⁸⁰.

  

— ra er

a nie znamy w Europie —

Obyczaje, Słowo, Kobieta

 

kr

c

il ie

Za to bywa i r ań
niekiedy…

  

Uwagi też nie zwróciłam nigdy,
Że to wyraz jednej płci właściwy
— Że Braterstwo męskie jest…

 

— to dowód,

Ile je pojmują w Europie —

⁸⁰ ra i (neol.) — czas. utworzony od rzecz. brat, znaczenie: uczynić (kogoś komuś) bratem, słowa bli-

skoznaczne: zbratać, zbliżyć.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

Ja też c ś mam

c

ie

— doprawdy!

Matka moja jest z tej szlachty polskiej,
Co przybyła z rme ii…

 

a r j c⁸¹

Ah! prawda,

Pani ma wyraźnie coś wschodniego —

  

Nieraz było to mnie aż k li e!

e

e iem

Dziś, w świecie, kobiety są a i yc

e…

…i to zowie się wychowaniem!

Obyczaje, Kobieta

Ręki podać nie można

arcie

Gdyż są i i c

le

jm …

Nie można uśmiechnąć się,

li

Którzy uśmiech źle sobie wyłożą…

 

k

— Instytucje — a nawet Reformy,
Mające na celu le

e ie

Obyczaje, Kondycja ludzka

Podobno że się już nie inaczej
Tworzą, tylko z tą głównie bacznością,
Aby pasje yc w interes objąć;
I ażeby nie drasnąć przypadkiem
Uśpionego gdzieś a r

a a⁸²!

Droga arcypraktyczna — do chwili,
W której nagle się można samemu
Włożyć w smoka paszczę i nareszcie
Nie mieć co oszczędzać… i co chronić!

  

ra

— Zepsucie zgadywać nieustannie
I cudzym się uniewolnić fałszem,

Obyczaje

Nie móc się poruszyć, bo są błędni,
Którzy źle ruszenie Twoje pojmą —

l

a

yc ry

a!…

W aje

aje r k

i

am c y i

eli a

Arab, jak pan widziałeś, a r k
Ot tak…

…i ufa — i, że wierzy,

Rzadziej niż my zdradzonym bywa!

ie y ak

ściś i emi

ńmi

aj

c

i a le ra i a i a r ym je i

r

⁸¹

a ry a — tu: przypatrywać się.

⁸²a r

a (gr.) — ludożerca.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

  

im

— Przepraszam, że ma

ra ie wchodzę…

r e aj c i i r mie i c

Ja to powiedziałam z ej przyczyny,
I dlatego powiedziałam to…
Że Magdalena mnie zastępuje;
Więc powinna byłam się anonsować,
Nie będąc a era panią domu —

ca r a iec k i k i r ka ic ki

Spóźniłam się na

r mi ier y!

P aj c

eli e k iec alc

r ki

ej

Nieczytelny telegram ze Smyrny

k

a ale ie

Ona dopiero mnie wyczytała…

 

a r ie

(Jak też zimno mnie już przyjmuje!)

c a c

ila milc e ia

ma e yc a

  

r ery aj c ci

Czy się państwo a

nie widzieli?

  

Gdzież ja mogę c e y pamiętać!

 

er ec ie

O! Pani, lat dwa ja nie widziałem
Nawet i jednej kropelki w jeziorze,

Miłość niespełniona, Woda,
Obłok, Oko

W którem odbijał się ten obłok,
Na jakim spoczęło ej oko…

  

Ah! ah! cóż za my

y

obraz‼…

  

Nieco orientalne wyrażenie,
Lecz właściwe, gdy kto z wschodu⁸³ wraca,

Słowo

A którem przerażać się nie masz co!…
— Od-pomni⁸⁴ pan

c e m ie ia

aś iej ce r e r c y ym r em…

  

lekk ir i

To znów drugi ele ram

yk a —

⁸³

c

— dziś popr.: ze wschodu.

⁸⁴

m ie — przypomnieć sobie.



  



Pierścień Wielkiej Damy



D

eli i

ka j c a

a ale

Lepszego tłumacza czy miałeś pan
W Palestynie?…

—

r

: a czemu

er alem kie

a r ańca

Nie przywozi?… i, widzę, nie nosi?…

Pobożność, Obyczaje,
Kochanek romantyczny,
Miłość niespełniona

 

r k

—

e je e — gdy mnie wpadł w Martwe Morze,

Zapewne przypadkiem!… ( amyśle iem

le yc ) — przemienił się cały

W opalowe ziarna… krystaliczne…
Niesłychanie twarde…

— jasne!… jak lód.

— I — odtąd różańców zaniechałem!

  

ejm j c reś

Zniechęcić się można do wszystkiego…
Gdy usuwa się nam z rąk fatalnie.
I to może nasze wielkie szczęście‼⁸⁵

Kondycja ludzka, Szczęście

  

il ie

Najzupełniej Twego jestem zdania:

r ec y iem kic c k l iek raci i

Daje

amia

i cej re y acji…

P c

ili

Lecz, czy różaniec ziemską jest rzeczą?
Lub nie?… popytać się o to muszę…

Kondycja ludzka

je

k i ec ce

r c ej

 

Ten, o którym ja mówię, y

e

il iej

c

ieka e … nie całej ludzkości!

Więc był niewątpliwie iem k r ec
Arcydrogą!…

Ja sam — tylko jestem

Anioł, Mieszczanin,
Kondycja ludzka

Człowiek — wychowaniec tego globu,
Na którym są burze, i wulkany,
Nawałnoście⁸⁶ i gromy w powietrzu…

Rzecz — o której często

i

ie

Tak zapominają, jak mieszczanie,
Którzy, nie zajmując się rolnictwem,
Cenią nawałnice po ich wpływach
Na parasol…

…na szybę w karecie! — —

  

ie i i ym

⁸⁵

iec ci i m

a

y kie

y

a i

am r k a al ie

m e a e ielkie c ście —

Magdalena robi tu aluzję do miłości Szeligi ku niechętnej mu Hrabinie.

⁸⁶ a a

ś — nawałnica, burza, ulewa.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Aniołowie lepiej wszystko wiedzą —

 

cerem ial ie

Jeśli to jest przekonaniem Pani —

  

e

e iem

— Ah!… powiadam panu — oni nigdy
Nie spóźniają się dla miłosierdzia — —

Przybywają w czas do komitetów
I, cokolwiek pełnią, pełnią lepiej!

D

eli i

je y c

Mamy dzisiaj maleńki wieczorek —

Obyczaje, Taniec, Zabawa,
Wierzenia

  

Który może być prawie anielskim,
Bo Panienki z pensji przyjdą tańczyć…
Śliczne wszystkie i pełne dobroci —

  

Tańczyć⁈…

… lecz, w różne ie i e

ry bawić się, to postanowione — —

Kondycja ludzka, Obyczaje

r

i

l ie

We wszystkiem lepiej jest ominąć świat…

Daj c k ńce alc

eli e i c

c

Do widzenia wieczorem…

 

e i c k

— tak! Pani!…

Świat — jest zaprawdę: r ci

ludziom,

Bo on k a ci ic …

— a nie — — r

a!

   

  

miej ca

eli i k ry ka el

em a r ym je i

Czy koniecznie zaraz chce Pan odejść?…

Obyczaje

 

Sądziłem, że minął czas przyjmowań.

  

Nie jest to tak ściśle określone,

k r

a e

k m

k mi e m⁸⁷

Można nie utrafiać na godzinę…

 

r

aj c ra ki a

le r r c e

Ten różaniec… nie jest z er alem.

Moda

Pobożność, Zabawa,
Obyczaje

⁸⁷ k m

k mi e m — tu: na zebranie komitetu dobroczynnego.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

A przeciwnie, brano go za taki.

 

Weneccy złotnicy robią równe,
Lecz one są dla ozdoby dłoni,
Różnobarwne zbliżając kamienie
Do blasku płci⁸⁸, lub do rękawiczki.
— Podobną użyteczność, jako woń,
Mają jeszcze osobne różańce
Mahometan z Konstantynopola!

  

a ral ie

— Jedne przeto ubierają — drugie
Per m j … i trzecie nareszcie
Są poręką modlitw…

 

c er e

ic r eci i

rii⁸⁹ akiej ie mam

Skoro a

ie

ia m ści k i ie

Owszem!… radość i rozweselenia
Nie są-ż z nabożeństwem

li

emi?

P kre

emi nie są-ż, powiedziałbym…?

  

Gdy jeden był kościół w Jerozalem
I cały naród doń biegł na święta,
A świąt tych tak czekał z upragnieniem!

 

Gdy się rozlegały wszędzie śpiewy,
Po wszech-ścieżkach pachnących balsamem!

  

r e aj c i

ś

a r

ia r ce

je

Rękawiczkę Marii Pan chce zepsuć!…

Obyczaje

 

ac ie i kr

c

il ie

Tak ma … rzecz… gdybym też i spsował⁹⁰?

  

a

c i

śmiec

Cha — cha — cha… cha — cha…

 

Co tak śmiesznego⁇

  

a ⁇…

— to jest… rękawiczka moja!

Cha — cha — cha…

⁸⁸D

la k

ci — do odcienia skóry, do karnacji; e (daw.) — cera, skóra.

⁸⁹i

ria — tu: produkcja, wyrób (ozdobnych różańców).

⁹⁰

a (starop.) — zepsuć.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Wk a aj c r ka ic k

— patrzaj-że Pan, czy tak ma a…

A Pan już myśliłeś, że to Marii,
I zaraz się c ś Panu zdawało…

 

i i i ca je r k

ra

r ka ic k

— przepraszam —

  

aj c

Niech era Pan już pójdzie…

P c

ili

Ale i to… nie z przyczyny godzin!

 

m c

Jeżeli to nie z przyczyny godzin,
Która jest nad siłę śmiertelników,
To-ć nieusprawiedliwiony byłbym…
Gdybym odszedł.

  

— jest to jednak pora,

W której chciałam, żeby Pan powrócił…

P ieraj c⁹¹ m

re ice

Dlatego, że Pan mniej jesteś smutny,
Niźli kwadrans temu…

Goryczy mniej

Dostrzegam w rozmowy prowadzeniu.

 

—

ie i y osób… ta, na pozór,

Błaha rzecz ma swoją treść głęboką.

Obyczaje

Są, k remi gdy się znajdujemy,
Jesteśmy subtelni i naiwni…
— I są, dla których nawet Rafael
Musi stać się malar em

yl

—

Rysując wyraźnie i potwornie
Każdy szczegół… a dla których przeto
Stajemy się sobie przeciwnymi —
I wyższym uczuciom… i stylowi.
—

r eci ie i będąc tak, cierpimy

Rodzaj gwałtu… paroksyzm konwulsji…
To zaś sprawia gorycz…

— gdy obyczaj,

Słusznie zalecając tok i gładkość,
Jeszcze zewnątrz wszystko to hamuje
I dodawa jedną więcej trudność!

  

arcy m

ie

Grać dla takich osób Beethowena
Musi być szczególną przyjemnością.

⁹¹

iera (daw.) — patrzeć, spozierać.



  



Pierścień Wielkiej Damy



 

— Ponieważ się podobało Pani
Być lekarzem tych właśnie że cierpień,
Dlatego jej z gruntu kreślę słabość —

k

Albowiem to jest

… ah! słabość…

  

le ie

— Skoro się

a e a ś ?…

 

aj c i e i c

e a ie

— Zna się ból!

Wyc

i

  



  

li a i

i

c

r ka ic k

Rękawiczka ta jest m ie r c a…

ja

a a…!

— turniej szczególniejszy!

śmiec em

Polecenia Marii gdyby wszyscy
Tak starannie pełnili…





c

i i y a a

Nadzorca

Tych, co urządzają ognie-sztuczne,
Przysłanym jest od Pani Hrabiny
Po niejaki a ry ⁹²…

  

— Ona w głowie

Zapala mnie fajerwerk — — doprawdy!

D

i

Niechże wnijdzie⁹³ — bo ani wiem, co chce.

   

Zabawa, Ogień

c

i

ra ia

r j

i je ym c em m i

y

ści

Miałem zaszczyt przedstawić Hrabinie
Wzory kilku fajerwerków — które
Zapalane były z pewną sławą
(Że tak pochlebiam sobie)…

Zwłaszcza ów

Wyobrażający a i
Przedzierzgnięty Kupidyna la c
Gęsty powielekroć zyskał aplauz!
Tak, że mnie na rękach (z przeproszeniem
Wielmożnej Pani) chciano unieść…

⁹²a ry (daw., z ros.) — szkic, zarys.
⁹³

ś — dziś: wejść.



  



Pierścień Wielkiej Damy



P c

ili

— Lubo wówczas dodałem (przyznam się)
Dwie

a y erc a każde serce

Pękało za sceną… i to była
Jak gdyby porażka w małej bitwie,
Gdy na przodzie gorzał jasny tryumf!
— Nie zrobiło to jednak Hrabinie
Przyjemności…

— więc proponowałem

Całę

a

i a w płomieniu

Różowego koloru…

  

r ym j c śmiec

— Cóż na to

Pani Hrabina — ?

   

Jakoś nieraźnie,

Podjęła myśl… chciała coś l ej e
(

i

iem ca y

mac i a

rej i

ie a i

ar

i !).

— Dalej, zeszedłem więc do rzeczy prostszych
Do

ńc

ia

k me …

  

e

e iem

— na czem stanęło?

   

Tu przysłany zostałem po a ry ⁹⁴

  

kry ir i

Czy nie można by na przykład…

?

   

My, w sztuce, nic « erem» nie zowiemy,
Lecz: « ierście iem».

  

Ah! myśl doskonała — —

   

a a em ielkim

Zrozumiany zostałem! — nareszcie
w życiu raz! (za pozwoleniem Pani).

  

a r ie

(Jeszcze i ten mnie hołdy swe niesie…)

   

D a ierście ie można przeszyć strzałą.

k m e e cj

⁹⁴a ry (daw., z ros.) — szkic, zarys.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Bardzo można… owszem — to się rabia:
Dodając po bokach kr y a a
Przecierając tło

i

mi

Tam i owdzie popierając r m em

y ka ic z lekka budząc efekt;

To uchodzi…

— to miewa swój urok.

  

e

e iem

Więc — najprostsza rzecz… nie ma co szukać…
Szczegóły — obmyśli sam artysta.

   

a a em

r cym

Nareszcie zostałem odgadnięty,
Raz na życiu!…

— uniżony sługa.

Wyc

i

  

Zacnej Marii słyszę lekkie kroki,
Muszę jej maleńk ce

r i …

— Droga! dobra!… niekiedy zabawna,
Krytykuję ją i kocham równo,

Kobieta

Raz naiwność dziecka w niej — drugi raz
Coś posągu kamiennego widząc.
To jako ia

ka to jak

kmi r

Na tę śliczną patrzy się postać…

k r

ra i a c

i

D

k

iej

yr

em

O mało że wszystko nie zniszczone!
O mało żeś nie

ra i a ie ie!

Przyjęłam Ci

eli

jak chciałaś,

Osładzając jemu jak najgrzeczniej
Twoje

a ec e

m ie ie — —

— By zaprzątnąć czarne jego myśli,
O zwyczajach mówiłam pokoleń,

Obyczaje

Co patriarchalnie jeszcze żyją;
Gdzie ceremoniały-samobójstwa
Niespełniane są na ludzkich sercach!
— Pokazywaliśmy sobie wzajem,
Jakie są tam gesta w towarzystwie:
Ty nadbiegasz… i

r ek em iem kim

Widząc a e r ce

c

e

Usuwasz się…

— jakże można było

Dać m przeto nadzieję tryumfu?

yr

em

Doprawdy, że pełnić instrukcje Twoje
Zadaniem jest

a Pe el y⁹⁵!

Musiałam się potem upracować,

⁹⁵

Pe el y — nawiązanie do motywu z

y ei Homera. Penelopa, żona zaginionego Odyseusza, pruła

nocą to, co utkała w ciągu dnia, aby odwlec moment swojego powtórnego zamążpójścia.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Tokiem waszych obracając rozmów,
Jak

a em k em gdzieś w fabryce…

Tak niezręcznie

ra i aś i Pa i!

  

r

ra i i

ie m am

— Magdaleno!

— Wyszło mnie z ust może i dzieciństwo,
Lecz mia am i c

a yc mia

  

y

Cofnięcie te⁹⁶ było jeszcze gorsze!

  

m

ie

Bo — może — też i ja kiedyś!… miałam
Kruszyneczkę iem kie

uczucia…

Dla

y

k r

iś

alam.

Miłość niespełniona

  

Otóż to!… co właśnie zaszkodziło…

  

Kruszyneczkę!… jakiś błahy atom…

  

Trzeba cofnąć i to, mój aniele!
Bo popsowasz⁹⁷ znów, co naprawione —
Trzeba, abyś i i a

ci le…

  

Gdzież ja zdołam ylk em się zająć!

Lecz ty jesteś dobra, ty cierpliwa:
Ty zbawiłaś mnie już raz, przed chwilą,
Zbawiaj, proszę, dalej — ciągle zbawiaj!…

a icielk

ie

jej

arii

a ale !… proszę Cię, bądź dobra…

  

Trudne jest to — lecz początki niezłe
Umiałyśmy zaszczepić…

  

— nieprawdaż?

Zdało się mnie, iż

e

jak r y e

  

myśl ie

Niezupełnie… lecz coś podobnego…

⁹⁶ e — dziś popr. forma M. lp r.n.: to.
⁹⁷

a (starop.) — popsuć.



  



Pierścień Wielkiej Damy



P c

ili

Przyjmę wreszcie trud ten zbawicielstwa,
Na c k l iek m ie

m e ara i

Daj mi wszakże słowo, że co? kiedy?
Mówić będziesz lub czynić?… w tej mierze
Zastosujesz do baczności mojej.

  

le ie

Uroczyste słowo daję na to —

  

— Więc na przykład —

siądź tu, chwilkę jeszcze:

ia aj c

k

Czy nie miałabyś czego na oku,
Co by

je

e miej ce

i

W er e erca… dla pana

eli i?…

Małżeństwo, Obyczaje

a ie

— Panienek tu będzie znaczny dobór,
Skoro szłoby o

y m

e…

  

— Całej okolicy przyszłe Matki,
Coś, doprawdy, jak wtóra społeczność.
Zapominasz tylko… k e ii iek
Żadnej nie ma… na przykład w Twych latach,
Żadnej Twego wzrostu…

  

a

c

— Najzupełniej

Wyjaśniłaś mnie niepodobieństwo!

  

— Wszystkie prawie są dziećmi — —

  

a em

i ie iem

— — ah! prawda! —

P c

ili

Mniemasz wszakże, że pomysł

ry jest,

Gdyby się go potrafiło użyć —
I że miewam oka rzut sokoli,

y

ie ra

y

y ec

?

  

Magdalenko! ty masz wielki rozum.

  

Z-ziębiać, chłodzić trzeba nieoszczędnie

e⁹⁸ iem kie uczucie wielbiciela —

Kochanek romantyczny

Miłość niespełniona

a

ry ial ie

⁹⁸ e — dziś popr. forma B. lp r.n.: to.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Sposobem tym… może by i przyszło
D

y l

a ia

e e

A mógłby

także znaleźć

k j!

  

ie

Brodę nosi, był i w Jerozalem —

  

— Tylko że różańce gubi w Morzu

ar em…

  

— Apolog niezrozumiały!

Który le

że mnie potrafiłaś

Na c

iec

m

wytłumaczyć…

a j c c

a ale y

Magdalenko! Ty rozum masz wielki.

r y a a a a



  



Pierścień Wielkiej Damy



AKT III

y al

W

er kiemi r

iami a W

D i

c emi

al

i yc

   

  

kr

aj c i

Dzięki, że przyszedłeś —

- 

… nawet wcześnie —

  

Niekoniecznie, jest już wiele osób.

- 

li

y

ce

cia a

A nie było mi to arcyłatwem,
Bo czuję się cierpiącym cały dzień —

  

— nie jedz tego: może Ci zaszkodzić.
— To dla dzieci, co dużo biegają
I apetyt mają zaostrzony…

Jedzenie

r e aj c

eli

li e i

e

ym kre

ym

Mak-Yks — hrabia Szeliga!

  



Grzeczność, Obyczaje

— ta willa

Zewsząd smakiem tchnie Pani hrabiny —

   



I ozdobą jest prowincji naszej —

  

Grzeczność Panów nadaje jej ceny —

 

Pani grzeczność czyni tę uwagę —

 

a ale y

Kto jest Mak-Yks? jeśli spytać wolno…

  

Daleki pokrewny męża Marii.

 

Panienek nie mogę uspokoić,
Tak im u hrabiny jest wesoło.

   



Bez różnicy wieku i płci — wszyscy
Podzielają uczucie też same.



  



Pierścień Wielkiej Damy



   



Werandy odpatrzeć się nie można⁹⁹ —

  

eli i

Pan, co wiele widziałeś ciekawości —
Czy gdzie takich ślicznych istot grono

Grzech, Grzeczność, Matka
Boska, Anioł

Zachwycało kiedy oczy Jego?
Skoro obskoczyły Panią domu
Dzieweczki te i prawie dziewice¹⁰⁰,
Napatrzeć się dość nie było można.

 

Piękności nieco widziałem — prawda —
Nie byłem jednakże tak wysoko,
Ażebym się przytomnym tam znalazł,
Gdzie Najświętsza Panna z wysokości
Uśmiech swój rzuciła śród aniołów…

  

Słuchać tego nie mogę — to grzech jest!

 

a r ie

Wyobraźnia zamarzła!

  

ra i y

Wybornie!

Ciągle tak trzeba ziębić.

 

ś ie

Więc to grzech,

Co wszystkie natchnionych mistrzów pędzle,
Dłuta i litanie wyśpiewały⁉

Grzech, Sztuka

 

Jest to tylko kcj , nie już grzechem.
Ale Pani Hrabina

ry k jest —

Jak Durejko.

 

a r ie i

ie makiem

Tak! coś podobnego…

  

eli i

Czemu Pan znowu smutny?

 

— bynajmniej!

Tylko przy wesołości ogólnej
DZIECI tylu… może się tak zdawać…

⁹⁹Wera y

a r e i

ie m

a — weranda jest tak ładna, że nie można się na nią napatrzeć.

¹⁰⁰

ie ec ki e i ra ie

ie ice — tj. dziewczęta w różnym wieku: małe dziewczynki i niemal dorosłe panny.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

myśl

ie ra

ści

Ty sama zapytaj, z Twym dowcipem,
Czemu on smutny?

  

i c myśl ie

eli i

Jeżeli Pan smutny,

Niech Pan je lub co chłodnego przyjmie.

Jedzenie, Melancholia,
Obyczaje

 

li aj c i

Powiadają, że smutni jeść winni.

- 

Jest to stan, nie tyle apetytu
Wzbudzający, ile sił trawienia —

 

Rzeczywiście? więc, westchnąwszy, jedzmy…

- 

je

c

Na morzu się także często jada — ?
Odpływając na przykład od ziemi,
Która rąk za nami nie wyciąga —

 

Są, którzy na morzu jeść nie mogą…

iek re

y e śr k e

yjścia c

   



Weranda jest, bez przesady, c

!

Akuratnie że c

… i koniec…

Ogród

Wyspa, Obyczaje,
Grzeczność



Jest to zaczarowana wyspa — — cóż?
Czy kto schwycił porównanie lepsze?
— Mości Dobrodzieju, te cyprysy
(które-to są drzewa romantyczne)
I innych dość krzewów pochylonych
Czynią widok extra-ujmujący!‥

  

Brakuje tu jeszcze jednej rzeczy —
Lecz nie obmyśliłam dla niej kształtu:
— Chcę, ażeby od strony cyprysów
Mały ogrodowy-grób przeświecał…

Grób

   



Ach! Pani hrabino Dobrodziejko,
Jakże można grób tak blisko domu!

  

r

y r , pozór jedynie…

Gdzieby można wieczorem odetchnąć…



  



Pierścień Wielkiej Damy



 

U Egipcjan, z trumną poufałość
Dochodziła do spół-wieczerzania — —



Przyznam się, że i ja w Durej-Woli
Położyłem psu grobowy kamień,
Na którym brzmi wiersz Durejkowej:

Poetka

D Pa i D rejk ej

Jak jest ten wiersz? wydeklamuj proszę…

      

A, to ślicznie! to Pani poetka —
Czemu też to było nam ukrywać…

      



A, to ślicznie! Pani wiersze robi!…

 

m a

Dajże pokój — śliczny przykład pannom!

D

ec yc

Klemensulko sobie żarty stroi —
Taki dziś jowialny!

- 

Czyliż wiersze

Uwłaczają temu, co je tworzy —

Poezja



a

ie

Homer z biedy umarł, mój paniczu!
— Ale jest, w przysłowiach wierszowanych
Sporo sensu i zdrowego m ¹⁰¹.
Zwłaszcza, kto je zgłębić usiłował.

  

eli i

Jak ten pomysł r

się podoba?

Grób, Melancholia

 

To nie swój jest pomysł — to

i cja ,

Co byli z mumiami ożenieni,
Jedli z niemi, pili i tańcowali —

  

Co też zgrabnie musiało wyglądać!

 

mela c l ie

To jest pomysł SMUTNY… z tej przyczyny,
Że miewają go l

ie y ci

e

e

c cia y

e …

¹⁰¹ m (z ros.) — rozum, rozsądek.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Ale — nie chcę Panią w te głębokie
I mało zabawne wieść tajniki…

  

Proszę — proszę — jak najpiękniej proszę!‥

 

eri i

li

— Zgon brzmi nieustannie w ładzie życia
I nieledwie w każdem dopełnieniu,
Jedną ze strun jego stanowiąc;
Kto ją odrzuci z żywota har,
Naddać potrzebuje, co pominął,
Potrzebuje widoków cmentarnych — —
Z przyczyny tej jest to arcysmętne;
Nie z przyczyny nagrobków kamie yc !

  

Jak ja to rozumiem!

 

A — rzadko kto…

  

li aj c i

m i cyc

Co tu państwo mówią zabawnego?

  

Ciągle o tym grobie-ogrodowym —

  

Niemało się sama namyśliłam
O tej rzeczy — i, jak pocznę, nie wiem.

c

y

y i r

i al a ka —

r e aj c i

k kre

e

e

Mak-Yks — żeby nie wyszło z pamięci:

r

m ie y m i k iec ie,

ale y c ś swobodnie pomówić

O różnych ale yc interesach — —

- 

cerem ial ie

Pani —

  

ś ie

Wybierajmyż grę dla dzieci,

Lub dwie różne, stosownie do wieków.

Zabawa, Obyczaje

 

Ja głosuję za dwoma lub trzema.

    

ie aj c

Na werandzie, o tak, na werandzie!
Bawić się życzymy wszystkie razem,

Ogród

Tyle miejsca owdzie i tak równo



  



Pierścień Wielkiej Damy



Na ścieżce ostatniej jak w salonie.
Pomiędzy gałęziami wonnych drzew
Szklane globy tam i owdzie wiszą,
Jakby niedojrzałe pomarańcze,
Które błysną śmiatłem na czas mroku.

 

Brzegami trawników, na werandzie
Grać wybornie

a

el i

k ka!

Zabawa, Gra

Starsze panny w salonach niech sobie
Z poważnemi przestają osoby¹⁰²…

 

Panieneczki przeciwnie — w salonach
Niech pod okiem starszych zostawają,
Gdy my pójdziem, w ścieżkach ocienionych,
Ramię w ramię, każda z przyjaciółką…
Zwiedzić wszystko, co jest… aż do murów!

 

 

Na werandzie! o tak! na werandzie
Życzymy się bawić wszystkie razem —

 

Panienki te, co są uwieńczone,
Mogą bawić się i na werandzie —

  

Gry tymczasem znajdziemy stosowne —

 

Trzeba zawsze dystynkcję zachować,
Jakkolwiek są wszystkie umiejętne

Nauka, Obyczaje

I kształcone według y ema
D rejk ej… powiedzieć mogłabym:
(lecz, z rozlicznych czerpiąc pedagogii,
Nie przywłaszczam sobie ich e e cji —)



kak j c

r

i era y

Esencja zowie się «

ec

y k kiem»¹⁰³!

Według rodowitej am

ie y.

 

r e rami

je

Ale nie jest y k kiem

ec

r

ym…

—

mari e

ri e¹⁰⁴!…

      



ra em

Arcysłusznie!

Arcysłusznie — vivat, Panie Sędzio!
Przyszedł czas własnej terminologii!

¹⁰²

y — dziś popr. forma N. lm: osobami.

¹⁰³ e cja

ie i

ec

y k kiem — Sędzia stara się zastępować słowa obce polskimi neologizmami.

¹⁰⁴

mari e

ri e (.) — mój mąż jest purystą;

ry a — osoba rygorystycznie dbająca o czystość

zasad, np. językowych.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

iek j c i je

a ie ek

Każdej wieńce z lauru zamieniamy
Na kolory do włosów stosowne —
Jak jej pięknie w niebieskim!

Strój

D

a ie ki

— a Marta?

ie c y ka y ie a

ar

 

Ukształcić gust niedrobną jest rzeczą,
I lubo podrzędną, jednak słuszną.

Nauka, Obyczaje

Same musim znać się na ubraniu
Według pory i potrzeb społecznych —

  

c

c i i

a ie k

Jak jej pięknie jest z amarantowym!
— A Anielka?

ie c y ka y ie a

  

 

r

i era y

W ierścień

ierścień

ierścień

niech Anielka

Zabawa, Gra

Pozwolenie grania w pierścień zyska,
Wielkiem kołem równo i wesoło —

D

ak

k a

A pan będziesz fanty miał w koszyku,
I dopiero sąd!… dopiero kary!

 

 

W pierścień, w pierścień, jednem wielkiem kołem!

 

Starsze niech zostaną na werandzie,
Młodsze mogą w pierścień grać w salonie.

  

Miejsca tam więcej jest niż potrzeba!

 



W pierścień, w pierścień, w pierścień! całem kołem!

  

Sama wstążkę dam… i tę obrączkę.

   



Wielki Mogoł mógłby nieść u czapki
Brylant Pani Hrabiny — istotnie —

 

Jakby błyskawicę kto nawłóczył —



  



Pierścień Wielkiej Damy



- 

Wszelki brylant jest z czapki Mogoła,
Albowiem umarłym on klejnotem,
Świeci, ale zatrzymuje wartość…

  

Zdaje mnie się, że dziś najwłaściwiej
Błyskotka ta będzie używana.
Swą wielkością, blaskiem swym, doprawdy
Jakby na ten cel była zrobioną.

   



Klejnot taki cenę ma sam w sobie
I nie tylko

ieci m się podoba —

   



c rem

— Pierścień Pani podoba się wszystkim.
— Wszystkim się podoba pierścień Pani.

 

Gra, Obyczaje, Miłość
niespełniona

k ry a

r i

a ale

ie ia

ry aj c i

— Pani

j daje pierścień? To ja gram…

  

r

Nie — ja m j ierścień cofnę od grania…

  

ra i y

r yci kiem

Dobrze —

 

a r ie

(— aż mnie zimno się zrobiło!)

  

a ale y

ś ie

— ona swój da pierścionek…

 

— O! Pani,

W takim razie ja nie gram — dlatego,
Że musiałbym w drugim być salonie,
Gdzie dla blasku aszki utraciłbym
Uczestnicwo w blasku właścicielki!

  

y a

y

eli i m ie ie

ra i y

Daj swój pierścień, Mario!

  

ie

Sama włożę —

 

Aklimatyzować się nawykłem,
Jednakże poczuwam chwilę febry…



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

a r c

c y

eli i

To nerwowe tylko przesilenia,
Które często z przyczyn są tajemnych —

Miłość niespełniona,
Melancholia,
Rozczarowanie

Ludzie, choć klimatów nie zmieniają,
Bywa, że ym podlegli są wpływom.
Jest to czasem i z moralnych przyczyn:
Rozczarowanie nieraz jakby dreszcz
Przejmuje — i to tak istotnie,
Że można być

c a zaziębionym!

Wyrażenie, które Pan Durejko
Zastąpić umiałby szczęśliwszem,
Lecz które pewny stan nie-zwany,
Ale znany… określa mniej więcej…

 

— Osoby są, od których odchodząc,
Ziemia nam przestaje być okrągłą,
Niesłychanie płaszczy się a płaszczy…
Słońce ma ckliwy blask i mosiężny…
Zieloność jest jak na bilardzie
Sukno czyste, równe i porządne.

  

Dlaczegóż to ludziom przypisywać?

 

Bo inne są osoby — od których
Niekiedy odchodząc… widzisz… schody
I próg dziwnie nadobnych kształtów;
Spostrzegasz, że sień, że przedsionki
Światłem są owiane szczególniejszem,
Słońce tam mistrzowskim działa pędzlem.
A jeżeli wtedy wiatr i burza,
To otwierasz piersi ku zamieci,
Coś w niej uskrzydlającego czując.

W aj i maj i k

r

i m

c e

al

  

a

j

ści

Jakże i próg może być pięknym? — och‼!

 

mer

y ei próg opiewa,

Gdzie stanęła stopa Pe el y…

  

Dowód to niemały!… lecz e

r ?

 

Nie jest i on bez pewnego wdzięku —

ie y e

y

c e

al

r

iac

ikaj

c

i am

ie

ak

k i ia a

ie

je e ia



  



Pierścień Wielkiej Damy



   

- 

m

l

Pokazuje się, że jedna chwila
Zwątpienia — — że jedna porywcza myśl,
Chociażbyśmy zapomnieli o niej,
Przez dzień cały ciężyć jeszcze może!…

k j c r k

a

ie

Pistolet ten trąca się o meble,
Jak zbyteczny!

e

c

— byłem czczy¹⁰⁵, istotnie,

Ciało zamierzało sobie k ńc y …

D ie ie

śmiec em

— Słusznie yr

mówi: że odwaga

Mężów starożytnych powielekroć
Od strawności dobrej zależała…

D

ś ie

— Wybrzmiewa to, jak cy i m… komu?… im,
Którzy, na tragedię patrząc z dala,
Nie zbliżając się do a m nigdy
I nie dotykając palcem bożków,
Przez to właśnie są bałwochwalcami!

 

a

c

c

— Weź pan koszyk i idź fanty zbierać.
Jak można być tyle ma erial ym?
Tam bawią się, a Pan je i pije,
Najszczęśliwszą tracąc okoliczność…

D i ie

Tu panny są z całej tej prowincji,
Jako bukiet pięknie uzbierany,

Żona, Małżeństwo,
Młodość, Obyczaje

Żony przyszłe, matki, gospodynie,
Co podzielą kiedyś zgon i triumf…
Reputację niech pan sobie zrobi,
Jak młodzieniec miły i do rzeczy,
A lat wiele mówić jeszcze będą
W domach wszystkich, jak

a a a

(Że wyrażę się a ykiem¹⁰⁶ znanym),—
Będą mówić: « ak

k je

r ec y,

Pr y

icie m

y i

e i …»

Szczęście

Weź pan koszyk i fanty idź zbierać.
Jakby czuła Matka, to mu radzi
Durejkowa, z Chrześcijanki sercem!

- 

— Służę Pani — co zaś do jej uwag,
Myślę, że są dla ludzi szczęśliwszych —

¹⁰⁵c c y — tu: głodny, wygłodzony.
¹⁰⁶a yk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej, np. stugębna sława; a ycy m — grecki styl retoryczny,

charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli.



  



Pierścień Wielkiej Damy



 

— Człowiek sobie szczęście sam urabia!

- 

O! nie, Pani — podróżnik, jeżeli,
Kurzem biały od stopy do czoła,

Drzewo

Pielgrzym

Znosi spiekę… chłodzi go cel drogi
I ze samych

eń on szczęśliwym —

— Lecz co Pani powie o tem drzewie,
Usadzonem przy publicznej drodze,
Którego najlżejszy liść i pączek
Przez całe dnie ostry k r wapienny
Warstwą bladą piasku osypuje — ?
Czem pociesza ono swą zieloność,
Na mimo-idące patrząc koła
Jak na koło jedne swej tortury,
Miotające nań tłoczonym pyłem
I zawracające je do ziemi
Przez każdego listka ciągły pogrzeb…

 

Czemu Pa ka a k

nie tłumaczy

Do deklamowania dla panienek…?

- 

Później o tem — idźmy fanty zbierać.

  

  

c

c

Fanty zbierać! bo dawno już grają…
Mak-Yks, pośpiesz rozerwać się z

ie mi…

Zabawa, Obyczaje

ie y

ak

k

yc

i

era y

li aj i

ście

  

— Otóż główna rzecz zaspokojona!
Jedne¹⁰⁷ koło pląsa na werandzie,
Drugie krąży w salonie — — i dosyć.

D

ści

Gość, Gospodyni

— Niespokojna byłam o ich radość,
I czy ten świat potrafię ugościć?
Świat-uśmiechów na rumianych twarzach!
Państwu przeto się nie uniewinniam,
Że tamci mnie zajmowali goście —
I że dotąd byliście tu tylko
Pomocnymi w dopełnieniu dzieła.

ajem ic

— W zamian, jako moim spółdziałaczom,
Spowiem ekre … ukryty dla dzieci —
— Szło mnie bardzo o koniec wieczoru,
Bardzo mnie szło o zamknięcie zabaw,
Chciałam, aby ten młody świat wrócił

Grób

¹⁰⁷je e — dziś popr. forma M. lp r.n.: jedno.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Ze wspomnieniem uroczego blasku —
I dlatego od strony cyprysów
(Tam, gdzie myślę grobowiec postawić)
Urządzony jest śliczny ajer erk!

   



— Ha-a! istotnie, że myśl arcydzielna.

   



— Każda myśl hrabiny jest feniksem —



Który wstawa¹⁰⁸ z ognia jak fajerwerk!

     

— Wiwat! panie Sędzio…

 

— Klemensulko

Orientalną ma imaginację…



kak j c

i ce y

— Wyobraźnię wschodniego ustroju,
Powiedziałby « jc y iak» poprawny…

 

— Durejko ma słuszność…

  

eli i

— Cóż Pan mniema

O sekrecie naszym?

 

ac ie

— Coraz mniej już

Czuję się do tego uzdolnionym,
Bym w

l ej rozmowie brał udział.

— By wszelako pytanie zawdzięczyć¹⁰⁹,
Powiem: że mnie fajerwerk jest milszym
Od grobowca, nawet pozornego —
Tak dalece, mniemam, że jest słuszna¹¹⁰
Bez-potrzebnie nie zasmucać bliźnich.
Lubo

ie te rzeczy wzięte razem

Mogłyby się śród cyprysów zmieścić;

r ecia nawet — to jest, i altanka,

Gdzie mały niekiedy podwieczorek,
Złożony z łakoci, byłby słodkim…!

  

kr

c

il ie

— Popytajmyż

ie i

ielki…

Ile podzielają zdanie pańskie?
Sąd ich jest na wyżynie rozmowy,

¹⁰⁸

a a — dziś popr. foma  os. lp cz.ter.: wstaje.

¹⁰⁹ y a ie a

i c y — uszanować pytającą.

¹¹⁰je

a (forma bezosob.) — dziś popr.: jest słuszne.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Którą promadzimy po ich myśli…
— Zbliżenie do

ieci styl odmładnia¹¹¹!





a i ie iem

— Coś… stało się w salonie!…

  

— Co to jest? —

 

— Wywrócił się któryś cherubinek!

 

— Bez przypadku nie pląsają dzieci.

- 

c

c

al

Wstążka pękła!… i pierścień stoczył się…
Wcale już nie grają…

  

— i tak prędko!

  

mac i al ie

Owszem — owszem — lecz pierścienia nie ma!



Jak to nie ma!… poszukamy zaraz…

  

Nim się znajdzie, proszę mój założyć…

  

i

ym r yci kiem

Daruj!… nie chcę, lepiej niech się znajdzie.

a

i

j …

  

Ach! ra

a

ma

ś …

ie y ra i a yc

i

salonu gry

  

em

To ej r e

… każdy ma a

ki…

 

— Właśnie tego nie myśliłem nigdy,
By słabostki miały a am miejsce…

  

— Pan uwidział w Marii doskonałość
I zapewne, że się mało myli —

Miłość niespełniona,
Rozczarowanie

 

im

¹¹¹ m a ia — odmładza.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Nie! lecz wszystko ma stosowne sfery:
Tak na przykład: śród lodów Grenlandii
Chować się nie mogą ananasy
Dla

y c

ej ra li ści krzewu…

  

r

c

śmiec em

— Zacznę bronić Marii… a bój ze mną,
O! Panie — ze mną bój śmiertelny jest —





Sługa

e c

k

c

c

al

— Wszystkiem ręczę, że

ie ma

ali —

W sali, w której lat trzydzieści sprzątam.
Chyba skrzydła miał i wzleciał wzgórę¹¹²…

  

— Raz już ginął —





— Ach! wszyscy toż samo

Spominają, że ginął raz — prawda —
Toć ja wiedzieć muszę, bom go znalazł.
Gdzież to było jednak? czy w salonie?
Tam każdego sprzętu kącik każdy
Dzień w dzień ręką ocierając z kurzu,
Człek i we śnie zgadłby ruchem palca,
Gdzie co leży? albo zbywa czego?…
— Starzy słudzy jako starzy mówią.
Lecz

y jest, przyjęty niedawno.

Może

y

e

c ś mie …



a

ie

«Nowy sługa»!… te słowa są ważne…
Tajemniczo do Magdaleny: Co może być wart rzeczony pierścień?

  

To ów znany brylant, który właśnie
Podziwiali wszyscy tu zebrani,
Jak meteor na emalii ciemnej
Jaśniejący — dość niezwykły ceną.
— Wszakże, o czem nikt zapewne nie wie,

Omen

To zarazem jest Marii ali ma …
(Jeśli słuszna¹¹³, względem niej cośkolwiek
Tak przesądnie lub lekko nazywać).
— Mimowolnie ona przywiązuje
Wiary rodzaj do tego klejnotu.
Wolałaby zgubić wszystkie inne,
Niż dopuścić, że się

zatracił!



kaj c ka el

a

— Znajdzie się on, k r e er ic e
Temu gwoli uczynią się kroki…

¹¹²

r — w górę, wzwyż.

¹¹³

a (forma bezosob.) — dziś popr.: można, jest słuszne.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Wk a aj c r ka ic ki

—

i

aj ie! zaraz państwu służę…

  

— Co Pan robić chcesz? panie Durejko!



yc

c

— Egzekucji przyszedł czas i wigor¹¹⁴…

  

  

— Sędzia swoje ma prawne widoki —

  

— Dojrzał Sędzia coś prawnika okiem —

 

Poetka

Klemens ma wzrok bystry, lecz niekiedy
Unosi go natchnienie…

  

i y

— Małżonek,

Jeśli poetycką e

miewa,

To może ko-habitacji skutkiem,
Skoro pani domu robi wiersze — —

Pies

 

— Ach! ten drobny dla pieska nagrobek,
Uroniony przypadkiem…

  

— A którego nam nie wygłoszono —

 

— To naśladowanie z Lamartine'a!

   



— em niesłuszniej ze strony poetki
Ukrywać dwóch laurów latorośle…

  

eli i i

a ale y

— Niech pan swoje także doda słowo
Do naszych próśb… niech pani wstawi się…
O wydeklamowanie nagrobka
Dla wiernego pudla z D rej W li!

  

— Może lepiej czekać aż do chwili,
Gdy zapalą fajerwerk…

   



— Wytwornie‼

¹¹⁴ i r — tu: energia.



  



Pierścień Wielkiej Damy





Cóż zaszło znów…

 

— To głos jest Sędziego…

 

Naczelnik policji i straż…

  

Co to?…

 

Klemens energicznie rzecz zagaił.

- 

c

c

al

ry

Pan Durejko sprowadził policję!

Kradzież

   



— Skoro poszukiwanie ma powód,
Zbyt pośpiechu nie należy ganić,
Niezwłoczność z takowym stanem sprawy
W parze idzie, dla r yc y

ia myc ,

Lub które odgadnąć arcyłatwo!

  

— Ależ Marii spokój — domu godność…

- 

Brak tych względów u niektórych osób
Nazywa się e er i

i rem

 

— Sędzia wyjątkowym jest przez tytuł,
Wiek i położenie w społeczeństwie:
Co roztrząśnie on, roztrząśnie nieźle.

Sędzia, Prawnik

  

— Niepokoję się o nerwy Marii…

 

im

— Czy istotnie, że jest tak wrażliwa…

   



— Zróbmy salon na stronie — —

   



— Hrabinę

Uprośmy, by pozostała z nami
Deklamacji posłuchać — i kwita!

 

maj c i k

era

ie

— Panienki mam zwyczaj w takim razie
Do ogrodu posyłać po kwiatki,

Młodość



  



Pierścień Wielkiej Damy



By majowy wiek oddalić nieco
Od jesiennych nawałności¹¹⁵ życia.



i

a r a al

— Skoro taki jest urzędu rozkaz!…





a r

— Dlatego że służba dawna w domu
Mnie,

e

ciągle szykanuje,

Sąd, Sprawiedliwość,
Obyczaje, Sługa, Pan

Czy mam być już przeto podejrzanym?
— Szczególny to rodzaj prawa u was.
Podobny wypadek był w am r
(Gdzie z Margrabią jeździłem) — tam, kiedy
Zgubił perłę ambasador perski,
Tak samo panowie, jak i słudzy,
Ci, co znajdowali się pod ów czas,
Obszukani byli równo-grzecznie…

D

ac ie

A jeśli przypadkiem z Panów który
Chustkę z krzesła podejmując — w kieszeń
Wsunął pierścień⁇ szczególne coś ra
Macie tutaj… lecz są i e sądy!…



r a aj c

rami

ra i

— Niech Pani hrabina zechce chwilkę
Wydalić się a

…

D

y r e rami

ra i y

— Klementynko!

erc twemu Panią arry zlecam…



  

— Jest ci to i prawda — czemuż tylko
Służący być mają pod prawami?…

Sprawiedliwość, Obyczaje,
Pan, Sługa

 

c i

— Bynajmniej — i owszem! wszyscy, wszyscy…
Którzy podczas gry przytomni byli…

  

ia aj c

i a

— Nigdy w domu moim nie myśliłam
Podobnego doznawać aontu!
Tak bardzo się czuję poniżoną — —
— Ani widzę, jak przeprosić zdołam
Gości moich — — to wielkie nieszczęście!

 

Nie ma nic w tem — Durejki pośpieszność
I konieczna forma…

¹¹⁵ a a

ś — burza, nawałnica.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

Ach! Durejko!…



ie aj c

al

Nic zabawniejszego, jak panowie
Z powywracanemi kieszeniami!

Kradzież

Każdy składa w kapelusz drobnostki,
Które miał przy sobie — jak w grze a y.

 

— Bawić się nie trzeba tym widokiem,
Który Pani arry jest niemiły…

ś ie k

r

i m

Niech Panienki pójdą admirować¹¹⁶
Na werandzie bliski słońca-zachód
I fiołków poszukają w trawie…

   

r

ik

licji

ra

i

ia c

al

  

— Jeszcze tylko Pan

ak

k i koniec…

- 

— Ja się rewidować nie pozwalam!



(Po nitce do kłębka dochodzimy…)

- 

— Słowo moje wystarczać powinno —
Zwłaszcza, że nie grałem…

  

— Pan, co więcej,

Trzymałeś fanty —

- 

— Ja nie pozwalam!



kr aj c r k

i r

ak

k a

(Zdaje się, że pistolet — — ostrożnie!)

- 

— Tylko je

nabity kulą!

  

le ie

— Dość —

Niech wnijdzie¹¹⁷ straż…

¹¹⁶a mir a (z .) — podziwiać.
¹¹⁷

ś — dziś: wejść.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

yci aj c r k

ie e ia

— Mak-Yks jest mój krewny…

- 

— Krewny bardzo daleki —



ś ie

— Daleki —

  

— Szczegóły te są nam obojętne:
Nabita broń — w czasie poszukiwań —
A wpierw niepozwolenie rewizji —
Oto czego dotyka się urząd.
W mi Pra a, pojmany pan jesteś — —

  

ie

c

— Ależ, Panie! jam nie pozwoliła —
Mnie się podobało zgubić pierścień…

  

— Ubliżeniem to domowi nie jest.



— Pani raczy swę uwagę zwrócić,
Że tu dzieci z całej okolicy

Plotka

Są przytomne — że w dzieci naturze
Leży mówić o zdarzeniach drobnych
A wybitnych — że stąd będzie

ieś ¹¹⁸…

  

j

ie i a ieraj c i

i a ia

— Powieść jest już!… już osoby w mieście,
Które przyszły oglądać fajerwerk
(Zgotowany jawnie i będący
Dla dzieci jedynie utajonym),
Stojąc rzędem przed podmurzem willi,
Uważały straż miejską i urząd —
I zapewne domysły zwiększone
O niejasnem zdarzeniu się szerzą.
— Niewstrzymalne są trafu następstwa
(My zaś to wytwornie znać musimy
Wprost z przyczyny naszych powinności).

 

Co najgorsza, skoro takie gadki
Nie miewają rozwikłania wątku —
Durejkowa, och! takich nie cierpi…
Gadki — gadki!… z których potem naraz
Osławienia powstają realne…

P c ylaj c i

ra i y

¹¹⁸

ieś — tu: opowieść, plotka.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Szczerem sercem to pani hrabinie
Przedstawuję¹¹⁹ — acz czułość podzielam.

c

ili

— Splendor Domu pewno umie cenić

leme y a Wy ie

D rejk …

Nauka, Obyczaje

W moralności, również, nie pomiernie
Dozwalała sobie ona ćwiczeń,
Ochmistrzynią będąc pensji panien!



Ubliżeniem to nie jest Domowi.
Tak

y ej r mi w urzędu ustach.

Trzeba wszakże, by tu Sędzia dodał:

Szaleństwo, Szaleniec

Daj c

aki e ami ra i ie

— Że pojmany miewa

… jest to

ra em r e i ia y…

  

mac i al ie

— Tak jest —

Krewny mój niekiedy obłęd cierpi…

- 

r

ie

— Nigdy!… wcale… uwłócząc¹²⁰ mu zewsząd,
Niechże losy choć tyle zostawią,
Że aria em nie jest…

— Skąd ten pozór?

D

r

ika

— Proszę błahych nie spisywać zeznań,
Zwłaszcza, iż

a na mej jest osobie

Sąd, Prawnik

Popełnionym — i że względność aka
Może być na korzyść gwałcącego…

  

— W razie akim, zeznanie to cofam.

D

ie

— Nie widzę tu bowiem

ka ia…



— W takim razie cofnąć konieczna jest¹²¹.

D

(Kto się zgubić chce, ma zawsze drogę!)
I to według mnie

em zwie się…

Zdrada, Kłamstwo

- 

D rejki

Zaś

co Pan robisz, i co potem

Łagodzisz niezgrabnie,

według mnie

Dobitniejszą się mianuje nazwą!

¹¹⁹ r e a

j — dziś popr. forma  os. lp cz.ter.: przedstawiam.

¹²⁰

c c — uwłaczając mu, obrażając go.

¹²¹k iec a je (forma bezosob.) — dziś: jest konieczne.



  



Pierścień Wielkiej Damy



— Zapomniało się już bowiem — widzę:
Że są zła określeń niemające.
Te zaś pełniąc, jest się r y

i ym!

D

y kic

Skrócę Wam treść…

Tajemnica

y ile iem

— resztę sił zdobywszy —

Iż

ra a y em c c y¹²²…

Głód, Bieda, Bezdomność

Pr y ia a

— dzień cały

Wyjątkowe odbierałem ciosy —
Mieszkanie mnie wreszcie usunięto:
A nikogo nie zastałem w domu
Z powinnych mych, lub dla mnie przyjaznych.

  

ry aj c i c ś m i

— Mak-Yks…

- 

— wstyd mnie jest, zaiste, wyznać…

  

c r k

— Mak-Yks! ja Ci ar a am pierścień!

- 

ra i y

— Niech Hrabina raczy nie przerywać —

Dalej ci

c

ia a ie

— Wstyd zaiste… y a …

— iż miałem myśl,

Samobójstwo

aj mi iej

¹²³ myśli e

ś ia a

To jest — skończyć wszystko je ym r a em!
Rzecz, której (nim zajdzie) mogą ludzie
Wzbronić — i la e
Rewidować się nie pozwoliłem — —

ki a y r e

ra

y a i le

— Oto broń jest — —

Głód, Chleb

i ej kie e i

— to zaś… są to jeszcze

amki c le

i yc

e

…

ś ie

D ie r ec y te… niech tłumaczą wszystko!

Jestem… c

iek: cóż do tego ra

,

Że się słaby człowiek gdzieś zastrzela!

¹²²c c y — głodny, wygłodzony.
¹²³ aj mi iej y — najpospolitszy.



  



Pierścień Wielkiej Damy



  

r

ieraj c ak a

— Cała przeto sprawa, znów, jak pierwej…

  , 

  



ie aj c

r

i

— Pierścień Pani! pierścień znaleziony‼…
Doprawdy, że szczególniejszym trafem

Światło

Na świecznika gałązce bronzowej¹²⁴,
Przy złamanej i zgasłej tam świecy,
Zawisnął jak gwiazda!





— W tańcu skoro

Pękła nić, na której grały dzieci,
Wyprysnął widocznie…





— świecę strącił

I zastąpił jej blask diamentem!

 





— Chodźcież państwo! zobaczyć, jak śliczny!
Nikt r k am ie

ra i

!…

 

— Chodźmy! chodźmy… zdarzenie szczególne.



a c ie iem

— Drabinkę przystawić — rzecz najprostsza!





— Sędzia zawsze ma na

y k środki.



y ie aj c

— Drabinkę z werandy ogrodową…

  

ak

k a

— Panu! naprzód, a potem Hrabinie,
Przedstawuję wymówki, acz

y ie

e r y r

ika…

Urzędnik

D

ra y

— Ustąpcie!

Wyc

  

r

ika

Żegnam go.

  

aj c r k

ak

k

i

Lepszego zdrowia życzę…

¹²⁴ r

y — dziś popr.: brązowy, z brązu.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Wyc

i

  



 

r y

j c

ak

k a

— Panie! wszyscy…

r e aj c la ś

a licac je

Panie! wszyscy są aj ci ra em,
Pozwól, abym

iekiem się zajął:

Czy nie chcesz D k ra?…

  

ie

c i

ie e ia

Zaraz — obok —

Jest mój

i ier y

i al — — Doktór

Tam zostawa¹²⁵ zawsze — a może być,
Że i sam Pr i cja …

Pr e rami

je i ie

c

— Co ty cierpisz⁈

ary

a

i ierścień a acy i a ia a ma ym

lik

r e

ra i

k ra ie

l a

- 

eli i

— To jest ic… przysiędę¹²⁶ ze znużenia —

Pr y ia a

— Czczy¹²⁷ byłem… te złamki — jadłem y k …

A czułem zbyt… lecz… a

i

y k .

D

eli i

— Tylko jeszcze…

a

a

Pa a…

y k i

ie

—

porękę przyjmuję — —

y am

Tu od jutra znieważonym będę.

Obyczaje

Podróż, Wygnanie, Plotka

Wieść dawno już krąży niewstrzymalna,

k r ak i sam twierdzi urzędnik,

Dostatecznie we względzie tym świadom!

P c

ili

Zresztą: strute mam serce… i wesołość…
Poniekąd z-użyty czas i zdrowie —
Pozostało imi

e¹²⁸

a i ¹²⁹…

Honor

  

r

aj c i

miej ca

¹²⁵

a a — dziś popr.: zostaje, tj. przebywa.

¹²⁶ r y i

— dziś popr.: przysiądę.

¹²⁷c c y — głodny, wygłodzony.
¹²⁸ e — dziś popr. forma B. lp r.n.: to, tj. to imię.
¹²⁹ a i — zniesławić.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Mak-Yks! ze mną pierw wszędzie pojedziesz,
Do każdego z Domów w okolicy
I gdzie zwyczaj bywać na przechadzce,
Ażeby Cię obok mnie widziano
Jak bliskiego, którego poważam —
— Nadto jeszcze, sama cię przedstawię,
Żebyś został

kiem

mi e

D

iec y ej zapisanym księgi

W naszem Towarzystwie-Miłosiernem.

- 

kaj c ka el

a

Ja jestem im… jestem Chrześcijanin!

  

milc c

i i

ier e ierścień i i ie

kre

e

e

Mak-Yks! ja ci e

ierścień

ak jak je

W

y a m j r k

ra

…

Ja — ci — tak — go daję… ludzie zamilkną!

Zaręczyny, Kobieta

Słyszysz?— jakie milczenie stało się —

  

ra ie kl kaj c

— Mario! ca k iec ś jesteś
Wyższa od ie ie samej — od dawna
Przeczuwałam Cię…

  

— Mak-Yks! odpowiedz…

- 

k

em

— Pani!

Twój mnie «darowałaś»,

D P

P

…

Kradzież

  

—

ie r y m

byłam‼… lecz na teraz

Nie sam daję Ci pierścień — odpowiedz!

- 

— P

aci kiem ka al Twa ręka

Gdziebykolwiek skłonić się raczyła,

Honor

O! Pani — — czyliżby niesła¹³⁰ z sobą
Najdroższą rzecz, to jest: wolę wolną…?
— Skandalowi — miałżeby

j przyszły

Winnym być

c rad dłużyć

ie?…

P c

ili

— Nie — o! Pani — ja w błąd bym Cię wewiódł¹³¹,
Może bym i zdradził — jak ów, który
Podałby się za r elc

k i

cia¹³²

Dlatego, że właśnie, gdy on celił¹³³,
Piorun odbił sokołowi głowę — —

¹³⁰ ie a — dziś popr. niosła.
¹³¹ e i

— dziś popr.: wwiódł, tj. wprowadził.

¹³² r elc

k i

cia — mistrza strzelców.

¹³³celi — celować, mierzyć z broni palnej do celu.



  



Pierścień Wielkiej Damy



c

ili

— Nie! o! Pani — szlachetna kuzynko,
Wysoko się mylisz, lecz mylisz się:
Szczytność dlatego właśnie jest c y a,
Iż przypadkiem się nie otrzymuje,
Z niebieskiego ona idąc źródła,
Samo-tchnienną i wolną jest zewsząd.

— Spaniałym¹³⁴… któż r e k iec

ś bywa?

Jeśli nie oszukujący wolę własną,
Która w odwet omyla go z czasem?…

— Mężczyzna, który by na razie
Przyjął tak ponętny nadmiar serca,
Okazałby się ylk zręcznym… a,
W

ce ej

ie i

a ym iek

ie rac y em i

r c

ściac

ic y .

Owszem — bywałem niezgrabnym — często!
Niezgrabnym być — może przenosiłem.
Czemu?… niech

… kto jest W

!

  

r

ie

— Słuchaj! — mężczyzny to jest rzeczą
Zamieniać doraźne wzniosłe chwile
W potoczysty i równy ciąg życia.
Lecz, jeśli ty zbyt słabym jesteś —
Mężczyzną jeśli jesteś niedość,
By takowy podjąć obowiązek
— Ja — go — spełnię.

  

a a em

— Mario, jesteś wielka!

 

ra i y

— Pani! pozwól, bym Twemu krewnemu
Danego mu słowa nie dotrzymał —

Poświęcenie, Miłość
niespełniona, Honor, Słowo

Obiecałem mu albowiem podróż
Do nowego-świata, za ocean.
— Obietnicę tę na teraz cofam!

ak

k a

— Słowo złamać — Panie! jest boleśnie.
Ja przyjmuję następstwa… ama em.

  

a r c

c y

eli e

— Prawda! — Panie — że to trud niezwykły,
Co w tej chwili zrobiłeś i robisz:

¹³⁴ a ia y — dziś: wspaniały.



  



Pierścień Wielkiej Damy



(Dla k

k l iek

to podjąłeś)

Szlachetnym jesteś dwakroć, gdy łamiąc
Słowa twe, zostają ci bez skazy.
Chwilkę czekaj, nim ci podziękuję,
Hrabio! — krewnego chcę pierw zapytać
O odpowiedź, na teraz niezbędną…

Pr y

je

ak

k a i ier e

a rami

— Mak-Yks! czy mnie nie kochałeś nigdy?

Miłość, Przestrzeń

- 

k

i c i

jej

— Na tak wielką odległość… — i coraz,
Coraz to niemiłosierniej większą —
Że, zaprawdę, nie wiem, czyli równie
Pod stopami naszemi w cea ii,
Lub gdy

elacj

r y a ujrzę

Spod obcego żagla… nie wiem… czyli
Tenże sam co tu, i co w tej porze,
Nie połączy nas promień…

Istotnie:

Oddalony — zawsze byłem bliskim!
Aż spomiędzy nas miej ce ubiegło,
Aż za miejscem c a poszedł…

Doprawdy:

Tych, co kochają ak lub nie ma dziś,
Lub nie z tego są świata…

  

Nie!… oni,

W aś ie

i

l

mi…

P ka j c alcem a

ak k a

— On mówi

O świętego węzła tajemnicy,
Choć, co mówi?… nie wie…

Miłość

D kre

e

— Ty tak mówisz,

Jak, przed Chrześcijaństwem ielcy l

ie,

Albo ludzie cier i cy iele, mówili
Chrześcijańską-myśl wargami-błędu:
Ty prawdziwie mnie kochasz…

 ,

  ,  



—

a

- 

je

ra i y

ie jej

ie ści k j c

  

a ale y

— Magdaleno! ręki mojej uścisk
Oddaj Hrabi…

— me obiedwie dłonie

Zbyt są mocno zajęte w tej chwili.

    

ie aj c



  



Pierścień Wielkiej Damy



— W pierścień, w pierścień! albo fanty sądzić!

  

— Mój — już nie mój…

  

A mój się mnie znowu

Gdzieś zapodział, i ie ar szukać…

ie

c e y kaj

Ale — patrzcie… w niebie dwa pierścienie
Brylantowe całe!

 

k

era

ie

Całe jak z gwiazd‼!

   

a r c r e l r e k

— Fikcja wyśmienita!…



kak j c

y

Kto jest miłującym narodowość,
Nie używa ikcji… lecz

a ia…

   



— Udanie-ogniste!‥ ani słowa…

   



— Ani słowa!… że nie ma co mówić…

ie y iel ś

r c a

r

e

ścia a era

i ia

ie

ia

kim m

l

na przodzie ce y



— Wszystko to coś jak w komedii — która
Moralny ma sens, gdy sie ją zbada.
— Któż albowiem sprawił to?… kto? proszę,
Pierwszym stał się

em… kto tu jest

Sprężyną? — czyli zrządzenia energią?
Czyli osią?… a kto jednak

D

D W

?…

— Że nareszcie attykiem¹³⁵ już spytam:

mac i ¹³⁶!… któż tu jest⁇…

c

ili

— Durejko‼

W aś ie

c

ili

k rej D rejk am

ie ara i

k

a k r y a a a a

¹³⁵a yk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej; a ycy m — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się

prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli.

¹³⁶e mac i a (łac. e e mac i a: bóg z maszyny) — kategoria wprowadzona do dramatu przez Eurypidesa,

cudowne pojawienie się na scenie bóstwa, które rozwiązuje akcję.



  



Pierścień Wielkiej Damy



Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go
swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami
(przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione
są na licencji

Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach . PL

.

Źródło:

http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/pierscien-wielkiej-damy

Tekst opracowany na podstawie: Cyprian Kamil Norwid, Pierścień wielkiej damy, Skł. gł. w księgarni J. Mort-
kowicza, Warszawa 

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyowa
wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Kurzep, Aleksandra Sekuła, Dorota Kowalska, Marta Niedział-
kowska, Weronika Trzeciak.

Okładka na podstawie:

fotologic@Flickr, CC BY .

We r yj W l e ek ry
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz
wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy
je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.

ak m e

m c

Przekaż % podatku na rozwój Wolnych Lektur: Fundacja Nowoczesna Polska, KRS .
Pomóż uwolnić konkretną książkę, wspierając

zbiórkę na stronie wolnelektury.pl

.

Przekaż darowiznę na konto:

szczegóły na stronie Fundacji

.



  



Pierścień Wielkiej Damy

