Historia ustrojów szkolnych
5.10.2012r.
Terminarz zajęć:
5.10; 26.10; 9.11; 23.11; 7.12; 21.12; 11.01; 18.01
11.01 – zaliczenie, forma pisemna, 3 pytania
18.01 – wpisy do kart
!!!
Dyżury: wtorek 10
00
– 11
30
, ul. Pomorska 46/48, pokój 105, budynek B
Problematyka wykładów:
1. Specyfika historii wychowania jako nauki i przedmiotu kształcenia pedagogicznego.
2. Nowatorska koncepcja szkolnictwa w Polsce w czasach KEN.
3. Oświata w Europie w XIX wieku.
4. Systemy szkolne na ziemiach Polskich pod zaborami.
5. Od dualistycznego do jednolitego systemu szkolnego w Drugiej Rzeczypospolitej.
Literatura:
1. Litak S., „Historia wychowania” tom I, Kraków 2004
2. Draus J., Perlecki R., „Historia wychowania” tom II
3. Mauersberg S., Walczak M., „Szkolnictwo polskie po II Wojnie Światowej”
4. Wroczyński R., „Dzieje oświaty polskiej po 1945r.”
Ustrój szkolny
to ogół instytucji szkolnych i pozaszkolnych powołanych do
oddziaływania pedagogicznego na dzieci, młodzież i dorosłych.
Zakres i zadania historii wychowania jako nauki:
Historia wychowania jest dyscypliną pedagogiczną, zajmującą się analizą rozwoju teorii
i praktyki oświatowej w aspekcie historycznym.
Historia wychowania wyróżnia następujące nurty badawcze:
historię rozwoju ustrojów szkolnych;
analizę poglądów i działalności wybitnych pedagogów;
historię idei pedagogicznych.
Na historię szkolnictwa i oświaty zwrócono uwagę w połowie XIX stulecia pod
wpływem tendencji badawczych pozytywizmu i rozwoju nauk przyrodniczych.
Tendencje te niosły ze sobą:
kult faktów
kult rzeczywistości, dostępnej obserwacji i doświadczeniu
Równocześnie okres ten charakteryzuje się we wszystkich krajach Europy wielkimi
przemianami i rozwojem społeczeństwa na szeroką skalę, także w zakresie rozwoju wszelkich
typów ustrojów szkolnych.
Historię wychowania zaczęto pojmować różnie ze względu na metody opracowania
badanego materiału.
Wyrazem tego są dwa przeciwstawne stanowiska:
opisujące
wyjaśniające
Opisujące (dyskryptywne)
Zwolennicy postawy opisującej uważali za podstawowe zadanie historii możliwie
gruntowny i dokładny opis badanych faktów i rzeczywistości historycznej.
Wyjaśniające
Znaczyło nie tylko pokazać, jak wyglądała praktyka czy teoria wychowania w
przyszłości, lecz przede wszystkim wytłumaczyć, dlaczego tak było, dlaczego tak, a nie
inaczej wychowywano i dlaczego takie, a nie inne głoszono poglądy pedagogiczne.
Przy wyjaśniającym sposobie ujmowania faktów minionej przeszłości badacz nie
traktuje zjawisk jako:
izolowanych,
oderwanych,
niezależnych,
nieuwarunkowanych.
Szuka związków i zależności pomiędzy:
teorią i praktyką pedagogiczną a innymi dziedzinami życia i nauki,
badano przyczyny takiej a nie innej rzeczywistości historycznej,
ustalano prawidłowości procesów historycznych i prawa rozwoju
dziejowego.
Historyk bada zależności w ścisłym powiązaniu z innymi procesami. Pozwala to na
naukowo pogłębione i istotniejsze zrozumienie przeszłości na poznanie i wytłumaczenie
genezy zjawisk historycznych, na uchwycenie w ich przebiegu pewnej prawidłowości
i typowości, jak również na wyodrębnienie cech swoistych.
W tej postawie tkwią pewne niebezpieczeństwa:
Grozi jej zbyt daleko posunięty subiektywizm w domysłach.
Wysuwanie zbyt dowolnych ogólnych założeń i syntez.
Zastępowanie
naukowego
tłumaczenia
przyczynowego
przez
spekulatywne hipotezy historiozoficzne.
Źródła i opracowania z zakresu historii wychowania
Poważniejsze studiowanie historii wychowania umożliwiają wydawnictwa źródłowe
oraz opracowania monograficzne i szersze zarysy podręcznikowe.
Za początki polskiej historii wychowania, można uznać próby opisania dziejów
Uniwersytetu Krakowskiego przez Jana Brożka (1585-1652).
Z początków Oświecenia pochodzi łacińskie dzieło ks. M. Światkowskiego,
podejmujące m.in. zarys rozwoju szkół wyższych poczynając od starożytności,
wydane około 1765 roku.
Kolejna ważna publikacja, to dzieło Hugona Kołłątaja „Stan oświecenia
w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta II” wydane w 1841 roku.
„Zasady edukacji i instrukcji podług Niemeyera:, to wydane przez pijara
E. Czarnieckiego w 1808 roku tłumaczenie znanej w Europie księgi
A. H. Niemeyera.
Znane dzieła to także „Historia Szkół w Koronie i Wielkim Księstwie
Litewskim”, Józefa Łukaszewicza powstająca w 1849-1852 roku.
„Chowanna” – Bronisława Trentowskiego w 1842 roku – pierwsza polska
synteza dziejów wychowania.
Inne wybitne nazwiska to: A. Karbowiak, S. Łempicki, S. Kott.
Piśmiennictwo polskie nie doczekało się większych serii wydawniczych źródeł do
dziejów historii wychowania. Są natomiast stosunkowo dość liczne źródłowe studia
monograficzne, odnoszące się do:
poszczególnych epok historycznych,
konkretnych zjawisk edukacyjnych,
funkcjonujących instytucji wychowawczych.
Z zakresu myśli pedagogicznej wydano kilkadziesiąt tomów w 20-leciu
międzywojennym jako wydawnictwa seryjne:
Biblioteka Przekładów Dzieł Pedagogicznych Książnicy Atlas i Biblioteka
Dzieł Pedagogicznych Naszej Księgarni.
W latach 50-tych XX wieku Zakład Narodowy im. Ossolińskich podjął się wydawania
serii tłumaczeń na język polski klasyków myśli pedagogicznej pod nazwą: Biblioteka
Klasyków Pedagogiki.
Znaczenie historii wychowania w kształceniu pedagogicznym
Historia wychowania
– dziedzina wiedzy, która pozwala zrozumieć związek zjawisk
pedagogicznych z:
podłożem społeczno-kulturalnym epoki i kraju,
wyrabia zmysł i perspektywę historyczną,
zaszczepia kult dla postępowych tradycji na polu wychowania,
jest więc wdzięcznym terenem dla kształcenia postaw patriotyzmu i tolerancji
u przyszłych pedagogów.
Zagadnienia na zaliczenie !!!
1. Określenie czym są ustroje szkolne, definicje ustroju szkolnego, definicja historii
wychowania i jej zadania.
2. Problematyka, którą uprawia współczesna historia wychowania.
3. Metodologia badań historycznych – analiza źródeł. Na czym polega stanowisko
opisujące, a na czym wyjaśniające.
4. Błędy w stanowisku wyjaśniającym.
5. Źródła do badań historii wychowania.
6. Znaczenie historii wychowania w kształceniu pedagogicznym.
1
Historia ustrojów szkolnych 26.10.2012
Przekształcenia ustroju szkolnego w czasach nowożytnych
Typy szkół w średniowieczu:
parafialne
katedralne
klasztorne
Szkoły parafialne
:
Zakładano przy większych kościołach. Pierwsze znane zarządzenia dotyczące
obowiązku utrzymywania szkół przy wszystkich kościołach wydał w 797r.
cesarz Karol Wielki. Pierwotnym celem tych szkół było danie podstaw
wykształcenia przyszłym kapłanom.
Podstawę programową miało stanowić tzw.
trivium
, uzupełnione muzyką (śpiew
kościelny). W rzeczywistości program szkół parafialnych zróżnicowany był w zależności od
położenia, rozległości i zasobów parafii. W miastach gdzie szkoła parafialna miała służyć
młodzieży mieszczańskiej, zakres przekazywanej wiedzy wykraczał często poza potrzeby
Kościoła i bywał dostosowany do potrzeb tej warstwy społecznej.
Szkoły realizowały następujący program:
Gramatyka
była najważniejsza, gdyż miała za zadanie przygotować do poprawnego
wypowiadania się wg podanych zasad i reguł.
Retoryka
była nauką poprawności pisania pism kancelaryjnych, podań do urzędów itp.
Dialektyka
eksponowała wartości wiary w poznaniu świata i człowieka. Zwracała uwagę na
dogmaty, to jest prawdy wiary, które trzeba uznać.
gramatyka łacińska
dialektyka
retoryka
Trivium
„Trzy drogi”
2
Wyższy stopień kształcenia w szkołach średniowiecznych nosił nazwę
quadrivium
i obejmował:
arytmetykę
astronomię
geometrię
muzykę
Arytmetyka
Uczono jej w bardzo ograniczonym zakresie. Obejmowała w zasadzie tylko 4 działania,
których opanowanie ułatwiało wykorzystanie palców. W niektórych szkołach uczono też
posługiwania się przy bardziej skomplikowanych działaniach
abacusem
, tj. specjalną tablicą
ułatwiającą odróżnianie dziesiątek od setek, setek od tysięcy itd. Poziom nauczania podniósł
się dopiero pod koniec średniowiecza, gdy chrześcijaństwo zaczęło stosować wynalezione
przez Arabów zero.
Astronomia
Poza nazwą, niewiele miała wspólnego z nauką uprawianą w Starożytności. Ograniczała
się głównie do umiejętności obliczania kalendarza świąt ruchomych, do ogólnikowych
definicji poszczególnych planet, omawiania ich cech charakterystycznych oraz roli jaką
odgrywały w boskim wszechświecie.
Geometria
W programie średniowiecznych szkół kościelnych nie była nauką o płaszczyznach czy
figurach, lecz zawierała szczupłe i ogólne wiadomości z dziedziny geografii i opisów Ziemi.
Główny nacisk na lekcjach geometrii kładziono na przyswojenie uczniom dokładniejszych
wiadomości o krajach i miejscowościach wspomnianych w Starym i Nowym Testamencie.
Muzyka
Jej nauka w szkole średniowiecznej polegała głównie na ćwiczeniach i śpiewaniu
„Psalmów” oraz hymnów religijnych, niezbędnych przy odprawianiu różnych nabożeństw.
W średniowiecznym chrześcijaństwie uważano, że szczególnie szkodliwe dla ducha
religijnego są dwie dziedziny wiedzy, które zupełnie wykluczano z programów szkolnych.
Nauki praktyczne:
architektura
inżynieria
medycyna
prawo
Przedmioty te łączyły się ściśle z życiem człowieka na ziemi i mogły przyczynić się,
i to wybitnie, do poprawy warunków jego bytu oraz podniesienia zdrowotności ówczesnych
społeczeństw. Dlatego też z punktu widzenia religii zasługiwały one na pogardę, a nawet
całkowite zapomnienie.
Drugą dziedziną wiedzy, zaniedbywaną całkowicie przez średniowieczne szkoły
kościelne były:
nauki przyrodnicze
3
elementy filozofii materialistycznej
Ponieważ chrześcijaństwo uważało je za niebezpieczne i szkodliwe, sprzeciwiało się
stanowczo przez długie wieki włączeniu ich do programu nauczania.
Na czele szkoły parafialnej stał nauczyciel zwany zazwyczaj
rektorem
, który
w mniejszych parafiach bywał jednocześnie organistą.
Nauczycielowi płacił pleban lub parafianie w:
gotówce
naturaliach
formie dziesięciny
Nauczyciel:
mieszkał przeważnie w szkole,
miał wolny opał,
często przyjmował na stancję zamiejscowych uczniów,
mógł dorabiać pisaniem,
czasem bywał pisarzem gminnym,
miał niewielkie dochody, zwłaszcza w małych, wiejskich parafiach.
W szkołach parafialnych:
w procesie wychowania dominowały kary cielesne,
dominującą metodą w nauczaniu była metoda werbalna (pamięciowa),
uczeń miał za zadanie zapamiętać a nie zrozumieć.
W Polsce szkoły katedralne powstały na przełomie XI i XII stulecia.
W
szkołach katedralnych
uczono czytania, pisania, gramatyki łacińskiej, a także
śpiewu i pieśni kościelnych.
Szkoły katedralne były szkołami publicznymi, tzn. miały obowiązek przyjmowania
wszystkich zgłaszających się kandydatów.
W praktyce jednak kształciły wyłącznie kandydatów do stanu duchownego
w tzw. szkołach wewnętrznych tylko we własnej diecezji,
w tzw. szkołach zewnętrznych dla kleryków innych diecezji oraz dla
kandydatów do zakonu.
Szkoły klasztorne
Rozwijały się najtrudniej i najwolniej. Po śmierci Karola Wielkiego, który zmusił
większość klasztorów na terenie swojego państwa do prowadzenia tych szkół i bezpłatnego
kształcenia w nich chętnych do nauki chłopców, zrezygnowały one w 817 roku
z przyjmowania kandydatów świeckich, natomiast program nauczania przyszłych zakonników
został ograniczony do przedmiotów ściśle religijnych.
4
Średniowieczne
metody nauczania i wychowania
w szkołach kościelnych:
Za najmniejszy wybryk i przekroczenie przepisów czekały uczniów bardzo
surowe kary.
Rózga była w średniowieczu niemal jedynym środkiem wychowawczym
i dydaktycznym.
Średniowieczna teoria głosiła, że dziecko nie ukarane nawet za drobne
przewinienie, nie zazna po śmierci spokoju, dopóki jego zwłokom nie wymierzy
ktoś odpowiedniej kary.
Bito zwykle w soboty wszystkich uczniów bez względu na ich winę.
Uniwersytety
:
Początkowo powstawały na zachodzie Europy.
Ich nazwa pochodziła od łacińskiego słowa „
universitas
”, co oznacza wspólnotę
ludzi nauczających i uczących się.
!!!Zagadnienia
:
1. Charakterystyka kształcenia w średniowiecznych szkołach parafialnych
a. Realizacja podstawy programowej (trivium)
b. Praktyczna realizacja (quadrivium)
c. Sytuacja nauczyciela w szkole parafialnej
2. Charakterystyka szkół katedralnych i klasztornych
3. Średniowieczne metody nauczania i wychowania
4. Specyfika organizacji Uniwersytetów
1
Historia ustrojów szkolnych 9.11.2012
Wiek XVIII słusznie nazwany był „wiekiem rozumu”. W tym okresie żyli i działali
Isaac Newton i francuscy encyklopedyści. Wtedy też powołano „Collegium Nobilium”
i Komisje Edukacji Narodowej. Przede wszystkim jednak wiek XVIII był „wiekiem filozofii”
i epoką Oświecenia.
OŚWIECENIE
Okres w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem, przypadający
na lata 1688 – 1789.
Oświecenie w Polsce dzieli się na 3 okresy:
1. 1733 – 1764 – faza wstępna
2. 1764 – 1795 – faza dojrzała inaczej „czasy stanisławowskie”
3. 1795 – 1822 – faza schyłkowa
Nazwiska kojarzące się z budową szkolnictwa:
Stanisław Potocki (wojskowy, senator, reformator)
Ignacy Potocki (kuzyn Stanisława Potockiego, marszałek, duchowny)
EDUKACJA I NAUKA
W 1740 roku pijar Stanisław Konarski założył Collegium Nobilium dla młodzieży
szlacheckiej. Ogłosił rozprawę „O poprawie błędów wymowy”.
W 1765 roku król Stanisław August Poniatowski powołał Szkołę Rycerską zwaną też
„Akademią Szlachecką Korpusu Kadetów.” Jej komendantem został bliski wówczas
współpracownik Stanisława Augusta książę Adam Kazimierz Czartoryski.
Szkoła przygotowywała do:
służby wojskowej
dawała gruntowną i wszechstronną wiedzę
kształtowała postawy patriotyczne i moralne
Zasady postępowania regulował zbiór norm nazwany „Katechizmem kadeckim”,
opracowanym przez komendanta szkoły, hymnem był wiersz Krasickiego „Święta miłości
kochanej ojczyzny”.
Kierunki filozoficzne w XVIII w.:
1. empiryzm (źródłem jest doświadczenie)
2. racjonalizm (źródłem jest rozum, istnieje to co można wyjaśnić)
3. deizm ( odmiana racjonalizmu)
4. ateizm (kasowanie Boga, jego istnienia nie można wyjaśnić więc go nie ma)
5. irracjonalizm (źródłem są przekonania, intuicje, wiara, instynkt i tradycja)
6. sensualizm (źródłem wiedzy są wrażenia zmysłowe)
7. utylitaryzm (cel postępowania to optymizm, humanitaryzm i krytycyzm)
2
Założenie kolegium szlacheckiego
Konarski za pożyczone fundusze wynajął budynek w Warszawie przy ul. Długiej
i otworzył w nim konflikt szlachecki.
Konarski wykluczył od przyjęcia młodzież wątpliwego szlachectwa lub
młodzież, której ojcowie pozostawali w pańskiej służbie
pobierano wysoką opłatę, bo aż 80 dukatów rocznie
ograniczył ilość wychowanków do 60
na każdych czterech młodzieńców przypadał osobny lokaj
służbie zakazywano używać języka polskiego
książki za paniczem do klasy zanosili lokaje
dla rozrywek oraz fizycznych ćwiczeń istniały gry i przyrządy, bilard, warcaby
osobni „metrowie” uczyli najmodniejszych tańców francuskich i fachtunku
do nauki francuskiego czy niemieckiego przychodził rodowity Francuz czy
Niemiec aby nauczyć dobrej wymowy
zastawa stołowa i jadło było pierwszorzędnej jakości
zakład utrzymywał dla młodzieży najświeższe gazety polityczne francuskie
i polskie
Ideały pedagogiczne Konarskiego:
religijność
sprawiedliwość
pedagogiczna doniosłość
Szereg cnót szczegółowych:
spełnianie obowiązków względem rodziców, przodków, służby, poddanych
sumienność w wypłacaniu najemników, rzemieślników i sług
punktualność w spłacaniu długów
wierność w dotrzymywaniu kontraktów i umów sądowych
staranność w zarządzie majątkiem i powiększanie ojcowizny
pilność w nadzorze rządców i sprawdzaniu rachunków
liczenie się z dochodami z wydatkach na szaty, konie, służbę, powozy, pałace,
biesiady, podarki
sumienne wypłacanie danin i podatków państwowych
gotowość bronienia ojczyzny, religii i króla własnym orężem i mieniem
wystrzeganie się gwałtów, rabunków i rozpusty na wojnie
unikanie gry, pieniactwa i pijaństwa
3
Cechy nauczyciela
Znajomość
gramatyki,
poetyki, retoryki i
podstawy filozofii
Obycie
towarzyskie
Schludność
w ubiorze
Dobre
przygotowanie
do zajęć
Należyte
przygotowanie do
ćwiczeń pisemnych
Odpowiednie
zachowanie w
szkole
1
Historia ustrojów szkolnych 23.11.2012
Program nauki
Nauka w Collegium Nobilium wymagała co najmniej siedmiu lat. Z pięciu klas, które
Konarski wprowadził trzy niższe były roczne, a dwie wyższe trwały po dwa lata.
1. klasa początków łaciny i historii biblijnej
2. gramatyki i historii polskiej
3. początków retoryki i ojczystego prawa politycznego
4. retoryki i polityki
5. filozofii
Młodzież, która zostawała w konwikcie dłużej, kończyła dwuletnią klasę nauki prawa.
Studenci w 1757r. wygłosili w 10 mowach ułożoną przez Konarskiego „Rozmowę o
uszczęśliwieniu własnej Ojczyzny”. Była w niej mowa o:
ulepszeniu i przestrzeganiu praw państwowych
poprawianie edukacji
powiększeniu wojska
podniesieniu gospodarstwa publicznego
zaludnieniu kraju
ochronie chłopa
ożywieniu handlu i przemysłu
reformie waluty
poprawie wymiaru sprawiedliwości
zgodności liberum veto
szanowaniu religii
Warto podkreślić, że dwaj najwybitniejsi patrioci, współtwórcy Konstytucji 3 Maja –
bracia Ignacy i Stanisław Potoccy byli wychowankami właśnie Collegium Nobilium
Konarskiego.
REFORMA SZKÓŁ PIJARSKICH
Wizytacja i Ustawy
Bezpośredni zakres działalności Konarskiego dotyczy tylko zakonu pijarskiego. Starał
się on przede wszystkim wpłynąć na zreformowanie kolegiów prowadzonych przez swoich
współzakonników. W 1741r. ułożył nowy plan nauk dla kolegiów pijarskich. Zaproponował:
wprowadzenie historii powszechnej i ojczystej
geografii, języka francuskiego i niemieckiego
ćwiczenia polskie obok łacińskich
arcydzieła literatury klasycznej
2
Konarski miał swoich zwolenników i przeciwników, lecz mimo wszystko postanowił
przeprowadzić reformę całej polskiej prowincji pijarów, przystosowując ją do prowadzenia
nowoczesnej edukacji. Wybrał się do Rzymu, gdzie przekonał papieża Benedykta XIV o
słuszności swoich pomysłów i uzyskał od niego zgodę na przeprowadzenie wizyty i
zreformowanie zakonu pijarów polskich. Konarski nakreślił szczegółowy projekt konstytucji
zakonnej, który został zbadany i zatwierdzony. Nowa konstytucja została w 1754/55r.
wydrukowana z powagą stolicy Apostolskiej zalecona do urzeczywistnienia. Dzieło to nosiło
tytuł „Ustawy wizytacji apostolskiej”.
Program szkolnej nie uległ zasadniczej reformie. Collegium pijarskie utrzymało swoją
dawną formę:
7 klas (parva, infima, gramatyka, syntaksa, humanitas, retoryka i filozofia)
obejmujących osiem lat nauki, gdyż dwie najniższe klasy przechodzi się w
jednym roku, dwie ostatnie wymagają po dwa lata
utrzymano dawną podstawę – kierunek językowo – retoryczny, któremu
poświęcano 6 lat
Reformy kolegium pijarskiego:
Konarski ograniczył wyłączność łaciny splatając ją z wprawą w używaniu
języka ojczystego
Czytanką Komeńskiego tłumaczy się z łaciny na polski i odwrotnie
Bajki i opowiastki opowiada się w obydwu językach
Przerabianie gramatyki łacińskiej odbywa się tylko w pewnych okresach roku
Przy zadaniach pisemnych nauczyciel winien dobierać tematy, które mają
obchodzić młodzież np. "Listy do nauczyciela” czy „O paleniu zimą w piecu”
Języka greckiego Ustawy do szkół nie wprowadzały
Wielkim postępem było wprowadzenie do szkoły języka polskiego, ale tylko w
roli pomocniczej
Ustawy nakazują dbać o jego czystość, zabraniają makaronizmów, cytaty
obcych pisarzy przekładane są na język polski. Utworzono listę dzieł polskich
autorów, nadających się do lektury m. in. Bielskiego, Kochanowskiego,
Górnickiego, Kazania Skargi
Ustawy wprowadzają drugą nowość do szkoły polskiej, a mianowicie naukę
historii nie tylko kościelnej i starożytnej, ale ojczystej
Pojawia się też w wąskim zakresie geografia, z braku map i atlasów wykładana
pamięciowo
Klasy V i VI stanowiły 3 – letnią całość poświęconą nauce retoryki
Ustawy czynią z retoryki naukę żywą, opartą na doskonałych pozorach,
wypełnioną zdrową i użyteczną treścią
Konarski chciał uczynić z retoryki narzędzie politycznego wychowania
młodzieży
Ostatecznie 2 lata szkoły Ustawy przeznaczają na filozofię
3
Wykład musi być nieskrępowany unikając przy tym krytyki zwróconej przeciw
religii
Ustawy nakazują oparcie fizyki na podstawach matematycznych, wprowadzono
studia algebry i geometrii
Ustawy przenoszą naukę religii do kościoła. Tam prefekt w każdą niedzielę
wykładał przez godzinę katechizm, a dla starszych dogmaty w oparciu o
katechizm trydencki. Biblia została włączona do nauki historii
Ustawy kładły nacisk na tzw. nauki duchowe, czyli odczytywanie i objaśnianie
wstępów z dzieł religijnych – budzących treści
Pijarzy postanowili wprowadzić codziennie w każdej klasie na zakończenie
nauki odbywanie półgodzinnej lektury pobożnej
Konarski zamieścił w programie wiele dzieł poważnych, które oddziaływały na
moralność, m. in. Kazania Skargi i Starowolskiego oraz Reformację obyczajów
polskich
!!!
Cechy nauczyciela
Znajomość
gramatyki,
poetyki, retoryki i
podstawy filozofii
Obycie
towarzyskie
Schludność
w ubiorze
Dobre
przygotowanie
do zajęć
Należyte
przygotowanie do
ćwiczeń pisemnych
Odpowiednie
zachowanie w
szkole
07.12.2012
Szkoły Rycerskie
Szkoła rycerska inaczej zwana Szkołą kadetów rozpoczęła swoje funkcjonowanie 15
marca 1765 r. Pomysłodawcą szkoły był Stanisław August Poniatowski, który pragnął,
aby wychowankowie szkoły w przyszłości pomogli odbudować ojczyznę i
przyczyniali się do jej rozkwitu. Stan ówczesnego społeczeństwa pozostawiał w
poważnym zagrożeniu. Nad interesem państwa dominował interes jednostki, a w
urzędach szerzyło się łapówkarstwo. W okresie panowania króla z dynastii saskiej
elity wyzbyły się wszelkiej moralności. Poniatowski odwołuje się do dokonań St.
Konarskiego. Zamierzał przeprowadzać liczne reformy, by zmienić obszar polskiego
społeczeństwa.
W Szkole Rycerskiej wykształcenie miała zdobywać szlachecka młodzież, którą
później objęłaby stanowiska oficerskie w armii. W Szkole wykładano także
przedmiotu z zakresu wiedzy ogólnej, w myśl hasła głoszonego przez St. Konarskiego,
który twierdził, iż Rzeczypospolitej najbardziej są potrzebni ludzie dobrze
wykształceni.
Program nauczania został przygotowany przy pomocy Johna Lina z Anglii:
Edukacja ogólna miała trwać 4lata;
W szkole nacisk miał być położony również na naukę języków;
Po zakończeniu nauki przedmiotów ogólnych uczniowie przez kolejne dwa lata
kształcili się w kierunkach wojskowych lub kierunku cywilnym;
Dodatkowo uczniowie uczyli się fechtunku, czyli wkładania biała bronią,
szablą, szpadą, tańców, jazdy konnej oraz muzyki. Były to tzw. kunszty.
Adam Kazimierz Czartoryski był komendantem szkoły. Stworzył Katechizm
Kadecki.
Wychowankowie:
Tadeusz Kościuszko;
Julian Ursyn Niemcewicz;
Jakub Jasiński;
Karol Kniaziewicz (generał w Legionach);
Józef Sowiński;
Franciszek Drucki-Lubecki
Szkoła została zlikwidowania 1794r. Udało się jej funkcjonować w I i II rozbiorze
Polski.
Podsumowanie
1. Wiek XVIII był ,,wiekiem filozofii: i epoką Oświecenia;
2. Oświecenie to okres w dziejach kultury polskiej między barokiem a
romantyzmem przypadający na wiek XVIII i początek wieku XIX.
3. Dzięki wielu wybitnym XVIII wiecznym zasłużonym nastąpił rozwój
szkolnictwa, nauk ścisłych, życia politycznego i kulturalnego.
4. Kierunki filozoficzne XVIII w.: empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm,
irracjonalizm, sensualizm, utylitaryzm.
5. W 1740 roku pijar St. Konarski założył COLLEGIUM NOBILLIUM.
6. Wprowadzono sejmiki szkolne, na których uczniowie poruszali poważne
aktualne zagadnienia.
7. Konarski nakreślił reformy zakonu 1754/5 w postaci Ustaw wizytacji
apostolskiej. Reforma całej prowincji pijarów: ograniczona łacina, oczyszczona
retoryka, uwzględniony język polski, wprowadzona historia i geografia a nawet
algebra, geometria i fizyka.
8. W ustawach znajdowały się wzory postępowania dla młodzieży.
9. Ustawa zajmowała się uczniem, sposobem wychowania go i nauczycielem.
10. Szkoła Rycerska (1765) stworzona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU:
1. Charakterystyka epoki Oświecenia w Europie.
2. Cezury czasowe dla polskiego oświecenia.
3. Kierunki w XVIII w. myśli oświeceniowej.
4. Założenie i struktura COLLEGIUM NOBILIUM
5. Ideały pedagogiczne St. Konarskiego.
6. Program nauki COLLEGIUM NOBILIUM.
7. Sejmiki szkolne i ich zadania.
8. Reforma zakonu pijarskiego – wizytacja Ustawy Apostolskiej.
9. Reformy collegium pijarskiego.
10. Omów Ustawy wizytacji Apostolskiej.
11. Organizacja wewnętrznego życia collegium pijarskiego.
12. Wychowanie nauczycieli do zawodu.
13. Cechy dobrego nauczyciela wg. Konarskiego.
14. Charakterystyka
Szkoły
Rycerskiej
(zasady
organizacji,
program,
najważniejsze postacie).
Oświecenie (wiek oświeconych, wiek rozumu) zakładał korzystanie z rozumu w
różnych dziedzinach życia społecznego.
W Europie rozwinął się w XVIII w. i na początku XIX w. we Francji, Anglii i
Niemczech.
W Polsce dzielił się na 3 fazy:
1. Wczesna – lata 40 XVIII wieku – elekcja Poniatowskiego (1764);
2. Dojrzała – czasy stanisławowskie (lata 1764-1795); ważne wydarzenia
polityczne i kulturalne:
Konfederacja barska
I rozbiór Polski
Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja
II i III rozbiór Polski
Założenie Szkoły Rycerskiej
Powstanie Komisji Edukacji Narodowej
Utworzenie Teatru Narodowego
3. Schyłkowa – 1795-1864
Główne idee i wartości: (doczytać na czym polegają)
racjonalizm;
empiryzm;
sensualizm;
ateizm;
deizm;
utylitaryzm - znamionował postawę ludzi oświeceniowych najwyższy cel
postępowania to pożytek jednostki i społeczeństwa( jak największej liczby
jednostek drogą dbając o jednostki dbasz o społeczeństwo) oraz humanitaryzm,
optymizm
i
krytycyzm.
humanizm – postawa nacechowania poszanowaniem życia i ludzi, oszczędzanie
im cierpień;
wolterianizm – zbiór poglądów wyróżnionych w dziełach Woltera, cechuje go
krytycyzm, odrzucenie autorytetów, tolerancja dla różnorodności postaw, a
także libertynizm i racjonalizm;
libertynizm – laicki ruch umysłowy skierowany przeciwko katolicko-
feudalnemu życiu, tradycyjnej obyczajowości; jedno z bezpośrednich źródeł
racjonalizmu oświeceniowego;