materiały do wykładów
cz. II
Prof. dr hab. Andrzej L. Małecki
Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki
Katedra Chemii Nieorganicznej
WA
AÅšCIWOÅšCI CHEMICZNE METALI
podsumowanie (1)
metale w związkach chemicznych występują na dodatnich
stopniach utlenienia (+1 do +8)
brak reakcji
kwas beztlenowy
METAL sól + wodór
kwas tlenowy
sól + produkty
redukcji kwasu
WA
AÅšCIWOÅšCI CHEMICZNE METALI
podsumowanie (2)
H2
METALE WODORKI
tlenki (O2-)
O2
METALE nadtlenki (O-O)2-
ponadtlenki (O-O)-
WA
AÅšCIWOÅšCI CHEMICZNE METALI
reakcje metali z węglem
C
METALE W
GLIKI
acetylenki Me(+) (ChC)2- (sp)
węgliki o strukturze analogicznej do grafitu (sp2)
węgliki o strukturze analogicznej do diamentu (sp3)
węgliki o strukturze analogicznej do sieci metalu
węgliki o strukturze analogicznej do grafitu (sp2)
węgliki o strukturze analogicznej do diamentu (sp3)
W
GLIKI METALI - przykłady
acetylenki (ChC)2- CaC2, MgC2
węgliki o strukturze grafitu C8Br, CxOy ( tlenek grafitu )
węgliki o strukturze diamentu SiC, Al4C3
węgliki o strukturze metalu
TiC, VC
Li, Na, K, Rb, Cs, Fr
LITOWCE ns1
Reaktywne miękkie metale o niskich temperaturach topnienia,
małej gęstości i silnych właściwościach redukujących, tworzące w
zwiÄ…zkach kationy M+, otrzymywane drogÄ… elektrolizy stopionych
soli.
POTENCJAA
JONIZACJI
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
Li Na K Rb Cs
reaktywność
potencjał jonizacji
/aJ
LITOWCE
PROMIENIE ATOMOWE
I JONOWE
300
250
200
atomowe
150
jonowe
100
50
0
Li Na K Rb Cs
r(at), r(jon) /pm
LITOWCE - reakcje
O2
H2
Li2O
LiH, NaH, KH
Na2O+Na2O2
K2O2
N2
Cl2
LiN LiCl, NaCl, KCl
Li, Na, K
H2O
C
kwasy tlenowe
i beztlenowe
LiOH, NaOH, KOH Li2C2
sole + H2
BERYLOWCE Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra
ns2
Lekkie metale, których reaktywność wzrasta ze wzrostem
liczby atomowej. W związkach najczęściej tworzą jony M2+
(za wyjątkiem berylu, który nie tworzy takiego jonu
odbiegając swoimi właściwościami od pozostałych
pierwiastków tej grupy).
s s
Mg2+
Be
Cl Cl- Cl-
Cl
BERYLOWCE
POTENCJAA
JONIZACJI
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
Be Mg Ca Sr Ba
reaktywność
/
potencjał jonizacji aJ
BERYLOWCE - reakcje
O2
MgO, CaO, BaO
H2O
Mg(OH)2, Ca(OH)2,
Ba(OH)2 (+ H2)
MgH2, CaH2, BaH2
H2
Mg, Ca, Ba
N2
C
kwasy tlenowe
i beztlenowe
MgC2, CaC2, BaC2 Mg3N2, Ca3N2, Ba3N2
sole + H2
PIERWIASTKI BLOKU d
konfiguracja elektronowa:
konfiguracja elektronowa:
ns2(1)(n-1)dx
ns2(n-1)d10
(xg4 lub 9 oraz g ns2(n-1)d10 )
pierwiastki przejściowe cynk, kadm, rtęć
Pierwiastki metaliczne, różniące się na ogół wysokimi
temperaturami topnienia i gęstością, występujące w związkach
na różnych stopniach utlenienia.
PIERWIASTKI BLOKU d
200
promienie atomowe
180
4 okres
5 okres
160
6 okres
140
120
0 5 10 15
promienie atomowe /pm
PIERWIASTKI BLOKU d
stopnie utlenienia
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
III II-IV II-V II-VI II-VII II II II I II
III III III II
Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd
II-IV II -VI III,IV II I II
III III-V III,IV
VI-VIII IV
VI
La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg
II -VI III-VII III,IV II I
III IV IV III,IV I
VI-VIII IV
II
VI III
PIERWIASTKI BLOKU d
charakterystyczne właściwości
Tworzenie tzw. związków kompleksowych wynikające z istnienia
niezapełnionych orbitali typu d.
Zmienność stopnia utlenienia przejawiająca się w częstym
udziale jonów tych metali w reakcjach utleniania i redukcji.
Zdolność do tworzenia wielu związków niestechiometrycznych
(wodorki, węgliki, azotki, siarczki, tlenki).
Wzrost właściwości kwasowych ze wzrostem stopnia utlenienia
jonu.
PRZYCZYNY NIESTECHIOMETRYCZNOÅšCI
Zburzenia regularności sieci krystalicznej o rozmiarach rzędu
rozmiarów elementów tworzących kryształ (jonów, atomów
lub czÄ…steczek) to....
DEFEKTY PUNKTOWE
atomowe elektronowe
dotyczą wyłącznie sytuacji
dotyczą całego atomu,
zwiÄ…zanych z zachowaniem siÄ™
jonu lub czÄ…steczki
elektronu w sieci krystalicznej
DEFEKTY ATOMOWE
sieć idealna
DEFEKTY ELEKTRONOWE
sieć idealna
Ni2+ Ni3+
ATOMOWE DEFEKTY PUNKTOWE
defekt Schottky ego
sieć idealna
wakancja wakancja
kationowa anionowa
kation
anion
ATOMOWE DEFEKTY PUNKTOWE
defekt Frenkla
sieć idealna
kation
międzywęzłowy
wakancja
kationowa
kation
anion
PIERWIASTKI BLOKU d
właściwości kwasowe amfoteryczne i zasadowe
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
III II II II II II II II I II
III III III IV III II
IV IV IV VII
V VI
Zr Mo Ru Ag Cd
IV VI VII I II
W Re Pt Hg
VI VII IV II
ŻELAZO Fe właściwości fizyczne i chemiczne
Żelazo jest srebrzystoszarym, ciągliwym i kowalnym metalem o
gÄ™stoÅ›ci 7,9 g cm-3, topiÄ…cym siÄ™ w temperaturze ok. 1540°C.
Występuje w trzech odmianach alotropowych.
otrzymywanie:
Żelazo otrzymuje się w tzw. procesie wielkopiecowym, w którym
tlenki żelaza redukuje się koksem. Użyty węgiel (koks) jest
paliwem potrzebnym do podtrzymania wysokiej temperatury
pieca, reduktorem tlenków żelaza i wchodzi w skład tzw.
surówki.
powietrze
koks (C) koks (C)
powietrze
CO
Fe + C (> 2%)
Fe2O3
surówka
CO,CO2
CO,CO2
Fe + C (< 2%)
stal
ŻELAZO Fe właściwości chemiczne
Żelazo jest metalem dość aktywnym chemicznie w
temperaturze pokojowej. Reaguje po ogrzaniu z siarkÄ…,
fosforem, fluorowcami i parÄ… wodnÄ….
FeX2, FeX3 FeS, Fe2S3
siarka
X=F2, Cl2, Br2, I2
Fe
fosfor
H2O
FeO(OH)F
e(OH)2
FeP, Fe3P
Fe(OH)3
ŻELAZO Fe właściwości chemiczne (cd.)
Żelazo tworzy związki z borem,
węglem, azotem i krzemem.
FeB
Fe3C
bor
węgiel
Fe
azot
krzem
Fe2N, Fe4N
FeSi
Żelazo nie reaguje z powietrzem w temperaturze pokojowej,
natomiast po ogrzaniu pokrywa się warstwą tlenków. Rozpuszcza
się w kwasach nieutleniających i rozcieńczonym kwasie
azotowym, Żelazo występuje w związkach na +2 i +3 stopniu
utlenienia.
MIEDy
Cu właściwości fizyczne i chemiczne
Miedz
jest metalem o czerwono-różowej barwie, mało aktywnym
chemicznie. Wykazuje dobrą ciągliwość i kowalność, jest też
bardzo dobrym przewodnikiem elektryczności i ciepła.
otrzymywanie:
powietrze
siarczki miedzi
tlenki miedzi
(rudy)
redukcja
rafinacja
miedz
czarna
miedz
Cu
elektrolityczna (zanieczyszczona)
MIEDy
Cu właściwości chemiczne
Miedz
z powietrzem w temperaturze pokojowej reaguje
powoli pokrywajÄ…c siÄ™ cienkÄ… warstwÄ… czerwonego Cu2O. W
obecności wilgoci i CO2 tworzy się zielona warstwa
hydroksowęglanów (np. Cu2(OH)2CO3), chroniąca miedz

przed dalszym działaniem innych czynników (patyna). Miedz

Å‚atwo reaguje z fluorowcami tworzÄ…c odpowiednie halogenki.
Miedz
nie rozpuszcza siÄ™ w kwasach beztlenowych.
Miedz
w związkach występuje na +1 i +2 stopniu utlenienia.
BOROWCE B, Al, Ga, In, Tl
ns2p1
Borowce są pierwiastkami o zróżnicowanych właściwościach
fizycznych i chemicznych.
niemetal metal
amfoteryczny
B Al Ga In Tl
właściwości metaliczne
najtrwalsze stopnie utlenienia i tworzone jony:
B(+III) Al3+ Ga3+ In3+ (1+) Tl+ (3+)
nie tworzy jonu B3+
GLIN Al właściwości fizyczne i chemiczne
Glin jest srebrzystobiałym, kowalnym i ciągliwym metalem,
o własnościach amfoterycznych, gęstość 2,7 g/cm3,
temperatura topnienia 660°C. W zwiÄ…zkach chemicznych
występuje przede wszystkim +3 stopniu utlenienia.
otrzymywanie: elektroliza stopionego Al2O3 (+Na3AlF6)
podstawowe reakcje (ilustracja amfoteryczności):
Al + HCl t AlCl3 + H2
Al + NaOH + H2O t Na[Al(OH)4] + H2
tetrahydroksoglinian sodu
GLIN Al
właściwości chemiczne
Al + Br2 t AlBr3
glin Å‚atwo reaguje z fluorowcami:
Stężone kwasy utleniające (np. HNO3) nie reagują z glinem.
ALUMINOTERMIA
...... metoda wydzielania metali i stopów (np. chromu,
manganu, żelaza) z tlenków tych metali, wykorzystująca ich
reakcjÄ™ z granulowanym lub sproszkowanym glinem. Znaczny
efekt cieplny tej reakcji pozwala na wytopienie wolnego
metalu, na którego powierzchni pływa Al2O3.
Al + Cr2O3 t Al2O3 + Cr
GLIN Al
reakcje
CH3OH
powietrze, H2O
Al(CH3O)3 brak reakcji
< 800°C
NaOH
powietrze
NaAlO2+H2 Al 2O3 + AlN
> 800°C
Al
O2
HCl
AlCl3+H2 Al2O3
> 800°C
siarka > 400°C
Cl2
fosfor
AlCl3 Al2S3 AlP
100°C
> 400°C
FORMY WYST
POWANIA NIEMETALI
wodór woda, węglowodory i pochodne
hel gaz ziemny, atmosfera
bor boraks Na2B4O7·10H2O
CO2, CH4, węglowodory, materia ożywiona,
węgiel
wapieÅ„ CaCO3, dolomit CaCO3·MgCO3
atmosfera (N2), azotany (saletry NaNO3,
azot
KNO3), materia ożywiona
FORMY WYST
POWANIA NIEMETALI
O2 (atmosfera), woda i inne tlenki, sole kwasów
tlen
tlenowych, wodorotlenki, materia ożywiona
fluor fluoryt CaF2, apatyty Ca5(PO4)3(OH,F)
neon Ne (atmosfera)
SiO2 (kwarc), krzemiany,
krzem
glinokrzemiany
fosfor fosforyt Ca3(PO4)2, apatyty, materia ożywiona
FORMY WYST
POWANIA NIEMETALI
S (siarka rodzima), siarczki (piryt FeS2, galena
PbS, sfaleryt ZnS), siarczany (gips CaSO4·2H2O ,
siarka
baryt BaSO4, anhydryt CaSO4, sól gorzka
MgSO4), H2S, SO2 (wyziewy wulkaniczne)
chlor halit NaCl (pokłady i woda morska), sylwin KCl
argon atmosfera
realgar As4S4, aurypigment As2S3, arsenopiryt
arsen
FeAsS3
FORMY WYST
POWANIA NIEMETALI
brom woda morska (bromki)
krypton atmosfera
jod woda morska (jodki)
ksenon atmosfera
OTRZYMYWANIE NIEMETALI
wodór (1)
1) elektroliza wody
2) konwersja gazu wodnego:
H2O
C
H2O
C + H2O = CO + H2
(CO+H2) + H2O = CO2 + 2H2
CO2
H2
OTRZYMYWANIE NIEMETALI
wodór (2)
konwersja alkanów:
reakcja metanu z tlenem:
2CH4 + O2 2CO + 4H2
OTRZYMYWANIE NIEMETALI
tlen, azot, gazy szlachetne
CH4 + He
gaz ziemny
powietrze
skroplenie
CH4
metanu
skroplenie
He
destylacja frakcjonowana
O2, N2, Ne, Ar, Kr, Xe
OTRZYMYWANIE NIEMETALI
bor i krzem
~1000-ð1600°ðC
otrzymywanie boru:
BBr3 +ð H2 ¾ð¾ð¾ð¾ð
¾ð®ðB+ð HBr
~500-ð700°ðC
B2O3 +ð Mg¾ð¾ð¾ð¾ð®ðMgO+ð B
¾ð
otrzymywanie krzemu:
C,Mg,Al
SiO2 ¾ð¾ð¾ð®ðSi +ð(CO2,MgO,Al2O3)
¾ð
Na,K,Al
SiCl ¾ð¾ð¾ð®ðSi +ð(NaCl,KCl,AlCl3)
¾ð
4
OTRZYMYWANIE NIEMETALI
fluorowce
fluor elektroliza stopionych fluorków
elektroliza stopionych chlorków
chlor
elektroliza wodnych roztworów chlorków (NaCl)
elektroliza wodnych roztworów bromków
brom
wypieranie bromu: KBr + Cl2 d KCl + Br2
wypieranie jodu: KI + Cl2 d KCl + I2
jod
WA
AÅšCIWOÅšCI FIZYCZNE NIEMETALI
stan skupienia: gazy, ciecze, ciała stałe
gÄ™stość: 8,8·10-6 (H2) - 4,93 (I2) g·cm-3
temperatura topnienia: -255 (H2) do 217°C (Se)
temperatura wrzenia: -269 (He) do 685°C (Se)
WODÓR  podstawowe właściwości
Bezbarwny, pozbawiony zapachu gaz, złożony z cząsteczek H2.
cząsteczki H2 występują w dwóch odmianach:
ortowodór parawodór
1 2 2 3 3
(ð )ð (ð )ð
H(prot), H D (deuter), H T (tryt)
izotopy:
1 1 1 1 1
3
He+ðbð-ð
odmiany alotropowe: BRAK
2
WODÓR  drogi wchodzenia w reakcje chemiczne
H  X wiÄ…zanie typu s
przeniesienie elektronu
H2 + X
H t X (H+X-)
przeniesienie elektronu
H b X (X+H-)
BOR
Bor jest niemetalem występującym w Przyrodzie w postaci kwasu
borowego H3BO3 i lub jego soli. Posiada 6 odmian alotropowych.
O2
H2+ H3BO3 Si + B2O3 B2O3
700°C
SiO2
H2O
S2
F2
B2 S3 BF3
B
20°C
>700°C
X2
>300°C
N2 >900°C
CO
B4C BCl3, BBr3, BI3
>900°C
BN
W
GLOWCE C, Si, Ge, Sn, Pb
Węglowce są pierwiastkami o zróżnicowanych właściwościach
fizycznych i chemicznych, których charakter metaliczny
wzrasta ze wzrostem liczby atomowej.
niemetale metaloidy (półmetale) metale
C Si Ge Sn Pb
trwałość stopnia utlenienia:
+2 C Si Ge Sn Pb
+4 Pb Sn Ge Si C
W
GLOWCE - połączenia z wodorem
C Si Ge, Sn, Pb
silany
XH4
SinH2n+2 (nð15)
węglowodory
alifatyczne
aromatyczne
(łańcuchowe)
alicykliczne
C
nasycone -C-C-
C C
nienasycone  C=C- lub -ChC-
W
GIEL
Pierwiastek niemetaliczny posiadający różne odmiany
alotropowe: diament, grafit, węgiel bezpostaciowy, fullereny i
grafen.
sp2
sp3
diament grafit
fulleren C60
GRAFEN
W
GIEL  podstawowe zwiÄ…zki
Hg(CN)2 t Hg + C2N2
cyjan
+H2S
X2 (X  Cl, Br, I)
-HgS
cyjanowodór
HCN
+H2O
kwas izocyjanowy
HCNaq
kwas
kwas tiocyjanowy
cyjanowodorowy
KRZEM
Metaloid mało reaktywny w niskich temperaturach. Drugi co do
rozpowszechnienia pierwiastek na Ziemi (15%), występujący
praktycznie we wszystkich skałach w postaci SiO2, krzemianów
i glinokrzemianów.
otrzymywanie:
Mg
SiO2 ¾ð¾ð®ðSi +ð MgO
HF ,Al
SiO2 ¾ð¾ð®ðSiF4 ¾ðNa,K¾ð®ðSi
¾ð¾ð
KRZEM - reakcje
Na2SiO3 MgSi SiO2, (SiO)
-H2 +NaOH O2
Mg
S2
SiS2
N2
Si3N4
Si
C
SiC
F2, Cl2, Br2, I2
HCl, HBr, HI
SiHCl3, SiHBr3, SiHI3 SiF4, SiCl4, SiBr4, SiI4
AZOTOWCE N, P, As, Sb, Bi ns2p3
Pierwiastki o umiarkowanej elektroujemności, których
charakter metaliczny rośnie ze wzrostem liczby atomowej. Nie
tworzą prostych anionów, a jedynie bizmut tworzy kation Bi3+.
Cechą charakterystyczną jest tworzenie jonów:
NH+ð,PH+ð,AsH+ð,SbH+ð
4 4 4 4
p
AZOT  podstawowe właściwości
N N
p
Bezbarwny, bezwonny gaz o niskiej reaktywności chemicznej,
która wynika z dużej energii wiązania chemicznego. Jest
podstawowym składnikiem powietrza (ok.78%). Należy do tzw.
biopierwiastków wchodząc w skład białek i kwasów
nukleinowych.
otrzymywanie:
destylacja skroplonego powietrza (skala techniczna)
rozkład termiczny NH4NO2 t N2 + H2O (skala laboratoryjna)
AZOT  reakcje
O2 > 300°C
NO, NO2, N2O4
bezpośrednio
różne
pierwiastki O2
N2
>200°C poÅ›rednio
N2O, N2O3, N2O5
H2
azotki
jonowe (N3-) kowalencyjne
NH3, N2H4
Li3N, Mg3N2 Si3N4, P3N5
międzywęzłowe
Ti, Zr, W
FOSFOR  podstawowe właściwości
Pierwiastek o średnim rozpowszechnieniu na Ziemi (0,19%),
występujący wyłącznie w postaci związków zawierających
metale i tlen (np. Ca3(PO4)3).
Fosfor posiada cztery odmiany alotropowe, fosfor biały, czerwony,
fioletowy i czarny. Odmiana biała jest bardzo reaktywna chemicznie.
otrzymywanie - prażenie fosforytów z piaskiem i węglem:
Ca3(PO4)2 + SiO2 t CaSiO3 + P4O10
P4O10 + C t P4 + CO
FOSFOR  reakcje
P2O3, P2O5
O2
Cl2, Br2
P4O6, P4O10
PCl3, PBr3
H2O
P
kwasy fosforowe
metale
H2
fosforki
Ca3P2, Ni3P, CoP3
PH3
TLENOWCE O, S, Se, Te, Po ns2p4
Aktywne pierwiastki o charakterze niemetalicznym (O,S),
półmetalicznym (Se,Te) lub metalicznym (Po).
Wszystkie tlenowce tworzÄ…
trwałe aniony X2-.
Mimo znacznej aktywności
chemicznej, tlen i siarka
występują w stanie wolnym, co
jest wynikiem procesów
geologicznych (siarka) lub
biologicznych (tlen).
TLEN  podstawowe właściwości
Bezbarwny gaz (temperatura wrzenia: -183°C), bez zapachu,
złożony z cząsteczek O2. Jest najbardziej rozpowszechnionym
pierwiastkiem na Ziemi (47,2%).
ditlen
odmiany alotropowe: O2, O3
tritlen (ozon)
izotopy: 16O (99,8%), 17O, 18O
STRUKTURA OZONU
..
..
O
..
O
.. .. p
..
O O
.. ..
O O
.. ..
..
. +
O +
O
p
p
..
O
. ..
.. ..
O
- O
.. ..
- O
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
struktury rezonansowe czÄ…steczki ozonu
DROGI REAKCJI TLENU
O - 2e- t O2+
tworzenie jonu tlenowego
O + 2e- t O2-
tworzenie jonu tlenkowego O2- *)
O2 +ð 2e-ð ®ð O2-ð
2
tworzenie jonu nadtlenkowego (O-O)2-
O2 +ðe-ð ®ð O-ð
2
tworzenie jonu ponadtlenkowego (O-O)-
*)
faktycznie lub formalnie
Budowa jonu tlenkowego O2-
atom tlenu
jon tlenkowy O2-
1s22s22p6
E
E
1s22s22p4
2p
2p
2s
2s
1s
1s
Budowa jonu nadtlenkowego (O2)2-
jon nadtlenkowy (O-O)2-
czÄ…steczka O2
E
E
s*
s*
2 pz
2 pz
p* p*
p* p*
2px 2py
2px 2py
p2p
p2p
p2p
p2p
x
y
x
y
s2p
s2p
z
z
s*
s*
2s
2s
s2s
s2s
Budowa jonu ponadtlenkowego (O2)-
jon ponadtlenkowy (O-O)-
czÄ…steczka O2
E
E
s*
s*
2 pz
2 pz
p* p*
p* p*
2px 2py
2px 2py
p2p
p2p
p2p
p2p
x
y
x
y
s2p
s2p
z
z
s*
s*
2s
2s
s2s
s2s
SIARKA
Niemetal barwy żółtej, nierozpuszczalny
w wodzie, występujący w kilku
odmianach alotropowych, z których
najważniejszymi są siarka rombowa,
jednoskośna i plastyczna.
JednostkÄ… strukturalnÄ… w odmianach
siarki jest czÄ…steczka S8
96°C
siarka siarka
rombowa jednoskośna
113°C
szybkie chłodzenie
siarka plastyczna siarka ciekła
ogrzewanie
SIARKA - reakcje
SO2
O2
X2
H2O
C
CS2 halogenki
tionylu SO2+
H2SO3
SOX2
O2
M
siarczki MxSy
S
SO3
X2
H2O
X2
H2SO4 halogenki
sulfurylu
SO2X2
SF2, SCl2, S2F2, S2Cl2,
H2
SF4, SCl4, SF6, SCl6
H2S, H2S2
FLUOROWCE F, Cl, Br, I, At ns2p5
HALOGENY
Niemetaliczne pierwiastki o dużych
elektroujemnościach i wynikającej z
tego znacznej reaktywności.
Wszystkie tworzÄ… jony X-. Za
wyjątkiem fluoru występują
także na dodatnich stopniach
utlenienia z zakresu +1 do +7.
otrzymywanie:
elektroliza stopionych halogenków lub
wypieranie mniej aktywnych fluorowców przez
bardziej aktywne
KBr + Cl2 t KCl + Br2
FLUOR
Praktycznie bezbarwny gaz, o przenikliwym zapachu i dużej
aktywności chemicznej.
Jest najaktywniejszym pierwiastkiem dlatego otrzymać go
można wyłącznie przez elektrolizę w środowisku bezwodnym.
W praktyce prowadzi siÄ™ elektrolizÄ™ mieszaniny HF+KF.
Fluor reaguje z większością substancji organicznych i
nieorganicznych już w temperaturze pokojowej, tworząc
zwiÄ…zki typu:
- -
+ +
s -
+
F-
M+
M F -
+ +
-
- -
CHLOR
Żółto-zielony gaz o gęstości większej ok. 2,5 razy od gęstości
powietrza. Jest pierwiastkiem bardzo aktywnym chemicznie.
otrzymywanie:
utleniacz
elektroliza stopionych chlorków
utlenianie chlorków:
Cl- + MnO2 + H+ t Cl2 + Mn2+ + H2O
W związkach chlor występuje na  1, +1, +4, +6 i +7 stopniu
utlenienia. W zwiÄ…zkach o wiÄ…zaniu kowalencyjnym
występuje w tetraedrycznym stanie walencyjnym (sp3).
Najważniejsze pochodne chloru
HCl
chlorki (Cl-)
H2O
H2
metale
kwas solny HClaq
Cl
O2
Cl2O, ClO2, ClO3, Cl2O7
H2O
kwasy tlenowe
HClO, HClO2, HClO3, HClO4
GAZY SZLACHETNE
He  atmosfera, gaz ziemny
występowanie:
Ne, Ar, Kr, Xe - atmosfera
226 222
Ra ¾ðað®ð Rn
¾ð
88 86
Ar  0,93%
Ne  0,0018%
zawartość w atmosferze:
Kr  0,0011%
He  0,0005%
Xe  0,000008%
GAZY SZLACHETNE
reakcje chemiczne
znany jest jeden zwiÄ…zek kryptonu KrF2:
-ð180°ðC
Kr+ð F2 ¾ð¾ð¾ð®ðKrF2
Ksenon tworzy szereg połączeń w bezpośredniej reakcji z
fluorem:
250°ðC
Xe+ð F2 ¾ð¾ð
¾ð®ðXeF2 +ð XeF4 +ð XeF6
w XeF4 i XeF6 reakcji z wodÄ… tworzÄ… tlenek ksenonu(VI)
będący bezwodnikiem kwasu ksenonowego(VI) H2XeO4:
3XeF4 + 6H2O = XeO3 + 2Xe + 1,5O2 + 12HF
XeF6 + 3H2O = XeO3 + 6HF
ZWI
ZKI
CHEMICZNE
ORGANICZNE
NIEORGANICZNE
DALSZE SYSTEMY KLASYFIKACJI
ZWI
ZKI
NIEORGANICZNE
wodorki
połączenia z
tlenem
kwasy
zwiÄ…zki
zasady
kompleksowe
sole
xY < xH (2,20) YHn
xY > xH (2,20) HnY
jonowe
kowalencyjne
metaliczne
MH (M: Li, Na, K, Rb, Cs)
WODORKI JONOWE
MH2 (M: Ca, Sr, Ba)
budowa:
H- H-
M+ M2+
H-
otrzymywanie:
700
M+ð H2 ¾ð500-ð¾ð°ðC®ð MH (ðMH2)ð
¾ð ¾ð
WODORKI JONOWE podstawowe właściwości
występowanie w stanie stałym lub ciekłym
małe ciepła tworzenia (< 100 kJ mol-1)
duża reaktywność w stosunku do donorów protonów
M+H- + H+X- = MX + H2
donor protonu
(kwas)
przykład:
LiH + HCl = LiCl + H2
WODORKI
podstawowe właściwości
KOWALENCYJNE (1)
występowanie przede wszystkim w stanie gazowym
lub ciekłym, rzadziej w stałym;
reaktywność i charakter chemiczny wodorków
kowalencyjnych zależy od polaryzacji wiązania X-H;
wyróżnia się dwa rodzaje wodorków kowalencyjnych:
X(-)-H(+) X(+)-H(-)
HCl, H2O, H2S SiH4, B2H6, MgH2
WODORKI
KOWALENCYJNE (2)
w wodorkach X(-)-H(+) wodór ma zwykle charakter kwasowy
np. HCl (tendencja do oddawania protonu H+ )
HCl + NaOH = NaCl + H2O
w wodorkach X(+)-H(-) wodór ma charakter zasadowy
np. SiH4 (tendencja do pobierania protonu H+)
SiH4 + 2H2O = SiO2 + 4H2
Amoniak NH3
N
otrzymywanie:
H
(metoda przemysłowa)
N2 + 3H2 ›ð 2NH3
H
H
(metody laboratoryjne)
NH4Cl + Ca(OH)2 d NH3 + CaCl2 + H2O
Amoniak NH3
właściwości fizyczne i chemiczne (1)
bezbarwny gaz o charakterystycznym zapachu, Å‚atwo ulegajÄ…cy
skropleniu na bezbarwną ciecz, w której NH3 dysocjuje wg
równania:
2NH3 ›ð ðNH+ð +ð NH-ð
4 2
jon
jon
amidkowy
amonowy
jon amidkowy jest bardzo mocną zasadą (akceptorem protonów),
mocniejszą niż OH-
NH-ð +ð H+ð ›ð NH3
2
Amoniak NH3
właściwości fizyczne i chemiczne (2)
amoniak bardzo dobrze rozpuszcza siÄ™ w wodzie (700 dm3 NH3
w 1 dm3 wody w 20°C)
w roztworze wodnym NH3 obserwuje siÄ™ tworzenie
jonów amonowych i wodorotlenkowych:
NH3 +ð H2O›ð NH+ð +ðOH-ð
4
nie obserwuje siÄ™ powstawania czÄ…steczek NH4OH
w 0,1M roztworze NH3 tylko 1% czÄ…steczek tworzy jony amonowe
ZwiÄ…zki krzemu z wodorem  silany
struktura silanów jest analogiczna do
SinH2n+2 nð15
struktury węglowodorów nasyconych
H H H
otrzymywanie silanów prowadzi
się w środowiskach bezwodnych
Si Si Si
H
H
i beztlenowych:
H H H
3(ciecz )
Mg2Si +ð HBr ¾ðNH ¾ð®ðSinH2n+ð2
¾ð¾ð
ZwiÄ…zki krzemu z wodorem  silany
podstawowe właściwości
wszystkie silany reagują gwałtownie z tlenem
(powstaje SiO2 i H2O)
w reakcji z wodÄ… zachodzi hydroliza czÄ…steczkowa:
SiH4 + H2O d SiO2·xH2O + H2
w reakcji z fluorowcowodorami:
SiH4 + HCl d SiClH3 + SiCl2H2 + SiCl3H
chlorowcosilany
powstawanie siloksanów:
H3Si - Cl + H  O  H + Cl  SiH3 d H3Si  O  SiH3 + 2HCl
WODORKI METALICZNE
...to zwiÄ…zki powstajÄ…ce w wyniku egzotermicznych
reakcji metali bloku d i f z wodorem, których rezultatem
jest powstawanie związków stałych o wzorze ogólnym
MeHx (x zwykle nie jest liczbÄ… naturalnÄ…) wykazujÄ…cych
wyraz
ne właściwości metaliczne
H2
Ti ¾ð¾ð®ðTiH1,7
wodorki niestechiometryczne
H2
Zr ¾ð¾ð®ð ZrH1,9
H2
wodorek stechiometryczny
U ¾ð¾ð®ð UH3
POA

CZENIA PIERWIASTKÓW Z TLENEM
tlenki  zwiÄ…zki zawierajÄ…ce jon tlenkowy O2- *)
nadtlenki  zwiÄ…zki zawierajÄ…ce jon nadtlenkowy (O-O)2-
ponadtlenki  zwiÄ…zki zawierajÄ…ce jon ponadtlenkowy (O-O)-
*)
faktycznie lub formalnie
Otrzymywanie połączeń pierwiastków z tlenem (1)
Wszystkie pierwiastki, za wyjÄ…tkiem helu, neonu i argonu,
tworzą połączenia z tlenem, chociaż nie wszystkie z tych
związków można otrzymać drogą bezpośredniej syntezy z
pierwiastków
bezpośrednia synteza:
Li + O2 d Li2O Mg + O2 d MgO N2 + O2 d NO2
2 2
K ¾ðO , ¾ð K ¾ðO , ¾ð¾ð
¾ð300°ðC®ðK2O2 ¾ðspalanie®ðKO2
¾ð
Otrzymywanie połączeń pierwiastków z tlenem (2)
utlenianie związków
O2 (10 MPa), 400°ðC
nadtlenek
SrO ¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð SrO2
®ð
O2 , V2O5 , 250°ðC
SO2 ¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð SO3
®ð
O2 , 20°ðC
NO ¾ð¾ð¾ð¾ð NO2
®ð
tlenki
powietrze, 400°ðC
FeS2 ¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð¾ð Fe2O3 +ð SO2
®ð
CO2 , 300°ðC
MnO ¾ð¾ð¾ð¾ð®ð Mn3O4
Otrzymywanie połączeń pierwiastków z tlenem (3)
rozkład termiczny związków zawierających tlen
rozkład tlenków
rozkład wodorotlenków
900°ðC
>ð200°ðC
Co3O4 ¾ð¾ð¾ð CoO +ð O2 Al(OH)3 ¾ð¾ð¾ð®ð Al2O3 +ð H2O
®ð
450°ðC
>ð200°ðC
CrO3 ¾ð¾ð¾ð Cr2O3 +ð O2 Ni(OH)2 ¾ð¾ð¾ð®ð NiO +ð H2O
®ð
rozkład soli kwasów tlenowych
~300°ðC
Zn NO3 2 ×ð6H2O ¾ð¾ð¾ð®ð ZnO +ð NO +ð NO2 +ð O2 +ð H2O
(ð )ð
~950°ðC
CaCO3 ¾ð¾ð¾ð®ð CaO +ð CO2
Połączenia fluoru z tlenem
Elektroujemności fluoru i tlenu wynoszą odpowiednio: xO = 3,44
i xF = 3,98, dlatego w związkach tych pierwiastków tlen tworzy
formalnie jon dodatni
+ + +
OF2*) -
-
- - 103°
- - -
-
2F2 + 2NaOH = OF2 + 2NaF + H2O
*)
bezbarwny gaz, temperatura wrzenia  145°C, trwaÅ‚y do 250°C
TLENKI XmOn EFEKT:
brak reakcji
+kwas
kwasowe
sól z pierwiastkiem X w anionie
+zasada
sól z pierwiastkiem X w kationie
+kwas
zasadowe
brak reakcji
+zasada
sól z pierwiastkiem X w kationie
+kwas
amfoteryczne
sól z pierwiastkiem X w anionie
+zasada
brak reakcji
+kwas
obojętne
brak reakcji
+zasada
TLENKI XmOn EFEKT:
brak reakcji
+HCl
Na2SO4
kwasowe
sól z pierwiastkiem X w anionie
+NaOH
SO3
sól z pierwiastkiem X w kationie
+HCl
CaCl2
zasadowe
brak reakcji
+NaOH
CaO
ZnCl2
sól z pierwiastkiem X w kationie
+HCl
amfoteryczne
sól z pierwiastkiem X w anionie
+NaOH
ZnO
Na2[Zn(OH)4]
brak reakcji
+HCl
obojętne
brak reakcji
+NaOH
CO
TLENKI o budowie jonowej M(+)O2-
M+ðO2-ð
2
M2+ðO2-ð
2
M3+ðO3-ð
2
warunek istnienia:
(xO  xMe) > l2,1
należą do tlenków zasadowych:
Na2O + H2O d 2NaOH
CaO + 2HCl d ðH2O + CaCl2
warunek istnienia:
TLENKI o budowie
(xO  xMe) < l1,7
kowalencyjnej
sÄ… to tlenki kwasowe:
N2O5 + H2O d HNO3
SO2 + H2O d H2SO3
lub amfoteryczne:
SnO + 2H+ d Sn2+ + H2O
SnO + 2OH- + H2O d
[Sn(OH)4]2-
Przegląd właściwości najważniejszych tlenków
tlenki pierwiastków bloku s
reakcje z wodÄ…:
reakcja gwałtowna
Me2O + H2O d MeOH
MeO + H2O d Me(OH)2 *)
*)
BeO nie reaguje z wodÄ…, MgO reaguje powoli
WODA (H2O)
podstawowe właściwości
Bezbarwna ciecz, bez zapachu
(t. top. 0°C, t. wrz. 100°C,
t. kryt. 374°C)
1
0,99987
3,98°C
0
temperatura /°C
-
gęstość /g cm
3
WODA (H2O)
podstawowe właściwości
Woda należy do związków dość łatwo wchodzących w reakcje
chemiczne. Reaktywność wody wynika z:
istnienia dwóch wolnych par elektronowych, które
mogą angażować się w wiązania chemiczne
..
H O
.. H
zdolności do zachowywania się jako donor jonów wodorowych i
wodorotlenowych
HOH + Cl2 t HCl + HClO HOH + Na t NaOH + H2
..
..
.... to substancje złożone z cząsteczek
HYDRATY
(jonów) związku i cząsteczek wody.
- -
-
X -
Sposoby wiÄ…zania wody
-
w hydratach
- -
Y
- -
-
X -
-
- -
- -
-
X -
-
- -
Me(+)
Y
- -
-
Me(+)
X -
-
- -
H
O
H
Przegląd właściwości najważniejszych tlenków
tlenki pierwiastków bloku d (1)
O2-
( (
stopnie utlenienia:
V2+ðIII)O3-ðII)
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
III IV II II II II II II I II
III III IV III II
IV IV VII
V VI
Zr Mo Ru Ag Cd
IV VI VII I II
W Re Pt Hg
VI VII IV II
Przegląd właściwości najważniejszych tlenków
tlenki pierwiastków bloku d (2)
podstawowe właściwości:
ciała stałe słabo rozpuszczalne w wodzie
właściwości kwasowe tlenku rosną ze wzrostem
stopnia utlenienia metalu
kwasowość
II III IV VI
CrO Cr2O3 CrO2 CrO3
tlenek słabo tlenki tlenek
zasadowy amfoteryczne kwasowy
Przegląd właściwości najważniejszych tlenków
tlenki pierwiastków bloku p (1)
stopnie utlenienia wybranych pierwiastków w
tlenkach, stany skupienia i rozpuszczalność:
kursywa oznacza
rozpuszczalność w
B C N O F
wodzie
III II, IV I,II,III,IV,V I
Al Si P S Cl
III IV III, V IV, VI I,III,IV,VII
stały
Ge As
ciekły
IV III, V
gazowy
Sn Sb
II, IV III, V
Pb Bi
II, IV III
p
TLENEK W
GLA CO
C O
p
otrzymywanie: CO2 + C = 2CO
Bezbarwny, pozbawiony zapachu gaz, silnie toksyczny.
utlenianie
CO + O2 t CO2 CO + Cl2 t COCl2
fosgen
tworzenie kompleksów właściwości redukujące
CO + Ni t [Ni(CO)4] Fe2O3 + CO t FeO + CO2
tetrakarbonylek
niklu
DITLENEK W
GLA CO2
p p
O C O
otrzymywanie: C + O2 = CO2 CaCO3 = CaO + CO2
>900°C
Bezbarwny gaz, bez zapachu, nie podtrzymujÄ…cy palenia, toksyczny
przy zawartości w powietrzu > 10%. Słabo rozpuszczalny w wodzie.
-ð
CO2 +ð H2O›ðCO2(aq) ›ðH2CO3 ›ðH+ð +ð HCO3
-ð 2
HCO3 ›ðH+ð +ðCO3-ð
Posiada słabe właściwości utleniające:
Mg + CO2 t MgO + C
TLENEK GLINU Al2O3
Ciało stałe, nierozpuszczalne w wodzie, o temp. topnienia
>2000°C, wystÄ™pujÄ…ce w kilku odmianach krystalicznych. W
Przyrodzie występuje jako minerał korund o wysokiej twardości
(z domieszkami Cr2O3 lub TiO2 znany jest jako rubin i szafir) .
Al(OH)3 t Al2O3 + H2O
otrzymywanie:
Al2O3 jest tlenkiem o właściwościach
amfoterycznych:
AlCl3
Al2O3
Na(AlO2)
TLENEK AZOTU(II) NO
NO jest bezbarwnym, reaktywnym
gazem, co wynika z jego struktury
elektronowej.
otrzymywanie:
N2 + O2 t NO (r. endotermiczna)
Pt
4NH3 + 5O2 4NO + 6H2O
redukcja azotanów:
-ð
3Cu +ð 2NO3 +ð8H+ð =ð3Cu2+ð +ð 4H2O+ð 2NO
TLENEK AZOTU(II) NO - właściwości chemiczne
NO + O2 t NO2
utlenianie:
tworzenie kompleksów:
K3[Fe(CN)6] + NO t K2[Fe(CN)5NO] + K+ + CN-
zdolność do tworzenia kationu nitrozylowego NO+
NO ›ð NO+ + e-
NO(HSO4)
kwas
nitrozylosiarkowy
TLENEK AZOTU(IV) NO2
O
Brunatny, silnie toksyczny gaz o ostrym
zapachu ulegajÄ…cy dimeryzacji w temperaturze
132°
N
< 100°C.
2NO2 ›ð N2O4
NO2 jest tlenkiem kwasowym, ale nie jest
O
bezwodnikiem żadnego konkretnego kwasu:
-ð
2NO2 +ð H2O=ð NO-ð +ð NO3 +ð 2H+ð
2
NO2 mając 17 elektronów walencyjnych (nieparzysta liczba)
Å‚atwo tworzy tzw. jon nitroniowy
NO2 ›ð NO+ð +ðe-ð
2
DITLENEK KRZEMU SiO2
Jeden z najbardziej rozpowszechnionych związków na Ziemi,
występujący w trzech odmianach krystalicznych: kwarc,
trydymit i krystobalit, posiadajÄ…cy wiele odmian form
uwodnionych SiO2·nH2O (np. agat, chalcedon).
SiO2 jest tlenkiem kwasowym, chociaż jest nierozpuszczalny
w wodzie:
2NaOH + SiO2 = Na2SiO3 + H2O
4NaOH + SiO2 = Na4SiO4 + 2H2O
TLENKI SIARKI(IV) i (VI) SO2 i SO3
sp2
O O
125° S 120°
O
S
O O
TLENKI SIARKI(IV) i (VI) SO2 i SO3
otrzymywanie:
V2O5 (kat.)
S + O2 t SO2
SO2 + O2 SO3
W temperaturze pokojowej SO2 jest gazem a SO3 cieczÄ….
Tlenki te w rekcji z wodÄ… tworzÄ… kwasy:
SO2 + H2O t H2SO3 SO3 + H2O t H2SO4
CechÄ… charakterystycznÄ… sÄ… reakcje podstawiania jednego atomu
tlenu dwoma atomami fluorowca:
SO2 + Cl2 ðt SOCl2 SO3 + Cl2 ðt SO2Cl2
chlorek tionylu chlorek sulfurylu
definicja Arrheniusa
KWASAMI HnR nazywamy substancje,
które w roztworach wodnych dysocjują na
jony wodorowe H+ i aniony reszt
kwasowych Hn-x Rx-
H3PO4 ›ð H+ +
H2PO-ð
4
H2PO-ð ›ð H+ +
HPO2-ð
4 4
HPO2-ð PO3-ð
›ð H+ +
4 4
definicja Arrheniusa
ZASADAMI Me(OH)n nazywamy
substancje, które w roztworach
wodnych dysocjujÄ… na kationy metali
Men+ (lub jony [Me(OH)n-x]x+) i aniony
wodorotlenkowe OH-
dysocjacja jednostopniowa
Ca(OH)2 ›ð Ca2+ + 2OH-
Mg(OH)2 ›ð Mg(OH)+ + OH-
dysocjacja wielostopniowa
Mg(OH)+ ›ð Mg2+ + OH-
definicja Brönsteda
i Lowry ego
KWASEM jest substancja (lub jon),
która w reakcji dostarcza proton (jest
donorem protonu)
NH+ð +ð NaOH®ð NH3 +ð H2O +ð Na+ð
4
HClO4 ®ðH+ð +ð ClO-ð
4
definicja Brönsteda
i Lowry ego
ZASAD
jest substancja (lub jon),
która w reakcji pobiera proton (jest
akceptorem protonu)
NaOH+ð HCl®ð NaCl+ð H2O
NH3 +ð H+ð ®ð NH+ð
4
definicja Lewisa
KWAS  jon, atom lub substancja, która
jest akceptorem pary elektronowej
ZASADA - jon, atom lub substancja, która
jest donorem pary elektronowej
H+ :O:H-
H:O:H
kwas zasada
:
:
:
:
KWASY HnR
(w sensie Arrheniusa lub Brönsteda)
BEZTLENOWE TLENOWE
HnX (HO)nHmXOr
SA
ABE MOCNE
w roztworach dysocjujÄ… w roztworach dysocjujÄ…
częściowo całkowicie
MOC KWASÓW (1)
Jako umowną miarę mocy kwasów można przyjąć wartość
stałej dysocjacji Kd(1)
*)
[H+ð ][Hq-ð1R-ð]
Kd(1) =ð
HqR ›ð H+ + Hq-1R-
[HqR]
Liczba atomów wodoru, które mogą ulec odszczepieniu
w wyniku dysocjacji nosi nazwę protonowości kwasu
Czym mocniejszy kwas tym większa
wartość stałej dysocjacji Kd(1)
*)
[x] to stężenia równowagowe jonów i cząsteczek
REAKCJE KWASÓW Z METALAMI
brak reakcji
kwas
beztlenowy
sól + wodór
kwas sól + produkty
tlenowy redukcji kwasu
REAKCJE KWASÓW Z METALAMI przykłady
brak reakcji
Cu
kwas
beztlenowy
Zn
ZnCl2 + H2
HCl
Zn(NO3)2 + H2
Zn
kwas Cu(NO3)2 + NO +
tlenowy NO2 + H2O
Cu
HNO3
SZEREG NAPI
CIOWY METALI
Szereg, w którym ustawiono metale w kolejności malejącej
reaktywności, nosi nazwę SZEREGU NAPI
CIOWEGO
METALI
Li > K > Ba > Ca > Na > Mg > Al > Zn > Cd > Co > >
Ni > Fe > H > Cu > Ag > Au
w reakcji z kwasami nie
wypierajÄ… wodoru
można ten szereg traktować umownie jako szereg rosnącej
 szlachetności metali
KWASY BEZTLENOWE HnX
n (ð 3) spolaryzowanych wiÄ…zaÅ„ s H(+)  X(-) ,
budowa:
czyli xX > xH (2,20)
dysocjacja w roztworach wodnych:
n=1
HI ¾ðrozcienczony®ðH+ð +ð I-ð
¾ð¾ð¾ð
¾ð
HX d (›ð) H+ + X-
HF›ð H+ð +ð F-ð
n > 1
HnX ›ð H+ + Hn-1X-
H2S›ð H+ð +ð HS-ð
Hn-1X- ›ð H+ + Hn-2X2-
HS-ð ›ð H+ð +ð S2-ð
Hn-2X2- ›ð H+ + X3-
Kwasy beztlenowe HnX - otrzymywanie
ogólne metody polegają na otrzymaniu HnX i rozpuszczeniu
go w wodzie
otrzymywanie HnX:
bezpośrednia synteza H2 + X d HnX
H2 + Cl2 d HCl H2 + S d H2S
rozkład soli kwasów HnX w reakcji z mocnymi kwasami
NaCl + H2SO4 d HCl + NaHSO4 FeS + HCl d FeCl2 + H2S
Najważniejsze kwasy beztlenowe HnX  właściwości
kwasy fluorowcowodorowe
100
80
60
40
20
0
HF HCl HBr HI
Kwasy fluorowcowodorowe wykazują słabe właściwości redukujące
(za wyjątkiem HF, który nie jest reduktorem):
utleniacz + HX d X2 + inne produkty
KMnO4 + 16HCl = 5Cl2 + 2MnCl2 + 2KCl + 8H2O
maksymalne stężenie
roztworu wodnego /%
Najważniejsze kwasy beztlenowe HnX  właściwości
kwas fluorowodorowy HF
właściwości kwasu fluorowodorowego znacznie odbiegają od
właściwości pozostałych kwasów fluorowcowodorowych co jest
wynikiem istnienia silnych wiązań wodorowych w roztworach HF
asocjacja
F-H...F-H d H2F2
wiązanie wodorowe jest tak mocne, że H2F2 zachowuje się jak
czÄ…steczka zwiÄ…zku chemicznego ulegajÄ…c w roztworze wodnym
dysocjacji:
-ð
H2F2 ›ðH+ð +ð HF2
co umożliwia istnienie wodorosoli takich jak np. KHF2
Najważniejsze kwasy beztlenowe HnX  właściwości
kwas siarkowodorowy H2S
kwas siarkowodorowy to roztwór wodny siarkowodoru H2S.
1 dm3 wody rozpuszcza 3,15 dm3 H2S (15°C)
Jest bardzo słabym kwasem dwuprotonowym (K1d l 10-7)
o właściwościach redukujących:
H2S + I2 d HI + S
H2SO4 + H2S d S + SO2 + H2O
z zasadami tworzy sole i wodorosole:
KOH + H2S d KHS + K2S + H2O
KWASY TLENOWE - budowa
elementy struktury:
atom tlenu połączony z atomem
atom wodoru połączony z
centralnym i z atomem wodoru
atomem centralnym poprzez tlen
wodór kwasowy
atom centralny
atom tlenu połączony
z atomem centralnym
atom wodoru połączony
bezpośrednio z atomem centralnym
Cl S P O H
KWASY TLENOWE
przykłady budowy
HClO
HClO3
s
H2SO4
s+ðp
H2SO3
H3PO4
H3PO3 H3PO2
KWASY TLENOWE  reguły dotyczące mocy
Kd(q+ð1)
ð10-ð4 -ð10-ð5
(HO)nHmXpOr
Kd(q)
wartość Kd zależy od liczby dodatkowych atomów tlenu r
r Kd(1) Moc kwasu przykład
3 > 102 b. duża (HO)ClO3
2 l 10-2 duża (HO)2SO2
1 10-2  10-3 średnia (HO)2SO
0 10-7,5  10-9.5 mała (HO)Cl