CZYM JEST ONEIRONAUTYKA?

Oneiros to po grecku sen, za

ś

nautike oznacza

ż

eglowanie. Podobnie jak akwanautyka to

“

ż

eglowanie pod powierzchni

ą

wody”, kosmonautyka jest “

ż

eglowaniem w kosmosie”, tak

oneironautyka jest słowem oznaczaj

ą

cym “

ż

eglowanie w królestwie snu”. W krajach anglosaskich i w

literaturze naukowej u

ż

ywa si

ę

terminu lucid dream, czyli “jasny sen”, w Polsce terminologia naukowa

nie jest jeszcze okre

ś

lona, ale u

ż

ywa si

ę

zamiennie poj

ęć

“jasny sen” i “

ś

wiadomy sen”.

Co to jest

ś

wiadomy sen? Na czym on polega?

Otó

ż

ś

wiadomy sen to specyficzny rodzaj normalnego, codziennego snu. Jedyn

ą

jego cech

ą

wyró

ż

niaj

ą

c

ą

jest to,

ż

e

ś

ni

ą

cy zdaje sobie spraw

ę

w czasie snu z tego,

ż

e

ś

ni. Zazwyczaj gdy

ś

nimy

jaki

ś

sen, jeste

ś

my przekonani, i

ż

jest on rzeczywisto

ś

ci

ą

, dopóki si

ę

nie przebudzimy. Dopiero po

przebudzeniu u

ś

wiadamiamy sobie,

ż

e to był tylko sen. We

ś

nie

ś

wiadomym wiemy w trakcie trwania

snu,

ż

e to co widzimy i w czym uczestniczymy “to tylko” sen. “Tylko” wzi

ę

te jest w cudzysłów,

poniewa

ż

w rzeczywisto

ś

ci sen nie ulega osłabieniu, nie traci swojej mocy oddziaływania na nas.

Wr

ę

cz przeciwnie, staje si

ę

on bardziej wyrazisty, kolory nabieraj

ą

ż

ycia, pojawia si

ę

jakby

naelektryzowana atmosfera, udziela nam si

ę

niesamowity, ekscytuj

ą

cy nastrój: Oto wiem,

ż

e

ś

ni

ę

.

Ponad połowa ludzi na

ś

wiecie miała takie do

ś

wiadczenie raz, mo

ż

e dwa razy w

ż

yciu. Ma ono

miejsce zupełnie spontanicznie, najcz

ęś

ciej w dzieci

ń

stwie lub młodo

ś

ci. Wi

ę

kszo

ść

jednak szybko o

tym zapomina, nie wiedz

ą

c,

ż

e oto przeszła obok prawdziwego skarbca wiedzy i do

ś

wiadczenia, by

ć

mo

ż

e najwi

ę

kszej przygody swojego

ż

ycia.

“Wtajemniczeni” wiedzieli od tysi

ę

cy lat,

ż

e

ś

wiadomy sen mo

ż

na opanowa

ć

poprzez

ć

wiczenia,

jednak

ś

wiat nauki oficjalnej potwierdził tak

ą

mo

ż

liwo

ść

dopiero przed około dwudziestu pi

ę

ciu laty.

Dlaczego jednak tak szybko ro

ś

nie popularno

ść

jasnych snów?

Ź

ródła tej popularno

ś

ci nale

ż

y prawdopodobnie upatrywa

ć

w fakcie, i

ż

ś

wiadome sny s

ą

nie tylko

niezwykle

ż

ywe, kolorowe, ekscytuj

ą

ce i całkowicie bezpieczne, lecz tak

ż

e poddaj

ą

si

ę

, w bardzo

wysokim stopniu, naszej kontroli. Jest to wspaniałe do

ś

wiadczenie.

Oto zdajemy sobie spraw

ę

,

ż

e

ś

wiat dookoła nas, przedmioty, postacie, wydarzenia s

ą

wytworami

naszego umysłu i mamy nad nimi całkowit

ą

władz

ę

. Mo

ż

emy je przekształca

ć

, powodowa

ć

,

ż

e znikaj

ą

albo si

ę

pojawiaj

ą

. Mo

ż

emy podró

ż

owa

ć

do egzotycznych krain, na inne planety, do innych

ś

wiatów,

odwiedza

ć

m

ę

drców i guru albo naszych ukochanych zmarłych i rozmawia

ć

z nimi, uczy

ć

si

ę

, mo

ż

emy

zaprosi

ć

do erotycznego snu najbardziej wymarzonych, “wy

ś

nionych” partnerów, prze

ż

ywa

ć

ekscytuj

ą

ce przygody itp.

Jasne sny s

ą

ź

ródłem przyjemno

ś

ci, samopoznania, do

ś

wiadczenia i m

ą

dro

ś

ci. Nie s

ą

tylko

“ekscytuj

ą

c

ą

rozrywk

ą

” lub realizacj

ą

“najbardziej ukrytych pragnie

ń

”, jak chc

ą

je widzie

ć

niektórzy, ale

wnosz

ą

w nasze

ż

ycie wi

ę

cej rado

ś

ci, wiedzy i do

ś

wiadczenia oraz powoduj

ą

,

ż

e zaczynamy inaczej

patrze

ć

na siebie samych i nasz

ą

codzienno

ść

. Je

ż

eli nauczymy si

ę

kierowa

ć

swoim post

ę

powaniem

we

ś

nie, to na jawie tak

ż

e b

ę

dziemy mieli wi

ę

cej sił i zaufania do siebie, co pomo

ż

e nam zrealizowa

ć

nasze marzenia w realnym

ż

yciu.

Wszyscy wielcy mistycy i m

ę

drcy

ś

wiata mówi

ą

,

ż

e zwykła

ś

wiadomo

ść

jest jak sen, a prawdziwe

ż

ycie rozpoczyna si

ę

, gdy mamy do

ść

siły i odwagi, aby si

ę

przebudzi

ć

. Przebudzi

ć

we

ś

nie?

Pewien człowiek znalazł jajko orła i umie

ś

cił je w kurniku u siebie w zagrodzie. Mały orzełek wykluł

si

ę

z jajka i zacz

ą

ł dorasta

ć

razem z kurcz

ę

tami. Przez całe

ż

ycie zachowywał si

ę

jak kury, które go

otaczały. Piał, gdakał, dziobał i drapał pazurami w ziemi, jadł robaki i ziarno. Nawet kiedy latał, robił to
niezdarnie i utrzymywał si

ę

w powietrzu tylko par

ę

sekund. Mijały lata i orzeł zacz

ą

ł si

ę

starze

ć

.

Pewnego dnia zauwa

ż

ył na niebie wspaniałego ptaka. Płyn

ą

ł nad chmurami majestatycznie, bez

wysiłku. Był pi

ę

kny i dostojny. “Co to jest?”, zapytał orzeł. “To jest orzeł, król ptaków”, odpowiedziała

kura, “ale przesta

ń

o nim my

ś

le

ć

, on jest inny ni

ż

my”. Tak wi

ę

c orzeł przestał ju

ż

o nim my

ś

le

ć

. Po

wielu latach umarł i do ko

ń

ca

ż

ycia wierzył,

ż

e jest tylko kur

ą

.

Wszystkie religie

ś

wiata mówi

ą

nam,

ż

e ka

ż

dy człowiek jest “duchowym orłem”, ale niewielu

u

ś

wiadamia sobie ten fakt, pozostaj

ą

c do ko

ń

ca

ż

ycia “kur

ą

”, nie wykorzystuj

ą

c ukrytych w sobie

mo

ż

liwo

ś

ci i potencjałów rozwoju. Taki brak samorealizacji owocuje poczuciem bezsensu

ż

ycia, nud

ą

,

smutkiem, chorobami psychicznymi i fizycznymi oraz negatywnymi zjawiskami społecznymi.

Jak zorientujecie si

ę

w trakcie lektury tej ksi

ąż

ki – a przekonacie si

ę

osobi

ś

cie, gdy zaczniecie sami

ć

wiczy

ć

ś

wiadome sny – wzbogacaj

ą

one nie tylko nasze senne do

ś

wiadczenia, ale całe

ż

ycie.

Na pocz

ą

tku omówimy to, co inni my

ś

l

ą

lub my

ś

leli o

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie. B

ę

dzie to krótki

przegl

ą

d najwa

ż

niejszych teorii snu w ró

ż

nych kulturach i epokach. Pó

ź

niej zapoznamy si

ę

ze snem

od strony bada

ń

naukowych, które w ostatnich latach bardzo si

ę

rozwin

ę

ły i stanowi

ą

ogromn

ą

pomoc

w zrozumieniu zjawiska snu, zwłaszcza snu

ś

wiadomego. Kolejnym rozdziałem b

ę

dzie próba uj

ę

cia

psychologicznego, opiszemy najwa

ż

niejsze teorie snu i marze

ń

sennych. Nast

ę

pnie zapoznamy si

ę

z

ć

wiczeniami, które pomog

ą

nam opanowa

ć

umiej

ę

tno

ść

ś

wiadomego

ś

nienia, oraz technikami

pozwalaj

ą

cymi na przedłu

ż

anie czasu trwania tego stanu. W nast

ę

pnych rozdziałach dowiemy si

ę

, w

jaki sposób mo

ż

na wykorzysta

ć

jasny sen w ró

ż

nych zakresach naszego

ż

ycia oraz jak spowodowa

ć

,

by stał si

ę

on narz

ę

dziem naszego osobistego rozwoju.

By

ć

mo

ż

e potraktujecie oneironautyk

ę

jako jedn

ą

z wielu ciekawostek, mam jednak nadziej

ę

,

ż

e

niektórzy z Was, drodzy Czytelnicy, poczuj

ą

, i

ż

oneironautyka to co

ś

, na co czekali przez wiele lat i

zaczn

ą

praktycznie stosowa

ć

ć

wiczenia i rady zawarte w tej ksi

ąż

ce. Powstała ona po to, by zach

ę

ci

ć

do praktykowania sztuki

ś

wiadomego snu i odkrywania samego siebie, swoich mo

ż

liwo

ś

ci i

potencjałów. Od samego czytania, jak smakuje owoc mango, nikt jeszcze nie poczuł jego smaku. Dla
tych, którzy b

ę

d

ą

chcieli pogł

ę

bi

ć

swoj

ą

wiedz

ę

i praktyk

ę

, podamy na ko

ń

cu sposób kontaktowania

si

ę

z informacyjnym centrum ruchu oneironautycznego w Polsce, który rozwija si

ę

coraz bardziej

dynamicznie.

Zaczynamy wi

ę

c nasz

ą

podró

ż

w krain

ę

snu.

SZAMANIZM

Notowany w ostatnich dekadach XX w. rozwój nauki w takich dziedzinach, jak etnografia,

antropologia, psychologia gł

ę

bi i religioznawstwo, jak równie

ż

nowoczesne rozumienie roli mitu i

mitologii w kulturze (Mircea Eliade) sprawiaj

ą

,

ż

e przymiotnik “prymitywna” w odniesieniu do wielu

społeczno

ś

ci archaicznych jest nieuzasadniony.

Ś

wiat mitu, religii i koncepcji filozoficznych cz

ę

sto

wykazuje wysoki stopie

ń

zło

ż

ono

ś

ci i abstrakcji, a je

ż

eli we

ź

miemy pod uwag

ę

fakt, i

ż

ma on za sob

ą

czasami wiele tysi

ę

cy lat historii, powinni

ś

my zrewidowa

ć

i odrzuci

ć

nasze europejskie poczucie

wy

ż

szo

ś

ci. Musimy przyzna

ć

,

ż

e oficjalna zachodnia psychologia i medycyna dopiero w ko

ń

cu

naszego stulecia dochodz

ą

do wniosków, które od tysi

ą

cleci s

ą

elementami tradycji szama

ń

skich.

Z punktu widzenia nauki o sztuce

ś

wiadomego snu jednym z najbardziej ciekawych i inspiruj

ą

cych

przykładów koncepcji szama

ń

skich jest praktyka snu w plemieniu Senoi, które zamieszkuje porosłe

d

ż

ungl

ą

wy

ż

yny

ś

rodkowej Malezji.

Senoiowie tworz

ą

społeczno

ść

, która zadziwia bardzo wysokim poziomem zdrowia, zarówno w

sferze psychicznej, fizycznej, jak i społecznej. Według Kiltona Stewarta, który przebywał w

ś

ród

Senoiów kilka miesi

ę

cy w 1935 r., stan braku konfliktów, przest

ę

pstw, chorób umysłowych i fizycznych

nale

ż

y przypisa

ć

niezwykle zdrowej postawie psychologicznej, na któr

ą

ogromny wpływ miała nauka o

ś

wiecie snu, a wła

ś

ciwie specyficzny kult otaczaj

ą

cy marzenia senne i znaczenie umiej

ę

tno

ś

ci

ś

wiadomego

ś

nienia.

Senoiowie przekonani s

ą

,

ż

e ka

ż

dy człowiek powinien nauczy

ć

si

ę

kontrolowa

ć

swoje marzenia

senne i nauczy

ć

si

ę

ś

ni

ć

ś

wiadomie, aby móc korzysta

ć

z pomocy osób, postaci i mocy, które tam si

ę

manifestuj

ą

. Szczególnie jest to potrzebne, gdy spotyka si

ę

we

ś

nie postacie wzbudzaj

ą

ce l

ę

k. Je

ż

eli

dzi

ę

ki odwadze osobistej i pomocy innych postaci snu uda si

ę

tak

ą

zagra

ż

aj

ą

c

ą

posta

ć

pokona

ć

,

zamienia si

ę

ona w “sprzymierze

ń

ca”, który mo

ż

e pomóc nie tylko we

ś

nie, ale tak

ż

e na jawie.

Z punktu widzenia współczesnej psychologii jest to pogl

ą

d gł

ę

boko uzasadniony, gdy

ż

po

przezwyci

ęż

eniu i zintegrowaniu l

ę

ku, urazu lub kompleksu zostaje uwolniona z pod

ś

wiadomo

ś

ci

dodatkowa energia, słu

żą

ca poprawie zdrowia i rozwojowi osobowo

ś

ci. St

ą

d ogromna rola

psychoterapii w leczeniu nerwic i zaburze

ń

funkcjonalnych, b

ę

d

ą

cych wynikiem stresu, szoku lub

innych negatywnych prze

ż

y

ć

psychicznych.

Według teorii snów Senoiów, w człowieku mieszka pi

ęć

dusz: w sercu sengin, która podtrzymuje

ż

ycie w ciele; w w

ą

trobie jereg, która mo

ż

e podró

ż

owa

ć

w czasie i przestrzeni; hinum, która

odpowiada za funkcje mowy; w głowie ruai, która opuszcza ciało podczas snu oraz w oczach kenlok,
która odpowiada za poznanie zmysłowe i wiedz

ę

praktyczn

ą

. Najwy

ż

ej wtajemniczony, czyli ten kto

osi

ą

gn

ą

ł stopie

ń

halaka (szamana), potrafi sprawi

ć

,

ż

e wszystkie dusze oprócz sengin mog

ą

wyj

ść

poza ciało i współdziała

ć

w

ś

wiecie snu. Halak nie jest w plemieniu Senoiów funkcj

ą

społeczn

ą

(jak

szamani w innych plemionach), lecz stopniem duchowego rozwoju, który ka

ż

dy członek plemienia

mo

ż

e osi

ą

gn

ąć

.

Metody opanowania

ś

wiadomego snu u Senoiów zakładaj

ą

powi

ą

zanie mi

ę

dzy stanem snu i

czuwania oraz docenianie roli snu.

Ka

ż

dego dnia rano rodzina Senoiów zbiera si

ę

i rozmawia o snach z ostatniej nocy, wszyscy

członkowie rodziny bior

ą

w tym udział, a dzieci s

ą

pouczane przez rodziców i starszych, jak

zachowywa

ć

si

ę

w czasie snu, co robi

ć

i jak reagowa

ć

na senne wizje. Szczególne znaczenie maj

ą

dla Senoiów sny nios

ą

ce prze

ż

ywanie przyjemno

ś

ci, które przedłu

ż

a si

ę

, dopóki nie pojawi si

ę

w nich

co

ś

wyj

ą

tkowo pi

ę

knego albo u

ż

ytecznego, czym mo

ż

na by podzieli

ć

si

ę

z innymi. Bardzo cz

ę

sto jest

to taniec lub pie

śń

. Po obudzeniu si

ę

nale

ż

y przedstawi

ć

taki dar innym współplemie

ń

com, a wszyscy

bardzo to doceniaj

ą

i traktuj

ą

z nale

ż

ytym szacunkiem. O znaczeniu snu

ś

wiadczy

ć

mo

ż

e fakt, i

ż

pod

wpływem snu jednego z członków plemienia du

ż

a liczba Senoiów zmieniła swoje zwyczaje zwi

ą

zane z

ubiorem i od

ż

ywianiem oraz zmienił si

ę

status kobiet, które uzyskały równe prawa z m

ęż

czyznami.

Tego typu zmiany zaistniałe pod wpływem jednego snu niemo

ż

liwe byłyby w

ś

ród ludów s

ą

siaduj

ą

cych

z Senoiami.

Poniewa

ż

postacie ze snu s

ą

, według Senoiów, jedynie wcieleniami rzeczywistych mocy

istniej

ą

cych w tamtym

ś

wiecie, nie nale

ż

y dziwi

ć

si

ę

,

ż

e we

ś

nie przyjaciel zachowuje si

ę

wrogo, a

stosunki seksualne zachodz

ą

pomi

ę

dzy członkami rodziny. Wydaje si

ę

,

ż

e przyjemno

ść

seksualna

odgrywa w snach Senoiów du

żą

rol

ę

, a ka

ż

dy sen erotyczny powinien ko

ń

czy

ć

si

ę

orgazmem i

otrzyman

ą

od sennego kochanka pie

ś

ni

ą

, któr

ą

mo

ż

na przenie

ść

do stanu jawy.

Bardzo interesuj

ą

c

ą

teori

ę

snu i wypływaj

ą

ce z niej umiej

ę

tno

ś

ci posiadaj

ą

Punanowie zwani tak

ż

e

Dakajami, koczownicze plemiona

ż

yj

ą

ce w d

ż

unglach południowego Borneo.

W 1977 r. ekspedycja naukowa braci Blair próbowała odnale

źć

to płochliwe i nieuchwytne plemi

ę

,

korzystaj

ą

c z pomocy na wpół cywilizowanego Punana o imieniu Berejo. Twierdził on,

ż

e Punanowie

maj

ą

dwie dusze. Jedna z nich – “fizyczno-uczuciowa” – znajduje si

ę

w głowie, a druga to tzw. “senny

w

ę

drowiec”, który “we

ś

nie i w specjalnym transie odbywa podró

ż

e, widzi innymi oczyma, dostrzega

ś

cie

ż

ki, dzikie zwierz

ę

ta i zaginionych ludzi”. Tylko dzi

ę

ki “sennemu w

ę

drowcowi” Bereja bracia Blair

odnale

ź

li w d

ż

ungli grup

ę

Punanów, którzy nigdzie nie osiedlaj

ą

si

ę

na stałe i niezwykle trudno na nich

trafi

ć

. O gł

ę

bi duchowej pogl

ą

dów na sen

ś

wiadczy wypowied

ź

szamana Punanów, który powiedział:

“Senny w

ę

drowiec mo

ż

e nas prowadzi

ć

nie tylko przez las, ale tak

ż

e przez bezdro

ż

a naszego

ż

ycia

wewn

ę

trznego, to senne lataj

ą

ce ciało zna nasz pocz

ą

tek i nasz kres, i wi

ąż

e w jedno wszystkie

czasy, wszystkie plemiona i wszystkie stworzenia.”

W kulturze zachodniej dominuje przekonanie,

ż

e sny s

ą

zjawiskiem nierzeczywistym i składaj

ą

si

ę

z wyobra

ż

e

ń

i fantazji nie maj

ą

cych znaczenia. Na przeciwnym biegunie pogl

ą

dów na sen znajduj

ą

si

ę

wierzenia wielu kultur archaicznych, które przypisuj

ą

snom podstawow

ą

i zasadnicz

ą

rol

ę

ontologiczn

ą

. Aborygeni wierz

ą

,

ż

e Sen albo Epoka Snu, b

ę

d

ą

ca mityczn

ą

przeszło

ś

ci

ą

,

tera

ź

niejszo

ś

ci

ą

i przyszło

ś

ci

ą

, jest jedyn

ą

realnie istniej

ą

c

ą

rzeczywisto

ś

ci

ą

absolutn

ą

, a

ś

wiat

materialny mo

ż

e istnie

ć

tylko w powi

ą

zaniu ze Snem. Rytuały Aborygenów słu

żą

odnawianiu i

umacnianiu tego kontaktu, bez którego

ś

wiat przestałby istnie

ć

.

Podobnie wielk

ą

wag

ę

do snów przywi

ą

zuj

ą

Irokezi z Ameryki Północnej, o których francuski

misjonarz jezuita, ojciec Fremin pisał w XVII stuleciu: “Słusznie byłoby powiedzie

ć

,

ż

e znaj

ą

oni tylko

jedno bóstwo – sen. S

ą

mu całkowicie podlegli, posłusznie wypełniaj

ą

wszystkie jego zalecenia [...],

czuj

ą

si

ę

zobowi

ą

zani dokładnie przestrzega

ć

tego, co objawi im si

ę

we snach. Inne plemiona

zadowalaj

ą

si

ę

badaniem jedynie tych spo

ś

ród swoich snów, które wydaj

ą

im si

ę

szczególnie wa

ż

ne i

ciekawe, natomiast członkowie tego plemienia, których sposób

ż

ycia uchodzi za bardziej religijny ni

ż

ich s

ą

siadów, czuliby si

ę

winni popełnienia wielkiego przest

ę

pstwa, gdyby zaniedbali analiz

ę

cho

ć

by

jednego ze swoich snów. Ci ludzie wci

ąż

tylko my

ś

l

ą

o jednym, nie rozmawiaj

ą

o niczym innym. Ich

chaty s

ą

pełne snów.”

Pomimo i

ż

by

ć

mo

ż

e ojciec Fremin nieco przesadził w opisie znaczenia snów u Irokezów, faktem

jest,

ż

e podobnie jak Sigmund Freud, uwa

ż

ali oni,

ż

e sny s

ą

realizacj

ą

naszych pragnie

ń

i maj

ą

znaczenie symboliczne. Jako jedni z nielicznych zauwa

ż

yli,

ż

e niektóre symbole nale

ż

y interpretowa

ć

w ich przeciwnym znaczeniu, dlatego te

ż

tłumaczenie snów powierzali tylko najwy

ż

ej wtajemniczonym

i do

ś

wiadczonym szamanom.

Według Indian Marikopa proces wtajemniczania w sny jest długi i trudny, mo

ż

e trwa

ć

nawet wiele

lat. Trzeba tak

ż

e uwa

ż

a

ć

,

ż

eby nie zacz

ąć

mówi

ć

o swoich snach zbyt wcze

ś

nie, gdy

ż

wtedy opiekun

duchowy, który pojawia si

ę

i naucza we

ś

nie, mo

ż

e rozzło

ś

ci

ć

si

ę

i przerwa

ć

proces nauczania.

Niezwykle interesuj

ą

ce z punktu widzenia badaczy

ś

wiadomych snów i innych zmienionych stanów

ś

wiadomo

ś

ci s

ą

teorie Juana Matusa, szamana z plemienia Yaqui, zamieszkuj

ą

cego tereny Meksyku.

Został on opisany przez studiuj

ą

cego na Uniwersytecie Kalifornijskim antropologa brazylijskiego

pochodzenia, Carlosa Castaned

ę

, w serii ksi

ąż

ek, które stały si

ę

bestsellerami w Stanach

Zjednoczonych. Poniewa

ż

wi

ę

kszo

ść

nauk don Juana zwi

ą

zana była z substancjami halucynogennymi

wyst

ę

puj

ą

cymi w peyotlu, bieluniu, “

ś

wi

ę

tych grzybach” i innych ziołach, Castaneda stał si

ę

kim

ś

w

rodzaju guru (nauczyciela duchowego) dla młodzie

ż

y hippisowskiej, eksperymentuj

ą

cej z

substancjami psychodelicznymi. Pomimo podwa

ż

ania autentyczno

ś

ci relacji Castanedy przez

niektórych antropologów, koncepcje zawarte w jego ksi

ąż

kach s

ą

niezwykle gł

ę

bokie, ciekawe i

inspiruj

ą

ce.

Aby pozna

ć

samego siebie w pełni, człowiek musi, według don Juana, rozpozna

ć

w sobie dwa

pierwiastki: tonal i nagual. Tonal skupia si

ę

wokół rozumu i opiera si

ę

na zwykłej percepcji

ś

wiata,

która podporz

ą

dkowana jest ograniczonemu, opartemu na ego rozumieniu. Poniewa

ż

rozum

posługuje si

ę

słowem, tonalem jest wszystko, co potrafimy nazwa

ć

i opisa

ć

. Nagual to rzeczywisto

ść

wykraczaj

ą

ca poza umysł i słowa, to moc realnie tworz

ą

ca

ś

wiat, a nie tylko go opisuj

ą

ca. Mo

ż

na go

odkry

ć

tylko wtedy, gdy ustanie w nas wewn

ę

trzny dialog i umysł stanie si

ę

pusty. Proces ten don

Juan nazywał “zatrzymywaniem

ś

wiata”, a technik

ą

, która go wywoływała, było “widzenie”. Don Juan

odró

ż

niał “widzenie” od zwykłego patrzenia. Podczas patrzenia najwa

ż

niejsz

ą

rol

ę

odgrywa ego, “ja”,

które ocenia, interpretuje, ma wyobra

ż

enia i oczekiwania. W patrzeniu nie jest wa

ż

ne to, co jest, lecz

pierwsze

ń

stwo ma nasza indywidualna interpretacja

ś

wiata. My

ś

l oparta na ego zakłóca percepcj

ę

.

Kiedy zdarza si

ę

“widzenie”, poczucie indywidualnego “ja” zanika, a pozostaje tylko przedmiot

widzenia sam w sobie, poza jak

ą

kolwiek interpretacj

ą

czy ocen

ą

. Nast

ę

puje czysta percepcja. Nie

znaczy to,

ż

e umysł, pami

ęć

, ego przestaje funkcjonowa

ć

. Zachodzi jedynie przesuni

ę

cie ich

znaczenia, ego przestaje by

ć

tyranem narzucaj

ą

cym swój ograniczony punkt widzenia.

Nagual to nie tylko najgł

ę

bszy element naszego bytu, ale tak

ż

e siła, której mo

ż

na u

ż

y

ć

w celach

magicznych, za

ś

jednym z pierwszych zada

ń

maga jest “ustawianie snów” albo “

ś

nienie”. W ten

sposób don Juan nazywał

ś

wiadomy sen. Do “

ś

nienia” prowadziło cz

ę

ste praktykowanie “widzenia”

oraz

ć

wiczenie odnajdywania swoich r

ą

k we

ś

nie. Zostanie ono opisane w rozdziale po

ś

wi

ę

conym

ró

ż

nym technikom oneironautycznym.

Wiedza szamanów na temat snu i

ś

wiatów duchowych, opisana w j

ę

zyku mitologicznym,

symbolicznym, jest bardzo gł

ę

boka, a współczesna nauka dopiero rozpoczyna badanie tego

fascynuj

ą

cego obszaru. Szamanizm istnieje od około dwudziestu, trzydziestu tysi

ę

cy lat, a

najwa

ż

niejsze idee ł

ą

cz

ą

szamanów ze wszystkich stron

ś

wiata. Jedynym wyja

ś

nieniem tego stanu

rzeczy jest fakt,

ż

e szamanizm wypływa z naturalnego, pierwotnego do

ś

wiadczenia duchowego, a

jego metody s

ą

po prostu skuteczne. Z tego niezwykle bogatego

ś

wiata praktyk magicznych z

pewno

ś

ci

ą

warto wi

ę

c wyodr

ę

bni

ć

fakty i wiedz

ę

, oraz pokusi

ć

si

ę

o sformułowanie tego w j

ę

zyku

zrozumiałym nie tylko dla naszej

ś

wiadomo

ś

ci, ale tak

ż

e pod

ś

wiadomo

ś

ci. “Nowoczesny mit”, na który

wszyscy czekamy u progu “Ery Wodnika”, zapewne nie zrodzi si

ę

z niczego, wierz

ę

,

ż

e jego korzenie

tkwi

ć

b

ę

d

ą

w bardzo szeroko rozumianej tradycji duchowej ludzko

ś

ci.

JOGA

Staro

ż

ytna nauka jogi powstała w Indiach kilka tysi

ę

cy lat temu, została opisana w podstawowym

traktacie pt. Jogasutry, który przypisywany jest m

ę

drcowi o imieniu Pata

ń

d

ż

ali i datowany pomi

ę

dzy II

w. p.n.e., a V w. n.e. Wraz z kilkoma komentarzami jest on podstaw

ą

systemu filozoficzno-

medytacyjnego, który u ko

ń

ca XX w. prze

ż

ywa swój renesans i niebywały wprost rozwój. Jednak

współczesne formy jogi na zachodzie w przewa

ż

aj

ą

cej wi

ę

kszo

ś

ci nie dorównuj

ą

klasycznej jodze,

trac

ą

c bardzo wiele z gł

ę

bi psychologiczno-duchowych analiz na rzecz dora

ź

nych korzy

ś

ci

zdrowotnych i powierzchownej fascynacji egzotyk

ą

religijn

ą

dalekich Indii.

Powa

ż

ne i wszechstronne badania zarówno samego systemu, jak i praktykuj

ą

cych joginów trwaj

ą

od kilkudziesi

ę

ciu ju

ż

lat. Obraz powstaj

ą

cy w wyniku tych bada

ń

jest niezwykle interesuj

ą

cy,

szczególnie w

ś

wietle współczesnej wiedzy na temat snu.

System jogi uj

ę

ty w Jogasutrach składa si

ę

z o

ś

miu stopni. Pierwsze dwa, jama i nijama, to rodzaj

wskaza

ń

etyczno-moralnych, które mo

ż

na by porówna

ć

do chrze

ś

cija

ń

skiego dekalogu. Słu

żą

one

wyrobieniu w adepcie jogi odpowiedniej postawy psychicznej, która sprzyja

ć

b

ę

dzie nast

ę

pnym,

bardziej zaawansowanym stopniom. Nast

ę

pne trzy tzn.: asana, pranajama i pratjahara s

ą

dla badaczy

snu szczególnie interesuj

ą

ce. Z asanami wi

ę

kszo

ść

z nas miała okazj

ę

si

ę

zetkn

ąć

, gdy

ż

zachodnie

szkoły jogi skupiaj

ą

si

ę

głównie na tym stopniu. S

ą

to specyficzne

ć

wiczenia fizyczne. Wpływaj

ą

one

na organizm, zapewniaj

ą

c zdrowie i sprzyjaj

ą

c

ą

dalszemu rozwojowi kondycj

ę

. Pranajama to

ć

wiczenia oddechowe, polegaj

ą

ce na stopniowym spowolnieniu i uspokojeniu oddechu oraz nadaniu

mu specyficznego rytmu. Zgodnie z nauk

ą

jogi umysł i oddech s

ą

ze sob

ą

bardzo

ś

ci

ś

le powi

ą

zane.

Wpływaj

ą

c na oddech mo

ż

emy sterowa

ć

stanem swojego umysłu. Jako przykład ilustruj

ą

cy opisan

ą

prawidłowo

ść

jogini podaj

ą

fakt, i

ż

człowiek rozgniewany ma szybki i nieregularny oddech, człowiek

za

ś

spokojny i skupiony, oddycha powoli i rytmicznie.

Dzi

ę

ki pranajamie, czyli regulacji oddechu, mo

ż

liwe jest według jogi poznanie innych, normalnie

niedost

ę

pnych stanów

ś

wiadomo

ś

ci, na przykład stanów

ś

wiadomo

ś

ci wyst

ę

puj

ą

cych we

ś

nie. Rytm

oddychania

ś

pi

ą

cego jest wolniejszy i gł

ę

bszy ni

ż

przebudzonego. Poprzez zastosowanie tego rytmu

jogini mog

ą

ś

wiadomie wej

ść

w

ś

wiat snu.

Klasyczna joga zna cztery stany

ś

wiadomo

ś

ci. Poza trzema, które znane s

ą

nam wszystkim tzn.:

czuwaniem, snem z marzeniami i snem bez marze

ń

, wyodr

ę

bnia si

ę

jeszcze czwarty stan, zwany

turija albo samadhi. Czasami w stanie samadhi oddychanie jest tak delikatne,

ż

e nie mo

ż

na w ogóle

zauwa

ż

y

ć

oddechu.

W czasie bada

ń

nad medytacj

ą

jogi urz

ą

dzenia badawcze wskazywały całkowite wstrzymanie

oddychania przez okres kilkudziesi

ę

ciu sekund bez wyst

ę

powania oddechów kompensacyjnych, które

naturalnie nast

ę

puj

ą

po tak długiej przerwie w oddychaniu.

Wynikiem stosowania pranajamy jest pratjahara, czyli niezale

ż

no

ść

od wra

ż

e

ń

zmysłowych. Mózg

joginów pogr

ąż

onych w gł

ę

bokiej medytacji nie reaguje na bod

ź

ce zmysłowe, nic nie jest w stanie

zakłóci

ć

ich koncentracji. Naturalnym stanem pratjahary, czyli oderwania od zewn

ę

trznego

ś

wiata jest

sen. Jednak

ż

e w przypadku jogina, mimo braku pobudze

ń

zmysłowych

ś

wiadomo

ść

nie zanika. Jogin

“wie”,

ż

e

ś

pi. Oto fragment rozmowy z jednym z najwi

ę

kszych m

ę

drców i joginów Indii,

Ś

ri

Nisargadatt

ą

Maharajem:

– Co pan robi gdy pan

ś

pi?

– Jestem

ś

wiadomy,

ż

e

ś

pi

ę

.

– Czy sen nie jest stanem pod

ś

wiadomo

ś

ci?

– Tak, jestem

ś

wiadomy tej pod

ś

wiadomo

ś

ci.

– A na jawie lub gdy pan

ś

ni?

– Jestem

ś

wiadomy,

ż

e czuwam lub

ś

ni

ę

.

– Nie rozumiem. Co dokładnie ma pan na my

ś

li? Wyja

ś

ni

ę

mój punkt widzenia: sen jest stanem

pod

ś

wiadomo

ś

ci, czuwanie jest

ś

wiadomo

ś

ci

ą

, marzenia senne za

ś

to

ś

wiadomo

ść

własnego umysłu,

bez u

ś

wiadamiania sobie otoczenia.

– Według mnie jest prawie tak samo. Wydaje mi si

ę

jednak,

ż

e jest pomi

ę

dzy nami jaka

ś

ró

ż

nica.

Pan w ka

ż

dym z tych stanów zapomina o dwóch pozostałych, podczas gdy dla mnie istnieje tylko

jeden stan, obejmuj

ą

cy i przewy

ż

szaj

ą

cy trzy wymienione stany umysłu.

– Czy miewa pan marzenia senne?

– Oczywi

ś

cie miewam sny.

– Jakie s

ą

to sny?

– S

ą

to echa prze

ż

y

ć

na jawie.

– A gdy zapada pan w gł

ę

boki sen?

–

Ś

wiadomo

ść

mózgowa jest wówczas zawieszona.

– Czy jest pan wtedy nie

ś

wiadomy?

– Zdaj

ę

sobie spraw

ę

,

ż

e jestem nie

ś

wiadomy.

– U

ż

ywa pan dwóch terminów angielskich na okre

ś

lenie

ś

wiadomo

ś

ci: awareness i consciousness.

Czy nie chodzi w nich o to samo?

– Awareness to pra

ś

wiadomo

ść

. Jest to stan odwieczny, bez pocz

ą

tku i ko

ń

ca, niczym nie

spowodowany, samoistny, niepodzielny, niezmienny. Consciousness to

ś

wiadomo

ść

ludzka. Wywodzi

si

ę

ona z ł

ą

czno

ś

ci ze

ś

wiatem, jest powierzchowna i dwoista.

Ś

wiadomo

ść

nie mo

ż

e istnie

ć

bez

pra

ś

wiadomo

ś

ci, ale pra

ś

wiadomo

ść

istnieje niezale

ż

nie od

ś

wiadomo

ś

ci, jak na przykład w gł

ę

bokim

ś

nie. Pra

ś

wiadomo

ść

to absolut.

Ś

wiadomo

ść

zale

ż

na jest od swojej tre

ś

ci i dotyczy zawsze czego

ś

.

Ś

wiadomo

ść

jest cz

ą

stkowa i ulega zmianom. Pra

ś

wiadomo

ść

to pełnia, niezmienno

ść

i spokój, to

powszechne

ź

ródło i podpora ka

ż

dego do

ś

wiadczenia. (por. nauk

ę

don Juana o tonalu i nagualu –

przyp. aut.)

– W jaki sposób człowiek mo

ż

e przekroczy

ć

ś

wiadomo

ść

i doj

ść

do pra

ś

wiadomo

ś

ci?

– Poniewa

ż

istnienie

ś

wiadomo

ś

ci zale

ż

y od pra

ś

wiadomo

ś

ci, ta ostatnia obecna jest w ka

ż

dym

stanie

ś

wiadomo

ś

ci człowieka. Dlatego nawet sama

ś

wiadomo

ść

,

ż

e jest si

ę

ś

wiadomym, zbli

ż

a do

pra

ś

wiadomo

ś

ci. Obserwowanie własnego nurtu

ś

wiadomo

ś

ci wzniesie pana do pra

ś

wiadomo

ś

ci. Nie

b

ę

dzie to

ż

aden nowy stan. Rozpozna go pan od razu jako pierwotn

ą

podstaw

ę

egzystencji, która jest

samym

ż

yciem, miło

ś

ci

ą

i rado

ś

ci

ą

.

– Skoro rzeczywisty byt ukryty jest w nas przez cały czas, na czym polega proces samorealizacji?

– Urzeczywistnienie jest przeciwie

ń

stwem niewiedzy. Niewiedza, przyczyna cierpienia człowieka,

polega na uznawaniu

ś

wiata za realny, a ja

ź

ni za co

ś

nierzeczywistego. Odkrycie,

ż

e jedynie ja

źń

jest

rzeczywista, za

ś

wszystkie inne rzeczy i zjawiska s

ą

czasowe i przemijaj

ą

ce, to kluczowy warunek

osi

ą

gni

ę

cia wolno

ś

ci, pokoju i rado

ś

ci. Jest to w gruncie rzeczy bardzo proste. Zamiast patrze

ć

na

ś

wiat wyimaginowany, nale

ż

y uczy

ć

si

ę

ś

wiata takiego, jaki on rzeczywi

ś

cie jest. Z chwil

ą

gdy to

nast

ą

pi, zobaczy pan tak

ż

e prawdziwego siebie. Jest to jakby oczyszczenie zwierciadła. Zwierciadło,

które uka

ż

e panu

ś

wiat taki, jaki on rzeczywi

ś

cie jest, ujawni panu zarazem pa

ń

skie nowe oblicze.”

W innym miejscu

Ś

ri Nisargadatta Maharaj opisuje zale

ż

no

ść

pami

ę

ci i poznania w czasie

gł

ę

bokiego snu.

“ ...powinien pan dokładnie przyjrze

ć

si

ę

stanowi swego umysłu na jawie. Odkryje pan w nim wiele

przerw, kiedy umysł jest nieczynny. Niech pan zwróci uwag

ę

, jak niewiele pami

ę

ta pan, nawet w

stanie pełnego czuwania. Nie mo

ż

e pan powiedzie

ć

,

ż

e podczas snu nie miał pan

ś

wiadomo

ś

ci. Pan

tylko nie pami

ę

ta. Luka w pami

ę

ci to niekoniecznie luka w

ś

wiadomo

ś

ci...

– Czy mog

ę

zapami

ę

ta

ć

, jaki jest mój stan w gł

ę

bokim

ś

nie?

– Oczywi

ś

cie! Przez wyeliminowanie przerw spowodowanych brakiem uwagi podczas godzin

czuwania wyeliminuje pan stopniowo dług

ą

przerw

ę

nieobecno

ś

ci umysłu, któr

ą

nazywa pan snem.

B

ę

dzie pan wtedy

ś

wiadomy,

ż

e pan

ś

pi.”

Nowoczesne badania joginów wskazuj

ą

na gł

ę

bokie powi

ą

zania pomi

ę

dzy snem a medytacj

ą

jogi.

Dwaj lekarze indyjscy N. N. Das i H. Gastant obserwowali zapis elektrycznej aktywno

ś

ci mózgu (fale

EEG) u joginów podczas medytacji. Zapis ten wskazywał rytm alfa wyst

ę

puj

ą

cy u zwykłych ludzi przed

za

ś

ni

ę

ciem, lecz gdy jogini wchodzili w ekstaz

ę

, rytm alfa zmieniał si

ę

i zapis przypominał sen w fazie

REM (faza snu z marzeniami sennymi). Jogini byli niepodatni na próby przerwania tego stanu, bladzi i
nieruchomi, mi

ęś

nie mieli całkowicie zwiotczałe, podobnie jak my wszyscy w fazie REM.

Badania fizjologiczne w pełni potwierdzaj

ą

staro

ż

ytn

ą

teori

ę

jogi sprzed kilku tysi

ę

cy lat, a gł

ę

boko

poszukuj

ą

cy oneironauci zawsze znajd

ą

w niej niewyczerpane

ź

ródło wiedzy, do

ś

wiadczenia i

inspiracji w poszukiwaniu nowych, zmienionych stanów

ś

wiadomo

ś

ci.

TYBET

Szczegółowa nauka o

ś

wiadomym wej

ś

ciu w sen rozwijała si

ę

nie tylko w Indiach. Tybeta

ń

ska

forma jogi mo

ż

e by

ć

uznana obecnie za prawdziw

ą

skarbnic

ę

wiedzy o

ś

wiadomym

ś

nie.

Joga wraz z buddyzmem jako religi

ą

uniwersaln

ą

trafiła do Tybetu w IX w., gdzie w zetkni

ę

ciu z

nosz

ą

c

ą

szama

ń

skie cechy tubylcz

ą

religi

ą

bön dała pocz

ą

tek lamaizmowi. W ci

ą

gu wieków powstało

wiele sekt i szkół wad

ż

rajany, czyli “diamentowego wozu” jak nazywaj

ą

swoj

ą

buddyjsk

ą

religi

ę

sami

Tybeta

ń

czycy. Praktyki jogi klasycznej zostały w niej rozbudowane z i

ś

cie barokow

ą

inwencj

ą

.

Powstała bardzo du

ż

a liczba traktatów, praktyk religijnych i medytacji opartych na wizualizacji bóstw,

które słu

ż

yły rozwojowi

ś

wiadomo

ś

ci jogina. Niewiele z nich zachowało prostot

ę

i uniwersalno

ść

pierwotnego do

ś

wiadczenia. Do tych nielicznych nale

ż

y szkoła dzogczen i praktyki jogi snu

pochodz

ą

ce od dawnego mistrza Naropy, znanego w Indiach jako Nadapada. Naropa według tradycji

był uczniem Tilopy, a nauczycielem Marpy, który z kolei był nauczycielem Milarepy, wybitnego jogina,
mistyka i poety tybeta

ń

skiego,

ż

yj

ą

cego w XII w.

Milarepa osiem lat sp

ę

dził samotnie w jaskiniach Himalajów, po

ś

wi

ę

caj

ą

c si

ę

medytacji i

praktykuj

ą

c

ć

wiczenia wskazane mu przez Marp

ę

. Jadł bardzo mało, tyle tylko, by utrzyma

ć

si

ę

przy

ż

yciu. Po latach wysiłku napisał:

“W nocy w moich snach przechadzałem si

ę

po zboczach góry Meru, od szczytu a

ż

do jej podnó

ż

a.

Widziałem wszystko bardzo wyra

ź

nie. We

ś

nie przeistaczałem si

ę

w setki postaci, z których ka

ż

da

posiadała te same cechy co ja. Ka

ż

da z tych postaci b

ę

d

ą

cych mn

ą

potrafiła porusza

ć

si

ę

w

przestrzeni, dotrze

ć

do Nieba Buddy, wysłucha

ć

tam nauk, a nast

ę

pnie powróci

ć

i przekazywa

ć

nauk

ę

o Dharmie (nauk

ę

buddyjsk

ą

– przyp. aut.) innym ludziom. Mogłem tak

ż

e zmienia

ć

moje fizyczne ciało

w płon

ą

cy ogie

ń

lub bezmiar płyn

ą

cej lub stoj

ą

cej wody. Widz

ą

c,

ż

e zdobyłem niesko

ń

czon

ą

moc

kontrolowania zjawisk, mimo

ż

e działo si

ę

to jedynie w snach, byłem bezbrze

ż

nie szcz

ęś

liwy i wielce

podniesiony na duchu.”

Musimy doda

ć

,

ż

e rozpoznanie iluzji marze

ń

sennych słu

ż

y w doktrynie buddyjskiej rozpoznaniu

iluzji i sennej natury całej rzeczywisto

ś

ci.

Nauki o jodze snu były przekazywane ustnie uczniowi przez guru i otaczane tajemnic

ą

. Nie zostały

spisane przez wiele wieków i nie były dost

ę

pne nawet dla mnichów buddyjskich, nie mówi

ą

c ju

ż

o

ś

wieckich. Pierwsze teksty skonstruowano tak,

ż

e wymagały obja

ś

nie

ń

i komentarzy guru, który

udzielał ich tylko wybranym i wybitnie zdolnym uczniom osobi

ś

cie.

Na pocz

ą

tku treningu jogi snu praktykuj

ą

cy powinien czujnie obserwowa

ć

otaczaj

ą

c

ą

go

rzeczywisto

ść

z przekonaniem,

ż

e wszystko, co widzi, to jedynie sen. W jednym z wa

ż

niejszych

traktatów dzogczen napisano: “Wszystkie zjawiska, które spostrzegamy lub słyszymy, jakkolwiek wiele
by ich nie było, s

ą

fałszywymi wyobra

ż

eniami, cho

ć

by wydawały si

ę

bardzo ró

ż

norodne. Mo

ż

emy wi

ę

c

ostatecznie ustali

ć

,

ż

e s

ą

one jedynie magiczn

ą

manifestacj

ą

umysłu.”

A zatem, podczas dnia nale

ż

y ci

ą

gle pami

ę

ta

ć

,

ż

e wszystkie rzeczy maj

ą

w istocie natur

ę

snu,

trzeba powtarza

ć

sobie w duchu: “To jest sen.” Tsongkhapa (1357 – 1410), zało

ż

yciel jednej ze szkół

buddyzmu tybeta

ń

skiego i jeden z najlepszych komentatorów Naropy, twierdzi,

ż

e pragnienia, które

mamy w ci

ą

gu dnia, maj

ą

tendencj

ę

do pojawiania si

ę

tak

ż

e w nocy i dlatego jogin powinien w ci

ą

gu

dnia pragn

ąć

rozpoznania stanu snu.

Kład

ą

c si

ę

spa

ć

, nale

ż

y zastosowa

ć

specjalne uciski na t

ę

tnic

ę

szyjn

ą

, nozdrza i gardło, modli

ć

si

ę

do swojego guru i praktykowa

ć

wizualizacj

ę

odpowiednich bóstw. Nast

ę

pnie jogin wizualizuje w

czerwonym kolorze sylab

ę

ah w gardle, gdzie zgodnie z tradycj

ą

znajduje si

ę

czakra (o

ś

rodek

reguluj

ą

cy przepływ prany, czyli energii

ż

yciowej) reguluj

ą

ca stany

ś

wiadomo

ś

ci. Po poło

ż

eniu si

ę

do

łó

ż

ka z wysok

ą

poduszk

ą

i cienk

ą

kołdr

ą

, powtarza on siedem razy pogł

ę

biony, przeponowy oddech,

nazywany “oddechem wazy”, i jedena

ś

cie razy postanowienie,

ż

e zamierza rozpozna

ć

stan snu.

Nast

ę

pnym krokiem jest koncentracja na kropce wielko

ś

ci ziarna grochu, któr

ą

nale

ż

y wyobrazi

ć

sobie

pomi

ę

dzy brwiami. Kropka mo

ż

e by

ć

biała, czerwona lub zielona, w zale

ż

no

ś

ci od temperamentu

jogina. Praktyka ta trwa a

ż

do za

ś

ni

ę

cia.

Je

ż

eli zdarzy si

ę

tak, i

ż

nie b

ę

dzie ona działa

ć

, nale

ż

y powtórzy

ć

oddech wazy dwadzie

ś

cia jeden

razy, tyle samo razy swoje pragnienie rozpoznania snu, a potem wizualizowa

ć

czarn

ą

kropk

ę

“u

podstawy organu rozrodczego”.

Poniewa

ż

trudno jest rozpozna

ć

sen mi

ę

dzy północ

ą

a

ś

witem, nale

ż

y – jak mówi

ą

ś

wi

ę

te teksty –

praktykowa

ć

po wschodzie sło

ń

ca. Lepiej jest tak

ż

e spa

ć

kilka razy krótko ni

ż

pogr

ąż

a

ć

si

ę

w jednym,

długim i gł

ę

bokim

ś

nie. Je

ż

eli nie mo

ż

na osi

ą

gn

ąć

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie, poniewa

ż

za ka

ż

dym razem,

gdy to ma si

ę

wydarzy

ć

, jogin budzi si

ę

, nale

ż

y dobrze zje

ść

i ci

ęż

ko pracowa

ć

podczas dnia, aby sen

stał si

ę

bardziej krzepki. W przypadku gdy nie mo

ż

na nic sobie przypomnie

ć

ze snu, nale

ż

y unika

ć

nieczystych (w sensie religijnym) miejsc, ludzi i po

ż

ywienia. Ludzie miewaj

ą

cy powracaj

ą

ce sny

powinni o nich medytowa

ć

wraz z postanowieniem rozpoznania ich, gdy znowu si

ę

przy

ś

ni

ą

.

Kiedy jogin osi

ą

gnie ju

ż

ś

wiadomo

ść

we

ś

nie, powinien przedłu

ż

a

ć

jasny sen poprzez koncentracj

ę

na czakrze gardła oraz rozpocz

ąć

próby zmieniania snu zgodnie ze swoj

ą

wol

ą

. Mo

ż

na zmienia

ć

ró

ż

ne formy na zewn

ą

trz, jak równie

ż

swoj

ą

własn

ą

posta

ć

. Mo

ż

na nawet zmieni

ć

si

ę

w Budd

ę

lub

Boddhisatw

ę

, albo odwiedza

ć

Buddów w ich krainach, słucha

ć

ich nauk, jednak wci

ąż

nale

ż

y

pami

ę

ta

ć

,

ż

e wszystko jest kreacj

ą

naszego umysłu.

Namacalne,

ż

ywe do

ś

wiadczenie i całkowite przekonanie o iluzoryczno

ś

ci snu powinno zosta

ć

przeniesione do stanu jawy w codziennym

ż

yciu. Pomo

ż

e to joginowi zrozumie

ć

podstawow

ą

buddyjsk

ą

doktryn

ę

o iluzoryczno

ś

ci

ś

wiata.

Tsongkhapa twierdzi,

ż

e

ś

wiadomy sen nie jest medytacj

ą

i mo

ż

na go u

ż

ywa

ć

w celach

niereligijnych, na przykład

ż

eby sobie polata

ć

albo prze

ż

y

ć

co

ś

przyjemnego. Jednak poł

ą

czenie ze

sob

ą

ś

wiadomego snu i medytacji jest najwy

ż

sz

ą

form

ą

jogi, a post

ę

p duchowy w wyniku tego

poł

ą

czenia zostaje przyspieszony dziesi

ę

ciokrotnie. Jeden rok medytacji

ś

wiadomego snu to dziesi

ęć

lat zwykłej medytacji.

W Tybecie główny nacisk kładzie si

ę

na

ć

wiczenia, w których praktykuj

ą

cy staraj

ą

si

ę

utrzyma

ć

ś

wiadomo

ść

podczas zasypiania, a nie po prostu zorientowa

ć

si

ę

,

ż

e

ś

ni

ą

podczas trwania snu. Ta

bezpo

ś

rednia droga od jawy do snu jest bardzo trudna i nieumiej

ę

tne stosowanie

ć

wicze

ń

bez pomocy

nauczyciela mo

ż

e by

ć

bardzo m

ę

cz

ą

ce, a nawet niebezpieczne. Przekonał si

ę

o tym pewien genewski

filozof, George Louis de Sage, który bez szczegółowych instrukcji próbował dokona

ć

ś

wiadomego

przej

ś

cia od jawy do snu bez utraty przytomno

ś

ci, doprowadzaj

ą

c si

ę

w ten sposób do granic

szale

ń

stwa.

Ś

wiadome zasypianie, płynne przej

ś

cie ze stanu jawy do stanu snu bez utraty

ś

wiadomo

ś

ci

traktowane jest tak

ż

e w buddyzmie tybeta

ń

skim jako swoisty trening w procesie umierania.

Tybeta

ń

ska Ksi

ę

ga Umarłych, Bardo Thödol opisuje dokładnie kolejne etapy procesu umierania i

towarzysz

ą

ce im stany

ś

wiadomo

ś

ci. Stopniowe zanikanie wra

ż

e

ń

zmysłowych i pogr

ąż

anie si

ę

umysłu w stany bardo, czyli rzeczywisto

ś

ci b

ę

d

ą

cych manifestacjami pod

ś

wiadomo

ś

ci, bardzo

przypomina proces zasypiania. Ten kto potrafi utrzyma

ć

ś

wiadomo

ść

podczas zasypiania, b

ę

dzie

lepiej przygotowany na

ś

wiadome przyj

ę

cie

ś

mierci i rozpoznanie wizji nieba, piekła i innych stanów

bardo jako tworów jego umysłu. W ten sposób osi

ą

gnie on najwy

ż

sze poznanie, czyli o

ś

wiecenie, i

wyzwoli si

ę

od konieczno

ś

ci ponownego wcielenia. Doskonały jogin wst

ę

puje w momencie

ś

mierci w

Nirwan

ę

, realizuj

ą

c cel ludzkiego

ż

ycia.

EUROPA DO XX WIEKU

W kulturze staro

ż

ytnej Grecji mo

ż

emy odnale

źć

korzenie prawie wszystkich pogl

ą

dów na natur

ę

snów, jakie przejawiaj

ą

si

ę

w innych kulturach i epokach. Spotykamy tu interpretacje mitologiczne i

mistyczne, materialistyczne, medyczne, okultystyczne i analityczne.

Według najstarszej znanej nam mitologii orfickiej pierwsz

ą

zasad

ą

wszech

ś

wiata był Chronos, czyli

Czas. Z Czasu zrodził si

ę

Chaos, zasada niesko

ń

czono

ś

ci i Eter, symbol tego, co sko

ń

czone.

Pierwsz

ą

istot

ą

był Fanes –

Ś

wiatło, a pó

ź

niej Noc zrodziła Momosa (zły los), Ker (gwałtown

ą

ś

mier

ć

),

Tanatosa (

ś

mier

ć

), Hypnosa (sen bez marze

ń

sennych) oraz tzw. lud snu, czyli sny. Syn Hypnosa,

Morfeusz, był bogiem marze

ń

sennych. Jak z tego wynika, sny s

ą

bli

ż

sze pocz

ą

tkom wszech

ś

wiata

ni

ż

bogowie. Mit ten pozwala nam zrozumie

ć

znaczenie i rol

ę

snu u orfików.

Pó

ź

niejsze pogl

ą

dy na temat snu s

ą

wynikiem wpływów na kultur

ę

antyczn

ą

ze strony tradycji

egipskiej, blisko– i dalekowschodniej oraz koncepcji filozoficznych staraj

ą

cych si

ę

w mniej lub bardziej

racjonalny sposób wyja

ś

ni

ć

natur

ę

rzeczywisto

ś

ci. Pitagorejczycy uwa

ż

ali,

ż

e podczas snu dusza

wychodzi z ciała i wznosi si

ę

w gór

ę

, by prowadzi

ć

rozmowy z duchami i bogami. Wida

ć

tu wyra

ź

ny

wpływ doktryn egipskich, według których duchowy sobowtór człowieka (ba) oddziela si

ę

od ciała

podczas

ś

mierci i we

ś

nie. Podobnie mistyczny stosunek do snu mieli Sokrates i Platon, który w

Pa

ń

stwie przytacza słowa swojego mistrza:

“A kiedy, uwa

ż

am, kto

ś

si

ę

w zdrowiu utrzymuje i panuje nad sob

ą

, i kład

ą

c si

ę

spa

ć

swój

pierwiastek my

ś

l

ą

cy rozbudzi, nakarmiwszy go na kolacj

ę

pi

ę

knymi my

ś

lami i rozwa

ż

aniami, i dojdzie

w sobie do zgody wewn

ę

trznej, a po

żą

dliwej swej cz

ęś

ci ani nie wygłodzi, ani nie przekarmi, aby cicho

spała i nie przeszkadzała swoimi przyjemno

ś

ciami i przykro

ś

ciami temu, co w nim najlepsze, niech

ono, samo w sobie odosobnione i czyste, ogl

ą

da i niech tam sobie pragnie czego

ś

, i niech spostrzega

rzeczy, których nie wie – wi

ę

c albo co

ś

z przeszło

ś

ci, z tego, co jest lub co ma by

ć

, a tak samo

temperament swój ułagodzi, a nie, zirytowawszy si

ę

na co

ś

, zasypia z niespokojnym sercem, tylko

uspokoiwszy te oba pierwiastki, a rozbudziwszy trzeci, w którym my

ś

l mieszka, w ten sposób

spoczynku za

ż

ywa, to wiesz,

ż

e w takim stanie najlepiej prawdy dotyka i zgoła go wtedy nie nachodz

ą

ż

adne nielegalne widziadła w marzeniach sennych.”

Jak z tego wynika, Platon uwa

ż

ał,

ż

e we

ś

nie człowiek mo

ż

e zbli

ż

y

ć

si

ę

do

ś

wiata idei i otrzyma

ć

przesłanie od bogów, a tak

ż

e pozna

ć

Prawd

ę

.

Arystoteles, pomimo i

ż

był uczniem Platona, nie wierzył w boskie pochodzenie snów. S

ą

dził,

ż

e

pochodz

ą

one ze

ź

ródła emocji, afektów i wyobra

ż

e

ń

, czyli z serca. Wpływ na sen maj

ą

tak

ż

e, według

Arystotelesa, delikatne ruchy ciała, b

ę

d

ą

ce pocz

ą

tkiem naszego działania podczas dnia, których

odczuwanie we

ś

nie nie jest tłumione przez wra

ż

enia zmysłowe. Dzi

ę

ki temu poprzez analiz

ę

snu

mo

ż

na okre

ś

li

ć

zbli

ż

aj

ą

c

ą

si

ę

chorob

ę

, a tak

ż

e zaleci

ć

odpowiedni

ą

kuracj

ę

.

W stanie snu umysł potrafi tak

ż

e zauwa

ż

y

ć

subtelne spostrze

ż

enia na temat naszych bliskich i

przyjaciół, lepiej rozumie

ć

ich działania i kieruj

ą

ce nimi pobudki. Dlatego wydaje si

ę

nam,

ż

e sny

prorocze nadnaturalnie przewiduj

ą

przyszło

ść

, podczas gdy w rzeczywisto

ś

ci jest to proces naturalny,

chocia

ż

niezwykle subtelny. Współczesna psychologia potwierdza pogl

ą

d, i

ż

w snach dochodz

ą

do

ś

wiadomo

ś

ci komunikaty niewerbalne (mimika i delikatne ruchy ciała) i spostrze

ż

enia podprogowe,

czyli wra

ż

enia zmysłowe na tyle słabe,

ż

e nie zdołały przebi

ć

si

ę

przez próg

ś

wiadomo

ś

ci. Cz

ę

sto

nios

ą

one istotne informacje o

ś

wiecie zewn

ę

trznym, relacjach ł

ą

cz

ą

cych nas z innymi lud

ź

mi i

procesach maj

ą

cych miejsce w naszej pod

ś

wiadomo

ś

ci.

Arystoteles, jako “pierwszy naukowiec” Europy, jest tak

ż

e autorem pierwszego znanego nam opisu

zjawiska

ś

wiadomego snu.

W traktacie O snach stwierdza, i

ż

cz

ę

sto kiedy

ś

pimy, jest co

ś

w naszej

ś

wiadomo

ś

ci, co mówi

nam,

ż

e to czego do

ś

wiadczamy, to tylko sen. Podobnie jak efekt “widzenia podwójnego” pojawiaj

ą

cy

si

ę

podczas patrzenia bez skupienia, rozlu

ź

nionym wzrokiem, na palec umieszczony w niewielkiej

odległo

ś

ci od oczu, sprawia,

ż

e widzimy dwa palce, nie skłania nas do uwierzenia, i

ż

rzeczywi

ś

cie s

ą

tam dwa palce, a nie jeden, “je

ż

eli

ś

pi

ą

cy uprzytomni sobie,

ż

e

ś

pi i jest

ś

wiadomy stanu snu, podczas

gdy postrze

ż

enie pojawia si

ę

w umy

ś

le, ono pozostaje, lecz co

ś

wewn

ą

trz mówi nam o tym stanie:

«Posta

ć

Koriskosa jest tutaj, ale prawdziwy Koriskos nie jest obecny»”

Jak wynika z tego cytatu, Arystoteles uwa

ż

ał, i

ż

warunkiem u

ś

wiadomienia sobie,

ż

e

ś

nimy, jest

zdanie sobie sprawy z tego,

ż

e

ś

pimy. Jak przekonamy si

ę

pó

ź

niej, w rzeczywisto

ś

ci kolejno

ść

jest

odwrotna. Skutkiem u

ś

wiadomienia sobie stanu marze

ń

sennych jest wniosek o tym,

ż

e jeste

ś

my

u

ś

pieni.

Sny w staro

ż

ytnej Grecji były bardzo popularne jako

ź

ródło uzdrawiania lub zalece

ń

dotycz

ą

cych

kuracji. W

ś

wi

ą

tyniach Asklepiosa, “boskiego lekarza”, pielgrzymi udawali si

ę

na nocny spoczynek,

podczas którego byli uzdrawiani albo doznawali sennego objawienia na temat swojej choroby i
sposobów jej wyleczenia. O skuteczno

ś

ci tego typu praktyk

ś

wiadczy fakt, i

ż

w II w. n.e. istniało na

terenie Grecji i Rzymu a

ż

trzysta

ś

wi

ą

ty

ń

tego boga.

W naszym krótkim przegl

ą

dzie najwa

ż

niejszych teorii snu w staro

ż

ytno

ś

ci nie sposób pomin

ąć

Artemidora z Efezu, autora słynnego dzieła pt. Oneirokrytyka. Artemidor po

ś

wi

ę

cił swoje

ż

ycie analizie

marze

ń

sennych, czego wynikiem była bardzo interesuj

ą

ca teoria i klasyfikacja snów. Zdaniem tego

badacza do wła

ś

ciwej interpretacji snu nale

ż

y podchodzi

ć

indywidualnie, maj

ą

c szerokie wiadomo

ś

ci

na temat

ż

ycia

ś

ni

ą

cego, jego charakteru, osobowo

ś

ci, aktualnej sytuacji

ż

yciowej itp.

Jednak pomimo tak nowoczesnych spostrze

ż

e

ń

, wi

ę

ksz

ą

cz

ęść

dzieła Artemidora stanowi zwykły

sennik, w którym ka

ż

demu symbolowi przypisuje si

ę

okre

ś

lone znaczenie. W ten sposób Artemidor z

Efezu stał si

ę

protoplast

ą

autorów prymitywnych senników, które jeszcze w naszych czasach maj

ą

swoich zwolenników. Musimy jednak przyzna

ć

, i

ż

jego teoria snów wpłyn

ę

ła na pogl

ą

dy tak wielkiego

autorytetu naukowego XX w. jakim jest Sigmund Freud.

Obok tradycji antycznej ogromny wpływ na rozwój europejskiej kultury miało chrze

ś

cija

ń

stwo

b

ę

d

ą

ce mieszanin

ą

idei greckich i religii

ż

ydowskiej.

Według Biblii Bóg kontaktuje si

ę

z człowiekiem i swoim ludem na dwóch poziomach

do

ś

wiadczenia. Pierwszy poziom to wizje i spotkania w normalnym stanie czuwania. Zarezerwowany

jest on wył

ą

cznie dla bardzo uduchowionych osób, takich jak Moj

ż

esz, Maria czy Jezus. Zwykli ludzie

otrzymuj

ą

objawienia od Boga podczas snu. Jako przykład mo

ż

e posłu

ż

y

ć

sen Jakuba o drabinie

wst

ę

puj

ą

cej do nieba lub sny Józefa, m

ęż

a Marii. W Ksi

ę

dze Hioba zostało napisane wyra

ź

nie: “We

ś

nie, w nocnym widzeniu, gdy gł

ę

boki sen pada na ludzi i oni

ś

pi

ą

na swym ło

ż

u. Wtedy otwiera On

ludziom uszy, niepokoi ich i ostrzega.” (33. 15 i 16) W Ksi

ę

dze Liczb za

ś

Bóg mówi: “Je

ż

eli jest u was

prorok Pana, to objawiam mu si

ę

w widzeniu, przemawiam do niego we

ś

nie. Lecz nie tak jest ze

sług

ą

moim, Moj

ż

eszem (...) z ust do ust przemawiam do niego (...) i prawdziw

ą

posta

ć

Pana ogl

ą

da

on.” (12. 6,7,8)

Jednak pomimo słów Biblii chrze

ś

cijanie przewa

ż

nie traktowali sny raczej jako natchnienie

demonów ani

ż

eli Boga. O słuszno

ś

ci tego pogl

ą

du przekonywał ich “nieczysty”, seksualny charakter

wielu snów.

Pomimo niezwykle represyjnej polityki Ko

ś

cioła wobec wszelkich przejawów indywidualnych

poszukiwa

ń

duchowych, które mogły zaprowadzi

ć

zainteresowanych snami prosto na stos, kolejne

wzmianki o

ś

wiadomym

ś

nie zawdzi

ę

czamy

ś

w. Augustynowi i

ś

w. Tomaszowi z Akwinu. Wydaje si

ę

,

ż

e taki stan rzeczy jest wynikiem nie tylko genialnych analiz tych dwóch wybitnych umysłów, lecz

tak

ż

e “genialnej” skuteczno

ś

ci biskupów, chrze

ś

cija

ń

skich polityków i zakonów rycerskich, a w

pó

ź

niejszym okresie

ś

w. Inkwizycji w okrutnych prze

ś

ladowaniach samodzielnie i nieortodoksyjnie

my

ś

l

ą

cych ludzi.

W jednym z listów z 415 r.

ś

w. Augustyn przytacza seri

ę

snów Gennadiusa, fizyka z Kartaginy, jako

dowód mo

ż

liwo

ś

ci posiadania do

ś

wiadcze

ń

po

ś

mierci fizycznego ciała. Gennadiusa trapiły

w

ą

tpliwo

ś

ci dotycz

ą

ce istnienia

ż

ycia po

ś

mierci. W rezultacie przy

ś

nił mu si

ę

pewnej nocy

młodzieniec pi

ę

kny i silny, i poprowadził go do miasta, gdzie rozbrzmiewał

ś

piew “tak cudownie słodki,

ż

e przewy

ż

szał wszystko, co kiedykolwiek był słyszał”. Kiedy si

ę

obudził, Gennadius pomy

ś

lał,

ż

e to

tylko sen. Jednak nast

ę

pnej nocy znowu przy

ś

nił mu si

ę

ten sam młodzieniec i zapytał, czy go

rozpoznaje. Kiedy

ś

ni

ą

cy odpowiedział,

ż

e tak, młodzieniec zapytał, kiedy i gdzie zawarli znajomo

ść

.

Wtedy, zastanawiaj

ą

c si

ę

nad odpowiedzi

ą

, Gennadius przypomniał sobie poprzedni sen. Po

zapewnieniu ze strony młodzie

ń

ca,

ż

e tak

ż

e teraz wszystko odbywa si

ę

we

ś

nie, uwierzył mu i

u

ś

wiadomił sobie,

ż

e oto

ś

ni. Na kolejne pytanie: “Gdzie jest teraz twoje ciało?” Gennadius

odpowiedział: “W moim łó

ż

ku.” “A czy wiesz,

ż

e oczy w twoim ciele s

ą

teraz zamkni

ę

te i niewidz

ą

ce i

poprzez te oczy nie widzisz niczego?” “Wiem.” “Wi

ę

c czym s

ą

te oczy, którymi mnie widzisz?”

Gennadius nie potrafił odpowiedzie

ć

na to pytanie i milczał, wtedy młodzieniec zako

ń

czył stawianie

pyta

ń

i z naciskiem wyja

ś

nił: “Tak jak

ś

pisz i le

ż

ysz w łó

ż

ku, a oczy w twoim ciele s

ą

niewykorzystane i

nic nie widz

ą

, a jednak masz oczy, którymi mnie widzisz i cieszysz si

ę

t

ą

wizj

ą

, tak samo po twojej

ś

mierci, podczas gdy twoje cielesne oczy b

ę

d

ą

całkowicie nieaktywne, b

ę

dzie w tobie

ż

ycie ci

ą

gle

ż

ywe oraz zdolno

ść

percepcji, poprzez któr

ą

ci

ą

gle b

ę

dziesz spostrzegał i odczuwał. Dlatego nie miej

ju

ż

w

ą

tpliwo

ś

ci, czy

ż

ycie człowieka toczy si

ę

dalej po

ś

mierci.”

Ś

w. Augustyn stwierdza,

ż

e obawy

Gennadiusa zostały całkowicie usuni

ę

te.

Wspominaj

ą

c w swojej Summie Teologicznej przypuszczenie Arystotelesa, i

ż

w czasie snu zmysły

czasami wykazuj

ą

niewielkie osłabienie,

ś

w. Tomasz z Akwinu pisał,

ż

e dzieje si

ę

to “pod koniec snu,

u osób zrównowa

ż

onych i obdarzonych siln

ą

wyobra

ź

ni

ą

” oraz “nie tylko wyobra

ź

nia pozostaje wolna,

lecz tak

ż

e codzienny rozum jest cz

ęś

ciowo uwolniony; tak wi

ę

c czasem podczas snu człowiek mo

ż

e

s

ą

dzi

ć

,

ż

e to co widzi, jest snem, rozró

ż

niaj

ą

c pomi

ę

dzy rzeczami a ich wyobra

ż

eniami.”

Wzmianki te wyra

ź

nie wskazuj

ą

,

ż

e zjawisko

ś

wiadomego snu znane było, cho

ć

by tylko

teoretycznie, w chrze

ś

cija

ń

skiej Europie.

Nale

ż

y tak

ż

e wspomnie

ć

o innym wielkim europejskim umy

ś

le, hiszpa

ń

skim m

ę

drcu sufizmu,

mistycznej tradycji islamskiej,

ż

yj

ą

cym sto lat przed

ś

w. Tomaszem, w XII w. Słynny Ibn El-Arabi

nazywany tak

ż

e “Najwi

ę

kszym Mistrzem” pisze tak: “Człowiek musi kontrolowa

ć

swoje my

ś

li podczas

snu,

ć

wiczenie takiej czujno

ś

ci spowoduje wielkie korzy

ś

ci. Ka

ż

dy powinien przyło

ż

y

ć

si

ę

do

osi

ą

gni

ę

cia zdolno

ś

ci o tak wielkiej warto

ś

ci.” O sobie za

ś

mówi: “Moc aktywnej wyobra

ź

ni rozwin

ę

ła

si

ę

we mnie do tego stopnia,

ż

e dzi

ę

ki niej spotykam dzi

ś

ukochanych przeze mnie mistyków w ich

cielesnej postaci, obiektywnie jako istoty w pełni rzeczywiste. Niczym archanioła Gabriela, który
pojawił si

ę

we własnej osobie przed oczami Proroka.”

Mistycy muzułma

ń

scy sytuowali

ś

wiat snów i wyobra

ż

e

ń

– alam-al-mithral – pomi

ę

dzy

ś

wiatem

materii a my

ś

l

ą

, nie traktowali go jak czyst

ą

fantazj

ę

lecz rodzaj objawienia obiektywnego i

rzeczywistego

ś

wiata duchowego w specyficznym i indywidualnym dla ka

ż

dego mistyka j

ę

zyku

symboliczno-wizyjnym.

Na koniec rozdziału po

ś

wi

ę

conego najwa

ż

niejszym ideom i badaczom natury snu i marze

ń

sennych oraz zjawiska

ś

wiadomego snu w historii my

ś

li europejskiej wspomnimy jeszcze o dwóch

bardzo wa

ż

nych postaciach.

Pierwsz

ą

z nich jest Pierre Gassendi, jeden z trzech, obok Kartezjusza i Hobbsa, najwi

ę

kszych

filozofów XVII w. Ten mało znany dzi

ś

katolicki ksi

ą

dz, zwolennik filozofii epikurejskiej, sceptyk i

racjonalista, uwa

ż

any za jednego z prekursorów francuskiego libertynizmu, jako jedyny spo

ś

ród

“wielkiej trójki” zdaje si

ę

mie

ć

du

ż

e do

ś

wiadczenie i wiedz

ę

o naturze stanu snu i ró

ż

nic pomi

ę

dzy

jaw

ą

i snem.

Maj

ą

c osobiste do

ś

wiadczenie

ś

wiadomego snu, Gassendi przeczy idei Arystotelesa, jakoby

ś

ni

ą

cy poznawał za po

ś

rednictwem zmysłów,

ż

e

ś

pi, i dlatego wiedział,

ż

e to co widzi jest snem. Jak

ju

ż

wspominali

ś

my wcze

ś

niej, to

ś

wiadomo

ść

i przekonanie o tym,

ż

e

ś

nimy, prowadzi do wniosku,

ż

e

wobec tego musimy spa

ć

. Gassendi pierwszy stwierdził to wyra

ź

nie: “To, i

ż

rozum mo

ż

e rozpozna

ć

,

ż

e to sen, albo zrozumie

ć

,

ż

e to wyobra

ż

enie jest niczym wi

ę

cej ni

ż

fakt, i

ż

mo

ż

na my

ś

le

ć

,

ż

e to

my

ś

lenie, co jest przywilejem wewn

ę

trznej zdolno

ś

ci i nie zale

ż

y od zewn

ę

trznych zmysłów.”

Według Gassendiego mózg i umysł “kiedy

ś

ni, jest w stanie rozpoznawa

ć

i bada

ć

pewne

wła

ś

ciwo

ś

ci rzeczy, które sobie wyobra

ż

a, z t

ą

sam

ą

zdolno

ś

ci

ą

, któr

ą

mo

ż

e rozpoznawa

ć

i bada

ć

,

kiedy jest obudzony. I je

ż

eli cz

ę

sto po przebudzeniu jeste

ś

my zdziwieni o jak absurdalnych rzeczach

my

ś

leli

ś

my we

ś

nie, nie powinno nas zaskoczy

ć

,

ż

e czasami gdy we

ś

nie pojawia si

ę

jaka

ś

bezsensowno

ść

, ten sam rodzaj zdziwienia powstaje i w konsekwencji rzeczy widzimy jako

absurdalne, chocia

ż

ś

nimy. To jest dokładnie to samo, co mi si

ę

przydarza, kiedy wydaje mi si

ę

,

ż

e

widz

ę

ludzi i jednocze

ś

nie pami

ę

tam,

ż

e oni nie

ż

yj

ą

. Natychmiast nasuwa mi si

ę

my

ś

l,

ż

e

ś

ni

ę

, gdy

ż

umarli nie wracaj

ą

.”

Pogl

ą

dy Gassendiego stanowi

ą

ogromny krok do przodu w rozwoju rozumienia snu, a szczególnie

zjawiska snu

ś

wiadomego w Europie. Wydaje si

ę

,

ż

e był to pierwszy autor znaj

ą

cy

ś

wiadomy sen z

własnego do

ś

wiadczenia, które było wynikiem jego niezwykle krytycznego i badawczego stosunku do

rzeczywisto

ś

ci, jak

ż

e istotnej cechy umysłu prawdziwego filozofa.

Drugim wielkim badaczem

ś

wiadomych snów, do

ś

wiadczaj

ą

cym ich osobi

ś

cie, jest rodak Pierre’a

Gassendiego, markiz Hervey de Saint-Denis. Wydał on anonimowo w Pary

ż

u 1867 r. ksi

ąż

k

ę

pt. Sny i

sposoby kierowania nimi.

Markiz był profesorem lingwistyki i literatury chi

ń

skiej w College de France oraz badaczem snów,

które pieczołowicie zapisywał od trzynastego roku

ż

ycia.

W pierwszej cz

ęś

ci tej pracy Saint-Denis opisuje rozwój swojej umiej

ę

tno

ś

ci kontrolowania snów,

pocz

ą

wszy od usprawniania procesu przypominania ich sobie, nast

ę

pnie u

ś

wiadamiania sobie,

ż

e si

ę

ś

ni, dalej zdolno

ś

ci budzenia si

ę

zgodnie z wol

ą

a

ż

do umiej

ę

tno

ś

ci kierowania snem. W drugiej cz

ęś

ci

autor dokonuje zestawienia wcze

ś

niejszych teorii snu i przedstawia swoje przemy

ś

lenia na ten temat,

oparte na osobistym do

ś

wiadczeniu. Ksi

ąż

ka ilustrowana jest rysunkami markiza przedstawiaj

ą

cymi

jego wizje.

O rodzaju eksperymentalnego nastawienia do

ś

wiadomego snu

ś

wiadczy ten oto fragment:

“Zasn

ą

łem. Mogłem widzie

ć

jasno wszystkie małe przedmioty ozdabiaj

ą

ce moj

ą

pracowni

ę

. Uwaga

moja skupiła si

ę

na porcelanowej tacy, na której trzymam swoje ołówki i pióra, posiadaj

ą

cej niezwykły

rysunek... Nagle pomy

ś

lałem: kiedykolwiek widziałem tac

ę

na jawie, zawsze była cała. Co by si

ę

stało,

gdybym rozbił j

ą

w swoim

ś

nie? W jaki sposób moja wyobra

ź

nia przedstawi rozbit

ą

tac

ę

? Natychmiast

j

ą

rozłamałem. Podniosłem kawałki i obejrzałem je dokładnie. Obserwowałem ostre brzegi na linii

złamania i postrz

ę

pione p

ę

kni

ę

cia rozłupuj

ą

ce rysunek w kilku miejscach. Rzadko miewałem tak

ż

ywy

sen.”

Mimo, i

ż

zasługuj

ą

ca w pełni na miano naukowej, praca markiza została wydana anonimowo w

bardzo małym nakładzie. Sigmund Freud kilkadziesi

ą

t lat pó

ź

niej próbował usilnie zdoby

ć

jej

egzemplarz, niestety bez powodzenia. Kto wie, jak wygl

ą

dałaby dzi

ś

psychologia, gdyby twórca

psychoanalizy zapoznał si

ę

z badaniami i do

ś

wiadczeniami genialnego Francuza.

Porównuj

ą

c historyczny stan wiedzy Europejczyków z praktyk

ą

i koncepcjami innych kultur,

musimy przyzna

ć

,

ż

e porównanie to wypada dla Europy bardzo blado. Przekonanie o tym,

ż

e sny s

ą

wytworem umysłu samego

ś

ni

ą

cego, zostało powszechnie przyj

ę

te dopiero w XVII w., podczas gdy w

Tybecie obowi

ą

zywało co najmniej od IX w. Opó

ź

nienie to, jak za chwil

ę

zobaczymy, zostało bardzo

szybko odrobione w XIX i XX w., jednak wiedza o

ś

nie i umiej

ę

tno

ś

ci

ś

wiadomego snu dopiero w

ostatnich kilkunastu latach zyskuje szersze zainteresowanie. Wydaje si

ę

,

ż

e dopiero XXI wiek

przyniesie tu jaki

ś

wi

ę

kszy post

ę

p. Wszyscy coraz mocniej czujemy zbli

ż

aj

ą

c

ą

si

ę

Epok

ę

Wodnika.

WIEK XX

Ju

ż

od połowy XIX w. oraz przez cały wiek XX zarówno Europ

ę

, jak i Ameryk

ę

nawiedzały fale

zainteresowania niezwykłymi zjawiskami psychicznymi czy te

ż

duchowymi. Cz

ę

sto zainteresowanie to

ł

ą

czyło si

ę

z poszukiwaniami analogicznych prze

ż

y

ć

w innych kulturach, w szczególno

ś

ci kulturach

orientalnych. Ruchy spirytystyczne, okultystyczne i teozoficzne powstawały pod du

ż

ym wpływem

filozofii i religii Indii i Tybetu. Jednocze

ś

nie odrodzeniu ulegały europejskie tradycje ezoteryczne,

gnostyckie, alchemiczne i magiczne. Odkrywane były na nowo kabała i tarot.

Wszystkie te zjawiska tworzyły bardzo interesuj

ą

c

ą

mozaik

ę

, na tle której powoli rozwijała si

ę

wiedza o

ś

wiecie wewn

ę

trznym oraz techniki odkrywania pod

ś

wiadomych i nad

ś

wiadomych mocy

umysłu, m.in. sztuki

ś

wiadomego snu.

W terminologii okultystycznej nosiła ona nazw

ę

“projekcji astralnej”. Filozofia okultystyczna

twierdziła,

ż

e człowiek posiada nie jedno, lecz kilka ciał nało

ż

onych na siebie i posiadaj

ą

cych ró

ż

ny

poziom wibracji. Stanowi

ą

one rodzaj powłok skrywaj

ą

cych ludzkiego Ducha. Poza ciałem fizycznym

istnieje ciało eteryczne albo energetyczne, w którym odbywa si

ę

przepływ energii

ż

yciowej. Na wiedzy

o ciele eterycznym opiera si

ę

m.in. akupunktura, bioenergoterapia, hatha joga i

ć

wiczenia

energetyczne w dalekowschodnich sztukach walki np. tai-chi i kung-fu.

Nale

ż

y zaznaczy

ć

,

ż

e współczesna nauka wydaje si

ę

stopniowo potwierdza

ć

istnienie tego rodzaju

energetycznego sobowtóra ciała ludzkiego, w czym du

ż

y udział miało odkrycie fotografii w polu

wysokiej cz

ę

stotliwo

ś

ci, dokonane niezale

ż

nie przez Polaka, S. Jodko-Narkiewicza i Rosjanina, S.

Kirliana oraz sformułowanie hipotezy bioplazmy przez wybitnego bioelektronika ks. prof. Włodzimierza
Sedlaka.

Trzecim z kolei ciałem w okultystycznej koncepcji człowieka jest ciało astralne. Składa si

ę

ono z

energii uczu

ć

, emocji, pragnie

ń

i l

ę

ków, a jego naturalnym

ś

rodowiskiem jest

ś

wiat snu,

ś

wiat astralny.

Ś

wiadome opuszczenie ciała fizycznego w ciele astralnym mo

ż

e spowodowa

ć

podró

ż

e tak

ż

e w

ś

wiecie materialnym. Takie zjawisko nosi nazw

ę

eksterioryzacji, w literaturze naukowej mówi si

ę

o

tzw. OBE (ang. out of body experiences – do

ś

wiadczenia z pobytu poza ciałem). Wyst

ę

powanie tego

typu fenomenu zostało potwierdzone eksperymentalnie przez naukowców ameryka

ń

skich m.in. prof.

Charlesa Tarta, dr. Carlisa Osisa, dr. Stanleya Krippnera, dr. Russela Targa. Stwierdzili oni w czasie
swoich bada

ń

,

ż

e uzdolnione osoby do

ś

wiadczaj

ą

ce OBE s

ą

w stanie odgadn

ąć

tre

ść

zadania (np.

kilkucyfrowej liczby) jedynie le

żą

c w łó

ż

ku i przenosz

ą

c swoj

ą

ś

wiadomo

ść

poza obr

ę

b ciała

fizycznego.

Do pionierów projekcji astralnej nale

żą

: Oliver Fox (prawdziwe nazwisko – Hugh Callaway) i Sylvan

Muldoon. Pierwszy z nich, Anglik, wydał ksi

ąż

k

ę

opisuj

ą

c

ą

jego prze

ż

ycia w 1939 r., za

ś

jego

ameryka

ń

ski kolega podobn

ą

prac

ę

opublikował dziesi

ęć

lat wcze

ś

niej. Obaj stwierdzaj

ą

,

ż

e

najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze próby eksterioryzacji miały miejsce podczas snu. Obaj tak

ż

e

do

ś

wiadczyli pierwszych swoich projekcji astralnych b

ę

d

ą

c jeszcze nastolatkami. Jest to rzecz bardzo

charakterystyczna. Sylvan Muldoon miał wtedy dwana

ś

cie lat, a Oliver Fox szesna

ś

cie. W tym wieku

wielu ludzi intuicyjnie docenia warto

ść

marze

ń

sennych. Tak

ż

e spontaniczne wypadki

ś

wiadomego

snu zdarzaj

ą

si

ę

cz

ęś

ciej w młodo

ś

ci ni

ż

w wieku dojrzałym, kiedy to procesy edukacyjne i kultura

masowa przekonały nas,

ż

e sen i

ż

ycie duchowe nie maj

ą

znaczenia.

Muldoon, urodzony w 1902 r., b

ę

d

ą

c chorowitym dzieckiem wyjechał w 1914 r. wraz z matk

ą

, która

interesowała si

ę

spirytualizmem, na obóz Stowarzyszenia Spirytualistów z Doliny Missisipi w Clinton w

stanie Iowa. Le

żą

c w stanie półsnu zacz

ą

ł zapada

ć

si

ę

w stan pozbawiony wra

ż

e

ń

zmysłowych, w

cisz

ę

i ciemno

ść

. Podczas gdy ciało pozostawało bezwładne, on sam rozlu

ź

niaj

ą

c si

ę

gł

ę

biej, poczuł

nowy rodzaj wolno

ś

ci.

“Zrobiłem krok, kiedy na moment ucisk z tyłu głowy si

ę

wzmógł i wyrzucił moje ciało na zewn

ą

trz

pod ostrym k

ą

tem. Udało mi si

ę

obróci

ć

. Było nas dwóch! Zacz

ą

łem wierzy

ć

,

ż

e zwariowałem. Na

łó

ż

ku spokojnie le

ż

ał drugi «ja»! Trudno mi było przekona

ć

samego siebie,

ż

e to rzeczywisto

ść

, ale

ś

wiadomo

ść

nie pozwalała mi w

ą

tpi

ć

w to, co widz

ę

. Moje dwa identyczne ciała poł

ą

czone były ze

sob

ą

czym

ś

w rodzaju elastycznego przewodu, którego jeden koniec przymocowany był do okolic

medulla oblongata astralnego odpowiednika, podczas gdy drugi umieszczony był pomi

ę

dzy oczami.”

Muldoon ogromn

ą

wag

ę

przywi

ą

zywał do roli owego poł

ą

czenia, “srebrnego sznura” albo “wst

ę

gi

astralnej”, która według niego stanowiła najwa

ż

niejszy czynnik w projekcji astralnej.

Aby osi

ą

gn

ąć

do

ś

wiadczenie eksterioryzacji, Muldoon zalecał proces nazywany przez niego

“kontrolowaniem snu” (dream control). Polegał on na tym, aby zachowa

ć

ś

wiadomo

ść

podczas gdy

ciało pogr

ąż

ało si

ę

we

ś

nie, jednocze

ś

nie staraj

ą

c si

ę

tak go zaprogramowa

ć

, aby zawierał przyjemny

element ruchu np. pływanie, latanie, lot balonem itp. Ulubionym snem Muldoona była scena, podczas
której wznosił si

ę

on wind

ą

na ostatnie pi

ę

tro wysokiego budynku, tam wychodził z windy, rozgl

ą

dał

si

ę

dookoła z uwag

ą

by nast

ę

pnie znowu wej

ść

do windy i zjecha

ć

na sam dół. Cał

ą

scen

ę

nale

ż

y

utrzymywa

ć

w umy

ś

le i powtarza

ć

a

ż

do za

ś

ni

ę

cia lub do

ś

wiadczenia eksterioryzacji.

Podobny sposób na osi

ą

gni

ę

cie projekcji astralnej podaje Oliver Fox, nazywaj

ą

c go “snem wiedzy”,

poniewa

ż

ś

ni

ą

cy wie,

ż

e to, czego do

ś

wiadcza, jest snem. Pierwszy tego typu sen przy

ś

nił mu si

ę

w

1902 r. Miał wtedy szesna

ś

cie lat.

“

Ś

niło mi si

ę

,

ż

e stałem na chodniku przed moim domem. Zza Rzymskiego Muru wschodziło

sło

ń

ce, a wody zatoki Bletchingden iskrzyły si

ę

w porannym

ś

wietle. Widziałem wysokie drzewa na

rogu ulicy i wierzchołek starej, szarej wie

ż

y za zaułkiem Czterdziestu Stopni. Magiczny blask

porannego sło

ń

ca sprawiał,

ż

e scena ta ju

ż

w tym momencie była bardzo pi

ę

kna. Chodnik nie był

typowy, lecz składał si

ę

z małych, niebieskoszarych, prostok

ą

tnych kamieni, których dłu

ż

sze boki były

uło

ż

one pod k

ą

tem prostym do białego kraw

ęż

nika. Ju

ż

miałem wej

ść

do domu, kiedy przypadkowo

rzuciłem okiem na te kamienie i moj

ą

uwag

ę

przykuło dziwne zjawisko. Było to co

ś

tak niezwykłego,

ż

e nie mogłem uwierzy

ć

swoim oczom – wszystkie kamienie zmieniły w nocy swoje poło

ż

enie, tak

ż

e

dłu

ż

sze boki były teraz równoległe do kraw

ęż

nika! Wtedy ol

ś

niło mnie rozwi

ą

zanie tej zagadki: chocia

ż

ten szcz

ęś

liwy letni poranek wydawał si

ę

tak realny, jak tylko mógł by

ć

, ja przecie

ż

ś

niłem!

Wraz z u

ś

wiadomieniem sobie tego faktu jako

ść

snu zmieniła si

ę

w sposób bardzo trudny do

przekazania komu

ś

, kto nigdy czego

ś

podobnego nie prze

ż

ył. Nagle jaskrawo

ść

ż

ycia wzmogła si

ę

stokrotnie. Nigdy przedtem morze, niebo i drzewa nie pałały tak ol

ś

niewaj

ą

cym pi

ę

knem; nawet

najzwyklejsze domy wydawały si

ę

ż

ywe i mistycznie pi

ę

kne. Nigdy dot

ą

d nie czułem si

ę

tak absolutnie

szcz

ęś

liwy, nigdy nie miałem takiej jasno

ś

ci umysłu i takiej boskiej mocy, nigdy nie byłem tak

niewypowiedzianie wolny!”

Fox podkre

ś

la,

ż

e aby mógł pojawi

ć

si

ę

“sen wiedzy”, nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

podczas snu na jakie

ś

dziwne zjawisko lub niezgodno

ść

z realiami

ż

ycia na jawie. Umiej

ę

tno

ść

taka rzadko pojawia si

ę

spontanicznie, nale

ż

y j

ą

w sobie wy

ć

wiczy

ć

. Naturalnie umysł w czasie snu ma tendencje do

racjonalizacji i tłumaczenia dziwnych zjawisk, tak aby nie wzbudzały w

ą

tpliwo

ś

ci i pasowały do cało

ś

ci

snu.

Fox wielokrotnie zwraca uwag

ę

na potrzeb

ę

wykształcenia w sobie “zmysłu krytycznego”, czyli

zdolno

ś

ci do rzetelnej i krytycznej analizy do

ś

wiadczenia. Jako przykład podaje zdarzenie ze snu,

kiedy to mo

ż

emy spotka

ć

pi

ę

kn

ą

i atrakcyjn

ą

kobiet

ę

, której jedyn

ą

dziwn

ą

cech

ą

jest to, i

ż

ma czworo

oczu. Umysł we

ś

nie mo

ż

e zareagowa

ć

na wiele ró

ż

nych sposobów. Mo

ż

e np. pami

ę

ta

ć

,

ż

e jest co

ś

dziwnego w tej kobiecie i zastanawiaj

ą

c si

ę

, co to jest, odpowiedzie

ć

sobie: “No tak, ona ma czworo

oczu.” Dziwna sytuacja staje si

ę

wytłumaczeniem, odpowiedzi

ą

na pytanie. Innym rodzajem reakcji

jest okazanie lekkiego zaskoczenia: “Jak dziwnie wygl

ą

da ta dziewczyna z czworgiem oczu! To j

ą

szpeci.” Nieco bardziej przytomn

ą

reakcj

ą

jest silne zdziwienie: “O Bo

ż

e!”, po którym nast

ę

puje

racjonalizacja: “Musz

ą

gdzie

ś

tu odbywa

ć

si

ę

pokazy dziwnych ludzi albo cyrk.” Dopiero wtedy

zbli

ż

amy si

ę

do odkrycia prawdy. Osoba o rozwini

ę

tym zmy

ś

le krytycznym stwierdzi: “Zaraz, zaraz,

nie istniej

ą

ludzie z czworgiem oczu. To musi by

ć

sen!”

Rozwijanie

ś

wiadomo

ś

ci snu miało gor

ą

cych zwolenników tak

ż

e w

ś

rodowisku polskich okultystów

i parapsychologów. W wydawanym przed II wojn

ą

ś

wiatow

ą

miesi

ę

czniku “Lotos” ukazał si

ę

cykl

artykułów z 1937 r., których autorem był K. Chodkiewicz ze Lwowa.

Ś

wiadomym snom nadał on

poetyczn

ą

nazw

ę

“

ś

wiadomo

ś

ci ksi

ęż

ycowej”. Opisuj

ą

c metody osi

ą

gni

ę

cia

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie

mówił: “...zaznaczam na wst

ę

pie,

ż

e praca ta nie jest łatw

ą

. Nie nale

ż

y si

ę

spodziewa

ć

,

ż

e si

ę

pr

ę

dko

osi

ą

gnie wyniki. Trzeba tu niesłychanej cierpliwo

ś

ci, systematyczno

ś

ci i lat całych stałej pracy.

Najpierw nale

ż

y zaj

ąć

si

ę

samymi snami. Przed za

ś

ni

ę

ciem nale

ż

y uło

ż

y

ć

si

ę

wygodnie na plecach,

zwolni

ć

wszystkie mi

ęś

nie, odgrodzi

ć

si

ę

od wra

ż

e

ń

zewn

ę

trznych i przybra

ć

odpowiedni

ą

postaw

ę

duchow

ą

..., nale

ż

y skoncentrowa

ć

si

ę

duchowo na nast

ę

puj

ą

cej my

ś

li: Mog

ę

obserwowa

ć

swoje sny,

obserwuj

ę

je i b

ę

d

ę

je dobrze pami

ę

tał. T

ę

my

ś

l trzeba sobie wprost plastycznie wyobrazi

ć

w swoim

wn

ę

trzu i z tym my

ś

lowym obrazem nale

ż

y zasypia

ć

.

Koło łó

ż

ka trzeba mie

ć

przygotowany notes, ołówek i

ś

wiatło. Przy ka

ż

dym obudzeniu si

ę

nale

ż

y

stara

ć

si

ę

u

ś

wiadomi

ć

sobie dany sen i krótko, w paru słowach go zanotowa

ć

. Rano po powstaniu

trzeba zanotowane sny przejrze

ć

i jeszcze raz powtórzy

ć

tak jak lekcj

ę

szkoln

ą

, któr

ą

si

ę

przerabia.

Rzecz

ą

oboj

ę

tn

ą

jest, czy sen ma jakie

ś

znaczenie lub jak

ąś

warto

ść

wró

ż

ebn

ą

; chodzi o to, by ka

ż

dy

sen, który pami

ę

tamy, został zanotowany, a cały materiał wra

ż

e

ń

sennych danej nocy po powstaniu

rano ugrupowany i powtórzony. W ten sposób przyzwyczajamy ciało astralne do nawi

ą

zywania

ś

ci

ś

lejszego kontaktu ze

ś

wiadomo

ś

ci

ą

dzienn

ą

i budujemy ów ł

ą

cznik mi

ę

dzy obiema

ś

wiadomo

ś

ciami.

Gdy osi

ą

gniemy ju

ż

pewn

ą

biegło

ść

w pami

ę

taniu snów, przyst

ę

pujemy do nast

ę

pnego

ć

wiczenia.

Nakładamy sobie sugesti

ę

nast

ę

puj

ą

cej tre

ś

ci: B

ę

d

ę

tej nocy nie tylko sny pami

ę

tał, ale b

ę

d

ę

celowo

działał we

ś

nie. Post

ę

pki moje we

ś

nie b

ę

d

ą

zale

ż

ne od mojej woli; b

ę

d

ę

działał we

ś

nie z cał

ą

ś

wiadomo

ś

ci

ą

. Sugestia ta uprawiana przez czas dłu

ż

szy da nam z czasem dalsze, bardzo ciekawe

wyniki. Zobaczymy,

ż

e nasze sny stan

ą

si

ę

zale

ż

ne od naszej woli,

ż

e b

ę

dziemy mogli wkracza

ć

w

sferze snu w pewne strefy, porozumiewa

ć

si

ę

z pewnymi lud

ź

mi, zbiera

ć

cały szereg do

ś

wiadcze

ń

. Z

czasem, po latach, sami si

ę

nie spostrze

ż

emy, gdy czas snu stanie si

ę

dla nas drugim

ż

yciem, drugim

polem pracy bardzo ciekawej i bardzo u

ż

ytecznej, drog

ą

prowadz

ą

c

ą

nas w

ś

wiaty nadzmysłowe, w

prawdziw

ą

nasz

ą

duchow

ą

ojczyzn

ę

.”

Oprócz wej

ś

cia w “plan astralny” poprzez bram

ę

snu, praktycy eksterioryzacji opisuj

ą

trudniejszy i

bardziej bezpo

ś

redni sposób, polegaj

ą

cy na pogł

ę

bianiu stanu relaksacji a

ż

do momentu, gdy ciało

za

ś

nie, a umysł pozostanie obudzony. W tym momencie zazwyczaj pojawiaj

ą

si

ę

specyficzne

energetyczne wra

ż

enia dotykowe, wzrokowe i d

ź

wi

ę

kowe w postaci wibracji, mrowienia, ucisku, bólu,

parali

ż

u,

ś

wiateł, iskrzenia oraz nieprzyjemnych, gło

ś

nych d

ź

wi

ę

ków.

Od tej wła

ś

nie bezpo

ś

redniej metody rozpocz

ą

ł swoje “podró

ż

e” współczesny mistrz eksterioryzacji

– Robert A. Monroe. Jednak i w jego przypadku zwi

ą

zki OBE ze snem s

ą

wyra

ź

nie widoczne. Sam

Monroe jest gł

ę

boko przekonany,

ż

e jego do

ś

wiadczenia s

ą

zwi

ą

zane z eksperymentami nad

uczeniem si

ę

we

ś

nie za pomoc

ą

magnetofonu. Po serii takich do

ś

wiadcze

ń

w 1959 r. miał on

spontaniczne prze

ż

ycie, b

ę

d

ą

ce, jak pó

ź

niej si

ę

okazało, pierwszym etapem OBE.

“...było niedzielne popołudnie i rodzina poszła do ko

ś

cioła. Dom był cichy, a ja poło

ż

yłem si

ę

w

pokoju na kanapie, na krótk

ą

drzemk

ę

. Ledwo uło

ż

yłem si

ę

(głow

ą

ku północy, je

ś

li ma to jakie

ś

znaczenie), gdy wydało mi si

ę

,

ż

e z nieba na północy wychodzi promie

ń

ś

wiatła, około trzydziestu

stopni nad horyzontem. Było to tak, jakby dotkn

ę

ło mnie gor

ą

ce

ś

wiatło. Tylko

ż

e był to dzie

ń

i

ż

aden

promie

ń

nie mógł powsta

ć

.

...Kiedy promie

ń

ten dotkn

ą

ł mego ciała, spowodował gwałtowne dr

ż

enie lub wibracje. Nie miałem

siły, aby si

ę

poruszy

ć

. Było to tak, jakbym został wzi

ę

ty w imadło.

Zaszokowany i przera

ż

ony próbowałem si

ę

poruszy

ć

. Jakbym targał niewiarygodne wi

ę

zy. Kiedy w

ko

ń

cu usiadłem, dr

ż

enie i wibracje opadły i mogłem porusza

ć

si

ę

swobodnie.”

Po kilkunastu tego typu do

ś

wiadczeniach, których intensywno

ść

rosła, Monroe w pewnej chwili

zobaczył samego siebie le

żą

cego w łó

ż

ku. Prze

ż

ycie to wywołało u niego szok zwi

ą

zany ze strachem

przed

ś

mierci

ą

, który stopniowo przezwyci

ęż

ał, do

ś

wiadczaj

ą

c coraz

ś

mielej stanu poza ciałem.

W wyniku kilku lat eksperymentów Monroe wyodr

ę

bnił trzy tzw. obszary do

ś

wiadcze

ń

poza ciałem.

Pierwszy z nich to materialna rzeczywisto

ść

, podró

ż

e w tym obszarze zostały potwierdzone

eksperymentalnie. Obszar drugi to

ś

wiat marze

ń

sennych, który jest naturalnym

ś

rodowiskiem dla

“drugiego ciała”, jak sam Monroe nazywał ciało, w którym odbywał swoje podró

ż

e. Obszar trzeci za

ś

to rodzaj

ś

wiata równoległego w stosunku do rzeczywisto

ś

ci materialnej, który istnieje w

nowoczesnych koncepcjach fizyków.

Do

ś

wiadczenia z Robertem A. Monroem przeprowadził prof. Charles T. Tart, który napisał: “...stan

OBE jest jednym z najbardziej istotnych dozna

ń

psychologicznych... Jestem przekonany,

ż

e

wi

ę

kszo

ść

naszych wielkich tradycji religijnych jest oparta na tym rodzaju do

ś

wiadczenia. Nie

b

ę

dziemy rozumieli naszego dziedzictwa religijnego lub naszej filozofii

ż

ycia, je

ś

li nie zrozumiemy

wła

ś

ciwie stanu OBE.”

Eksperymenty Roberta A. Monroe’a stanowi

ą

pewnego rodzaju ł

ą

cznik pomi

ę

dzy ezoteryczn

ą

,

okultystyczn

ą

interpretacj

ą

zjawiska

ś

wiadomego snu i badaniami współczesnych psychologów i

fizjologów, którzy staraj

ą

si

ę

oczy

ś

ci

ć

je z kontekstu paranauki.

Historia naukowych bada

ń

fenomenu

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie biegnie od Arystotelesa, Pierre’a

Gassendiego, markiza Herveya de Saint-Denisa do holenderskiego psychiatry Fredericka Van Eedena
i współczesnych kontynuatorów tych bada

ń

, do których nale

żą

przede wszystkim: niemiecki psycholog

Paul Tholey, Ceelia Green z Anglii, Stephen LaBerge z USA, a tak

ż

e Jayne Gackenbach, Patricia

Garfield, Gayle Delaney, Alan Worsley, Robert D. Ogilvie, George Gillespie, Judith R. Malamud, Sue
Blackmore i wielu innych, których nie sposób tu wymieni

ć

.

Frederick Van Eeden, któremu zawdzi

ę

czamy termin lucid dream powszechnie przyj

ę

ty w

ś

wiecie

nauki i w popularnej literaturze anglosaskiej, w 1913 r. wysłał raport z trzystu dwudziestu pi

ę

ciu swoich

jasnych snów, maj

ą

cych miejsce pomi

ę

dzy 1898 i 1912 r., do angielskiego Towarzystwa Bada

ń

Psychicznych (SPR). “W jasnych snach – pisze Van Eeden – reintegracja funkcji psychicznych jest tak
całkowita,

ż

e

ś

pi

ą

cy osi

ą

ga stan doskonałej

ś

wiadomo

ś

ci i jest w stanie kierowa

ć

swoj

ą

uwag

ą

i

próbowa

ć

działa

ć

zgodnie z własn

ą

wol

ą

. A jednak sen, o ile mog

ę

zapewni

ć

, jest nieprzerwany,

gł

ę

boki i od

ś

wie

ż

aj

ą

cy.”

Swój pierwszy jasny sen opisał on w ten sposób: “

Ś

niłem,

ż

e unosz

ę

si

ę

w powietrzu poprzez

krajobraz z bezlistnymi drzewami, wiedz

ą

c,

ż

e to kwiecie

ń

. Zauwa

ż

yłem,

ż

e perspektywa tworzona

przez gał

ę

zie drzew zmieniała si

ę

wraz z ruchem zupełnie naturalnie. Wtedy we

ś

nie pomy

ś

lałem,

ż

e

moja wyobra

ź

nia nie mogłaby nigdy sama stworzy

ć

tak skomplikowanego obrazu, jaki powstawał

dzi

ę

ki zmianom perspektywy podczas ruchu pomi

ę

dzy gał

ę

ziami.”

Piotr D. Uspie

ń

ski, rosyjski filozof i ucze

ń

Gurd

ż

ijewa, chciał sprawdzi

ć

mo

ż

liwo

ść

“raczej

fantastycznego pomysłu”, jak sam pisze, zachowania

ś

wiadomo

ś

ci podczas snu. Dzi

ę

ki odpowiednim

ć

wiczeniom uzyskał on stan, który nazywał “stanem pół-snu” i w którym obserwował powstawanie i

przekształcanie zwykłych snów.

“Faktem jest,

ż

e w stanie pół-snu miałem takie same sny jak zazwyczaj. Jednocze

ś

nie byłem w

pełni

ś

wiadomy, mogłem widzie

ć

i rozumie

ć

, w jaki sposób owe sny powstawały, z czego były

budowane, jaka była ich przyczyna i generalnie co było przyczyn

ą

, a co skutkiem. Nast

ę

pnie

zauwa

ż

yłem, i

ż

w stanie pół-snu mam pewn

ą

kontrol

ę

nad snami. Mogłem je tworzy

ć

i widzie

ć

to, co

chciałem zobaczy

ć

, chocia

ż

nie zawsze to si

ę

udawało i nie powinno by

ć

rozumiane zbyt dosłownie.

Zazwyczaj jedynie dawałem pierwszy impuls, po którym sny rozwijały si

ę

samorzutnie, czasem

zadziwiaj

ą

c mnie i przyjmuj

ą

c zupełnie nieoczekiwany, dziwny kierunek.”

Oto opis jednego ze stanów pół-snu Uspie

ń

skiego:

“Pami

ę

tam, gdy raz widziałem siebie siedz

ą

cego w du

ż

ym pokoju bez okien. Poza mn

ą

był tam

jeszcze tylko mały czarny kotek. «Ja

ś

ni

ę

» powiedziałem do siebie. «Jednak w jaki sposób mog

ę

si

ę

dowiedzie

ć

, czy naprawd

ę

ś

pi

ę

, czy nie? Powiedzmy,

ż

e spróbuj

ę

w ten sposób. Niech ten czarny

kotek zamieni si

ę

w du

ż

ego białego psa. W stanie przebudzenia nie jest to mo

ż

liwe, wobec tego, je

ż

eli

tak si

ę

stanie, to b

ę

dzie znaczyło,

ż

e

ś

pi

ę

.» Powiedziałem to do siebie i natychmiast czarny kotek

zmienił si

ę

w du

ż

ego białego psa. W tym samym czasie

ś

ciana w tle znikła, odsłaniaj

ą

c górski

krajobraz z rzek

ą

jak wst

ąż

k

ą

, nikn

ą

c

ą

w oddali. «To dziwne» powiedziałem do siebie; «Nie

oczekiwałem tego widoku. Sk

ą

d on si

ę

tu znalazł?» Jakie

ś

odległe wspomnienie zacz

ę

ło si

ę

budzi

ć

we mnie, wspomnienie widzianego ju

ż

gdzie

ś

podobnego krajobrazu i prze

ś

wiadczenie, i

ż

jest on w

jaki

ś

sposób zwi

ą

zany z widokiem białego psa. Jednak w tym momencie poczułem,

ż

e je

ś

li pozwol

ę

sobie i

ść

dalej, to zapomn

ę

najwa

ż

niejsz

ą

rzecz, któr

ą

musz

ę

pami

ę

ta

ć

, a mianowicie,

ż

e teraz

ś

pi

ę

i

jestem

ś

wiadomy samego siebie.”

Kilku jeszcze uczonych interesowało si

ę

jasnymi snami przed II wojn

ą

ś

wiatow

ą

, ale prawdziwy

skok w rozwoju bada

ń

nast

ą

pił po odkryciu fal EEG, rozbudowaniu aparatury medycznej, mog

ą

cej

rejestrowa

ć

ró

ż

ne elementy zachowania si

ę

organizmu podczas snu. Jednak dopiero w latach

siedemdziesi

ą

tych jasne sny zostały bez zastrze

ż

e

ń

zaakceptowane przez całe

ś

rodowisko naukowe.

W tym czasie udało si

ę

ponad wszelk

ą

w

ą

tpliwo

ść

udowodni

ć

istnienie jasnych snów. Jeden z

oneironautów zasygnalizował,

ż

e

ś

pi, poprzez umówiony wcze

ś

niej znak, polegaj

ą

cy na okre

ś

lonej

sekwencji ruchów gałek ocznych. W tym samym czasie wszystkie wska

ź

niki fizjologiczne i zapis EEG

wskazywały, i

ż

jest on pogr

ąż

ony w marzeniach sennych. Był to dowód nie do podwa

ż

enia. Obecnie

nad jasnymi snami pracuje kilkadziesi

ą

t laboratoriów i instytutów badawczych na całym

ś

wiecie.

Podczas bada

ń

stwierdzono,

ż

e umiej

ę

tno

ść

ś

wiadomego

ś

nienia mo

ż

na wy

ć

wiczy

ć

.

Spowodowało to bardzo szybkie spopularyzowanie oneironautyki głównie w Stanach Zjednoczonych i
Europie Zachodniej. Dzi

ś

ocenia si

ę

,

ż

e kilkaset tysi

ę

cy ludzi

ś

ni

ś

wiadomie. Teraz przyszedł czas

tak

ż

e na Polsk

ę

.

SEN W LABORATORIUM

Wi

ę

kszo

ść

z nas uwa

ż

a,

ż

e sen jest zjawiskiem jednorodnym, stosunkowo długim okresem utraty

przytomno

ś

ci, który potrzebny jest po to, by zregenerowa

ć

siły po m

ę

cz

ą

cym dniu i odpocz

ąć

od

codziennych trosk. Sen, według tego spojrzenia, jest wypoczynkiem, relaksem. Obecny stan wiedzy,
uzyskany dzi

ę

ki badaniom z zastosowaniem zaawansowanych technologicznie urz

ą

dze

ń

pomiarowych, wskazuje,

ż

e jest to zjawisko o wiele bardziej skomplikowane i interesuj

ą

ce.

Przede wszystkim sen nie jest czym

ś

jednorodnym, lecz składa si

ę

z kilku ró

ż

nych faz. Aktualnie

wyodr

ę

bnia si

ę

pi

ęć

faz snu: cztery fazy snu wolnofalowego i jedna faza REM (ang. rapid eye

movements – szybkie ruchy gałek ocznych), zwana tak

ż

e snem paradoksalnym.

W

ś

ród wska

ź

ników charakteryzuj

ą

cych poszczególne fazy snu znajduj

ą

si

ę

wykresy EEG, czyli

elektroencefalogram, który wskazuje zmiany potencjałów elektrycznych w mózgu, mierzonych na
powierzchni skóry głowy. Du

ż

e znaczenie maj

ą

tak

ż

e wykresy zmian ci

ś

nienia krwi, napi

ę

cia mi

ęś

ni,

temperatury ciała, oporno

ś

ci elektrycznej skóry, oddechu, t

ę

tna itp.

By

ć

mo

ż

e dalszy rozwój nauki pozwoli na jeszcze dokładniejsze badania i wi

ę

ksze zró

ż

nicowanie

faz snu, opisuj

ą

ce zachowanie si

ę

organizmu, mózgu i umysłu w tym tajemniczym stanie

ś

wiadomo

ś

ci.

Przed I faz

ą

snu nast

ę

puje proces zasypiania, stan rozlu

ź

nienia na granicy jawy i snu. T

ę

tno

wyrównuje si

ę

, oddech staje si

ę

regularny, temperatura ciała opada. Codzienne problemy i wra

ż

enia

zmysłowe płyn

ą

ce z otoczenia staj

ą

si

ę

przyjemnie odległe.

Ś

wiadomo

ść

zasypiaj

ą

cego pogr

ąż

a si

ę

w

“wyobra

ż

enia hypnagogiczne” (hypnos – sen, gogos – prowadz

ą

cy), czyli wyobra

ż

enia prowadz

ą

ce do

snu. S

ą

to fragmenty obrazów, dziwnych my

ś

li, elementy snów i wizji. W mózgu rejestrujemy rytm alfa

o cz

ę

stotliwo

ś

ci od 8 do 12 Hz (zazwyczaj ok. 10 Hz) i napi

ę

ciu około sze

ść

dziesi

ę

ciu mikrowoltów.

Rytmowi temu towarzyszy wra

ż

enie pogodnego, przyjemnego odpr

ęż

enia, gdy my

ś

li przepływaj

ą

przez umysł nie zakłócone przez koncentracj

ę

, swobodnie “jak chmury na niebie”.

W miar

ę

jak zasypianie pogł

ę

bia si

ę

, rytm alfa powoli zanika, a oczy poruszaj

ą

si

ę

powoli pod

zamkni

ę

tymi powiekami. W tym czasie wyst

ę

puje gwałtowne wyładowanie elektryczne w mózgu,

przypominaj

ą

ce napad padaczkowy. To naturalne i niegro

ź

ne zjawisko powoduje nagły skurcz mi

ęś

ni,

drgni

ę

cie całego ciała zwane “zrywem mioklonicznym”. Czasami mo

ż

e on nawet wybudzi

ć

zasypiaj

ą

cego, jednak najcz

ęś

ciej proces zasypiania trwa dalej i pojawia si

ę

czynno

ś

ciowa

ś

lepota,

tak i

ż

nawet mimo otwarcia powiek zasypiaj

ą

cy nic nie widzi i nie reaguje na ruch wokół siebie.

Niektórzy ludzie

ś

pi

ą

z półotwartymi powiekami. Wtedy wyst

ę

puj

ą

te

ż

ż

ywe wyobra

ż

enia wzrokowe,

wizje, a nawet marzenia senne.

Zaczyna si

ę

I faza snu. Krzywa EEG o małej amplitudzie, nieregularna i zmienna, czasami

przerywana jest przez regularny rytm alfa. Mi

ęś

nie si

ę

rozlu

ź

niaj

ą

, zwalnia rytm serca, człowiek

doznaje leniwych my

ś

li, majaczenia, wra

ż

e

ń

unoszenia si

ę

lub opadania.

Faza II charakteryzuje si

ę

pojawieniem szybkich wyładowa

ń

w EEG, zwanych “wrzecionami snu”

oraz powolnymi i regularnymi ruchami oczu w prawo i lewo. Trwa ona około trzydzie

ś

ci minut.

W fazie III obok wrzecion snu pojawiaj

ą

si

ę

du

ż

e, wolne fale delta, o cz

ę

stotliwo

ś

ci około 1 Hz i

napi

ę

ciu około trzystu mikrowoltów, czyli pi

ę

ciokrotnie wi

ę

kszym ni

ż

rytm alfa. Nast

ę

puje dalsze

pogł

ę

bienie rozlu

ź

nienia mi

ęś

ni, zwolnienie rytmu serca, spadek temperatury ciała i ci

ś

nienia krwi oraz

spowolnienie oddechu. W tej fazie bardzo trudno jest obudzi

ć

ś

pi

ą

cego. Zbli

ż

a si

ę

on do fazy IV

zwanej snem delta, kiedy to wielkie i regularne fale w dwóch półkulach mózgowych synchronizuj

ą

si

ę

w wysokim stopniu.

Spowodowa

ć

obudzenie mog

ą

tylko bardzo silne d

ź

wi

ę

ki lub nawet potrz

ą

sanie ciałem

ś

pi

ą

cego, a

i tak odzyskanie przytomno

ś

ci zabiera zwykle kilka sekund. Co ciekawe, badania wykazuj

ą

,

ż

e proces

odbierania wra

ż

e

ń

przez mózg nie zostaje zniesiony, lecz nie funkcjonuje jedynie przetwarzanie tych

informacji na

ś

wiadome postrzeganie.

Po 60 – 90 minutach od za

ś

ni

ę

cia,

ś

pi

ą

cy jak gdyby odbywa drog

ę

powrotn

ą

do płytszych faz snu,

ale tym razem o wiele szybciej. W ci

ą

gu kilku minut przechodzi on płynnie a

ż

do fazy I, kiedy to fale

EEG maj

ą

niskie napi

ę

cie, s

ą

szybkie i nieregularne, przypominaj

ą

zapis ze stanu czuwania. Jednak

nie jest to, jak kiedy

ś

s

ą

dzono, powrót do stanu jawy, lecz odmiana I fazy snu. Pomimo tych zjawisk

ś

pi

ą

cy jest oderwany od

ś

wiata o wiele bardziej ni

ż

przy zasypianiu, mo

ż

e obudzi

ć

go tylko bardzo

silny hałas lub, paradoksalnie, znacz

ą

cy szept (np. imi

ę

ś

pi

ą

cego). W tym momencie pojawia si

ę

nowa

cecha, oczy zaczynaj

ą

porusza

ć

si

ę

szybko, silnie i gwałtownie, jakby

ś

pi

ą

cy patrzył pod zamkni

ę

tymi

powiekami na jakie

ś

dynamiczne sceny. Zaczyna si

ę

faza REM.

Jest to tak odr

ę

bny rodzaj snu,

ż

e niektórzy badacze nie uznaj

ą

go za sen, lecz za inny stan

ś

wiadomo

ś

ci. Oddech staje si

ę

nieregularny, płytki, rytm serca i ci

ś

nienie krwi wzrastaj

ą

jak w czasie

prze

ż

ywania silnych emocji lub podczas wysiłku. Wzrasta zu

ż

ycie tlenu, czyli spalanie, a temperatura

mózgu jest tak wysoka, jak rzadko w stanie czuwania. Mo

ż

na nawet powiedzie

ć

,

ż

e wła

ś

nie w fazie

REM mózg pracuje najintensywniej. Poziom tlenu we krwi obni

ż

a si

ę

tak znacznie,

ż

e wydaje si

ę

,

jakby

ś

pi

ą

cy wstrzymywał oddech. Stanowi temu towarzyszy rozlu

ź

nienie i zwiotczenie mi

ęś

ni

(szczególnie mi

ęś

ni tułowia), mi

ęś

nie szyi i karku nie mog

ą

utrzyma

ć

głowy i skr

ę

ca si

ę

ona na bok.

Jednocze

ś

nie niektóre mi

ęś

nie twarzy zachowuj

ą

swój tonus, a osoby prze

ż

ywaj

ą

ce napi

ę

cia

psychiczne mog

ą

wtedy zgrzyta

ć

z

ę

bami. U m

ęż

czyzn w czasie fazy REM wyst

ę

puje erekcja, a u

kobiet zwil

ż

enie pochwy. Reakcje te nie s

ą

zwi

ą

zane z marzeniami erotycznymi, s

ą

one rodzajem

podstawowego odruchu fizjologicznego wyst

ę

puj

ą

cego równie

ż

u niemowl

ą

t i ludzi starych. Nie

wyst

ę

puje on jedynie podczas snów o charakterze l

ę

kowym.

Generalnie jednak ciało w fazie REM jest tak gł

ę

boko rozlu

ź

nione,

ż

e obudzeniu w niej towarzyszy

czasami uczucie braku wra

ż

e

ń

dotykowych i niemo

ż

liwo

ść

poruszenia si

ę

, czyli tzw. senny parali

ż

.

Jest on zjawiskiem zupełnie niegro

ź

nym i mija zazwyczaj po kilkunastu sekundach.

Ś

pi

ą

cego trudno

obudzi

ć

podczas trwania tej fazy snu, jednak mózg wykazuje pewn

ą

wybiórczo

ść

impulsów. Obok

silnych bod

ź

ców mog

ą

obudzi

ć

nas słabe sygnały posiadaj

ą

ce znaczenie. Na przykład budzimy si

ę

na

d

ź

wi

ę

k własnego imienia lub nazwiska, matka za

ś

, nie reaguj

ą

ca na silne hałasy, budzi si

ę

natychmiast, gdy jej dziecko cicho zapłacze. Kiedy obudzimy

ś

pi

ą

cego w tej fazie snu, b

ę

dzie on

doskonale, ze szczegółami pami

ę

tał tre

ść

marze

ń

sennych.

Zapis EEG fazy REM przypomina stan czuwania w czasie najwi

ę

kszej aktywno

ś

ci. Przerywany on

jest rytmami alfa i theta ( 4-7 Hz), wytwarzanymi w cz

ęś

ci mózgu zwanej hipokampem. Rytm theta

wyst

ę

puje zarówno w stanach silnego napi

ę

cia uwagi, w czasie l

ę

ku, niepokoju, jak i w fazie marze

ń

sennych. Niektóre badania stwierdzaj

ą

,

ż

e towarzyszy on tak

ż

e stanom bardzo gł

ę

bokiej medytacji i

ekstazy. Generalnie mo

ż

na powiedzie

ć

, i

ż

rytm theta jest charakterystyczny dla momentów

pogr

ąż

enia si

ę

w

ś

wiat wewn

ę

trzny,

ś

wiat uczu

ć

i wspomnie

ń

, któremu towarzyszy odci

ę

cie si

ę

od

wi

ę

kszo

ś

ci wra

ż

e

ń

płyn

ą

cych ze

ś

wiata zewn

ę

trznego.

Pierwsza w nocy faza REM trwa bardzo krótko, około dziesi

ę

ciu minut. Kolejna, nast

ę

puj

ą

ca

znowu po około dziewi

ęć

dziesi

ę

ciu minutach, ju

ż

dłu

ż

ej, gdy

ż

około dwadziestu minut. Po czterech,

pi

ę

ciu takich cyklach, nad ranem mo

ż

e ona nawet doj

ść

do czterdziestu minut. Ł

ą

cznie w ci

ą

gu jednej

nocy sp

ę

dzamy w fazie REM przeci

ę

tnie około 1,5 godziny, a przez całe

ż

ycie

ś

nimy około sze

ś

ciu lat.

Im bli

ż

ej porannego przebudzenia, tym

ż

ywsze s

ą

senne marzenia. Pierwsze pojawienie si

ę

fazy

REM towarzyszy snom bezbarwnym, bardziej przypominaj

ą

cym my

ś

li ni

ż

obrazy. Ostatnie sny nad

ranem s

ą

bogate, kolorowe, maj

ą

dynamiczn

ą

akcj

ę

, a nawet rozci

ą

gaj

ą

si

ę

na inne fazy snu.

W latach siedemdziesi

ą

tych i osiemdziesi

ą

tych udało si

ę

laboratoryjnie potwierdzi

ć

istnienie

ś

wiadomych snów i zbada

ć

ich wska

ź

niki fizjologiczne. Odkryto, a raczej potwierdzono wcze

ś

niejsze

obserwacje,

ż

e zdecydowana wi

ę

kszo

ść

( około 90 procent)

ś

wiadomych snów ma miejsce w fazie

REM, pozostałe (10 procent) to sny w I i II fazie snu wolnofalowego. Stwierdzono tak

ż

e, i

ż

ś

wiadomym

snom towarzysz

ą

bardzo ró

ż

ne fale mózgowe, delta, alfa i theta, pomieszane ze sob

ą

i nieregularne.

Jednak bezpo

ś

rednio przed osi

ą

gni

ę

ciem stanu

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie, szczególnie w

ś

ród

pocz

ą

tkuj

ą

cych oneironautów, zauwa

ż

ono du

żą

aktywacj

ę

rytmu alfa. Momentowi pojawienia si

ę

jasnego snu odpowiadały te

ż

: niewielki wzrost ci

ś

nienia krwi, cz

ę

stotliwo

ś

ci uderze

ń

serca, rytmu

oddechowego i ruchów gałek ocznych.

Ś

wiadomo

ść

zazwyczaj pojawia si

ę

na pocz

ą

tku aktywnej

podfazy fazy REM. Jasne sny wyst

ę

puj

ą

tak

ż

e o wiele cz

ęś

ciej w pó

ź

niejszych fazach REM ni

ż

na

pocz

ą

tku snu i wymagaj

ą

wi

ę

kszej aktywacji mózgu i organizmu. S

ą

jak gdyby troch

ę

bli

ż

sze jawy.

Nic nie wskazuje na to, aby z fizjologicznego punktu widzenia w jaki

ś

szczególny sposób wyró

ż

nia

ć

sny

ś

wiadome spo

ś

ród innych, zwykłych snów. Jedyn

ą

wyró

ż

niaj

ą

c

ą

je cech

ą

jest subiektywna

wiedza, i

ż

znajdujemy si

ę

w

ś

wiecie naszego snu.

TEORIE SNU. CZYM S

Ą

NASZE SNY?

Najwa

ż

niejsze funkcjonuj

ą

ce obecnie teorie i pogl

ą

dy na natur

ę

marze

ń

sennych mo

ż

na podzieli

ć

na dwie grupy. Pierwsza z nich to grupa pogl

ą

dów o pochodzeniu psychoanalitycznym. Druga to

widzenie snów jako specyficznych, mózgowych modeli

ś

wiata.

Teorie psychoanalityczne postrzegaj

ą

sny jako przejaw nie

ś

wiadomej aktywno

ś

ci umysłu, erupcj

ę

pod

ś

wiadomych tre

ś

ci na powierzchni

ę

ś

wiadomo

ś

ci, swoiste komunikaty pod

ś

wiadomo

ś

ci, które

nale

ż

y rozszyfrowa

ć

.

My

ś

l

ę

,

ż

e wi

ę

kszo

ść

z nas wielokrotnie zetkn

ę

ła si

ę

z tak

ą

interpretacj

ą

wyst

ę

powania marze

ń

sennych. Wiele osób po przebudzeniu, pami

ę

taj

ą

c dobrze jaki

ś

sen, zastanawia si

ę

: “Co on mo

ż

e

oznacza

ć

?” Najcz

ęś

ciej zadawane pytanie podczas wykładów i rozmów brzmi mniej wi

ę

cej tak: “

Ś

niło

mi si

ę

...(tu nast

ę

puje długie i nudne streszczenie snu). Niech mi pan powie, co to mo

ż

e wszystko

znaczy

ć

?” Niezwykła popularno

ść

takiej interpretacji snów ma oparcie nie tylko w popularno

ś

ci samej

psychoanalizy, lecz tak

ż

e w tradycji senników, wró

ż

bitów i ró

ż

nego rodzaju tłumaczy snów.

Sigmund Freud jeszcze w XIX w. tworzył podstawy swojej teorii psychoanalizy. W 1899 r.

opublikował on swoje wielkie dzieło pt. Interpretacja marze

ń

sennych, w którym na podstawie analizy

snów swoich pacjentów doszedł do wniosku, i

ż

s

ą

one manifestacj

ą

i spełnieniem pragnie

ń

seksualnych, nawet z okresu dzieci

ń

stwa. Jednak

ż

e z powodu cenzorskiej roli naszej kultury,

wychowania, religii i wzorców moralnych pragnienia te mog

ą

ujawnia

ć

si

ę

w snach jedynie w postaci

symbolicznej. I tak penis reprezentuj

ą

w snach przedmioty o zbli

ż

onym kształcie, na przykład laska,

słup, dzida, nó

ż

, banan, pochw

ę

za

ś

przedstawiaj

ą

symbolicznie: kiesze

ń

, dziura, jama, brama itp.

Trzeba zaznaczy

ć

,

ż

e Freud uwa

ż

ał swoj

ą

teori

ę

seksualn

ą

za dogmat, którego nie wolno

podwa

ż

a

ć

, poniewa

ż

mogłoby to zagrozi

ć

jej naukowemu statusowi. Mi

ę

dzy innymi z tego powodu

ucze

ń

Freuda, Carl Gustaw Jung opu

ś

cił go i zało

ż

ył własn

ą

szkoł

ę

psychologiczn

ą

, tak zwan

ą

psychologi

ę

analityczn

ą

.

To wła

ś

nie pogl

ą

dy Junga na natur

ę

pod

ś

wiadomo

ś

ci i znaczenie snów maj

ą

obecnie najgł

ę

bsze i

najwa

ż

niejsze znaczenie.

Genialny Szwajcar uwa

ż

ał,

ż

e w nie

ś

wiadomo

ś

ci ukryte s

ą

nie tylko po

żą

dania, pragnienia i l

ę

ki,

ale tak

ż

e najbardziej twórcze energie duchowe człowieka. Jung jest twórc

ą

teorii archetypów, czyli

wzorców zachowania i dynamizmów niezale

ż

nych od kultury, religii, rasy, które kształtuj

ą

nasz rozwój

psychiczny. Ich

ś

lady odnale

źć

mo

ż

na w snach, wizjach, mitach i religiach

ś

wiata.

Rozwój osobowo

ś

ci według Junga polega na stopniowym odkrywaniu nie

ś

wiadomo

ś

ci,

integrowaniu przeciwie

ń

stw, osi

ą

ganiu coraz wi

ę

kszej samo

ś

wiadomo

ś

ci a

ż

do u

ś

wiadomienia sobie

Ja

ź

ni, czyli pewnej cało

ś

ci psychologicznej. Proces rozwoju nazywał on indywiduacj

ą

, w której jedn

ą

z

najwa

ż

niejszych ról odgrywaj

ą

sny oraz wła

ś

ciwa ich interpretacja. Pisał on tak: “W ka

ż

dym z nas tkwi

kto

ś

drugi, którego nie znamy. Przemawia w snach, a patrzy na nas inaczej, ni

ż

my sami si

ę

widzimy.

Kiedy jeste

ś

my w sytuacji bez wyj

ś

cia, ten obcy ukazuje nam czasem

ś

wiatło, które zasadniczo

zmienia nasz

ą

postaw

ę

, t

ę

wła

ś

nie, która wp

ę

dziła nas w kłopoty.”

Aby wła

ś

ciwie interpretowa

ć

sny, według Junga nie nale

ż

y rozpatrywa

ć

ich osobno, lecz w seriach.

Wtedy bł

ę

dy interpretacji jednego snu mog

ą

by

ć

skorygowane przez sny pozostałe. Jedn

ą

z

ciekawszych i oryginalnych metod pomagaj

ą

cych odkry

ć

znaczenie snu jest metoda amplifikacji, czyli

skojarze

ń

, które kr

ążą

wokół tematu i poszczególnych symboli snu, skojarze

ń

zarówno

ś

ni

ą

cego, jak i

terapeuty. Brane s

ą

tu pod uwag

ę

indywidualne skojarzenia z

ż

yciem pacjenta oraz skojarzenia z

mitami, ba

ś

niami, koncepcjami religijnymi i naukowymi itd.

Marzenie senne jest “zagadkowym poselstwem naszej nocnej sfery psyche”, jak pisze sam Jung,

za

ś

tre

ś

ci nie

ś

wiadomo

ś

ci odbywaj

ą

stopniow

ą

drog

ę

do

ś

wiadomo

ś

ci w procesie indywiduacji. Drog

ę

t

ę

mo

ż

na podzieli

ć

na kilka etapów. Zaczyna si

ę

ona od obni

ż

enia progu

ś

wiadomo

ś

ci, tak aby tre

ś

ci

te mogły przedosta

ć

si

ę

do

ś

wiadomo

ś

ci, jest to na przykład sen, medytacja, twórczo

ść

artystyczna,

stany wywoływane przez substancje psychoaktywne itp. Kolejnym etapem jest przenikanie tre

ś

ci

nie

ś

wiadomo

ś

ci do marze

ń

sennych, wizji i fantazji oraz dostrze

ż

enie tych tre

ś

ci i zatrzymanie ( np.

zapisanie). Nast

ę

pnie nale

ż

y bada

ć

je, wyja

ś

nia

ć

, interpretowa

ć

oraz zrozumie

ć

ich znaczenie.

Ostatnimi etapami s

ą

: przyswojenie, wcielenie i przepracowanie znalezionego znaczenia oraz

integracja tego znaczenia, “wej

ś

cie w krew” tak, i

ż

staje si

ę

ono “wiedz

ą

umocnion

ą

przez instynkt”.

Do wła

ś

ciwej interpretacji potrzebna jest szeroka wiedza, znajomo

ść

mitów, religii, ba

ś

ni i rytuałów,

do

ś

wiadczenie, psychologiczne wyczucie, umiej

ę

tno

ść

kombinowania, intuicja, znajomo

ść

ś

wiata i

ludzi oraz co

ś

, co Jung nazywa “m

ą

dro

ś

ci

ą

serca”.

Kolejni psychologowie o orientacji psychoanalitycznej podkre

ś

lali tak

ż

e inne elementy kształtuj

ą

ce

marzenia senne, na przykład kontekst społeczny, relacje interpersonalne i inne. Jednak zawsze sny
traktowane s

ą

przez nich jako swego rodzaju zaszyfrowane listy od nie

ś

wiadomo

ś

ci do

ś

wiadomo

ś

ci,

które nale

ż

y odczyta

ć

.

Nieco odmienne spojrzenie na sny proponuj

ą

nowocze

ś

ni naukowcy, neurologowie, fizjologowie i

psychologowie, umieszczaj

ą

c je w kontek

ś

cie tak zwanej teorii modelu

ś

wiata jako podstawy

procesów poznawczych.

Otó

ż

pomi

ę

dzy podmiotem i przedmiotem do

ś

wiadczenia, czyli pomi

ę

dzy “ja” i “

ś

wiatem” istnieje

jeszcze jeden czynnik, tak zwany model

ś

wiata. Powstaje on stopniowo, ale niezwykle szybko w

pocz

ą

tkowym okresie

ż

ycia, pocz

ą

wszy jeszcze od etapu

ż

ycia płodowego, i rozwija si

ę

równolegle z

kształtowaniem si

ę

mózgu. Do

ś

wiadczenia dziecka w procesie rozwoju utrwalaj

ą

si

ę

, wzbogacaj

ą

,

tworz

ą

c specyficzn

ą

pod

ś

wiadom

ą

mózgow

ą

siatk

ę

skojarze

ń

, która pozwala na usprawnienie

procesów przystosowania i orientacj

ę

w

ś

wiecie.

U zwierz

ą

t zachodzi ten sam proces, jednak jest on o wiele ubo

ż

szy, składa si

ę

tylko z kilku lub

kilkunastu elementów. Ludzki model

ś

wiata jest niezwykle rozbudowany i skomplikowany, składa si

ę

z

miliardów, bilionów poł

ą

cze

ń

i skojarze

ń

.

O istnieniu takiego modelu

ś

wiata

ś

wiadcz

ą

mechanizmy ludzkich procesów poznawczych i

skojarzeniowych oraz sprawno

ść

pami

ę

ci. Na przykład o wiele łatwiej zapami

ę

tujemy słowa, które

tworz

ą

jakie

ś

znaczenie, ni

ż

zbitk

ę

nie powi

ą

zanych ze sob

ą

wyrazów. Szybciej rozpoznajemy tre

ś

ci

znane ni

ż

nie znane, o wiele szybciej przeczytamy słowo “internacjonalny” ni

ż

słowo “rentinonajcylan”,

pomimo i

ż

oba składaj

ą

si

ę

z tych samych liter. Pierwsze z nich istnieje w naszym modelu

ś

wiata,

drugie nie. O znaczeniu kontekstu w szybko

ś

ci postrzegania mo

ż

e

ś

wiadczy

ć

eksperyment, który

wła

ś

nie wykonujecie. Mo

ż

e, który kontekstu nast

ę

puj

ą

cy szybko

ś

ci eksperyment wła

ś

nie

ś

wiadczy

ć

wykonujecie o postrzegania znaczeniu. Przeczytanie pierwszego zdania zaj

ę

ło Wam, drodzy

Czytelnicy, prawdopodobnie o wiele mniej czasu ni

ż

nast

ę

pnego.

Innym niezwykle interesuj

ą

cym eksperymentem, obrazuj

ą

cym znaczenie modelu

ś

wiata w

postrzeganiu, jest do

ś

wiadczenie wykonane na uniwersytecie w Innsbrucku. “...zmuszono studentów

do noszenia przez kilka tygodni okularów, których pryzmatyczne szkła nie tylko nadawały
rzeczywisto

ś

ci gumowe wła

ś

ciwo

ś

ci wskutek eliminacji linii prostych, ale równie

ż

wywoływały

wra

ż

enie “fotela bujanego”, na przemian powi

ę

kszaj

ą

c i pomniejszaj

ą

c obrazy za ka

ż

dym

poruszeniem głowy lub oka. Było to z pocz

ą

tku bardzo denerwuj

ą

ce, lecz po kilku dniach mózgi

uczestników eksperymentu przystosowały si

ę

do nowej sytuacji i ponownie zacz

ę

ły wytwarza

ć

w

umy

ś

le obrazy o prostych i niezmiennych liniach, pomimo

ż

e nie miały one nic wspólnego z

rzeczywisto

ś

ci

ą

obserwowan

ą

w tym czasie przez studentów.”

Oczywi

ś

cie obok procesów poznania zmysłowego model

ś

wiata tworzony jest przez (oraz sam

wpływa na) emocje, uczucia, oczekiwania, motywacje, pragnienia, l

ę

ki i inne procesy psychiczne.

Osoba l

ę

kliwa b

ę

dzie widziała zagro

ż

enia tam, gdzie ich nie ma, natomiast osoba o skłonno

ś

ciach do

brawury mo

ż

e nie docenia

ć

niebezpiecze

ń

stwa realnie istniej

ą

cego, co cz

ę

sto ko

ń

czy si

ę

ś

mierci

ą

.

Kto

ś

zakochany nie widzi wad charakteru swojej ukochanej lub kochanka.

Model

ś

wiata ka

ż

dego z nas jest mniej lub bardziej elastyczny i otwarty, a wi

ę

c zdolny do rozwoju.

Doskonale obrazuje to znana na Wschodzie anegdota o Nasrudinie.

Pewnego razu, gdy Nasrudin był kanclerzem dworu, przechadzał si

ę

po pałacu i zobaczył po raz

pierwszy w

ż

yciu pi

ę

knego, królewskiego pawia.

Co to za dziwny goł

ą

b? – pomy

ś

lał – Jeszcze nigdy w

ż

yciu takiego nie widziałem. Wzi

ą

ł wi

ę

c

no

ż

yce i poprzycinał mu skrzydła i ogon.

No, teraz wygl

ą

dasz troch

ę

lepiej, prawie jak goł

ą

b, twój opiekun nie troszczył si

ę

o ciebie do tej

pory.

Model

ś

wiata Nasrudina nie był zbyt elastyczny.

Podobnie jak emocje, motywacje i oczekiwania wpływaj

ą

na nasz

ą

percepcj

ę

na jawie, tak samo

kształtuj

ą

j

ą

w czasie snu. W jednym z laboratoriów wykonano do

ś

wiadczenie polegaj

ą

ce na tym,

ż

e

badanym nie dano nic do jedzenia ani do picia przez osiem godzin, po czym podano im kolacj

ę

tak

przyprawion

ą

, aby zwi

ę

kszała pragnienie. Po kolacji poszli spa

ć

. U ka

ż

dego z nich przynajmniej jeden

sen tej nocy dotyczył pragnienia. Co najciekawsze, ci, którzy

ś

nili,

ż

e pij

ą

wod

ę

, po przebudzeniu pili

mniej ni

ż

ci, których pragnienie nie zostało zaspokojone w marzeniu sennym. Sny pełni

ą

funkcj

ę

spełniania naszych pragnie

ń

, jednak bł

ę

dem Freuda było zbudowanie na tej funkcji całej teorii snu.

Dlatego, aby wyja

ś

ni

ć

istnienie l

ę

ków i koszmarów sennych, musiał on uciec si

ę

do swego rodzaju

“łama

ń

ców” logicznych, twierdz

ą

c,

ż

e s

ą

one wyrazem ukrytej tendencji masochistycznej. Podczas

gdy koszmary s

ą

prostym odbiciem naszych l

ę

ków i obaw, poprzez koncentracj

ę

na nich powodujemy,

ż

e w snach realizuj

ą

si

ę

nasze oczekiwania, uzyskujemy potwierdzenie swoich l

ę

ków.

Naturalnym d

ąż

eniem naszych umysłów jest potwierdzenie modelu

ś

wiata w konfrontacji z

rzeczywisto

ś

ci

ą

. Potwierdzenie to daje nam poczucie bezpiecze

ń

stwa, zaspokajaj

ą

ce jedn

ą

z

podstawowych potrzeb człowieka.

O tym, jak bardzo boimy si

ę

dysonansu poznawczego, który powstaje, gdy

ś

wiat nie potwierdza

naszego modelu, mo

ż

e

ś

wiadczy

ć

swoisty rodzaj sprz

ęż

enia zwrotnego istniej

ą

cego w

ż

yciu wielu

ludzi. Cz

ę

sto ludzie pod

ś

wiadomie tak kieruj

ą

własnym

ż

yciem, aby potwierdzało ono ich przekonania

i wizj

ę

rzeczywisto

ś

ci, funkcjonuj

ą

cy w nich model

ś

wiata i ich samych, nawet wtedy, gdy jest to dla

nich bardzo przykre.

Na przykład tak zwani pechowcy

ż

yciowi działaj

ą

pod

ś

wiadomie tak, aby potwierdziły si

ę

ich obawy

i oczekiwania. Uzyskuj

ą

oni potwierdzenie i satysfakcj

ę

: “No tak, a nie mówiłem? Jednak

ś

wiat jest

taki, jak si

ę

spodziewałem, wobec tego nie jest nieprzewidywalny i niebezpieczny.” Pechowiec czuje

si

ę

ź

le, ale bezpiecznie. Kolejne pora

ż

ki

ż

yciowe tylko wzmacniaj

ą

i utrwalaj

ą

mechanizm.

Szcz

ęś

ciarz działa dokładnie tak samo, tylko w odwrotnym kierunku.

Brak dysonansu poznawczego jest lepszy ni

ż

w

ą

tpliwo

ś

ci: “Zaraz, zaraz, co si

ę

dzieje? Czy

ś

wiat

zwariował? Poniewa

ż

to,

ż

e

ś

wiat zwariował nie jest mo

ż

liwe, wi

ę

c z pewno

ś

ci

ą

to ja zaczynam

wariowa

ć

, itd.”

Podobny mechanizm potwierdzania naszego skostniałego modelu

ś

wiata ma miejsce we

ś

nie. Gdy

wspomniany wcze

ś

niej Nasrudin natknie si

ę

we

ś

nie na co

ś

dziwnego, niezwykłego, natychmiast to

zracjonalizuje, wkomponuje we własny model

ś

wiata, dodaj

ą

c do tego wyja

ś

niaj

ą

ce tłumaczenie lub

“obcinaj

ą

c” niewygodne elementy. Model potwierdzi swoj

ą

realno

ść

i Nasrudin dalej b

ę

dzie

ś

nił,

przekonany,

ż

e to rzeczywisto

ść

.

Je

ż

eli chcemy

ś

ni

ć

ś

wiadomie, powinni

ś

my sprawi

ć

,

ż

eby nasz model był nieco bardziej

elastyczny,

ż

eby nie zawładn

ą

ł nami całkowicie, by był on otwarty na rozwój i nowe doznania. Dopiero

ich dostrze

ż

enie mo

ż

e przynie

ść

refleksj

ę

: “Skoro dzieje si

ę

co

ś

takiego, to mo

ż

e

ś

ni

ę

?!”

Ś

WIADOME SNY W KONCEPCJI MODELU

Ś

WIATA

Model rzeczywisto

ś

ci opisany w poprzednim rozdziale jest bardzo dynamiczny, niezwykle

skomplikowane procesy informacyjne zachodz

ą

w nim z niewiarygodn

ą

pr

ę

dko

ś

ci

ą

. Najwi

ę

ksze

komputery

ś

wiata nie s

ą

i długo jeszcze nie b

ę

d

ą

w stanie dorówna

ć

ludzkiemu mózgowi. Informacje

funkcjonuj

ą

ce w tym modelu weryfikowane s

ą

przez wra

ż

enia zmysłowe płyn

ą

ce z kontaktu naszych

zmysłów ze wzgl

ę

dnie stabiln

ą

rzeczywisto

ś

ci

ą

ś

wiata fizycznego. Informacje nie potwierdzone przez

zmysły s

ą

usuwane na dalszy plan, w nie

ś

wiadomo

ść

.

Niektórzy badacze wysun

ę

li ostatnio koncepcj

ę

jednoczesnego istnienia wielu modeli

rzeczywisto

ś

ci, spo

ś

ród których tylko jednemu mózg nadaje cech

ę

realno

ś

ci. Tylko jeden z modeli

mo

ż

e by

ć

prawdziwy, realny, istnieje tylko jedna rzeczywisto

ść

w danej chwili. Jednak inne modele

istniej

ą

nadal, współtworz

ą

c takie procesy, jak my

ś

lenie, wyobra

ź

nia, fantazja, planowanie, twórczo

ść

itp.

Proces nadawania cechy realno

ś

ci jednemu z modeli pozwala wprowadzi

ć

pewien porz

ą

dek.

Dzi

ę

ki niemu nie gubimy si

ę

i nie mamy w

ą

tpliwo

ś

ci, co jest realn

ą

rzeczywisto

ś

ci

ą

, a co na przykład

wspomnieniem.

Kiedy działaj

ą

zmysły to, jak ju

ż

zostało powiedziane, najwi

ę

ksze znaczenie ma cecha stabilno

ś

ci.

Model najbardziej stabilny jest realny.

We

ś

nie pobudzenia zmysłowe cz

ę

sto w ogóle nie dochodz

ą

do mózgu albo s

ą

na bardzo

wczesnym etapie filtrowane i tłumione. To sprawia,

ż

e nasz model nie mo

ż

e by

ć

ju

ż

przez nie

weryfikowany i korygowany. Dlatego

ś

wiat snu jest tak niestabilny, zmienny i niezwykle plastyczny.

Mog

ą

dzia

ć

si

ę

w nim rzeczy niemo

ż

liwe w fizycznej rzeczywisto

ś

ci. To, czego pragniemy albo to,

czego si

ę

obawiamy, “materializuje si

ę

” w

ś

wiecie snu natychmiast. Mózg za

ś

automatycznie nadaje

mu cech

ę

realno

ś

ci. Kiedy

ś

nimy, jest to dla nas całkowicie prawdziwy

ś

wiat.

Jedn

ą

z najbardziej charakterystycznych cech snu jest niewielka rola pami

ę

ci, która jest funkcj

ą

psychiczn

ą

wymagaj

ą

c

ą

wy

ż

szego pobudzenia mózgu. Drugim bardzo istotnym elementem modelu

ś

wiata w czasie snu jest bardzo ograniczony model ego, czyli nas samych, który w modelu na jawie

składa si

ę

z wra

ż

e

ń

i odczuwania własnego ciała i obrazu naszej osobowo

ś

ci.

We

ś

nie prze

ż

ywamy przygody, odczuwamy i widzimy dziesi

ą

tki ró

ż

nych przedmiotów, ale rzadko

wiemy, jak mamy na imi

ę

, jaki mamy dzie

ń

lub co robili

ś

my wczoraj. Podczas snu umysł konstruuje

tymczasowe, senne ego, które słu

ż

y do prze

ż

ywania do

ś

wiadcze

ń

, ale nie posiada pami

ę

ci siebie

samego, swojej historii ani przeszło

ś

ci.

Kiedy pobudzenie mózgu osi

ą

gnie taki poziom,

ż

e pami

ęć

zaczyna troch

ę

lepiej funkcjonowa

ć

,

pojawiaj

ą

si

ę

elementy prowadz

ą

ce do jasnego snu. Mo

ż

emy przypomnie

ć

sobie,

ż

e t

ę

scen

ę

lub

element widzieli

ś

my we

ś

nie kiedy

ś

wcze

ś

niej, mo

ż

emy przypomnie

ć

sobie bardziej stabilny model

rzeczywisto

ś

ci i stwierdzi

ć

,

ż

e to co widzimy, nie bardzo jest mo

ż

liwe, a wi

ę

c mo

ż

e to jest sen itd.

Zazwyczaj jednak pobudzenie wra

ż

e

ń

zmysłowych jest silniejsze ni

ż

pobudzenie procesów

pami

ę

ci i my

ś

lenia. Bardziej pochłania nas zbli

ż

aj

ą

cy si

ę

do nas tygrys lub niebezpiecznie szybka

jazda samochodem ni

ż

nasze w

ą

tpliwo

ś

ci i my

ś

li. Je

ż

eli jednak siła pami

ę

ci b

ę

dzie wi

ę

ksza i

przypomnimy sobie, kim jeste

ś

my oraz potrafimy si

ę

zdystansowa

ć

wobec wra

ż

e

ń

zmysłowych,

przyj

ąć

bardziej refleksyjn

ą

postaw

ę

ś

wiadka lub widza, to u

ś

wiadomimy sobie,

ż

e wła

ś

nie

ś

nimy i

nasza pami

ęć

przejmie cech

ę

realno

ś

ci, a do

ś

wiadczenie aktualne postrzegane b

ę

dzie jako sen.

Teori

ę

t

ę

potwierdzaj

ą

badania neurofizjologiczne, które wykazały,

ż

e jasne sny wyst

ę

puj

ą

podczas

wysokiego pobudzenia aktywno

ś

ci mózgu w fazie REM.

Na koniec rozdziałów po

ś

wi

ę

conych teoriom snu nasuwa si

ę

pytanie: Czy koncepcja modelu

rzeczywisto

ś

ci wyklucza koncepcje psychoanalityczne i znaczenie interpretacji marze

ń

sennych?

Odpowied

ź

brzmi: Nie, nie wyklucza. Jednak sny nie mog

ą

by

ć

ju

ż

dłu

ż

ej postrzegane jak listy od

pod

ś

wiadomo

ś

ci. Nie jest najwa

ż

niejsze samo marzenie senne, lecz proces interpretacji. To w jaki

sposób

ś

ni

ą

cy interpretuje swoje sny, mo

ż

e powiedzie

ć

nam du

ż

o o jego osobowo

ś

ci, problemach i

drodze rozwoju, która si

ę

przed nim otwiera. Dlatego te

ż

najwła

ś

ciwszym interpretatorem marze

ń

sennych jest przede wszystkim sam

ś

ni

ą

cy. Terapeuta lub jaka

ś

inna osoba powinna jednak pełni

ć

rol

ę

towarzysz

ą

c

ą

, doradcy, asystenta itp. Wiedział o tym tak

ż

e sam Carl Gustaw Jung, który zawsze

podkre

ś

lał,

ż

e o prawdziwo

ś

ci interpretacji snu decyduje w ostateczno

ś

ci pacjent, a nie

psychoterapeuta.

Ć

WICZENIA DLA POCZ

Ą

TKUJ

Ą

CYCH

Rozdział ten zawiera zestaw podstawowych technik i metod u

ż

ywanych przez oneironautów do

opanowania sztuki

ś

wiadomego snu. Zastosowanie wszystkich

ć

wicze

ń

w indywidualnym przypadku

nie jest wła

ś

ciwie mo

ż

liwe, dlatego te

ż

ka

ż

dy dobiera sobie

ć

wiczenia według własnych mo

ż

liwo

ś

ci,

upodoba

ń

i stopnia determinacji w praktyce.

Dziennik Snów

Dziennik snów powinien by

ć

prowadzony codziennie. Pozwoli to na stopniow

ą

popraw

ę

zdolno

ś

ci

przypominania sobie snów. Budzenie si

ę

ze snu powinno nast

ę

powa

ć

delikatnie, przez pierwszych

kilkadziesi

ą

t sekund nie nale

ż

y gwałtownie porusza

ć

si

ę

ani otwiera

ć

oczu. Po przypomnieniu sobie

snu trzeba natychmiast go zapisa

ć

w dzienniku snów lub nagra

ć

na dyktafon. Nale

ż

y zapisywa

ć

wszystko, co przyjdzie do głowy: sceny, wizje, zdania, d

ź

wi

ę

ki, odczucia, wra

ż

enia, emocje, uczucia

itp. Na tym etapie pracy ze snem nie cenzurujemy snu, nie staramy si

ę

nada

ć

mu logiki ani nie

zastanawiamy si

ę

nad jego znaczeniem. Je

ż

eli nic nie potrafimy sobie przypomnie

ć

, powinni

ś

my

pole

ż

e

ć

minut

ę

lub dwie z pustym umysłem, mo

ż

e wtedy co

ś

pojawi si

ę

w pami

ę

ci, albo spróbowa

ć

odtworzy

ć

nastrój lub uczucie, jakby wsłucha

ć

si

ę

w siebie. Emocje i uczucia s

ą

bardzo dobrym

tropem w przypominaniu sobie snów. Je

ż

eli zdarzy si

ę

tak, i

ż

naprawd

ę

nic nie mo

ż

emy sobie

przypomnie

ć

, nale

ż

y wymy

ś

li

ć

sobie sen i zapisa

ć

go.

Ka

ż

dy sen powinien zosta

ć

opatrzony krótkim tytułem, który oddawałby jego nastrój i tre

ść

.

Znaki Snu

W ka

ż

dym

ś

nie wyst

ę

puj

ą

sytuacje, wydarzenia, osoby lub przedmioty, które mog

ą

zdarzy

ć

si

ę

tylko we

ś

nie. Nie jest mo

ż

liwe, aby zdarzyły si

ę

w realnym

ż

yciu, na przykład kto

ś

mo

ż

e

ś

ni

ć

,

ż

e jest

Einsteinem, albo widzi myszk

ę

Miki, która kieruje ruchem drogowym itd. Wszystkie te znaki snu nale

ż

y

bardzo uwa

ż

nie notowa

ć

i podkre

ś

la

ć

w swoim dzienniku snów.

Znaki snu mo

ż

na podzieli

ć

na cztery główne kategorie:

a ) stan wewn

ę

trzny

b) forma
c) działanie
d) kontekst

Kategoria stanu wewn

ę

trznego obejmuje takie znaki snu, jak dziwne uczucia, niezwykle silne

emocje, niezwykłe my

ś

li, zmiany w postrzeganiu, na przykład wyostrzona lub niewyra

ź

na percepcja

itp.

Kategoria formy zawiera dziwne kształty i kolory, niezwykłe ubrania lub wygl

ą

d znajomych osób,

nie istniej

ą

ce w realnym

ż

yciu postacie, przedmioty, zmiany zachodz

ą

ce w wygl

ą

dzie osób lub rzeczy

itp.

Kategoria działania obejmuje niezwykłe zachowanie si

ę

osób, przedmiotów lub zwierz

ą

t. Tak

ż

e

brak normalnej reakcji na działanie nale

ż

y do tej kategorii.

Kategoria kontekstu wyst

ę

puje wtedy, gdy wszystko wygl

ą

da i zachowuje si

ę

jak w normalnym

ż

yciu, tylko zestawienie obok siebie osób lub rzeczy jest niemo

ż

liwe.

Po przeanalizowaniu kilkudziesi

ę

ciu snów ka

ż

dy mo

ż

e odkry

ć

swoj

ą

najcz

ęś

ciej wyst

ę

puj

ą

c

ą

kategori

ę

znaków snu. Jest to tak zwana główna kategoria znaków snu. Je

ż

eli

ż

adna z powy

ż

szych

kategorii nie uzyskuje wyra

ź

nej przewagi, nale

ż

y wybra

ć

sobie zgodnie z upodobaniem główn

ą

kategori

ę

znaków snu.

Test rzeczywisto

ś

ci podczas dnia

Podczas codziennego

ż

ycia, kilka lub kilkana

ś

cie razy dziennie, nale

ż

y zadawa

ć

sobie w duchu

pytanie: “Czy wszystko jest OK?”, “Czy to jawa, czy sen?” Trzeba zada

ć

to pytanie powa

ż

nie,

wzbudzaj

ą

c w sobie w

ą

tpliwo

ść

. Je

ż

eli zrobimy to mechanicznie, nie wywoła to

ż

adnego efektu.

Musimy cho

ć

przez chwil

ę

naprawd

ę

zw

ą

tpi

ć

w realno

ść

tego, co widzimy. Aby odpowiedzie

ć

sobie na

to pytanie, powinni

ś

my uwa

ż

nie przyjrze

ć

si

ę

rzeczywisto

ś

ci wokół nas. Powinni

ś

my szczególnie

zwróci

ć

uwag

ę

na te aspekty rzeczywisto

ś

ci, które nale

żą

do naszej głównej kategorii znaków snu, na

przykład osoba, której główn

ą

kategori

ą

jest forma, b

ę

dzie zwraca

ć

uwag

ę

na wygl

ą

d ludzi i

przedmiotów.

Niełatwo odró

ż

ni

ć

jaw

ę

od snu, najlepszym dowodem jest to,

ż

e wi

ę

kszo

ść

naszych snów

ś

nimy

b

ę

d

ą

c przekonani,

ż

e to jawa. Aby upewni

ć

si

ę

, w jakiej rzeczywisto

ś

ci aktualnie si

ę

znajdujemy,

musimy wykona

ć

specjalny test. Polega on na próbie zrobienia czego

ś

, co jest mo

ż

liwe tylko we

ś

nie.

Najlepszym sprawdzianem jest próba uniesienia si

ę

w powietrze. Je

ż

eli to si

ę

uda, mo

ż

emy by

ć

pewni,

ż

e

ś

nimy. Inn

ą

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

jest próba przenikni

ę

cia dłoni

ą

przez jak

ąś

materi

ę

, na przykład

ś

cian

ę

, tkanin

ę

, ciało itp.

Rzeczywisto

ść

snu jest bardzo plastyczna i dynamiczna, to znaczy nic nie pozostaje tam stabilne

tak jak w materialnym

ś

wiecie. Dlatego mo

ż

na rozpozna

ć

sen poprzez zauwa

ż

enie owej dynamiki.

Je

ż

eli przyjrzymy si

ę

jakiemu

ś

szczegółowi, a nast

ę

pnie odwrócimy wzrok i ponownie spojrzymy w to

samo miejsce, we

ś

nie szczegół ów ulegnie zmianie. Szczególnie dobrze nadaj

ą

si

ę

do tego testu

małe napisy, ci

ą

gi cyferek (na przykład na elektronicznym zegarku), ozdoby, ornamenty itp.

Dobrym testem jest tak

ż

e próba przypomnienia sobie ostatnich kilku godzin poprzedzaj

ą

cych

aktualn

ą

sytuacj

ę

albo zwrócenie uwagi na to, kim jestem, jaka jest moja historia

ż

ycia albo jakie jest

moje ciało itp. Taka analiza mo

ż

e wskaza

ć

nam, i

ż

znajdujemy si

ę

we

ś

nie. Do tego samego wniosku

mo

ż

emy doj

ść

, gdy nie b

ę

dziemy mogli przypomnie

ć

sobie wydarze

ń

, które doprowadziły nas do tej

sytuacji lub przypomnimy sobie nasz

ą

prawdziw

ą

to

ż

samo

ść

z normalnego

ż

ycia.

Tylko wykonany test rzeczywisto

ś

ci mo

ż

e upewni

ć

nas, czy to jawa, czy sen. Nale

ż

y stosowa

ć

go

w sytuacjach zaskakuj

ą

cych, niespodziewanych, budz

ą

cych w nas emocje lub w jaki

ś

sposób

podobnych do snu (na przykład osoba

ś

ni

ą

ca cz

ę

sto o windach b

ę

dzie wykonywa

ć

ć

wiczenie za

ka

ż

dym razem, gdy wchodzi do windy).

Ć

wiczenie pami

ę

ci

W procesie opanowywania sztuki

ś

wiadomego

ś

nienia bardzo istotn

ą

rol

ę

odgrywa pami

ęć

. Ka

ż

dy

z nas mo

ż

e doskonali

ć

w sobie t

ę

władz

ę

umysłu poprzez

ć

wiczenia.

Na pocz

ą

tku ka

ż

dego dnia ustalamy kilka mo

ż

liwych sytuacji, w jakich b

ę

dziemy robi

ć

test

rzeczywisto

ś

ci. Mo

ż

emy tak

ż

e ustali

ć

owe sytuacje, inne na ka

ż

dy dzie

ń

, na dwa tygodnie z góry.

Sytuacji takich nale

ż

y wybra

ć

po cztery i nie powinny powtarza

ć

si

ę

przez dwa tygodnie, na

przykład w poniedziałek b

ę

dziemy robi

ć

test, ilekro

ć

zobaczymy psa, usłyszymy swoje imi

ę

, spojrzymy

na zegarek i kogo

ś

dotkniemy. We wtorek b

ę

dziemy robi

ć

test, gdy usłyszymy

ś

miech, dotkniemy

pieni

ę

dzy, zobaczymy czerwonego fiata, zapalimy

ś

wiatło w pokoju itd. Ka

ż

dego dnia wieczorem

powinni

ś

my tak

ż

e wróci

ć

pami

ę

ci

ą

do minionych okazji i oceni

ć

, ile z nich zdołali

ś

my wykorzysta

ć

.

Sukcesem jest, gdy na pojawiaj

ą

c

ą

si

ę

okazj

ę

reagujemy testem natychmiast, a nie dopiero po chwili.

Mo

ż

emy zapisywa

ć

sobie, ile okazji wykorzystali

ś

my, a ile nie. Obserwowany post

ę

p mo

ż

e by

ć

bardzo

silnym czynnikiem motywacyjnym w rozwoju pami

ę

ci.

Powinni

ś

my tak

ż

e ustali

ć

sobie własne stałe okazje (4-5) powi

ą

zane ze

ś

wiatem snu, na przykład

osoba cz

ę

sto

ś

ni

ą

ca sny erotyczne powinna robi

ć

test zawsze, gdy poczuje poci

ą

g fizyczny, kto

ś

maj

ą

cy l

ę

k wysoko

ś

ci powinien robi

ć

test, gdy b

ę

dzie znajdował si

ę

na du

ż

ej wysoko

ś

ci (jednak nie

polecam w tym wypadku próby latania) itp.

Ć

wiczenia przed snem

Przed poło

ż

eniem si

ę

spa

ć

mo

ż

emy wykonywa

ć

ć

wiczenia wizualizacyjne oddziałuj

ą

ce na

pod

ś

wiadomo

ść

i pomagaj

ą

ce w osi

ą

gni

ę

ciu

ś

wiadomo

ś

ci podczas snu. Powinni

ś

my zacz

ąć

od

ć

wicze

ń

maj

ą

cych na celu budzenie si

ę

bez budzika i zapami

ę

tanie snu.

Po poło

ż

eniu si

ę

do łó

ż

ka wchodzimy w stan relaksu, to znaczy ciało jest prawie u

ś

pione, ale

umysł całkowicie przytomny. Metod osi

ą

gania relaksu jest bardzo wiele, niektóre zostan

ą

opisane

pó

ź

niej. Wizualizacja polega na procesie wyobra

ż

ania sobie sytuacji, która ma nast

ą

pi

ć

w przyszło

ś

ci.

Wa

ż

niejsze od plastycznych wyobra

ż

e

ń

wzrokowych jest uaktywnienie pozytywnych emocji. Po

wej

ś

ciu w relaks wyobra

ż

amy sobie wielk

ą

tarcz

ę

zegara, na której jest godzina naszego jutrzejszego

przebudzenia. Utrzymujemy ten obraz w umy

ś

le około pół minuty i pozwalamy, by odszedł na dalszy

plan, w tło. Nast

ę

pnym obrazem jeste

ś

my my sami, podczas budzenia si

ę

i wstawania z łó

ż

ka.

Budzimy si

ę

łagodnie, bez budzika, otwieramy oczy i jeste

ś

my całkowicie przebudzeni, mamy jasny

umysł i wyra

ź

ne wspomnienie snu. Czujemy zadowolenie, rado

ść

, dum

ę

i satysfakcj

ę

ze swojej

władzy nad umysłem. Natychmiast zapisujemy sen w dzienniku snów.

Z tła wyłania si

ę

znowu tarcza zegara z godzin

ą

naszego przebudzenia a my, patrz

ą

c na ni

ą

,

mówimy w my

ś

lach zdanie: “To jest godzina, o której chc

ę

si

ę

obudzi

ć

z jasnym wspomnieniem snu, i

to jest godzina, o której obudz

ę

si

ę

, pami

ę

taj

ą

c sen.” Dla wzmocnienia efektu

ć

wiczenia powtarzamy

cykl “zegar – scena – zegar” kilka razy, a

ż

do za

ś

ni

ę

cia. Za ka

ż

dym razem zmniejszamy sił

ę

swojej

koncentracji, w przeciwnym razie mo

ż

emy mie

ć

trudno

ś

ci z za

ś

ni

ę

ciem.

Kolejnym etapem w sztuce

ś

wiadomego snu jest wizualizacja momentu osi

ą

gania

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie. Najlepiej przeprowadza

ć

t

ę

wizualizacj

ę

rano, przed ponownym poło

ż

eniem si

ę

spa

ć

.

Po około sze

ś

ciu godzinach snu powinni

ś

my obudzi

ć

si

ę

, zapisa

ć

sen i wsta

ć

z łó

ż

ka. Przez

nast

ę

pn

ą

godzin

ę

robi

ć

co

ś

, co b

ę

dzie wymagało od nas całkowitej przytomno

ś

ci. Mo

ż

e to by

ć

na

przykład lektura, jakie

ś

prace domowe,

ć

wiczenia jogi itp. Przez drugie pół godziny powinni

ś

my

my

ś

le

ć

o tym,

ż

e znowu poło

ż

ymy si

ę

spa

ć

po to, by mie

ć

ś

wiadomy sen. Po ponownym poło

ż

eniu si

ę

do łó

ż

ka wchodzimy w relaks i wizualizujemy scen

ę

osi

ą

gni

ę

cia

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie. Mo

ż

emy

wykorzysta

ć

do tego scen

ę

z ostatniego snu. Powinna to by

ć

scena, która ma dla nas najwi

ę

ksze

znaczenie, sprawiła nam najwi

ę

ksz

ą

przyjemno

ść

albo najlepiej j

ą

pami

ę

tamy. Wracamy wyobra

ź

ni

ą

do tej sceny i w pewnym momencie spogl

ą

damy uwa

ż

nie dookoła i pojawia si

ę

w nas w

ą

tpliwo

ść

:

“Czy to jawa, czy sen?” Wykonujemy swój test i przekonujemy si

ę

,

ż

e to jest sen. Ogarnia nas wtedy

wspaniałe uczucie zadowolenia, mocy i wolno

ś

ci i zaczynamy robi

ć

co

ś

, co daje nam rado

ść

,

przyjemno

ść

lub co sobie wcze

ś

niej zaplanowali

ś

my. Na koniec mówimy sobie w my

ś

lach: “Kiedy

b

ę

d

ę

spa

ć

, b

ę

d

ę

pami

ę

ta

ć

,

ż

e

ś

ni

ę

” albo “W czasie snu przypomn

ę

sobie,

ż

e

ś

ni

ę

”. Podobnie jak w

poprzednim

ć

wiczeniu, rozpoczynamy wizualizacj

ę

od pocz

ą

tku, lecz tym razem z mniejsz

ą

koncentracj

ą

.

Ć

wiczenie trwa a

ż

do za

ś

ni

ę

cia.

Modyfikacj

ą

tego

ć

wiczenia jest praktyka, podczas której nie wstajemy z łó

ż

ka po przebudzeniu,

lecz jeszcze z zamkni

ę

tymi oczami i bez poruszenia si

ę

odtwarzamy sen w pami

ę

ci i przechodzimy od

razu do wizualizacji. Jedyn

ą

trudno

ś

ci

ą

dla niektórych mo

ż

e by

ć

zbyt szybkie zapadanie ponownie w

sen, jeszcze przed wizualizacj

ą

.

Ś

wiadomo

ść

ci

ą

gła

Oprócz mo

ż

liwo

ś

ci przebudzenia si

ę

we

ś

nie istniej

ą

praktyki, których celem jest wej

ś

cie w

ś

wiat

snu bezpo

ś

rednio ze stanu jawy, z zachowaniem nieprzerwanej

ś

wiadomo

ś

ci. Umysł pogr

ąż

aj

ą

c si

ę

w

sen przechodzi przez faz

ę

“wyobra

ż

e

ń

hypnagogicznych”. S

ą

to krótkie obrazy, d

ź

wi

ę

ki w gł

ę

bokim

relaksie, tu

ż

przed utrat

ą

ś

wiadomo

ś

ci. Zazwyczaj nie maj

ą

one

ż

adnej fabuły ani sensu, lecz s

ą

jedynie niespójnymi wizjami form geometrycznych, twarzy, postaci, krótkich scen itd.

Zadaniem

ć

wicz

ą

cego jest zachowanie na tyle biernej postawy umysłu, postawy obserwatora, aby

nie spowodowa

ć

znikni

ę

cia tych wyobra

ż

e

ń

. Jednocze

ś

nie jednak nie mo

ż

na pozwoli

ć

, by

wyobra

ż

enia pochłon

ę

ły

ś

wiadomo

ść

. Wyobra

ż

enia hypnagogiczne po jakim

ś

czasie staj

ą

si

ę

bardziej

rozbudowane, bogatsze i silniejsze, zaczynaj

ą

układa

ć

si

ę

w dłu

ż

sze sceny i dalej w sny. Obserwuj

ą

c

ten proces, nie mo

ż

emy zapomnie

ć

,

ż

e wszystko jest snem. Najlepsz

ą

postaw

ą

jest nie tyle

nastawienie,

ż

e staramy si

ę

wej

ść

w sen, ile postawa bardziej bierna, to znaczy czujemy,

ż

e jeste

ś

my

wprowadzani w królestwo snu przez wewn

ę

trzne, autonomiczne siły snu albo siły Ja

ź

ni. Powinni

ś

my

czu

ć

si

ę

jak dziecko prowadzone za r

ę

k

ę

przez m

ę

drca lub

ś

wi

ę

tego. Musimy tak

ż

e zaplanowa

ć

jak

ąś

czynno

ść

, któr

ą

wykonamy we

ś

nie, ale nie wizualizujemy jej jak w poprzednim

ć

wiczeniu.

Wizualizacja przeszkadzałaby powstawaniu wyobra

ż

e

ń

hypnagogicznych. Taka zaplanowana

czynno

ść

pozwoli nam odzyska

ć

ś

wiadomo

ść

,

ż

e

ś

nimy, w wypadku gdyby

ś

my j

ą

utracili, anga

ż

uj

ą

c

si

ę

za mocno w sen. Metod

ę

opisan

ą

powy

ż

ej nazywamy medytacj

ą

hypnagogiczn

ą

.

Metoda liczenia polega na wej

ś

ciu w

ś

wiat snu zachowuj

ą

c

ś

wiadomo

ść

poprzez liczenie od

jednego do stu. Po wej

ś

ciu w relaks zaczynamy liczy

ć

: “jeden, to jest sen, dwa, to jest sen...” itd.

Słowa “to jest sen” pomagaj

ą

zapami

ę

ta

ć

cel, ale nie s

ą

konieczne. By

ć

mo

ż

e samo liczenie

wystarczy, by rozpozna

ć

sen. Mo

ż

na przyspieszy

ć

post

ę

p w tej technice, je

ż

eli pomo

ż

e nam w tym

asystent, który b

ę

dzie budził nas, ilekro

ć

zauwa

ż

y,

ż

e zasn

ę

li

ś

my, pytaj

ą

c: “Jaki był ostatni numer i co

ci si

ę

ś

niło?”

Jak wiemy, sygnałem snu jest zmiana oddychania na bardziej nieregularne, zwiotczenie mi

ęś

ni po

tak zwanym zrywie mioklonicznym oraz regularne, wahadłowe ruchy gałek ocznych pod zamkni

ę

tymi

powiekami.

Nast

ę

pna technika to metoda sennego parali

ż

u. Kiedy budzimy si

ę

rano, mo

ż

emy czasami

zauwa

ż

y

ć

,

ż

e ciało budzi si

ę

pó

ź

niej, pozostaj

ą

c jeszcze przez chwil

ę

w fazie REM, kiedy to jest

bardzo gł

ę

boko rozlu

ź

nione. Mo

ż

emy to odczuwa

ć

jako rodzaj porannego parali

ż

u. Jest to naturalne i

całkowicie niegro

ź

ne zjawisko, które mo

ż

emy doskonale wykorzysta

ć

do wywołania

ś

wiadomego snu.

Po przebudzeniu nie poruszamy si

ę

ani nie otwieramy oczu, lecz od razu skupiamy uwag

ę

na

swoim ciele i staramy si

ę

zauwa

ż

y

ć

wszystkie wra

ż

enia i odczucia z niego płyn

ą

ce. Mog

ą

to by

ć

wibracje, mrowienie, wra

ż

enie ruchu itp. Staramy si

ę

dotrze

ć

ś

wiadomo

ś

ci

ą

do ka

ż

dej cz

ęś

ci ciała. Po

pewnym czasie mo

ż

emy poczu

ć

,

ż

e ciało pogr

ąż

yło si

ę

w stan parali

ż

u. Mo

ż

emy wtedy wyobrazi

ć

sobie,

ż

e w swoim sennym ciele wznosimy si

ę

ponad łó

ż

ko, opadamy ni

ż

ej albo po prostu wstajemy i

wchodzimy w

ś

wiat snu. Inn

ą

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

jest wyobra

ż

enie sobie,

ż

e znajdujemy si

ę

w zupełnie

innym miejscu, pami

ę

taj

ą

c,

ż

e to sen. Trzeci

ą

modyfikacj

ą

tego

ć

wiczenia jest wyobra

ż

enie sobie,

ż

e

jeste

ś

my punktem

ś

wiadomo

ś

ci, z którego obserwujemy, czujemy, my

ś

limy i działamy w

ś

wiecie snu.

Po pojawieniu si

ę

wyobra

ż

e

ń

hypnagogicznych obserwujemy je bez specjalnego wysiłku, który mógłby

spowodowa

ć

ich zanik, i po osi

ą

gni

ę

ciu bardziej stabilnej rzeczywisto

ś

ci snu, mo

ż

emy zacz

ąć

działa

ć

,

na przykład wcieli

ć

si

ę

w jedn

ą

z postaci wykreowanej sceny snu.

Powy

ż

sze techniki u

ż

ywane s

ą

tak

ż

e do wywoływania OBE, czyli eksterioryzacji, która jest

specyficznym stanem

ś

wiadomo

ś

ci poza ciałem.

Ś

wiadomy sen jest stanem bardzo zbli

ż

onym do

eksterioryzacji. Mo

ż

na nawet powiedzie

ć

,

ż

e OBE jest szczególnym rodzajem

ś

wiadomego snu,

rozumiej

ą

c sen jako bram

ę

do wy

ż

szej

ś

wiadomo

ś

ci, a nie jako stan nieistotnych fantazji.

Techniki tybeta

ń

skie

Wi

ę

kszo

ść

technik tybeta

ń

skich oparta jest na zachowaniu ci

ą

gło

ś

ci

ś

wiadomo

ś

ci od jawy do snu.

S

ą

one gł

ę

boko wpisane w kontekst filozoficzny i medytacyjny buddyzmu i tradycji bön.

Przed poło

ż

eniem si

ę

do łó

ż

ka nale

ż

y jasno u

ś

wiadomi

ć

sobie zamiar rozpoznania stanu snu,

nast

ę

pnie wizualizowa

ć

w czakrze gardła

ś

wietlist

ą

, czerwon

ą

sylab

ę

ah (sylaba ta to mantra bija,

czyli nasienna sylaba tej czakry). Koncentruj

ą

c si

ę

na promieniowaniu tej mantry, nale

ż

y wyobrazi

ć

sobie,

ż

e jej blask o

ś

wietla cał

ą

rzeczywisto

ść

, ukazuj

ą

c podstawow

ą

prawd

ę

o iluzoryczno

ś

ci tego

ś

wiata i jego naturze snu.

Po poło

ż

eniu si

ę

do łó

ż

ka trzeba wej

ść

w zrelaksowany stan umysłu, wzi

ąć

siedem gł

ę

bokich

oddechów, powtórzy

ć

jedena

ś

cie razy zamiar rozpoznania natury stanu snu i skoncentrowa

ć

si

ę

na

wyobra

ż

onej kulce białego

ś

wiatła pomi

ę

dzy brwiami. Nale

ż

y kontynuowa

ć

koncentracj

ę

, dopóki nie

znajdziemy si

ę

we

ś

nie. Niektóre osoby mog

ą

mie

ć

trudno

ś

ci z za

ś

ni

ę

ciem z powodu zbyt silnej

koncentracji na kuli pomi

ę

dzy brwiami, w takim wypadku mo

ż

na umie

ś

ci

ć

biał

ą

kul

ę

w czakrze serca.

Je

ż

eli ta technika nie zadziała, Tybeta

ń

czycy proponuj

ą

technik

ę

“czarnej kuli”, to znaczy po

medytacji z biał

ą

kul

ą

pomi

ę

dzy brwiami trzeba poło

ż

y

ć

si

ę

do łó

ż

ka i wzi

ąć

dwadzie

ś

cia jeden

gł

ę

bokich oddechów, nast

ę

pnie powtórzy

ć

dwadzie

ś

cia jeden razy zamiar rozpoznania snu i dalej

koncentrowa

ć

si

ę

na czarnej kuli umieszczonej “u podstawy organu rozrodczego”. Podobnie jak

poprzednio, nale

ż

y kontynuowa

ć

koncentracj

ę

a

ż

do za

ś

ni

ę

cia. Je

ż

eli sen długo si

ę

nie pojawia,

nale

ż

y zmniejszy

ć

sił

ę

koncentracji albo nawet zrezygnowa

ć

z wizualizacji na rzecz “pustego,

zrelaksowanego stanu umysłu”.

Technika Juana Matusa

Ta technika pochodzi od Juana Matusa, szamana Indian Yaqui, nauczyciela Carlosa Castanedy.

Nale

ż

y usi

ąść

na krze

ś

le, uspokoi

ć

i zrelaksowa

ć

umysł, tak by nie my

ś

le

ć

o niczym. Nast

ę

pnie

trzeba wyci

ą

gn

ąć

obie r

ę

ce przed siebie, popatrze

ć

na nie, skupiaj

ą

c uwag

ę

na wra

ż

eniach

wizualnych, i powiedzie

ć

do siebie powa

ż

nym głosem: “Widz

ę

swoje r

ę

ce we

ś

nie – wiem,

ż

e teraz

ś

ni

ę

”. Po powtórzeniu tego zdania kilka razy, nale

ż

y przenie

ść

wzrok na dalszy plan, zwolni

ć

napi

ę

cie

oczu, zapatrze

ć

si

ę

w przestrze

ń

i po kilku chwilach znowu spojrze

ć

na r

ę

ce i powtórzy

ć

sugesti

ę

.

Cały proces nale

ż

y powtórzy

ć

pi

ęć

– sze

ść

razy i zako

ń

czy

ć

spokojnym siedzeniem przez par

ę

minut.

Po

ć

wiczeniu trwaj

ą

cym około pi

ę

ciu – o

ś

miu minut przechodzimy do zwykłych, codziennych zaj

ęć

.

Technik

ę

Juana Matusa powtarzamy cztery, sze

ść

razy w ci

ą

gu dnia oraz przed za

ś

ni

ę

ciem w łó

ż

ku.

Widzenie fizycznych r

ą

k mo

ż

na przeplata

ć

po jakim

ś

czasie z wyra

ź

n

ą

wizualizacj

ą

ich w wyobra

ź

ni.

Nale

ż

y kontynuowa

ć

ć

wiczenie codziennie, oczekuj

ą

c niesamowitego wydarzenia, jakim jest

pojawienie si

ę

ś

wiadomego snu.

Technika znaku na r

ę

ce

Jest to bardzo prosta technika, któr

ą

mo

ż

na z powodzeniem ł

ą

czy

ć

z innymi technikami. Polega

ona na napisaniu na swojej r

ę

ce litery “

Ś

” symbolizuj

ą

cej

ś

wiadomo

ść

i robieniu opisanego wcze

ś

niej

testu rzeczywisto

ś

ci za ka

ż

dym razem, gdy nasz wzrok przypadkowo natknie si

ę

na ten znak.

Stan relaksu

Metod osi

ą

gania relaksu jest bardzo du

ż

o, jednak nie ka

ż

dy reaguje na nie w ten sam sposób.

Istniej

ą

ce pomi

ę

dzy lud

ź

mi ró

ż

nice typologiczne sprawiaj

ą

,

ż

e poszukiwanie najskuteczniejszej

metody mo

ż

e trwa

ć

dosy

ć

długo. Istotn

ą

pomoc

ą

jest ustalenie naszego głównego “kanału percepcji”,

czyli sprawdzenie, czy jeste

ś

my “wzrokowcami”, “słuchowcami”, “kinestetykami”, czy du

ż

e znaczenie

maj

ą

dla nas bod

ź

ce w

ę

chowe i smakowe. W procesie relaksacji bardzo cz

ę

sto u

ż

ywa si

ę

autosugestii, na przykład “moja r

ę

ka jest ci

ęż

ka”, powinny one by

ć

tak skonstruowane, aby

preferowały “główny kanał percepcji”. Zdanie: “moja r

ę

ka jest ci

ęż

ka” b

ę

dzie dobrze działa

ć

u

“kinestetyka”, dla “wzrokowca” lepiej jest stosowa

ć

sugestie wykorzystuj

ą

ce wyobra

ż

enia wzrokowe,

na przykład “widz

ę

ś

wiatło, które wypełnia moje ciało, im wi

ę

cej jest tego

ś

wiatła w moim ciele, tym

bardziej jest ono rozlu

ź

nione” itd.

Wa

ż

n

ą

rzecz

ą

jest tak

ż

e przeplatanie ze sob

ą

zda

ń

, które maj

ą

pogł

ę

bi

ć

stan relaksu, ze zdaniami,

które opisuj

ą

istniej

ą

cy stan i nasze wra

ż

enia, na przykład “oddycham równo i spokojnie (wra

ż

enie) –

ka

ż

dy wydech rozlu

ź

nia moje ciało (sugestia)” albo “słysz

ę

ró

ż

ne d

ź

wi

ę

ki i głosy (wra

ż

enie) – ka

ż

dy

docieraj

ą

cy do mnie d

ź

wi

ę

k pogł

ę

bia odpr

ęż

enie w moim ciele i umy

ś

le (sugestia)” itd.

Podczas relaksu trzeba tak

ż

e uwa

ż

a

ć

, aby nie ulec rozproszeniu i nie pobł

ą

dzi

ć

my

ś

lami w

przeszło

ść

lub przyszło

ść

, do sytuacji wywołuj

ą

cych napi

ę

cie psychologiczne. Pomo

ż

e nam w tym

proces werbalizacji, czyli mówienia do siebie. Przerwa pomi

ę

dzy poszczególnymi zdaniami mo

ż

e

wynosi

ć

kilka, kilkana

ś

cie sekund i nie powinna przekracza

ć

trzydziestu. Dłu

ż

sza cisza wewn

ę

trzna

powoduje zazwyczaj wspomniane wy

ż

ej bł

ą

dzenie umysłu. Osoby zaawansowane w praktyce relaksu

mog

ą

sobie pozwoli

ć

na zaprzestanie werbalizacji, ale u nich cisza pozostaje cisz

ą

nawet przez

wielokrotnie dłu

ż

szy czas ni

ż

pół minuty.

Oto przykładowy zespół sugestii, który mo

ż

emy nagra

ć

sobie na ta

ś

m

ę

magnetofonow

ą

i

odtwarza

ć

podczas relaksu. Cyfry w nawiasach oznaczaj

ą

sekundy przerwy pomi

ę

dzy sugestiami.

•

Patrz

ę

przed siebie i wyobra

ż

am sobie du

ż

e koło o

ś

rednicy około dwudziestu centymetrów z

dwiema liniami w

ś

rodku, pionow

ą

i poziom

ą

, dziel

ą

cymi je na cztery równe cz

ęś

ci. Jest ono

umieszczone powy

ż

ej linii mojego wzroku, tak

ż

e musz

ę

patrze

ć

w gór

ę

pod do

ść

du

ż

ym

k

ą

tem. Koncentruj

ę

wzrok na tym wyobra

ż

eniu. (5)

•

B

ę

d

ę

liczy

ć

od jednego do pi

ę

ciu. (3)

•

Dopiero gdy powiem cyfr

ę

pi

ęć

, b

ę

d

ę

mógł (mogła) zapa

ść

bardzo gł

ę

boko w stan

odpr

ęż

enia, gł

ę

bokiego odpr

ęż

enia. (3)

•

Jeden. Koncentruj

ę

wzrok, widz

ę

to koło i tylko to koło. (3)

•

Koło. (3)

•

Dwa. Skupiam si

ę

. Widz

ę

to koło i tylko to koło. (3)

•

Nawet je

ż

eli sprawia mi to trudno

ść

, b

ę

d

ę

wpatrywał(a) si

ę

w to koło. (3)

•

Trzy. Czuj

ę

ju

ż

zm

ę

czenie (3), ale wpatruj

ę

si

ę

ci

ą

gle w koło. (3)

•

Koło. (3)

•

Cztery. W dalszym ci

ą

gu wpatruj

ę

si

ę

w koło. Widz

ę

to koło i tylko to koło. (5)

•

Pi

ęć

. Uwalniam koncentracj

ę

uwagi i zanurzam si

ę

gł

ę

boko, bardzo gł

ę

boko w stan relaksu.

Rozlu

ź

nienie rozpływa si

ę

z oczu i twarzy po całym ciele. (10)

•

Czuj

ę

si

ę

bezpieczny(a) i spokojny(a). (5)

•

Wsłuchuj

ę

si

ę

w d

ź

wi

ę

k wydychanego powietrza.(5)

•

Im bardziej słucham tego d

ź

wi

ę

ku, tym gł

ę

biej si

ę

odpr

ęż

am. (5)

•

Ka

ż

dy wydech rozlewa po moim ciele fale gł

ę

bokiego odpr

ęż

enia. (20)

•

Czuj

ę

si

ę

wygodnie i bezpiecznie. Relaks jest przyjemny. (5)

•

Moje ciało staje si

ę

coraz ci

ęż

sze. Nie mog

ę

i nie chc

ę

si

ę

porusza

ć

. (3)

•

Moje r

ę

ce i nogi s

ą

bezwładne, gł

ę

boko rozlu

ź

nione. (10)

•

Obserwuj

ę

swój oddech. Ka

ż

dy wydech pogł

ę

bia stan rozlu

ź

nienia. (15)

•

Jest mi dobrze. (3)

•

Jestem spokojny(a ). (5)

•

Wyobra

ż

am sobie,

ż

e trzymam w r

ę

ce kwiat. (3)

•

Jest to mój ulubiony kwiat. (3)

•

Czuj

ę

dokładnie jego łody

ż

k

ę

mi

ę

dzy palcami. (5)

•

Jej faktur

ę

i dotyk. (3)

•

Kolor. (3)

•

Czuj

ę

dotyk tego kwiatu na policzku. (3)

•

A teraz go pow

ą

cham. (5)

•

Jego zapach, wspaniały zapach wypełnia moje nozdrza. (5)

•

Im bardziej czuj

ę

ten zapach, tym gł

ę

biej si

ę

odpr

ęż

am. (5)

•

Do tego stopnia,

ż

e wystarczy mi sam zapach, by zaraz wej

ść

w stan gł

ę

bokiego relaksu. (5)

•

Zapach. (5)

•

Jest mi dobrze. (3)

•

Jestem spokojny(a). (5)

•

Inaczej teraz czuj

ę

swoje ciało ni

ż

zazwyczaj. Czuj

ę

ci

ęż

ar (albo lekko

ść

, wibracj

ę

, mrowienie,

parali

ż

itp., nazwij, co czujesz). (3)

•

Powoduje to, i

ż

moje ciało usypia jeszcze gł

ę

biej. (3)

•

Ś

pi ju

ż

bardzo gł

ę

boko. (5)

•

A ja obserwuj

ę

swój oddech. Jest spokojny i równy jak we

ś

nie. (10)

•

Za ka

ż

dym razem, gdy wchodz

ę

w stan relaksu, wchodz

ę

w niego coraz gł

ę

biej i coraz łatwiej.

(3)

•

Za ka

ż

dym razem, gdy wchodz

ę

w stan relaksu, wchodz

ę

w niego coraz gł

ę

biej i coraz łatwiej.

(3)

•

Teraz b

ę

d

ę

liczył od jednego do pi

ę

ciu. (3)

•

Kiedy dolicz

ę

do pi

ę

ciu, otworz

ę

oczy i wyjd

ę

z relaksu. (3)

•

Jeden. (3)

•

Dwa. Moje ciało budzi si

ę

łagodnie. (3)

•

Trzy. Kiedy dolicz

ę

do pi

ę

ciu, otworz

ę

oczy i wyjd

ę

z relaksu. B

ę

d

ę

czuł(a) si

ę

bardzo dobrze.

(3)

•

Cztery. Czuj

ę

całe ciało. Poruszam palcami r

ą

k i nóg. (3)

•

Pi

ęć

. Powoli otwieram oczy. (3)

•

Jestem przebudzony(a), wypocz

ę

ty(a), czuj

ę

si

ę

bardzo dobrze.

•

Jest to przykład krótkiego, kilkuminutowego relaksu, który na wymienionych wcze

ś

niej

zasadach mo

ż

e by

ć

przedłu

ż

any nawet do 30 minut.

Medytacja

Medytacja jest niezwykle skuteczn

ą

technik

ą

relaksacyjn

ą

, powoduje ona wyst

ę

powanie stanu alfa

w mózgu, który notowany jest tak

ż

e w momencie osi

ą

gania

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie i bezpo

ś

rednio

przed nim. Nale

ż

y usi

ąść

w spokojnym otoczeniu z prostym kr

ę

gosłupem, zamkn

ąć

oczy skierowa

ć

je

lekko w gór

ę

(sprzyja to powstawaniu rytmu alfa) i zachowuj

ą

c biern

ą

postaw

ę

umysłu, powtarza

ć

mantr

ę

, czyli słowo bez znaczenia. Mantra nie wywołuje ci

ą

gu skojarze

ń

i nie podtrzymuje my

ś

lenia.

Mantrami s

ą

słowa Om, Ah, Hum, Hamsa i inne. W medytacji niekoniecznie trzeba stosowa

ć

mantr

ę

,

lecz mo

ż

na na przykład obserwowa

ć

oddech. Po prostu siedzimy i jeste

ś

my

ś

wiadomi ka

ż

dego

oddechu. Najwa

ż

niejsza jest w medytacji bierna postawa umysłu, nie oceniamy siebie w trakcie

medytacji, przyjmujemy wszystko, co si

ę

pojawia z oboj

ę

tn

ą

akceptacj

ą

. Je

ż

eli stwierdzimy,

ż

e

ulegli

ś

my rozproszeniu i nie jeste

ś

my ju

ż

ś

wiadomi mantry lub oddechu, powinni

ś

my przyj

ąć

ten fakt

jako normaln

ą

cz

ęść

medytacji, a nie jako bł

ą

d, nast

ę

pnie nale

ż

y powróci

ć

do powtarzania mantry lub

obserwacji oddechu. Stanowi medytacji mog

ą

towarzyszy

ć

wyłaniaj

ą

ce si

ę

z pod

ś

wiadomo

ś

ci w

procesie odreagowania emocje: rado

ść

, smutek,

ż

al, po

żą

danie, wstyd, poczucie winy itp. Nale

ż

y je

potraktowa

ć

jak wszystkie inne zjawiska umysłu, to znaczy przyj

ąć

je, zauwa

ż

y

ć

, a nast

ę

pnie znów

skoncentrowa

ć

swoj

ą

uwag

ę

na mantrze lub oddechu. Medytacja trwa zazwyczaj 15-20 minut i

powinna by

ć

poprzedzona krótkim, około 3-5 minut trwaj

ą

cym relaksem.

Wykorzystuj

ą

c medytacj

ę

w technikach oneironautycznych, po około 15 minutach jej trwania

zaczynamy powtarza

ć

wizualizacj

ę

snu i rozpoznania stanu snu, opisan

ą

przy okazji

ć

wicze

ń

przed

snem. Po przywołaniu z pami

ę

ci jakiego

ś

snu wyobra

ż

amy sobie,

ż

e w pewnym momencie zadajemy

pytanie: “Czy ja teraz

ś

ni

ę

?” Wykonujemy test rzeczywisto

ś

ci i po uzyskaniu potwierdzenia,

ż

e

ś

nimy,

robimy co

ś

przyjemnego. Pó

ź

niej mówimy do siebie kilka razy: “Kiedy b

ę

d

ę

ś

nił, b

ę

d

ę

pami

ę

tał, by

rozpozna

ć

,

ż

e

ś

ni

ę

” albo “Kiedy

ś

ni

ę

, pami

ę

tam, by rozpozna

ć

stan snu.” Po powtórzeniu tej techniki

około 4-5 razy ko

ń

czymy medytacj

ę

, bior

ą

c par

ę

gł

ę

bokich oddechów i otwieraj

ą

c oczy.

Wzmacnianie koncentracji

W praktykach oneironautycznych du

żą

rol

ę

odgrywa zdolno

ść

koncentracji umysłu na

wyobra

ż

eniach, wra

ż

eniach i my

ś

lach. Sił

ę

koncentracji mo

ż

emy rozwija

ć

za pomoc

ą

krótkich

ć

wicze

ń

specjalnie do tego przeznaczonych. Rzecz

ą

oczywist

ą

jest,

ż

e nasza zdolno

ść

koncentracji rozwija si

ę

tak

ż

e poprzez samo powtarzanie

ć

wicze

ń

, ale

ć

wiczenia specjalne mog

ą

bardzo przyspieszy

ć

ten

post

ę

p.

Pierwszym

ć

wiczeniem jest wyobra

ż

enie sobie tarczy zegara i obserwowanie, jak sekundnik

odmierza jedn

ą

minut

ę

. Kiedy w wyobra

ź

ni ju

ż

upłynie minuta, natychmiast otwieramy oczy i

sprawdzamy, czy zgadza si

ę

to z rzeczywisto

ś

ci

ą

. Stopniowo przedłu

ż

amy ten czas nawet do paru

minut. W czasie obserwacji naszego wyobra

ż

eniowego zegara nie mo

ż

emy my

ś

le

ć

o niczym innym.

W przeciwnym wypadku nie uda nam si

ę

prawidłowo odmierzy

ć

czasu.

Drugim

ć

wiczeniem jest obserwacja płomienia

ś

wiecy. Siadamy przed zapalon

ą

ś

wiec

ą

i

wpatrujemy si

ę

spokojnie w jej płomie

ń

, nie my

ś

l

ą

c o niczym tylko rejestruj

ą

c wra

ż

enia wzrokowe.

Kiedy zaczynamy czu

ć

zm

ę

czenie oczu, zamykamy je i odtwarzamy obraz płomienia przed naszymi

oczami w wyobra

ź

ni.

Powtarzanie tych

ć

wicze

ń

spowoduje bardzo du

ż

y rozwój siły naszej koncentracji.

Utrzymanie

ś

wiadomo

ś

ci

Po osi

ą

gni

ę

ciu

ś

wiadomo

ś

ci we

ś

nie pocz

ą

tkuj

ą

cy s

ą

zbyt podnieceni swoim sukcesem, by mogli

utrzyma

ć

j

ą

przez dłu

ż

szy czas. Pierwsze

ś

wiadome sny bardzo cz

ę

sto trwaj

ą

krótko i ko

ń

cz

ą

si

ę

zbyt

wczesnym przebudzeniem. Stopniowo, w miar

ę

nabywania do

ś

wiadczenia, oneironauci nabieraj

ą

umiej

ę

tno

ś

ci utrzymywania si

ę

w

ś

wiadomym

ś

nie. Poza do

ś

wiadczeniem i czasem, który działa na

korzy

ść

ć

wicz

ą

cego, stosuje si

ę

te

ż

specjalne techniki przedłu

ż

aj

ą

ce

ś

wiadomy sen. Ka

ż

dy intuicyjnie

wie, kiedy sen zbli

ż

a si

ę

do ko

ń

ca. Jako pierwsze zaczynaj

ą

traci

ć

swoj

ą

intensywno

ść

wra

ż

enia

wzrokowe, kolory i formy staj

ą

si

ę

mniej wyra

ź

ne. Nale

ż

y wtedy skupi

ć

si

ę

we

ś

nie na swoich

wra

ż

eniach dotykowych i kinestetycznych, natychmiast rozkładaj

ą

c r

ę

ce na boki trzeba zacz

ąć

wirowa

ć

jak derwisz. Senny piruet powinien trwa

ć

, dopóki nie poczujemy pewno

ś

ci,

ż

e sen znowu

nabrał mocy. Zasada działania tego piruetu nie jest do tej pory znana, ale jest to bardzo skuteczna
technika.

Drugi sposób podobny jest do techniki Juana Matusa. W celu utrzymania si

ę

we

ś

nie nale

ż

y

wyci

ą

gn

ąć

przed siebie r

ę

ce i patrze

ć

na swoje dłonie, koncentruj

ą

c si

ę

tylko na nich, póki nie

zauwa

ż

ymy powrotu stabilno

ś

ci naszego sennego

ś

wiata.

Gdyby i to si

ę

nie udało, to w momencie, kiedy czujemy,

ż

e zmierzamy nieuchronnie do

przebudzenia, nale

ż

y poło

ż

y

ć

si

ę

, nie rusza

ć

si

ę

ani nie otwiera

ć

oczu, udawa

ć

trupa. Najcz

ęś

ciej sen

znowu powraca. Mo

ż

e nast

ą

pi

ć

tak

ż

e tak zwane fałszywe przebudzenie, czyli sen, w którym

ś

nimy,

ż

e

si

ę

budzimy. Dlatego zawsze po przebudzeniu powinni

ś

my upewni

ć

si

ę

, czy si

ę

obudzili

ś

my, stosuj

ą

c

jaki

ś

test rzeczywisto

ś

ci.

Inn

ą

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

stracenia do

ś

wiadczenia

ś

wiadomego snu jest pogr

ąż

enie si

ę

w akcj

ę

snu do

tego stopnia,

ż

e utraciwszy

ś

wiadomo

ść

tego,

ż

e to sen, zaczynamy

ś

ni

ć

ju

ż

normalnie, nie

ś

wiadomie.

Aby nie da

ć

si

ę

pochłon

ąć

akcji, powinni

ś

my dosy

ć

cz

ę

sto mówi

ć

do siebie: “To jest sen” albo “Wiem,

ż

e

ś

ni

ę

.” Je

ż

eli to konieczne, mo

ż

na mówi

ć

gło

ś

no, nie ma obawy, nic nie przedostanie si

ę

do

realnego

ś

wiata. Nie wystarczy tylko pomy

ś

le

ć

, mie

ć

przeczucie, tu chodzi o słowa, konkretne słowa.

Bez werbalizacji

ś

wiadomo

ść

pocz

ą

tkuj

ą

cego oneironauty jest bardzo słaba.

Ko

ń

cowe uwagi

Praca nad opanowaniem sztuki

ś

wiadomego

ś

nienia jest procesem kieruj

ą

cym si

ę

indywidualnymi

predyspozycjami, upodobaniami i osobistym potencjałem ka

ż

dego oneironauty. W zale

ż

no

ś

ci od siły

swojej motywacji i zdolno

ś

ci rozumienia ka

ż

dy dobiera sobie indywidualny zestaw technik, które

pomog

ą

mu wej

ść

ś

wiadomie w

ś

wiat snu. Kilka najcz

ęś

ciej u

ż

ywanych metod zostało opisanych w

tym podr

ę

czniku. Jednak

ż

e nie sposób przeceni

ć

znaczenia bezpo

ś

redniego kontaktu z nauczycielem

i innymi oneironautami, którzy pod

ąż

aj

ą

w tym samym kierunku. Ich pomoc i do

ś

wiadczenie mo

ż

e

mie

ć

bardzo du

ż

y wpływ na proces opanowania sztuki

ś

wiadomego snu. Niektóre techniki, ze wzgl

ę

du

na swoj

ą

sił

ę

i specyfik

ę

, nie mog

ą

by

ć

opisane w powszechnie dost

ę

pnej publikacji, mo

ż

na je

przekazywa

ć

tylko podczas indywidualnego spotkania.

PSYCHOTERAPEUTYCZNA ROLA JASNYCH SNÓW

Ten kto

ś

wiadomie

ś

ni, uzyskuje kontrol

ę

i poczucie mocy nad

ś

wiatem swojego snu. Mo

ż

e

wpływa

ć

na postacie i przedmioty snu zgodnie z własn

ą

wol

ą

. Jednak o wiele wi

ę

ksze psychologiczne

znaczenie ma fakt, i

ż

w

ś

wiadomym

ś

nie

ś

ni

ą

cy ma tak

ż

e wi

ę

ksz

ą

kontrol

ę

nad sob

ą

, swoimi

działaniami oraz emocjami. W jasnych snach uczymy si

ę

,

ż

e mamy sił

ę

wewn

ę

trzn

ą

i mo

ż

emy

polega

ć

na sobie, oraz dowiadujemy si

ę

,

ż

e wiele z tego, co nam si

ę

przytrafia, zale

ż

y od nas samych.

I nie jest to tylko teoria, jak z podr

ę

czników pozytywnego my

ś

lenia, lecz konkretne prze

ż

ycia,

prawdziwe do

ś

wiadczenia i emocje, chocia

ż

prze

ż

ywane we

ś

nie.

Poczucie wewn

ę

trznej siły zaczyna stopniowo przenika

ć

ze snu do naszego

ż

ycia na jawie.

Badania psychologiczne prowadzone nad osobami, które w jasnym

ś

nie zastosowały specjalny

sposób post

ę

powania z negatywnymi postaciami pojawiaj

ą

cymi si

ę

w snach, wykazały,

ż

e jasne sny

mog

ą

pełni

ć

rol

ę

psychoterapeutyczn

ą

i sprzyja

ć

rozwojowi osobowo

ś

ci.

W

ś

ród osób, które rok przed rozpocz

ę

ciem bada

ń

zacz

ę

ły uczy

ć

si

ę

ś

wiadomego snu, 66 procent

potrafiło rozwi

ą

zywa

ć

problemy i konflikty dzi

ę

ki jasnym snom, 62 procent odczuwało mniejszy l

ę

k, 45

procent było bardziej zrównowa

ż

onych emocjonalnie, 42 procent bardziej otwartych, 30 procent

bardziej twórczych. Wyniki te, pochodz

ą

ce z testów psychologicznych, zostały poł

ą

czone tak

ż

e z

subiektywnym wra

ż

eniem uczestników eksperymentu, i

ż

tak

ż

e zwykłe, “niejasne” sny stały si

ę

dla nich

o wiele przyjemniejsze i nabrały wi

ę

kszego znaczenia.

Okazało si

ę

tak

ż

e,

ż

e funkcj

ę

rozwojow

ą

pełni nie tyle samo do

ś

wiadczenie

ś

wiadomego snu, ile

wła

ś

ciwy rodzaj zachowania si

ę

w nim. Osoby u

ż

ywaj

ą

ce jasnych snów wył

ą

cznie do odbywania

przygód i zaspokajania swoich najni

ż

szych instynktów z pewno

ś

ci

ą

nie czyni

ą

z nich elementu

rozwoju osobowo

ś

ci.

Jednym z najbardziej zasłu

ż

onych badaczy jasnego snu i jego zastosowa

ń

psychoterapeutycznych

jest niemiecki psycholog z Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. J. W. Goethego we Frankfurcie nad
Menem, prof. Paul Tholey. Osobi

ś

cie do

ś

wiadczył on terapeutycznego wpływu jasnego snu po

ś

mierci

swojego ojca w 1968 r. Ojciec pojawiał si

ę

w wielu jego snach jako niebezpieczna posta

ć

, która mu

ubli

ż

ała i zagra

ż

ała.

“Kiedy zdawałem sobie spraw

ę

z tego,

ż

e

ś

ni

ę

, popadałem w gniew i biłem go. Zamieniał si

ę

wtedy

w prymitywnego stwora, jakby zwierz

ę

czy miazg

ę

. Gdy tylko zwyci

ęż

ałem, ogarniało mnie uczucie

triumfu. Jednak w nast

ę

pnych snach ojciec znów si

ę

pojawiał jako gro

ź

na posta

ć

. Miałem kolejny,

rozstrzygaj

ą

cy sen. Zdałem sobie w nim spraw

ę

,

ż

e

ś

ni

ę

, i

ż

poluje na mnie tygrys, a ja chc

ę

uciec.

Zebrałem si

ę

jednak w sobie, stan

ą

łem i zapytałem: «Kim jeste

ś

?» Tygrys cofn

ą

ł si

ę

, nast

ę

pnie

przemienił w mojego ojca i odpowiedział: «Jestem twoim ojcem i powiem ci teraz, co masz robi

ć

.» Nie

próbowałem, jak to było w poprzednich snach, pobi

ć

go, ale zacz

ą

łem z nim rozmawia

ć

.

Powiedziałem,

ż

e nie mo

ż

e mn

ą

rz

ą

dzi

ć

. Nie reagowałem na jego gro

ź

by i obra

ź

liwe słowa. Musiałem

jednak przyzna

ć

,

ż

e krytyczne uwagi ojca skierowane pod moim adresem były w pewnym stopniu

uzasadnione. Zdecydowałem si

ę

wzi

ąć

je pod rozwag

ę

i zmieni

ć

swoje zachowanie.

W tym momencie ojciec stał si

ę

dla mnie przyjazny. Zapytałem go, czy mo

ż

e mi pomóc, a on

zach

ę

cił mnie do samodzielnej drogi w

ż

yciu. Potem wydawało mi si

ę

,

ż

e w

ś

lizgn

ą

ł si

ę

we mnie i

pozostałem we

ś

nie sam.”

Nigdy ju

ż

ojciec nie przy

ś

nił si

ę

Tholeyowi jako gro

ź

na posta

ć

, a w

ż

yciu na jawie znikły jego

zahamowania i irracjonalne l

ę

ki w kontaktach z osobami maj

ą

cymi autorytet.

Na podstawie tego i innych snów Paul Tholey doszedł do pewnych ustale

ń

, które nale

ż

y wzi

ąć

pod

uwag

ę

podczas spotkania z zagra

ż

aj

ą

c

ą

nam postaci

ą

we

ś

nie.

1. Po

ż

yteczna jest konfrontacja z zagra

ż

aj

ą

cymi sytuacjami we

ś

nie pomimo wzrastaj

ą

cego l

ę

ku.

2. Lepiej jest pogodzi

ć

si

ę

z senn

ą

postaci

ą

poprzez konstruktywny dialog, ani

ż

eli atakowa

ć

j

ą

agresywnie.

3. Po zako

ń

czeniu rozmowy, zagra

ż

aj

ą

ca posta

ć

mo

ż

e zamieni

ć

si

ę

w posta

ć

przyjazn

ą

, która

cz

ę

sto nam pomaga.

4. Kiedy konstruktywny dialog nie jest mo

ż

liwy z wrogo usposobionymi postaciami, najlepiej si

ę

od

nich oddzieli

ć

, odizolowa

ć

.

Problemy i wewn

ę

trzne konflikty uzewn

ę

trzniane s

ą

w snach w postaci symbolicznej. Jedn

ą

z

mo

ż

liwo

ś

ci jest interpretacja i odczytanie symboli i zrozumienie konfliktu oraz rozwi

ą

zanie go w

ż

yciu.

Jest to droga klasycznej terapii psychoanalitycznej. Wydaje si

ę

jednak,

ż

e jasne sny potwierdzaj

ą

inn

ą

, dot

ą

d teoretyczn

ą

, mo

ż

liwo

ść

. Zgodnie z tym pogl

ą

dem praca psychoterapeutyczna nie musi

wcale wkracza

ć

w sfer

ę

racjonalnego rozumienia, ale mo

ż

e przebiega

ć

na poziomie symbolicznym.

Z zało

ż

enia tego wyszedł w 1954 r. prof. H. Leuner, kierownik Wydziału Psychoterapii i

Psychosomatyki Uniwersytetu w Getyndze. Opracował specyficzny rodzaj psychoterapii, w której w
czasie wizualizacji prze

ż

ywany jest ci

ą

g obrazów naładowanych emocjami, maj

ą

cych znaczenie dla

pod

ś

wiadomo

ś

ci tak zwanych obrazów katatymicznych. S

ą

to wyobra

ż

enia: ł

ą

ki, strumienia, góry,

domu, brzegu lasu i inne. Podczas terapii pacjent zostaje wprowadzony w stan gł

ę

bokiej relaksacji,

terapeuta za

ś

sugeruje mu kolejne tematy wyobra

ż

e

ń

. Nast

ę

pnie pacjent opisuje swoje wizje,

zwi

ą

zane z nimi silne emocje oraz pracuje w wyobra

ź

ni nad poprawieniem jako

ś

ci obrazów. Na

przykład je

ż

eli pacjent widzi,

ż

e jego wyobra

ż

ony strumie

ń

nie mo

ż

e wydosta

ć

si

ę

spod piasku,

sugeruje si

ę

mu, jednak

ż

e bez wywierania jakiego

ś

nacisku, aby sam rozwi

ą

zał ten problem,

chocia

ż

by odkopał strumie

ń

łopat

ą

. W ten sposób zostaj

ą

przezwyci

ęż

one nie

ś

wiadome blokady

psychiczne, pacjent czuje wi

ę

cej energii, swobody. Cz

ę

sto nast

ę

puje silne odreagowanie

emocjonalne, co wyra

ż

a si

ę

płaczem, smutkiem, poceniem si

ę

, zmian

ą

oddechu, w ruchach i gestach.

Działa to jak oczyszczenie, katharsis usuwaj

ą

ce objawy nerwicowe, choroby psychosomatyczne,

pomagaj

ą

ce rozwi

ą

zywa

ć

konflikty wewn

ę

trzne.

Na tej samej zasadzie odbywa si

ę

autopsychoterapia w

ś

wiadomych snach. Tholey w kilku

punktach opisuje skuteczno

ść

tego typu terapii:

1. W

ś

wiadomym

ś

nie senne ego mniej l

ę

ka si

ę

zagra

ż

aj

ą

cych postaci i sytuacji. Dlatego ma mniej

oporu wobec konfrontacji z nimi.

2. Poprzez u

ż

ycie odpowiednich metod kontrolowania i manipulacji w jasnym

ś

nie senne ego mo

ż

e

skontaktowa

ć

si

ę

z miejscami, czasami, sytuacjami lub osobami, które s

ą

wa

ż

ne dla

ś

ni

ą

cego.

3. W szczególno

ś

ci podczas dialogu z innymi sennymi postaciami senne ego mo

ż

e rozpozna

ć

aktualne dynamizmy osobowo

ś

ci oraz ich genez

ę

(funkcja diagnostyczna).

4. Poprzez specyficzny rodzaj działania sennego ego mo

ż

liwe s

ą

zmiany struktury osobowo

ś

ci

(funkcja terapeutyczna i twórcza).

A oto podstawowe zasady post

ę

powania w spotkaniu z wrogo nastawion

ą

lub budz

ą

c

ą

l

ę

k

postaci

ą

.

1. Konfrontacja. Nie unikaj spotkania, nie uciekaj przed zagra

ż

aj

ą

c

ą

postaci

ą

. Zamiast tego sta

ń

naprzeciw niej odwa

ż

nie, spójrz na ni

ą

otwarcie i zadaj pytanie w przyjazny sposób: “Kim jeste

ś

?” albo

“Kim ja jestem?”

2. Dialog. Je

ż

eli jest to mo

ż

liwe, spróbuj doprowadzi

ć

do zgody poprzez konstruktywny dialog.

Je

ż

eli porozumienie nie jest mo

ż

liwe, spróbuj zaaran

ż

owa

ć

konflikt w formie otwartej dyskusji. Nie

zwa

ż

aj na kierowane do ciebie obra

ź

liwe słowa lub gro

ź

by, ale doce

ń

uzasadnione pretensje i słuszne

obiekcje.

3. Walka. Nie poddawaj si

ę

atakowi ze strony sennej postaci. Poka

ż

jej swoj

ą

gotowo

ść

do obrony

poprzez przyj

ę

cie pozycji obronnej i patrzenie

ś

miałym wzrokiem prosto w jej oczy. [Castaneda w

stanie zagro

ż

enia spontanicznie przyj

ą

ł rytualn

ą

postaw

ę

obronn

ą

, rozpo

ś

cieraj

ą

c przed sob

ą

ramiona, a palce “

ś

ci

ą

gaj

ą

c jak szpony”.] Je

ż

eli walka jest nieuchronna, próbuj pokona

ć

sennego

przeciwnika, ale nie zabijaj go. Zaproponuj pokonanemu zgod

ę

.

4. Pojednanie. Próbuj pogodzi

ć

si

ę

z senn

ą

postaci

ą

w my

ś

lach, słowach i (albo) gestach.

5. Separacja. Je

ż

eli pojednanie nie wydaje si

ę

mo

ż

liwe, odizoluj si

ę

od sennej postaci w my

ś

li,

słowach i (albo) poprzez cielesne wycofanie si

ę

.

Czasami trzeba rozsta

ć

si

ę

z postaci

ą

, z któr

ą

wła

ś

nie si

ę

pojednali

ś

my. Na przykład je

ż

eli

rozpoznamy w niej reprezentacj

ę

osoby, która wiele znaczyła, ale nie jest ju

ż

osi

ą

galna (z powodu

ś

mierci albo zerwania zwi

ą

zku), nale

ż

y podzi

ę

kowa

ć

tej osobie za wzbogacenie nas i towarzyszenie

nam w drodze

ż

ycia, zanim si

ę

rozstaniemy.

6. Pro

ś

ba o pomoc. Po pojednaniu z senn

ą

postaci

ą

zapytaj, czy nie mogłaby ci pomóc. Mo

ż

esz

wtedy przedstawi

ć

jej jaki

ś

konkretny problem z

ż

ycia albo ze

ś

wiata snu.

Przedstawimy teraz kilka przypadków opisanych przez prof. Paula Tholeya w jego pracy pt. Model

for Lucidity Training as a Means of Self– Healing and Psychological Growth w 1988 r.

Przypadek 1. Dwudziestoo

ś

mioletnia studentka skar

żą

ca si

ę

na powracaj

ą

ce koszmary senne.

Była w trudnej sytuacji osobistej od czasu zerwania stosunków ze swoim m

ęż

em i ci

ęż

ko chorym

ojcem. Zdradzała objawy l

ę

ku i depresji.

Kilka dni po wyja

ś

nieniu jej techniki

ś

wiadomego snu miała nast

ę

puj

ą

cy sen: “Znajdowała si

ę

w

domu swojego dzieci

ń

stwa, oczekuj

ą

c na przybycie grupy ludzi, którzy chcieli wyrz

ą

dzi

ć

jej krzywd

ę

.

Przypomniała sobie,

ż

e taka sytuacja cz

ę

sto pojawiała si

ę

w jej snach i ta my

ś

l przypomniała jej,

ż

e

wła

ś

nie

ś

pi. Przera

ż

ona chciała uciec, przezwyci

ęż

yła jednak obawy i odwa

ż

nie pozostała na miejscu.

Zbli

ż

ali si

ę

ludzie ubrani w długie suknie. Spojrzała na pierwsz

ą

osob

ę

, która podeszła blisko – był to

gigantyczny m

ęż

czyzna z zimn

ą

, sin

ą

twarz

ą

i płon

ą

cymi oczyma – i post

ę

puj

ą

c według instrukcji

Tholeya zapytała go: «Co tu robisz, czego ode mnie chcesz?» M

ęż

czyzna spojrzał na ni

ą

smutno i

rzekł: «No có

ż

, wezwała

ś

nas. Twój niepokój nas potrzebuje.» Mówi

ą

c to skurczył si

ę

do normalnych

rozmiarów. Twarz mu si

ę

zaró

ż

owiła, a oczy przestały płon

ąć

.”

Od tego pierwszego jasnego snu, przez ostatnie pi

ęć

lat, studentka nie miała ju

ż

wi

ę

cej

ż

adnych

koszmarów sennych. Odczuwała tak

ż

e o wiele mniej obaw w

ż

yciu codziennym.

W tym przypadku

ś

ni

ą

ca nie była w stanie zinterpretowa

ć

swojego snu. Tak

ż

e i w innych

przypadkach cz

ę

sto sama konfrontacja z pojawiaj

ą

cymi si

ę

w jasnym

ś

nie wrogimi postaciami

prowadziła do obni

ż

enia l

ę

ku w

ż

yciu na jawie, bez konieczno

ś

ci zrozumienia przez pacjentów ich

aktywno

ś

ci we

ś

nie. Tego typu zachowania mog

ą

tłumaczy

ć

nast

ę

puj

ą

ce zało

ż

enia:

1. Z powodu dynamicznych interakcji pomi

ę

dzy aktywno

ś

ci

ą

symboliczn

ą

a symbolizowanymi

faktami psychologicznymi aktywno

ść

sennego ego mo

ż

e wywiera

ć

natychmiastowy wpływ na

struktur

ę

osobowo

ś

ci bez obecno

ś

ci procesów racjonalnego my

ś

lenia (medytacji). Na tej zasadzie,

pojednanie z wrog

ą

postaci

ą

ze snu mo

ż

e powodowa

ć

rozwi

ą

zanie nie

ś

wiadomego konfliktu bez

potrzeby u

ś

wiadamiania. Jest to wa

ż

ne, poniewa

ż

z ró

ż

nych powodów, takich jak poziom inteligencji

albo (i ) wewn

ę

trzny opór, cz

ę

sto niemo

ż

liwe jest, by pacjenci u

ś

wiadomili sobie niektóre konflikty.

2. Nieprzyjemne symptomy mog

ą

by

ć

spowodowane przez traumatyczne i konfliktowe sytuacje,

które aktualnie nie istniej

ą

. Mog

ą

by

ć

one usuni

ę

te w jasnym

ś

nie w podobny sposób, jak podczas

procesu systematycznej desyntezacji w terapii behawioralnej (prze

ż

ywanie na nowo w wyobra

ź

ni, ale

ju

ż

w sytuacji relaksacji i bezpiecze

ń

stwa). Jest to efektywna technika w leczeniu symptomów fobii.

3. Odwa

ż

na konfrontacja z nieprzyjemno

ś

ci

ą

we

ś

nie mo

ż

e spowodowa

ć

pozytywne zmiany w

podobnych sytuacjach na jawie.

Dla wspomnianej studentki obie pierwsze hipotezy okazały si

ę

prawdziwe. Wgl

ą

d we własne l

ę

ki,

który uzyskała, był dla niej bardzo wa

ż

ny. Jego nast

ę

pstwem było odwa

ż

ne akceptowanie zmian losu.

Jasne, jak równie

ż

zwykłe sny dalej pomagały jej w

ż

yciu. Na przykład po

ś

mierci ojca, pojawił si

ę

on

we

ś

nie. Jednak nie był zły jak ostatnio, gdy był długo chory, lecz bardzo przyjacielski, jak wtedy, gdy

pacjentka była jeszcze dzieckiem. We

ś

nie trzymała

ś

wiec

ę

w r

ę

ku i oboje wiedzieli,

ż

e kiedy

ś

wieca

si

ę

wypali, on odejdzie na zawsze. Wiedz

ą

c,

ż

e ojciec j

ą

opu

ś

ci, spodziewała si

ę

,

ż

e b

ę

dzie wtedy

rozpaczliwie płaka

ć

, jednak zaakceptowała jego odej

ś

cie ze spokojem, co j

ą

zadziwiło. Na nowo

odkryła zdrowego i przyjacielskiego ojca podczas snu i w swoim

ż

yciu.

Przypadek 2. Trzydziestodwuletni mened

ż

er zgłosił si

ę

po pomoc z powodu uczu

ć

niepokoju i

ró

ż

nych symptomów fobii. Czuł,

ż

e przeszkadza mu w karierze l

ę

kliwo

ść

i brak wytrwało

ś

ci. Mniej

wi

ę

cej po tygodniu miał pierwszy jasny sen.

Był ukryty w sosnowym drzewie i widział ludzi spaceruj

ą

cych pomi

ę

dzy drzewami. Opanowała go

ch

ęć

rzucania szyszkami w jednego ze spaceruj

ą

cych. Z dzieci

ę

c

ą

wr

ę

cz rado

ś

ci

ą

zauwa

ż

ył,

ż

e

szyszki eksploduj

ą

jak granaty, zabijaj

ą

c i rani

ą

c ludzi. Pomy

ś

lał,

ż

e to wspaniała zabawa. Po

przebudzeniu zaszokowany był odkryciem w sobie tak agresywnych tendencji, podczas gdy zawsze
postrzegał siebie jako osob

ę

woln

ą

od agresji. Sen ten ukazuje jasno,

ż

e agresywne zachowanie

mo

ż

e mie

ć

efekt oczyszczaj

ą

cy, ale w krótkiej perspektywie, nie b

ę

d

ą

c terapeutycznym na dłu

ż

sz

ą

met

ę

.

Nast

ę

pny jasny sen był bardziej pomocny. Zobaczył w swoim domu włamywacza, który miał ze

sob

ą

zło

ś

liwego psa. Pomimo du

ż

ego l

ę

ku, zmusił si

ę

, aby podej

ść

do m

ęż

czyzny i zapyta

ć

go o imi

ę

.

Włamywacz wymienił imi

ę

(którego pacjent nie zapami

ę

tał). Nast

ę

pnie wyja

ś

nił

ś

ni

ą

cemu,

ż

e bardzo

ź

le jest nie akceptowa

ć

prawdy o sobie samym. Pacjent zrozumiał podczas snu,

ż

e włamywacz

symbolizuje jego własn

ą

agresywno

ść

, której nie uznawał.

W innym jasnym

ś

nie zrozumiał powody swoich zahamowa

ń

w postrzeganiu własnej agresji.

Zobaczył w nim ojca zachowuj

ą

cego si

ę

agresywnie. Po przebudzeniu pacjent zrozumiał,

ż

e jego

ojciec (tak

ż

e mened

ż

er) był w

ś

rodku agresywny, mimo i

ż

wydawał si

ę

osob

ą

pełn

ą

spokoju. Co

wi

ę

cej, przypomniał sobie,

ż

e kiedy był dzieckiem, ojciec silnie tłumił w nim agresj

ę

. Interesuj

ą

c

ą

rzecz

ą

jest to,

ż

e pacjent doszedł do tej konkluzji bez pomocy terapeuty i pó

ź

niej bardziej ufał swoim

snom ni

ż

terapeucie, który pomimo tego był w stanie pomóc w terapeutycznym ich wykorzystaniu.

Najwyra

ź

niej integracja osobowo

ś

ci pacjenta była niszczona na dwa sposoby. Restrykcyjne

wychowanie ojca wszczepiło moralne wymagania, które reprezentowały obce ciało w osobowo

ś

ci

pacjenta. W tym samym czasie potrzeby podstawowe były izolowane. Agresywno

ść

była wypierana

przez samego pacjenta, znajduj

ą

c wyraz w l

ę

kach i symptomach fobii. Uczynił on krok naprzód w

terapii, dystansuj

ą

c si

ę

od własnego ojca jako modelu osobowo

ś

ci i unikania własnej agresywno

ś

ci.

Ta ostatnia ci

ą

gle jeszcze wymagała integracji z jego osobowo

ś

ci

ą

. Powinni

ś

my zaznaczy

ć

,

ż

e

agresja jest pierwotnie neutraln

ą

potrzeb

ą

aktywno

ś

ci, która w zale

ż

no

ś

ci od wychowania mo

ż

e

rozwin

ąć

si

ę

w konstruktywne d

ąż

enie do konfrontacji w działaniu i sferze intelektualnej lub w d

ąż

enia

destrukcyjne, które mog

ą

by

ć

skierowane zarówno przeciw innym ludziom, jak i przeciw sobie. W

przypadku tego pacjenta tendencje autodestrukcyjne rozwin

ę

ły si

ę

, kiedy naturalne d

ąż

enie do

działania zostało stłumione poprzez autorytarne wychowanie. Zadaniem pacjenta nie była zmiana
tendencji autodestrukcyjnej na agresywn

ą

w stosunku do innych, lecz zmiana jej w duchu

przedsi

ę

biorczo

ś

ci i wytrwało

ś

ci. Poniewa

ż

był on inteligentny, udało mu si

ę

to zrealizowa

ć

w

stosunkowo krótkim czasie. Nieprzyjemne symptomy znikn

ę

ły.

Przypadek 3. Szesnastoletnia uczennica była w dzieci

ń

stwie tak silnie tłumiona przez kochanka

swojej matki,

ż

e zamkn

ę

ła si

ę

w sobie niczym w skorupie. Postawa ta wywoływała agresywne i

tłumi

ą

ce zachowania cz

ęś

ci kole

ż

anek z klasy, co przyczyniło si

ę

do rozwoju my

ś

li samobójczych. Po

leczeniu klinicznym pacjentka uwolniła si

ę

od depresji, ale wci

ąż

cierpiała w l

ę

kowych snach tak jak

kiedy

ś

w

ż

yciu na jawie. Poprzez nauk

ę

ś

wiadomego snu mogła skonfrontowa

ć

si

ę

ze swoim

stłumieniem we

ś

nie. Nigdy wi

ę

cej nie pozostawała ju

ż

cicho, kiedy atakowały j

ą

kole

ż

anki z klasy, ale

ś

miało odpowiadała w swoim imieniu. Osoby, które znały j

ą

wcze

ś

niej jako dziewczyn

ę

wycofan

ą

i

pasywn

ą

, były całkowicie zaskoczone zmian

ą

w jej zachowaniu. Po przeniesieniu si

ę

do innej klasy jej

relacje z kole

ż

ankami układały si

ę

łatwo i pozytywnie. L

ę

kowe sny nie pojawiały si

ę

ju

ż

wi

ę

cej.

Przypadek 4. Trzydziestoo

ś

mioletni m

ęż

czyzna cierpiał z powodu ci

ęż

kich depresji. Przed

pój

ś

ciem spa

ć

my

ś

lał o popełnieniu samobójstwa. Nast

ę

pnej nocy miał jasny sen. Spotkał w nim

człowieka u

ś

miechaj

ą

cego si

ę

diabolicznie, który zapytał: “A wi

ę

c znasz ju

ż

teraz drog

ę

do

ś

mierci?”

Sen zaniepokoił go do tego stopnia,

ż

e kładł si

ę

spa

ć

nast

ę

pnego dnia z silnym pragnieniem

otrzymania pomocy w kolejnym jasnym

ś

nie. Miał nast

ę

puj

ą

cy sen:

Je

ź

dził na nartach i w pewnej chwili tak długo leciał po skoku,

ż

e uzyskał

ś

wiadomo

ść

we

ś

nie.

Nast

ę

pnie odpi

ą

ł narty, by podej

ść

do zakapturzonego m

ęż

czyzny stoj

ą

cego obok wej

ś

cia do jaskini.

Kiedy podszedł bli

ż

ej, zauwa

ż

ył,

ż

e patrzy na niego trupia czaszka. W szoku pchn

ą

ł

Ś

mier

ć

kijkiem do

nart, ale trafił pomi

ę

dzy ko

ś

ci. Wtedy zrozumiał,

ż

e agresywne zachowanie w jasnym

ś

nie jest

nieodpowiednie i zapytał: “Kim jeste

ś

?” “Jestem w

ę

sz

ą

cym wilkiem.” “Czy mo

ż

esz mi pomóc?”

Ś

mier

ć

zaprosiła go wtedy, by poszedł z ni

ą

do jaskini. Na jej ko

ń

cu doszli do grobowca z kamieniem

nagrobnym. Posta

ć

wskazała na wymalowany na kamieniu szkielet i powiedziała: “Spójrz, to stoi za

ka

ż

dym człowiekiem. Ale ty nie jeste

ś

martwy, ty

ż

yjesz!” W ten sposób spowodowała,

ż

e

ś

ni

ą

cy jasno

zobaczył, jak niewiele znacz

ą

jego problemy w obliczu

ś

mierci.

Było to kluczowe do

ś

wiadczenie, które pozwoliło mu przezwyci

ęż

y

ć

pó

ź

niejsze kryzysy. We

ś

nie

Ś

mier

ć

mogła reprezentowa

ć

jego instynkt samozachowawczy, ci

ą

gle przecie

ż

obecny. Przykład ten

ukazuje tak

ż

e zadziwiaj

ą

c

ą

paralel

ę

(nieznan

ą

ś

ni

ą

cemu) z ksi

ąż

k

ą

Castanedy Journey to Ixtlan, w

której

ś

mier

ć

rozwa

ż

ana jest jako “najm

ą

drzejszy doradca”.

Przypadek 5. Czterdziestojednoletni nauczyciel nadu

ż

ywaj

ą

cy alkoholu i narkotyków miał

nast

ę

puj

ą

cy sen niedługo po

ś

mierci Elvisa Presleya.

B

ę

d

ą

c w stanie

ś

wiadomego snu, spotkał Elvisa, który wydawał mu si

ę

kompletnie pijany i

na

ć

pany. Zapytał go: “Kim jeste

ś

?” Wtedy Elvis odpowiedział: “Ja nale

żę

do ciebie i ty wkrótce

b

ę

dziesz ze mn

ą

.” Pó

ź

niej zach

ę

caj

ą

co podał

ś

ni

ą

cemu butelk

ę

whisky. Kiedy zdegustowany

m

ęż

czyzna odmówił, Elvis zamienił si

ę

w potwora.

Ś

ni

ą

cy zacz

ą

ł si

ę

broni

ć

d

ź

gaj

ą

c potwora no

ż

em.

Niestety, bez skutku.

Ś

miej

ą

c si

ę

cynicznie potwór powiedział: “ Nikt nie mo

ż

e mnie zwyci

ęż

y

ć

!

Zniszcz

ę

ka

ż

dego, kto tylko si

ę

do mnie zbli

ż

y.” Wtedy m

ęż

czyzna uciekł pod opiek

ę

przyjaciół, gdzie

potwór nie mógł mu ju

ż

zrobi

ć

ż

adnej krzywdy.

Powy

ż

szy przykład jest charakterystyczny, poniewa

ż

uzale

ż

nienie

ś

ni

ą

cego pojawia si

ę

w

upersonifikowanej formie, próbuje sprowadzi

ć

go na manowce, by w ko

ń

cu mu zagrozi

ć

. Jasny sen

zaszokował nauczyciela swoim znaczeniem tak bardzo,

ż

e wkrótce zdecydował si

ę

na leczenie w

klinice.

Ś

wiadome sny pomogły mu tak

ż

e pó

ź

niej w osi

ą

gni

ę

ciu nowych celów, które były wa

ż

ne w

procesie uwalniania si

ę

od alkoholu.

Znane s

ą

tak

ż

e przypadki efektów leczniczych w przypadku alkoholizmu w terapii LSD.

Do

ś

wiadczenie LSD mo

ż

e prowadzi

ć

równie dobrze do negatywnego “złego tripu” jak i do

pozytywnego szczytowego do

ś

wiadczenia. W tym ostatnim przypadku mówi si

ę

o do

ś

wiadczeniu

jedno

ś

ci z ludzko

ś

ci

ą

i wszech

ś

wiatem. “Kosmiczne do

ś

wiadczenie”, które równie

ż

pojawia si

ę

w

czasie

ś

wiadomego snu, mo

ż

e prowadzi

ć

do uwolnienia si

ę

od nałogu i do gł

ę

bokich zmian

osobowo

ś

ci. Prowadzi to do wyzbycia si

ę

“skoncentrowanego na ego” nastawienia, które jest

najwi

ę

ksz

ą

przeszkod

ą

w rozwoju osobowo

ś

ci harmonijnej i twórczej. Oneironauci donosz

ą

czasami o

tego typu “kosmicznych do

ś

wiadczeniach”.

Mamy za mało danych, je

ś

li chodzi o efekty terapii jasnym snem w leczeniu narkomanii. Jednak

osoby za

ż

ywaj

ą

ce narkotyki przychodz

ą

na seminaria i wykłady po to, by nauczy

ć

si

ę

ś

wiadomego

ś

nienia jako

ś

rodka zapobiegaj

ą

cego dalszym do

ś

wiadczeniom z narkotykami. Ludzie do

ś

wiadczeni w

“braniu” twierdz

ą

,

ż

e przyjmowanie wyobra

ż

onych narkotyków w jasnym

ś

nie nie tylko wywołuje

“do

ś

wiadczenie narkotyczne”, ale

ż

e jest ono nawet intensywniejsze ni

ż

po za

ż

yciu prawdziwych

narkotyków.

Na zako

ń

czenie rozdziału po

ś

wi

ę

conego psychoterapeutycznemu wykorzystaniu zjawiska

ś

wiadomego snu mo

ż

emy doda

ć

, i

ż

istnieje jeszcze jedna metoda. Wymaga ona jednak du

ż

ego

zaawansowania w sztuce oneironautycznej. Jest to metoda “wcielania si

ę

” lub “wej

ś

cia w inn

ą

posta

ć

”.

Oto przykład, który najlepiej wyja

ś

ni nam, na czym ona polega.

Pewna nastolatka zakochała si

ę

w młodym m

ęż

czy

ź

nie, który zachowywał si

ę

przyja

ź

nie i miło, ale

zachowywał rezerw

ę

. Pewnej nocy, przed pój

ś

ciem spa

ć

dziewczyna sp

ę

dziła jaki

ś

czas

zastanawiaj

ą

c si

ę

, dlaczego tak si

ę

dzieje. Miała nast

ę

puj

ą

cy sen: “Byłam w tym samym pokoju co ten

chłopak i co

ś

tam robili

ś

my, nie pami

ę

tam, co to było, chocia

ż

pami

ę

tam,

ż

e rozmawiali

ś

my. Nagle

zdałam sobie spraw

ę

z tego,

ż

e

ś

ni

ę

. Zapytałam siebie jeszcze raz, dlaczego on nie odwzajemnia

moich uczu

ć

, i chciałam otrzyma

ć

odpowied

ź

w tym

ś

nie. Wtedy stałam si

ę

ś

wiadoma swego ducha,

tej cz

ęś

ci mnie, o której my

ś

l

ę

jako o mej ja

ź

ni, oddzieliłam si

ę

od swojego ciała i poleciałam w

kierunku jego ciała, by nast

ę

pnie w nie wej

ść

. W tym bezcielesnym stanie mogłam u

ż

ywa

ć

wszystkich

swoich zmysłów: wzroku, słuchu, czucia itd. Kiedy opu

ś

ciłam swoje ciało, ono ci

ą

gle jeszcze tam

stało, co

ś

tam robiło i mówiło. A wi

ę

c przeniosłam si

ę

do tego chłopaka i w

ś

lizn

ę

łam si

ę

w jego ciało.

Kiedy to zrobiłam, poczułam i

ż

przej

ę

łam wszystkie jego funkcje cielesne bez jego wiedzy... to było

naprawd

ę

dziwne, wszystko było takie inne i o wiele bardziej ograniczone ni

ż

w moim ciele, takie

nieznajome. To było uczucie podobne do tego, gdy prowadz

ą

c przez lata mercedesa... nagle

przesiadasz si

ę

do austina mini.

Jednak z czasem przyzwyczaiłam si

ę

do przebywania w jego ciele i mogłam posługiwa

ć

si

ę

nim

lepiej. Widziałam jego oczami, czułam jego r

ę

kami, mówiłam jego głosem itd. I widziałam jego oczami

swoje ciało stoj

ą

ce tam i co

ś

robi

ą

ce. Czułam tak

ż

e jego ducha, jego

ś

wiadomo

ść

. Byłam

ś

wiadoma

jego my

ś

li, nie wiedz

ą

c, jak to si

ę

działo. Obserwowałam jego my

ś

li i czyny, ale nie próbowałam na nie

wpływa

ć

, bo jak powiedziałam, chłopak nie zdawał sobie sprawy,

ż

e byłam w jego ciele razem z nim.

Zobaczyłam, jak on mnie postrzega, jakie wra

ż

enie na nim wywieram i jakie ma wobec mnie uczucia.

Widziałam, w jakim był konflikcie. Jak s

ą

dz

ę

, miał

ś

wiadomo

ść

moich uczu

ć

do niego i bardzo mnie

lubił, ale nie chciał zbli

ż

y

ć

si

ę

do mnie za mocno. Kiedy zdałam sobie spraw

ę

z tego, co my

ś

li i

zobaczyłam siebie sam

ą

jego oczami, zrozumiałam, dlaczego odnosi si

ę

do mnie z tak

ą

rezerw

ą

i

wiedziałam,

ż

e nigdy nie odwzajemni moich uczu

ć

. Wiedziałam dokładnie, co on my

ś

li i dlaczego. W

tym momencie obudziłam si

ę

ze snu.”

Powy

ż

szy sen był bardzo wa

ż

ny i pomocny, gdy

ż

pozwolił dziewczynie uporz

ą

dkowa

ć

swoje

uczucia. Była zadowolona pozostaj

ą

c przyjaciółk

ą

chłopaka i decyduj

ą

c si

ę

na t

ę

przyja

źń

, poczuła

pewne uwolnienie poniewa

ż

napi

ę

cie, które istniało pomi

ę

dzy nimi poprzednio, znikn

ę

ło zupełnie po

tym

ś

nie.

Jak ju

ż

wspomnieli

ś

my, technika “wej

ś

cia w inn

ą

posta

ć

” wymaga du

ż

ego zaawansowania w

praktyce

ś

wiadomego snu. Do

ś

wiadczeni oneironauci specjalnie poszukuj

ą

w swoich snach

konfrontacji z postaciami, które im zagra

ż

aj

ą

, wiedz

ą

c,

ż

e pozytywne zako

ń

czenie takiej konfrontacji

mo

ż

e w znacznym stopniu ich rozwin

ąć

, wzbogaci

ć

wiedz

ę

o sobie i prowadzi

ć

do wi

ę

kszej

samorealizacji. Dalsze badania w zakresie psychoterapeutycznych zastosowa

ń

oneironautyki z

pewno

ś

ci

ą

potwierdz

ą

przekonanie wielu z nas o jej niezwykłej skuteczno

ś

ci.

SPEŁNIONE PRAGNIENIA

Sny s

ą

kreacj

ą

naszego umysłu, w którym do najsilniejszych energii nale

żą

nasze l

ę

ki, obawy oraz

nasze pragnienia. Dlatego Freud s

ą

dził,

ż

e sny generalnie s

ą

spełnieniem naszych pragnie

ń

. W

zwykłych snach owo spełnienie odbywa si

ę

cz

ę

sto na poziomie symbolicznym i to wystarczy naszej

pod

ś

wiadomo

ś

ci. W snach

ś

wiadomych nie tylko pod

ś

wiadomo

ść

mo

ż

e uzyska

ć

satysfakcj

ę

, lecz

tak

ż

e

ś

wiadomo

ść

, czyli my sami. W

ś

wiadomych snach ludzie spełniaj

ą

swoje pragnienia, nawet te

najskrytsze, cz

ę

sto wstydliwe albo takie, których nie mog

ą

spełni

ć

w

ż

yciu na jawie. Daje im to

gł

ę

bokie zadowolenie i satysfakcj

ę

.

Kiedy

ś

ni

ą

cy zda sobie spraw

ę

z tego,

ż

e

ś

ni, u

ś

wiadamia sobie jednocze

ś

nie,

ż

e sen jest tworem

jego własnego umysłu i to on ustala reguły gry. Mo

ż

e zacz

ąć

manipulowa

ć

snem, post

ę

puj

ą

c jak

re

ż

yser w filmie albo Wielki Mag z bajek, i wpływa

ć

zgodnie ze swoj

ą

wol

ą

na prawie wszystkie

elementy snu: przedmioty, postacie, zachowania, nawet pogod

ę

i całe krajobrazy.

Na pocz

ą

tku ka

ż

dy musi oswoi

ć

si

ę

ze swoj

ą

władz

ą

, zaczynaj

ą

c od mało istotnych zmian. Je

ż

eli

wcze

ś

niej nie przekonamy si

ę

,

ż

e panujemy nad drobiazgami i przejdziemy do manipulacji rzeczami i

osobami wa

ż

nymi, mo

ż

emy dozna

ć

pora

ż

ki, poniewa

ż

przekonanie o naszej sile b

ę

dzie słabe, nie

ugruntowane, oparte jedynie na teorii. Jak powiedział don Juan, nauczyciel Castanedy, naprawd

ę

uczy

ć

si

ę

mo

ż

na tylko poprzez do

ś

wiadczenie i jedynie taka wiedza mo

ż

e by

ć

przydatna szamanowi,

gdy

ż

jest to wiedza “

ż

ywa”, posiada moc, której nie ma wiedza zaczerpni

ę

ta z ksi

ąż

ek albo rozmowy.

Jednym z najcz

ęś

ciej spełnianych pragnie

ń

w jasnych snach s

ą

pragnienia seksualne. Pop

ę

d

seksualny bywa silnie tłumiony przez nasz

ą

europejsk

ą

kultur

ę

. Z drugiej strony jeste

ś

my ci

ą

gle

“bombardowani” bod

ź

cami seksualnymi w sferze reklamy, mody i w

ś

rodkach masowego przekazu.

Sytuacja taka sprawia,

ż

e sny wielu ludzi maj

ą

cz

ę

sto seksualny charakter. Jak twierdzi Patricia

Garfield, do

ś

wiadczona oneironautka: “orgazm to naturalna cz

ęść

jasnego snu; moje własne

do

ś

wiadczenie mówi mi,

ż

e

ś

wiadome

ś

nienie jest orgazmiczne.” Dwie trzecie jej jasnych snów miało

charakter seksualny, a połowa z nich spełniała si

ę

w orgazmie, który był “taki sam, a nawet wi

ę

kszy

ni

ż

w

ż

yciu realnym”. W swojej ksi

ąż

ce Pathway to Ecstasy okre

ś

liła swoje prze

ż

ycia orgazmów w

jasnych snach jako posiadaj

ą

ce “gł

ę

bok

ą

(profound) intensywno

ść

; czuła, i

ż

wybucha we

wstrz

ą

saj

ą

cej ciałem i dusz

ą

eksplozji... z poczuciem absolutnej pełni siebie, jaka tylko czasami

zdarza si

ę

w stanie przebudzenia.” Jak wykazuj

ą

do

ś

wiadczenia wielu psychoterapeutów, jasne sny

mog

ą

pomóc w terapii zaburze

ń

seksualnych. Pozwalaj

ą

one tak

ż

e osi

ą

gn

ąć

wy

ż

szy stopie

ń

samopoznania i integracji osobowo

ś

ci w sferze erotycznej. Niektórzy dopiero dzi

ę

ki jasnym snom

mog

ą

odkrywa

ć

i realizowa

ć

swoje najbardziej ukryte fantazje i pragnienia seksualne, zapraszaj

ą

c do

swoich snów najbardziej po

żą

dane osoby i uprawiaj

ą

c seks w sposób, na jaki nigdy nie zdecydowaliby

si

ę

w normalnym

ż

yciu z powodu swoich zahamowa

ń

. Wiedz

ą

,

ż

e te sny b

ę

d

ą

znali jedynie oni sami.

Cz

ę

stym do

ś

wiadczeniem w jasnym

ś

nie, wywołuj

ą

cym bardzo intensywne wra

ż

enie przyjemno

ś

ci,

rado

ś

ci, wolno

ś

ci i poczucia mocy, jest latanie. Jest to tak

ż

e znakomity test, o którym mówili

ś

my w

rozdziale po

ś

wi

ę

conym technikom oneironautycznym, po którym łatwo odró

ż

ni

ć

ś

wiat jawy i snu.

Przypomnijmy jeszcze raz, kiedy poczujemy w

ą

tpliwo

ść

, czy aby nie

ś

nimy, powinni

ś

my wzi

ąć

wdech i

spróbowa

ć

unie

ść

si

ę

nieco w powietrze albo energicznie odepchn

ąć

ziemi

ę

w dół. Je

ż

eli utrzymamy

si

ę

troch

ę

dłu

ż

ej w powietrzu, b

ę

dziemy wiedzie

ć

na pewno,

ż

e

ś

nimy.

W wielu kulturach latanie postrzegane jest jako symbol rozwoju duchowego, a mistyczny lot do

nieba jest stałym elementem praktyki szama

ń

skiej na całym

ś

wiecie. By

ć

mo

ż

e latanie jest wyrazem

podstawowej wolno

ś

ci naszej prawdziwej Ja

ź

ni, a sny o lataniu symbolizuj

ą

nasze zbli

ż

anie si

ę

do jej

do

ś

wiadczenia.

Naturalnym elementem jasnych snów jest spełnianie pragnie

ń

oneironautów, które prowadzi do

doznawania przyjemno

ś

ci, rado

ś

ci, a nawet “do

ś

wiadcze

ń

szczytowych”. Badania naukowe wykazały,

ż

e pozytywne doznania i emocje wzmacniaj

ą

nie tylko subiektywne wra

ż

enie dobrego samopoczucia,

ale tak

ż

e sił

ę

systemu odporno

ś

ciowego naszego organizmu. Osoby radosne i szcz

ęś

liwe rzadziej

choruj

ą

i szybciej powracaj

ą

do zdrowia.

Anga

ż

owanie si

ę

w zaspokajanie pragnie

ń

podczas jasnego snu ma tak

ż

e du

ż

e znaczenie w

pocz

ą

tkowym etapie opanowywania sztuki oneironautycznej. Po prostu pod

ś

wiadomo

ść

o wiele

ch

ę

tniej współpracuje ze

ś

wiadomo

ś

ci

ą

, je

ż

eli nagrod

ą

jest jaki

ś

rodzaj przyjemno

ś

ci zmysłowej.

W rzeczywisto

ś

ci szcz

ęś

cie, którego nie nale

ż

y uto

ż

samia

ć

z przyjemno

ś

ci

ą

, mimo i

ż

s

ą

to dwa

blisko siebie le

żą

ce stany umysłu, jest jedynym celem, do którego d

ąż

ymy. Eli Archer cz

ę

sto

powtarzał,

ż

e najgł

ę

bsza Ja

źń

to stan miło

ś

ci, czyli szcz

ęś

cia. Ramana Maharshi za

ś

potwierdzał

star

ą

wedyjsk

ą

prawd

ę

,

ż

e podstawowymi cechami Ducha jest sat-czit-ananda, czyli byt,

ś

wiadomo

ść

i szcz

ęś

liwo

ść

. Nie sprzeciwiajmy si

ę

wi

ę

c naszej najgł

ę

bszej naturze.

Poza spełnianiem pragnie

ń

w

ś

wiecie snu jasny sen mo

ż

e pomóc w realizacji naszych planów i

zamierze

ń

w normalnym

ż

yciu na jawie.

Nie mo

ż

emy osi

ą

ga

ć

naszych celów, je

ż

eli nie b

ę

dziemy o nich my

ś

le

ć

pozytywnie, to znaczy

musimy najpierw uwierzy

ć

,

ż

e osi

ą

gni

ę

cie jakiej

ś

rzeczy lub cechy jest mo

ż

liwe, aby

ś

my zacz

ę

li

działa

ć

w kierunku jej zdobycia. Je

ż

eli my sami tego nie zrobimy, to nikt inny za nas tego nie zrobi. Na

proces pozytywnego my

ś

lenia du

ż

y wpływ ma wyobra

ź

nia. Wła

ś

nie dlatego ksi

ę

garnie pełne s

ą

ksi

ąż

ek i poradników, w których czytamy,

ż

e nale

ż

y wyobra

ż

a

ć

sobie plastycznie, czyli wizualizowa

ć

to, co chcemy osi

ą

gn

ąć

. Mo

ż

e to by

ć

szczuplejsza sylwetka, wi

ę

ksza pewno

ść

siebie, wolno

ść

od

jakiego

ś

nałogu, na przykład palenia papierosów, zdobycie lepszej pracy, wy

ż

szych zarobków itd.

Poprzez wyobra

ź

ni

ę

uruchamiamy proces “samospełniaj

ą

cej si

ę

przepowiedni”, inicjujemy

mechanizm “sprz

ęż

enia zwrotnego” nastawionego na osi

ą

gni

ę

cie naszych celów, o którym mówili

ś

my

w rozdziale dotycz

ą

cym teorii snu. Tysi

ą

cmilowa podró

ż

zaczyna si

ę

od pierwszego kroku, mówi stare

przysłowie.

Siła naszych osi

ą

gni

ęć

tkwi nie tylko w naszej woli i wytrwało

ś

ci, ale przede wszystkim w

wyobra

ź

ni. W wi

ę

kszo

ś

ci popularnych treningów i metod osi

ą

gania sukcesu główn

ą

technik

ą

jest

wizualizacja, czyli trening plastycznej wyobra

ź

ni w stanie relaksu lub medytacji, a nawet modlitwy. W

stanach tych nast

ę

puje przeniesienie uwagi ze

ś

wiata zewn

ę

trznego na obrazy naszego umysłu

poprzez ograniczenie ruchu i wra

ż

e

ń

zmysłowych w cichym otoczeniu.

Ś

wiadomy sen to technika, w której wyobra

ź

nia osi

ą

ga moc nie spotykan

ą

w innych stanach

ś

wiadomo

ś

ci. Wyobra

ż

enia w jasnym

ś

nie s

ą

tak realne jak w

ż

yciu. Wszystkie zmysły zaanga

ż

owane

w maksymalnym stopniu, a emocje s

ą

tak samo silne, a nawet silniejsze ni

ż

w realnych

ż

yciowych

sytuacjach.

ś

adna technika wizualizacji nie mo

ż

e konkurowa

ć

ze

ś

wiadomym snem jako

najdoskonalszym warsztatem pracy z pod

ś

wiadomo

ś

ci

ą

.

W specyficznym “warsztacie” jasnego snu mo

ż

emy tak

ż

e wypróbowa

ć

nasze przyszłe zachowania,

niczym muzyk próbuj

ą

cy przed koncertem. Jednym z najwa

ż

niejszych rezultatów tego typu prób jest

obni

ż

enie poziomu napi

ę

cia oraz zwi

ę

kszenie pewno

ś

ci siebie. Po przeprowadzeniu próby we

ś

nie

dowiemy si

ę

, jak b

ę

dziemy czuli si

ę

podczas naszego działania w przyszło

ś

ci, jak na nie zareaguj

ą

inni itp. Kiedy wreszcie b

ę

dziemy działa

ć

w rzeczywisto

ś

ci, b

ę

dziemy bardziej rozlu

ź

nieni, pewni

siebie, b

ę

dziemy czuli si

ę

lepiej w “znanej ju

ż

ze snu” sytuacji.

“Studiuj

ę

, by zosta

ć

profesjonalnym muzykiem (waltornia) i chciałem pozby

ć

si

ę

l

ę

ku przed

publicznymi wyst

ę

pami. Kilka razy poprzez rozlu

ź

nienie ciała i umysłu przed snem, wprowadzałem si

ę

w stan autohipnozy albo marze

ń

na jawie. Pó

ź

niej skupiałem si

ę

na pragnieniu wywołania snu, w

którym wyst

ę

puj

ę

przed publiczno

ś

ci

ą

, ale bez nerwowo

ś

ci i l

ę

ku. Trzeciej nocy tych eksperymentów

miałem jasny sen, w którym grałem recital solowy bez towarzyszenia orkiestry w Chicago (w miejscu
tym grałem ju

ż

raz wcze

ś

niej ale jako muzyk w orkiestrze). Patrz

ą

c na słuchaczy, nie czułem

ż

adnego

l

ę

ku, a ka

ż

da nuta, któr

ą

zagrałem, sprawiała,

ż

e stawałem si

ę

coraz bardziej pewny siebie. Grałem

doskonale utwór, który słyszałem przedtem tylko raz (i nigdy nie miałem zamiaru go gra

ć

), a owacja,

któr

ą

otrzymałem, dodała mi pewno

ś

ci. Kiedy obudziłem si

ę

, szybko zanotowałem sen i utwór, który

grałem. Kiedy

ć

wiczyłem nast

ę

pnego dnia, graj

ą

c po raz pierwszy ten utwór, zagrałem go prawie

doskonale. Dwa tygodnie pó

ź

niej (w tym czasie było kilka wykona

ń

we

ś

nie) grałem z orkiestr

ą

V

Symfoni

ę

Szostakowicza. Pierwszy raz w

ż

yciu nerwy nie przeszkadzały mi w grze, a wykonanie było

bardzo dobre.”

“Jako nastolatka

ś

wiadomie wywoływałam sny o tym, co b

ę

d

ę

robi

ć

nast

ę

pnego dnia w szkole albo

w

ś

ród znajomych. Wygrałam swój pierwszy turniej tenisowy noc wcze

ś

niej, podczas snu. “Prze

ś

niłam”

tak

ż

e kilka egzaminów w szkole, zanim do nich przyst

ą

piłam. Po szkole piel

ę

gniarskiej

ś

niłam na

przykład, jak powinnam pokierowa

ć

procesem zatrzymania pracy serca oraz kilka innych stresuj

ą

cych

sytuacji w moim zawodzie. Mog

ę

ś

ni

ć

o wszystkim, co chciałabym “prze

ć

wiczy

ć

”, zanim to zrobi

ę

w

rzeczywisto

ś

ci.”

Badania naukowe nad

ś

ni

ą

cymi wykazały, i

ż

podczas snu system nerwowy przesyła impulsy

elektryczne z mózgu do mi

ęś

ni, które zwi

ą

zane s

ą

z wyobra

ż

onymi we

ś

nie ruchami ciała.

Ś

wiadomie

ś

ni

ą

cy oneironauci wykonywali w swoich snach zaplanowane wcze

ś

niej ruchy, a urz

ą

dzenia kontrolne

rejestrowały pojawiaj

ą

ce si

ę

wtedy napi

ę

cia mi

ęś

ni. Badanie to pozwoliło na udowodnienie tezy, która

mówi,

ż

e czynno

ś

ci wykonywane we

ś

nie znajduj

ą

odbicie w naszym ciele. I nie chodziło tu tylko o

czynno

ś

ci nie podległe naszej woli (jak np. zmiany w organizmie podczas snów erotycznych), ale

tak

ż

e ruchy wolicjonalne. Poniewa

ż

jednak napi

ę

cie mi

ęś

ni było bardzo słabe, wydaje si

ę

,

ż

e proces

odzwierciedlania ma miejsce tylko na poziomie przewodzenia impulsów w systemie nerwowym. Jak
si

ę

okazało, taki “suchy” trening we

ś

nie ma bardzo du

ż

e znaczenie w opanowaniu i doskonaleniu

wielu ró

ż

nych umiej

ę

tno

ś

ci oraz w rozwoju zdolno

ś

ci motorycznych. Paul Tholey, który jest tak

ż

e

psychologiem sportowym, zaleca sportowcom trening w

ś

wiadomym

ś

nie.

Zwłaszcza w technicznych dyscyplinach sportowych oraz wymagaj

ą

cych du

ż

ej koncentracji uwagi i

umiej

ę

tno

ś

ci podejmowania ryzyka, na przykład w sportach walki, w tenisie, narciarstwie, pływaniu i

innych sportach przydatne jest

ć

wiczenie podczas jasnego snu. Najwi

ę

ksi mistrzowie sportu cz

ę

sto

mówi

ą

o stanach “zjednoczenia umysłu i ciała” podczas osi

ą

gania najlepszych wyników. Tego typu

integracja wyzwala najwi

ę

ksze mo

ż

liwo

ś

ci jednostki i cz

ę

sto uwa

ż

ana jest za niezb

ę

dny element w

sportach walki Dalekiego Wschodu, zwi

ą

zanych z filozofi

ą

taoistyczn

ą

lub zen.

Ka

ż

dy z nas z pewno

ś

ci

ą

chciałby si

ę

doskonali

ć

w swoim

ż

yciu w ró

ż

nych dziedzinach. Nie

wszyscy jeste

ś

my sportowcami albo muzykami, jednak wielu oneironautów wykorzystuje

ś

wiadome

sny do

ć

wiczenia na przykład umiej

ę

tno

ś

ci prowadzenia samochodu, ta

ń

ca, samoobrony,

wyst

ę

powania publicznego, prowadzenia rozmów handlowych, negocjacji itd.

Oneironautyka odkrywa przed nami mo

ż

liwo

ś

ci kontaktu z energiami do tej pory ukrytymi w

naszym ciele i umy

ś

le. Energie te mog

ą

by

ć

obudzone głównie poprzez uaktywnienie twórczej

wyobra

ź

ni na wysokim poziomie. Tego typu efekty notowano w hipnozie oraz w zaawansowanej

medytacji jogi i zen.

Bardzo wielu hipnotyzerów potwierdza niezwykłe mo

ż

liwo

ś

ci i władz

ę

umysłu osoby

hipnotyzowanej nad swoim ciałem. Dzi

ę

ki sugestii w hipnozie znoszono odczuwanie bólu w czasie

operacji i zabiegów stomatologicznych, powodowano szybsze gojenie si

ę

ran, wpływano na

temperatur

ę

ciała, rytm serca, ci

ś

nienie krwi i osi

ą

gano inne niewiarygodne wprost efekty.

Niektórzy badacze jasnego snu widz

ą

gł

ę

bok

ą

analogi

ę

pomi

ę

dzy jasnym snem i hipnoz

ą

. Do

najwa

ż

niejszych ró

ż

nic zaliczaj

ą

oni po pierwsze, potrzeb

ę

obecno

ś

ci hipnotyzera (w jasnym

ś

nie

funkcj

ę

t

ę

sprawuje

ś

wiadomo

ść

ś

ni

ą

cego) i po drugie, bardzo rzadko spotykan

ą

zdolno

ść

wej

ś

cia w

gł

ę

bok

ą

hipnoz

ę

, która jednocze

ś

nie nie mo

ż

e by

ć

wyuczona (jasne sny mo

ż

e mie

ć

prawie ka

ż

dy i to

głównie dzi

ę

ki

ć

wiczeniu).

Wybitny badacz ameryka

ń

ski dr Carl Simonton stwierdził,

ż

e

ć

wiczenie wizualizacji mo

ż

e

przyspieszy

ć

proces leczenia raka lub przedłu

ż

y

ć

ż

ycie nieuleczalnie chorych. Niektóre doniesienia

mówi

ą

nawet o mo

ż

liwo

ś

ci wpływania na zdrowie innych ludzi poprzez wizualizacj

ę

o charakterze

bioenergoterapeutycznym.

Jeden z oneironautów opisuje efekt leczniczy we

ś

nie w ten sposób: “Odk

ą

d pami

ę

tam, zawsze

byłem alergikiem. Ci

ą

gle nie wolno mi było czego

ś

je

ść

: mleka, owoców, czekolady. Pó

ź

niej zacz

ę

ły

si

ę

problemy z katarami, wci

ąż

leciało mi z nosa, gdy tylko zaczynało si

ę

robi

ć

ciepło i nadchodziło

lato. Kiedy przeczytałem artykuł o

ś

wiadomym

ś

nie w jednej z popularnonaukowych gazet, bardzo

mnie to zainteresowało. Nie my

ś

lałem wtedy o wykorzystaniu jasnego snu do samoleczenia.

Zacz

ą

łem

ć

wiczy

ć

i po kilku tygodniach udało si

ę

. Mniej wi

ę

cej po roku radziłem sobie ju

ż

w jasnym

ś

nie zupełnie nie

ź

le. Wtedy przeczytałem o wizualizacji i jej efektach terapeutycznych. Postanowiłem

spróbowa

ć

we

ś

nie. Kiedy uzyskałem

ś

wiadomo

ść

, postanowiłem zobaczy

ć

i zbada

ć

swoje ciało

le

żą

ce w łó

ż

ku. Było to bardzo dziwne uczucie, pierwszy raz widziałem siebie podobnego do trupa z

zamkni

ę

tymi oczami. Chocia

ż

wiedziałem,

ż

e to sen, uczucie niesamowito

ś

ci i jakiego

ś

zaniepokojenia nie opuszczało mnie. Gdy przyjrzałem si

ę

bli

ż

ej, zauwa

ż

yłem ró

ż

owe plamki na całym

ciele, jakby kto

ś

pomalował mi skór

ę

farb

ą

. Intuicyjnie zorientowałem si

ę

,

ż

e jest to symbol mojego

słabego zdrowia. W nast

ę

pnych snach kilkakrotnie wycierałem te plamy, które za ka

ż

dym razem były

coraz bledsze. Wreszcie nie pojawiły si

ę

wcale. Byłem bardzo z siebie zadowolony i czekałem

niecierpliwie na efekt w realnym

ż

yciu. Po paru tygodniach od rozpocz

ę

cia

ć

wicze

ń

nie było ju

ż

ś

ladu

po moich dolegliwo

ś

ciach, mo

ż

e z wyj

ą

tkiem kichania na ł

ą

kach w lesie, ale z tym te

ż

sobie poradz

ę

.”

Skoro, jak udowodnił Paul Tholey, działanie symboliczne mo

ż

e spowodowa

ć

znikni

ę

cie

symptomów problemów psychicznych, nie powinno nas dziwi

ć

,

ż

e mo

ż

e ono tak

ż

e spowodowa

ć

wyleczenie objawów fizycznych. Wszak umysł i ciało s

ą

ze sob

ą

bardzo

ś

ci

ś

le poł

ą

czone, a wła

ś

ciwie

to stanowi

ą

one dwa aspekty jednej cało

ś

ci. Na tym zało

ż

eniu opiera si

ę

cała medycyna

psychosomatyczna.

TWÓRCZE ROZWI

Ą

ZYWANIE PROBLEMÓW

Pod

ś

wiadomo

ść

zawsze odgrywała w twórczo

ś

ci ogromn

ą

rol

ę

. W ci

ą

gu swojego

ż

ycia zbieramy

ogromn

ą

ilo

ść

informacji, które magazynowane s

ą

w pami

ę

ci. Ka

ż

dy dzie

ń

jest tam zapisany w

najdrobniejszych szczegółach. Jednak tylko minimaln

ą

cz

ęść

tego skarbca pami

ę

ci jeste

ś

my w stanie

sobie u

ś

wiadomi

ć

, czyli przypomnie

ć

. W przypadku wra

ż

e

ń

zarejestrowanych bez udziału naszej

uwagi, czyli wra

ż

e

ń

podprogowych, w ogóle nie jest to mo

ż

liwe. Niemo

ż

no

ść

ta charakteryzuje jednak

tylko nasz zwykły stan

ś

wiadomo

ś

ci na jawie. Eksperymenty w gł

ę

bokiej hipnozie potwierdziły,

ż

e

mo

ż

emy sobie bardzo dokładnie przypomnie

ć

sytuacje maj

ą

ce miejsce nawet wiele lat wstecz. Jest to

bardzo po

ż

yteczna technika stosowana w kryminalistyce.

Ś

wiadek przest

ę

pstwa mo

ż

e przy u

ż

yciu

hipnozy przypomnie

ć

sobie szczegóły wydarzenia pomocne w uj

ę

ciu sprawców. Niestety zdolno

ść

wej

ś

cia w gł

ę

bok

ą

hipnoz

ę

jest spotykana bardzo rzadko.

Procesy my

ś

lenia, poszukiwania rozwi

ą

zania jakiego

ś

problemu lub pomysłu maj

ą

swój

odpowiednik w pod

ś

wiadomo

ś

ci.

Ś

wiadcz

ą

o tym popularne anegdoty o wynalazcach, artystach,

naukowcach, którzy rozwi

ą

zywali swoje problemy w momentach relaksu, na spacerze, podczas

zabawy lub drzemki.

Ś

wiadomie nie my

ś

leli oni o swoim problemie, ale pod

ś

wiadomo

ść

ich ci

ą

gle

pracowała, a w chwilach rozlu

ź

nienia uwagi i zmniejszonej koncentracji ma ona szanse na to, by

ujawni

ć

wyniki swojej pracy.

W 1865 r. profesor chemii z Gandawy, Friedrich August von Kekule intensywnie pracował nad

zagadnieniem struktury cz

ą

steczkowej w

ę

glowodorów, a w szczególno

ś

ci benzenu. Pewnego dnia po

pracy zdrzemn

ą

ł si

ę

przed kominkiem i oto, co mu si

ę

przy

ś

niło. Zobaczył kolejny raz we

ś

nie

rozta

ń

czone atomy. Ale tym razem mniejsze ich grupki trzymały si

ę

na uboczu. “Mój duchowy wzrok,

wyostrzony ju

ż

wieloma wizjami tego rodzaju, dostrzegł teraz wi

ę

ksze struktury o wielorakich

układach, długie szeregi, niekiedy

ś

ci

ś

lej dopasowane, a wszystkie pełzn

ą

ce i wij

ą

ce si

ę

w

ęż

owym

ruchem. Lecz nagle jeden z w

ęż

y chwycił swój własny ogon i ten kształt zawirował szyderczo przed

mymi oczami. Jakby pora

ż

ony tym widokiem przebudziłem si

ę

.”

Sen Kekulego ukazał mu,

ż

e w

ę

glowodory nie s

ą

strukturami otwartymi, lecz zamkni

ę

tymi

pier

ś

cieniami, przypominaj

ą

cymi w

ęż

a gryz

ą

cego własny ogon.

Wspomniana w rozdziale o greckich koncepcjach snu praktyka udawania si

ę

po senne objawienie

do

ś

wi

ą

ty

ń

Asklepiosa tak

ż

e pokazuje nam,

ż

e rozwi

ą

zania naszych problemów ju

ż

w nas s

ą

, musimy

je tylko w sobie odkry

ć

.

Poza ułatwionym dost

ę

pem do informacji zgromadzonych w pod

ś

wiadomo

ś

ci sen charakteryzuje

si

ę

pewnymi cechami, które niezwykle sprzyjaj

ą

twórczemu my

ś

leniu. Jest to przede wszystkim

zrzucenie ogranicze

ń

naszej codziennej, zdroworozs

ą

dkowej logiki. W twórczo

ś

ci bywa ona cz

ę

sto

przeszkod

ą

, któr

ą

trudno wyeliminowa

ć

. Jest ona bardzo wa

ż

nym elementem konstrukcyjnym

naszego modelu

ś

wiata na jawie, zapewniaj

ą

cego nam bezpiecze

ń

stwo i chroni

ą

cego przed

nieznanym. Mimo

ż

e nieznane mo

ż

e przynie

ść

tak

ż

e pozytywne warto

ś

ci, jak w przypadku

wynalazków czy dzieł sztuki.

Barier

ę

logiczno

ś

ci próbuje si

ę

pokonywa

ć

w tak zwanej burzy mózgów. W miłej, sprzyjaj

ą

cej i

bezpiecznej atmosferze zbiera si

ę

kilka osób i zaczyna wspólnie fantazjowa

ć

na zadany temat lub

problem.

ś

adna wypowied

ź

nie jest oceniana negatywnie, nie nale

ż

y tak

ż

e samemu cenzurowa

ć

swoich wypowiedzi i mówi

ć

wszystko, co tylko przyjdzie do głowy. Takie spontaniczne i bezpieczne

(nikt nie puka si

ę

w czoło) wyładowania umysłów przynosz

ą

czasami zdumiewaj

ą

co dobre rezultaty.

We

ś

nie jednak rzecz

ą

jak najbardziej naturaln

ą

jest to,

ż

e nie poddaje si

ę

on regułom logiki

Wybitny psycholog ameryka

ń

ski, Carl Rogers wyró

ż

nił trzy czynniki w umy

ś

le, które le

żą

u podstaw

twórczo

ś

ci. Po pierwsze, umysł osoby twórczej otwarty jest na nowe do

ś

wiadczenia, jest chłonny i

ufny w stosunku do

ś

wiata. Poci

ą

ga go nowo

ść

i odkrywanie nowych zakresów do

ś

wiadczenia. Po

drugie, umysł taki bardziej polega na własnej ocenie siebie samego ni

ż

na opinii innych osób. Osoba

twórcza jest o wiele bardziej autonomiczna i autentyczna. Jest silna wewn

ę

trznie, odczuwa wysoki

poziom bezpiecze

ń

stwa i pewno

ś

ci siebie. Po trzecie wreszcie, ma ona skłonno

ś

ci do zabawy swoimi

pomysłami, ideami, wizjami. Zestawia je, porównuje, miesza, znajduj

ą

c w tym przyjemno

ść

.

Je

ż

eli przyjrzymy si

ę

ś

wiadomym snom pod k

ą

tem kreatywno

ś

ci, to zauwa

ż

ymy,

ż

e wszystkie

cechy twórczego umysłu Carla Rogersa s

ą

w nich realizowane. Oneironauta z zało

ż

enia nastawiony

jest na nowe do

ś

wiadczenie. Wiedz

ą

c,

ż

e

ś

ni, wie jednocze

ś

nie,

ż

e mo

ż

e odczu

ć

i zobaczy

ć

wiele

rzeczy, które nie s

ą

mo

ż

liwe w

ś

wiecie realnym. Jest on tak

ż

e w swoim

ś

nie całkowicie bezpieczny.

Maj

ą

c

ś

wiadomo

ść

, i

ż

sen stanowi jego własn

ą

kreacj

ę

, czuje sił

ę

i pewno

ść

. Tak

ż

e trzeci warunek

jest naturaln

ą

cech

ą

snu.

Ś

ni

ą

cy bawi si

ę

swoim snem, bada

ś

wiat marze

ń

sennych zaciekawiony jak

dziecko. Zestawia i miesza ró

ż

ne rozwi

ą

zania, pomysły i przedmioty, czujnie obserwuj

ą

c, co z tego

wyniknie.

Ś

wiadomy umysł w u

ś

pionym mózgu jest niezwykle twórczym stanem

ś

wiadomo

ś

ci. Mogło

przekona

ć

si

ę

o tym tysi

ą

ce oneironautów na całym

ś

wiecie.

Wykorzystuj

ą

oni swoje jasne sny w nauce, biznesie, na uniwersytecie i w szkole, przy

rozwi

ą

zywaniu zawodowych i osobistych problemów, przy podejmowaniu ró

ż

nego rodzaju decyzji i

planowaniu swojego

ż

ycia. Zyskali w swoich snach nowego i bardzo m

ą

drego doradc

ę

. Tylko doradc

ę

,

na pewno sen nie powinien przej

ąć

kontroli nad naszym

ż

yciem. Mo

ż

e je wzbogaca

ć

, czyni

ć

atrakcyjniejszym, rozwija

ć

je, ale nie kontrolowa

ć

. Powinni

ś

my zawsze słucha

ć

naszych snów, jednak

decyzje podejmowa

ć

sami.

“Odkryłem w szkole

ś

redniej,

ż

e jestem oneironaut

ą

, kiedy zorientowałem si

ę

,

ż

e mog

ę

studiowa

ć

zagadnienia z matematyki i geometrii przed pój

ś

ciem do łó

ż

ka i znajdowa

ć

rozwi

ą

zania problemów po

przebudzeniu. Fenomen ten towarzyszył mi podczas nauki w szkole i na studiach medycznych. Kiedy
studiowałem medycyn

ę

, zacz

ą

łem stosowa

ć

moje umiej

ę

tno

ś

ci rozwi

ą

zywania problemów we

ś

nie

wobec problemów medycznych, przebiegaj

ą

c szybko pytania z poprzedniego dnia i znajduj

ą

c

rozwi

ą

zania lub po

ż

yteczne dodatkowe pytania prowadz

ą

ce do rozwi

ą

zania. Nawet dzi

ś

budz

ę

si

ę

czasami w nocy o 3.00 i dzwoni

ę

do szpitala,

ż

eby zleci

ć

odpowiednie badania, które w jasnym

ś

nie

podsuwały mi mo

ż

liwe rozwi

ą

zania problemu pacjenta.

W tej chwili najlepszym zastosowaniem mojej zdolno

ś

ci jasnego snu jest chirurgia. Ka

ż

dej nocy

poprzedzaj

ą

cej operacje przegl

ą

dam list

ę

przypadków chirurgicznych i przeprowadzam zabiegi we

ś

nie. Osi

ą

gn

ą

łem opini

ę

szybkiego i uzdolnionego chirurga nawet w przypadkach du

ż

ych komplikacji.

Ta chirurgiczna “praktyka” pozwoliła mi od samego pocz

ą

tku nieustannie “powtarza

ć

” anatomi

ę

oraz

doskonali

ć

technik

ę

poprzez eliminowanie niepotrzebnych ruchów. Obecnie jestem w stanie

wykonywa

ć

najbardziej skomplikowane operacje w 35 – 40 procent czasu potrzebnego moim

kolegom.”

“Musiałem napisa

ć

dla swojej klasy program komputerowy i zanim w ogóle zacz

ą

łem go pisa

ć

,

wypróbowałem swoje rozwi

ą

zania podczas jasnego snu. Zauwa

ż

yłem,

ż

e wiele moich pomysłów nie

b

ę

dzie działa

ć

, albo potrzebuj

ą

pewnych dodatkowych instrukcji. To zaoszcz

ę

dziło mi wielu godzin

programowania poza lekcjami. Obecnie “przebiegam” moje programy w snach, zanim w ogóle usi

ą

d

ę

do komputera.”

Wydaje si

ę

,

ż

e sztuka

ś

wiadomego snu mo

ż

e bardzo istotnie pomóc osobom, które musz

ą

rozwi

ą

zywa

ć

problemy na podstawie bardzo wielu ró

ż

nych

ź

ródeł informacji np. w psychoterapii,

pedagogice, poradnictwie duchowym, medycynie, biznesie itp.

Na koniec rozdziału wypada tak

ż

e wspomnie

ć

o zwi

ą

zkach zwykłego i jasnego snu w twórczo

ś

ci

artystycznej. Oczywi

ś

cie na ten temat mo

ż

na by napisa

ć

osobn

ą

ksi

ąż

k

ę

i s

ą

dz

ę

,

ż

e niedługo ksi

ąż

ka

taka powstanie. Tutaj tylko zaznaczymy obecno

ść

tego zwi

ą

zku w sztuce.

Jako pierwsze nasuwaj

ą

si

ę

skojarzenia snu i malarstwa, jako

ż

e jedno i drugie operuje przede

wszystkim wra

ż

eniami wzrokowymi. Cały bardzo popularny kierunek literatury i plastyki – surrealizm –

okre

ś

la si

ę

mianem “sztuki snu”. Giorgio de Chirico, mistrz i prekursor surrealizmu, powiedział: “Je

ż

eli

dzieło sztuki ma sta

ć

si

ę

naprawd

ę

nie

ś

miertelne, musi wyj

ść

daleko poza wszelkie ograniczenia

ludzkiego

ś

wiata, poza granice zdrowego rozs

ą

dku i logiki. W ten sposób dzieło sztuki zbli

ż

y si

ę

do

snu.”

Jednym z najwi

ę

kszych malarzy czerpi

ą

cych obficie ze

ś

wiata snu był Salvador Dali. W

ś

ród

współczesnych artystów oneironautów znajduje si

ę

amerykanka Fariba Bogazran, o której wspomina

dr LaBerge. W swoich jasnych snach przechadza si

ę

ona po galerii pełnej obrazów, dopóki jeden z

nich nie przyci

ą

gnie jej uwagi. Je

ż

eli wyczuje taki rodzaj przyci

ą

gania, magnetyzmu, zatrzymuje si

ę

i

dokładnie przygl

ą

da obrazowi, staraj

ą

c si

ę

zapami

ę

ta

ć

szczegóły, faktur

ę

, technik

ę

malarsk

ą

, warsztat

itd. Koncentruj

ą

c si

ę

na obrazie, budzi si

ę

zgodnie ze swoj

ą

wol

ą

i zaczyna malowa

ć

. Słynny Witkacy,

czyli Stanisław Ignacy Witkiewicz namalował wiele wspaniałych i niezwykłych obrazów inspirowanych
pod

ś

wiadomymi wizjami, które wywoływał za pomoc

ą

narkotyków i substancji halucynogennych.

Oneironauci nie musz

ą

korzysta

ć

z substancji psychoaktywnych, maj

ą

c do dyspozycji sztuk

ę

ś

wiadomego snu, która dostarcza o wiele silniejszych, gł

ę

bszych i bardziej inspiruj

ą

cych do

ś

wiadcze

ń

ni

ż

narkotyki.

Jednak nie tylko sztuki plastyczne wiele zawdzi

ę

czaj

ą

snom. Wielu kompozytorów, m.in.

Beethoven, Wagner, Mozart, swoje najlepsze tematy usłyszeli we

ś

nie. Pisarze i poeci tak

ż

e korzystali

z sennego natchnienia. Robert Louis Stevenson pod wpływem snu napisał swoj

ą

ksi

ąż

k

ę

Dziwny

przypadek Dr. Jekyll’a i Mr Hyde’a. W Polsce ogromn

ą

wag

ę

do swoich snów przywi

ą

zywali m.in.

Miron Białoszewski i Julian Przybo

ś

.

Sztuka, która jest twórczo

ś

ci

ą

par excellance zawsze blisko spokrewniona była z subiektywnymi

ś

wiatami snu. Jednak zarówno ona, jak i nasze codzienne

ż

ycie zawodowe i osobiste mog

ą

by

ć

wzbogacone o nowy wymiar kreatywno

ś

ci, która otwiera si

ę

przed nami, gdy zaczniemy zgł

ę

bia

ć

tajniki

ś

wiadomego snu

ODMIENNE STANY

Ś

WIADOMO

Ś

CI

Opisane w pocz

ą

tkowych rozdziałach ksi

ąż

ki idee i teorie snu w ró

ż

nych kulturach postrzegały

zjawisko snu jako płaszczyzn

ę

spotkania człowieka z bogami i duchami lub element treningu

medytacyjnego (Joga, Tybet) prowadz

ą

cego do rozwoju duchowego.

W istocie wiele snów mo

ż

na by opisa

ć

w kategoriach prze

ż

y

ć

mistycznych. Szamsuddin Lahid

ż

i,

Sufi

ż

yj

ą

cy w XV w., w ten oto sposób opisał swój sen:

“Ujrzałem siebie po

ś

ród

ś

wiata pełnego

ś

wiatła. Góry i pustynie były

ś

wietlist

ą

, kolorow

ą

t

ę

cz

ą

;

czerwon

ą

,

ż

ółt

ą

, biał

ą

i niebiesk

ą

. Poczułem wielk

ą

t

ę

sknot

ę

za tym

ś

wiatłem. Nagle, niczym ra

ż

ony

piorunem szale

ń

stwa, zostałem wyrzucony poza siebie moc

ą

tego, co działo si

ę

wokół mnie, oraz

gł

ę

bokich prze

ż

y

ć

, których do

ś

wiadczałem. Nagle zobaczyłem,

ż

e cały wszech

ś

wiat ogarn

ę

ło Czarne

Ś

wiatło... Promienie

ś

wiatła poł

ą

czyły si

ę

we mnie i w pewnej chwili wyrzuciły mnie ku górze.

[Pokonuj

ą

c kolejno siedem sfer niebieskich]... dotarłem w ko

ń

cu do Sfery Sfer. Tam, gdzie nie było ju

ż

ani miary, ani kształtu, o

ś

wietlało mnie

ś

wiatło boskiego objawienia. Widziałem Boski Majestat w jego

niezmienno

ś

ci i chwale. Byłem całkowicie i bez reszty pogr

ąż

ony w sobie, bez

ś

wiadomo

ś

ci. Potem

powróciłem do siebie i do tego

ś

wiata. [Nast

ę

pnie] raz jeszcze objawił mi si

ę

Boski Majestat. Raz

jeszcze pogr

ąż

yłem si

ę

całkowicie w sobie, pokonuj

ą

c wszelkie ograniczenia. Wszystko działo si

ę

tak,

jak gdyby mnie ju

ż

nie było. A potem znów powróciłem do siebie i do tego

ś

wiata. Nast

ę

pnie Boski Byt

pojawił si

ę

ponownie, a ja raz jeszcze przestałem istnie

ć

. Lecz kiedy udało mi si

ę

odnale

źć

moje

nadistnienie w Bogu, spostrzegłem,

ż

e to ja jestem tym absolutnym, czystym

ś

wiatłem. Wszystko, co

wypełnia wszech

ś

wiat jest mn

ą

; poza mn

ą

nic nie istnieje. Ja jestem wiecznym demiurgiem, stwórc

ą

wszech

ś

wiata. Wszystko, co jest, jest we mnie.”

Równie

ż

mistycy chrze

ś

cija

ń

scy byli inspirowani, nawiedzani przez Boga we

ś

nie, pocz

ą

wszy od

ś

w. Piotra, który doznał swoistego “prywatnego objawienia” podczas snu, co opisuj

ą

Dzieje

Apostolskie (10, 11-15)

Poł

ą

czenie ze sob

ą

medytacji i sztuki

ś

wiadomego snu przyspiesza rozwój

ś

wiadomo

ś

ci i

do

ś

wiadczenie wy

ż

szych stanów umysłu (samadhi) wielokrotnie. Tak twierdz

ą

wielcy mistrzowie jogi z

Tybetu i Indii. Wszystkie tradycje duchowe ludzko

ś

ci widz

ą

we

ś

nie szans

ę

rozwoju duchowego, któr

ą

wi

ę

kszo

ść

z nas tragicznie pomija i lekcewa

ż

y.

Jedna z najbardziej tajemniczych tradycji duchowych, jak

ą

jest joga, stwierdza,

ż

e w miar

ę

rozwoju

ś

wiadomo

ś

ci

jednostka

zaczyna

do

ś

wiadcza

ć

tak

zwanych

siddhi,

czyli

zdolno

ś

ci

parapsychologicznych. Do klasycznych siddhi nale

żą

: jasnowidzenie, czytanie my

ś

li (telepatia),

kontrola prany (bioenergoterapia, leczenie przez dotyk), przebywanie w dwóch miejscach w tym
samym czasie (bilokacja), widzenie przyszło

ś

ci (prekognicja) itp. W istocie wszystkie religie mówi

ą

o

tego rodzaju cudownych wydarzeniach towarzysz

ą

cych postaciom Chrystusa, Buddy, Mahometa i

innych zało

ż

ycieli religii oraz

ś

wi

ę

tym, takim jak Ojciec Pio, Satya Sai Baba, Karmapa, i inni.

Badaniem mo

ż

liwo

ś

ci oraz mechanizmów kieruj

ą

cych takimi fenomenami zajmuje si

ę

parapsychologia, nazywana w dawnych krajach socjalistycznych psychotronik

ą

.

Naukowcy stwierdzili, stosuj

ą

c bardzo

ś

ci

ś

le kontrolowane eksperymenty i metody statystycznej

analizy danych,

ż

e jasnowidzenie, telepatia czy prekognicja istniej

ą

rzeczywi

ś

cie, oraz

ż

e wi

ę

kszo

ść

ludzi przejawia w wi

ę

kszym lub mniejszym stopniu tego typu uzdolnienia. Okazało si

ę

tak

ż

e,

ż

e mog

ą

by

ć

one

ć

wiczone i doskonalone poprzez specjalny trening.

Jednym z najbardziej skutecznych eksperymentów były próby przesyłania informacji drog

ą

telepatyczn

ą

podczas snu. Słynne ju

ż

dzi

ś

eksperymenty przeprowadzili dr Montaque Ullman i dr

Stanley Krippner w Laboratorium Snów w Nowym Jorku (Maimonides Dream Laboratory). Jeden z
najbardziej uzdolnionych odbiorców telepatycznych we

ś

nie, dr Robert Van de Castle,

ś

nił o

policjancie i martwej myszy w pudełku na cygara, gdy “nadawano” obraz Levine’a Pogrzeb gangstera,
a o pustym domu w

ś

ród drzew, gdy przedmiotem eksperymentu był obraz Cezanne’a Drzewa i domy.

Wszystkie próby w czasie trwania eksperymentu ocenione zostały pozytywnie.

Poza do

ś

wiadczeniami z telepati

ą

wykonano wiele testów i bada

ń

nad innego rodzaju zdolno

ś

ci

ą

paranormaln

ą

, jak

ą

jest eksterioryzacja, czyli OBE (out of body experiences). Jest to rodzaj

jasnowidzenia, w którym człowiek ma wra

ż

enie,

ż

e “wyszedł” swoj

ą

ś

wiadomo

ś

ci

ą

poza ciało fizyczne

i mo

ż

e przemieszcza

ć

si

ę

w przestrzeni, b

ę

d

ą

c “niewidzialnym duchem”. O fenomenie tym

wspominali

ś

my w rozdziale po

ś

wi

ę

conym opisom jasnych snów z XX w.

Od lat sze

ść

dziesi

ą

tych w kilku laboratoriach parapsychologicznych w USA badano OBE. Do

najbardziej znanych mistrzów eksterioryzacji nale

żą

Robert A. Monroe (wspomniany ju

ż

wcze

ś

niej),

Ingo Swann, Alex Tanous.

W Polsce tak

ż

e wykonano bardzo interesuj

ą

cy eksperyment z eksterioryzacj

ą

w 1981 r. w grupie

jogi holistycznej istniej

ą

cej wtedy przy Stowarzyszeniu Radiestetów w Warszawie (obecnie Polskim

Towarzystwie Psychotronicznym) i kierowanej przez dr. Wiktora Bodnara. Po mniej wi

ę

cej godzinie

ć

wicze

ń

jogi (asany, pranajama, medytacja, relaks) około dwudziestu osób poło

ż

yło si

ę

wygodnie na

materacach i przykryło kocami, by nast

ę

pnie za pomoc

ą

specjalnych technik relaksacyjnych,

wizualizacyjnych i oddechowych uzyska

ć

subiektywne wra

ż

enie posiadania “drugiego ciała”, w którym

mo

ż

na opuszcza

ć

ciało fizyczne.

Zadaniem uczestników eksperymentu było wykonanie okre

ś

lonych czynno

ś

ci, na przykład

zbadanie ukrytego przedmiotu (zegarek w szklance) lub “odwiedziny” nieobecnego na

ć

wiczeniach

instruktora jogi w jego mieszkaniu. W pierwszym przypadku a

ż

dziewi

ęć

osób odpowiedziało,

ż

e

przedmiotem zadania jest szklanka lub zegarek,

ż

adna nie odpowiedziała,

ż

e zegarek w szklance.

Inne osoby nie udzieliły

ż

adnej odpowiedzi a tylko dwie udzieliły odpowiedzi bł

ę

dnych. W drugim

zadaniu pi

ęć

osób opisało ubiór i czynno

ś

ci nieobecnego instruktora, a trzy osoby dokładnie opisały

mieszkanie i przedmioty w nim (meble, mark

ę

telewizora itp.) Cały eksperyment oceniony został jako

bardzo udany. Informacje uzyskane drog

ą

paranormaln

ą

nie mogły by

ć

zdobyte w inny sposób.

Eksperymenty laboratoryjne s

ą

trudne do przeprowadzenia, towarzyszy im pewien rodzaj stresu

zwi

ą

zanego z ogromnym naciskiem na wywołanie zjawisk paranormalnych, zazwyczaj kapry

ś

nych i

niełatwo poddaj

ą

cych si

ę

kontroli, tu i teraz w laboratorium. Taki stres potrafi skutecznie zablokowa

ć

psychik

ę

medium.

Innym, równie wa

ż

nym

ź

ródłem informacji s

ą

doniesienia o spontanicznie wyst

ę

puj

ą

cych

przypadkach efektów paranormalnych od osób wiarygodnych i potrafi

ą

cych rzetelnie opisywa

ć

wydarzenia. Do tego typu osób z pewno

ś

ci

ą

nale

ż

ał słynny psychiatra szwajcarski Carl Gustaw Jung.

Wielokrotnie do

ś

wiadczał on snów proroczych i jasnowidzenia we

ś

nie. Oto jedna z relacji.

“

Ś

niłem,

ż

e łó

ż

ko mojej

ż

ony znajdowało si

ę

w gł

ę

bokim dole o kamiennych

ś

cianach. Był to grób.

Robił wra

ż

enie staro

ż

ytnego grobowca. Po chwili usłyszałem gł

ę

bokie westchnienie; jak gdyby wła

ś

nie

w tym momencie kto

ś

wyzion

ą

ł dycha. Posta

ć

przypominaj

ą

ca moj

ą

ż

on

ę

usiadła na dnie dołu, a

nast

ę

pnie zacz

ę

ła unosi

ć

si

ę

ku górze. Była ubrana w biał

ą

szat

ę

, na której widniały dziwne czarne

symbole. Przebudziłem si

ę

, obudziłem moj

ą

ż

on

ę

i spojrzałem na zegarek. Była trzecia nad ranem.

Sen wydał mi si

ę

tak intryguj

ą

cy,

ż

e od razu pomy

ś

lałem, i

ż

zapewne oznacza on czyj

ąś

ś

mier

ć

. O

siódmej rano nadeszła wiadomo

ść

,

ż

e kuzynka mojej

ż

ony zmarła dokładnie o trzeciej nad ranem.”

Wiadomo

ść

o

ś

mierci lub wypadku bliskiej osoby cz

ę

sto bywa odbierana we

ś

nie telepatycznie

przez ludzi nie przejawiaj

ą

cych na co dzie

ń

ż

adnych zdolno

ś

ci parapsychologicznych. Tego typu sny

wypełnione s

ą

du

ż

ym ładunkiem emocjonalnym, dobrze s

ą

pami

ę

tane i potrafi

ą

spowodowa

ć

nagłe

przebudzenie.

J. W. Dunne, autor ksi

ąż

ki An Experiment with Time, wydanej w Londynie w 1927 r., twierdzi,

ż

e

wszystkie nasze sny zawieraj

ą

informacje o innych miejscach, innych ludziach i przyszłych

wydarzeniach, ale s

ą

one zapominane podczas przebudzenia. Pami

ę

tamy tylko te, które maj

ą

dla nas

znaczenie emocjonalne. Osoby

ć

wicz

ą

ce swoj

ą

pami

ęć

snów cz

ęś

ciej do

ś

wiadczaj

ą

snów o

charakterze paranormalnym ni

ż

inni.

Model my

ś

lenia o zdolno

ś

ciach parapsychologicznych, zakładaj

ą

cy,

ż

e mózg nasz odbiera cały

czas informacje kanałami pozazmysłowymi, a my jedynie nie jeste

ś

my w stanie ich zauwa

ż

y

ć

z

powodu zbyt silnych informacji zmysłowych i procesów

ś

wiadomo

ś

ci, wykazuje du

ż

e podobie

ń

stwo do

tak zwanej holograficznej koncepcji

ś

wiadomo

ś

ci i teorii pola morfogenetycznego Rupperta Sheldraka.

Fotografia holograficzna wykonywana jest za pomoc

ą

ś

wiatła laserowego. Hologram ukazuje

przedmiot w trzech wymiarach. Manipuluj

ą

c zdj

ę

ciem mo

ż

emy widzie

ć

obiekt z ró

ż

nych stron i k

ą

tów

widzenia. Najciekawsz

ą

jednak cech

ą

hologramu jest to,

ż

e kiedy rozetniemy go na dwie cz

ęś

ci, na

ka

ż

dej z nich nie b

ę

dzie połowy obiektu, jakby to było w przypadku zwykłej fotografii, lecz cały obiekt.

Kiedy z kolei te dwie cz

ęś

ci znowu rozetniemy otrzymuj

ą

c ju

ż

cztery odcinki hologramu, na ka

ż

dym z

nich b

ę

dzie obraz całego obiektu. B

ę

dziemy mieli cztery zdj

ę

cia holograficzne całego obiektu. W

ka

ż

dej cz

ą

stce hologramu s

ą

zgromadzone informacje o jego cało

ś

ci.

Gdy przeło

ż

ymy ten model na funkcjonowanie

ś

wiadomo

ś

ci, mo

ż

emy powiedzie

ć

,

ż

e w ka

ż

dym

umy

ś

le zgromadzona jest wiedza o całym wszech

ś

wiecie. W j

ę

zyku religii wyra

ż

a si

ę

to słowami, i

ż

w

ka

ż

dej duszy jest cz

ą

stka Boga, Chrystus powiedział: “Nie wiecie,

ż

e Bogami jeste

ś

cie.” “Królestwo

Bo

ż

e jest w was.” “Ja i Ojciec jedno jeste

ś

my.” Religie Wschodu mówi

ą

,

ż

e Ja

źń

człowieka jest boska,

a słynne równanie “Atman = Brahman”, czyli duch jednostki równy jest duchowi wszech

ś

wiata, zostało

sformułowane w Wedach kilka tysi

ę

cy lat temu.

Wydaje si

ę

,

ż

e wszystkie te koncepcje mówi

ą

jedno: jest w nas sfera

ś

wiadomo

ś

ci, nasza

najgł

ę

bsza to

ż

samo

ść

, Duch lub Ja

źń

, która wykracza ponad nasz

ą

indywidualn

ą

, ograniczon

ą

i

ś

mierteln

ą

osobowo

ść

. Kontaktowali si

ę

z ni

ą

mistycy, twórcy religii i zwykli ludzie na ró

ż

nych

poziomach do

ś

wiadczenia przez cał

ą

histori

ę

ludzko

ś

ci na całym

ś

wiecie. Do

ś

wiadczenie to jest

podstaw

ą

takich uczu

ć

jak miło

ść

, przyja

źń

i pokój, tak potrzebnych w naszych niespokojnych

czasach.

Bram

ą

do do

ś

wiadczenia wy

ż

szych stanów

ś

wiadomo

ś

ci mo

ż

e by

ć

medytacja i sztuka

ś

wiadomego snu.

“Od kilku lat praktykuj

ę

sztuk

ę

ś

wiadomego snu. Była ona zawsze wielk

ą

pomoc

ą

dla mnie,

ekscytowała mnie i wniosła w moje

ż

ycie wiele rado

ś

ci, wiedzy i poczucia sensu. My

ś

l

ę

,

ż

e byłabym

inn

ą

osob

ą

, gdybym nie znała i nie do

ś

wiadczała tego stanu umysłu. Jednak najwa

ż

niejsze było dla

mnie do

ś

wiadczenie sprzed roku. Wtedy umarł mój m

ąż

. Prze

ż

yłam to bardzo mocno. Kiedy po kilku

tygodniach znowu znalazłam si

ę

w

ś

wiadomym

ś

nie, jak zwykle spotkałam swojego przewodnika snu i

zapytałam: «Powiedz mi, jaki jest sens tego wszystkiego, po co

ż

yj

ę

?» Milczał, popatrzył mi tylko

gł

ę

boko w oczy, wzi

ą

ł za r

ę

k

ę

i zacz

ę

li

ś

my razem lecie

ć

, coraz szybciej.

Ś

wiat snu zacz

ą

ł si

ę

zamazywa

ć

, ale obecno

ść

przewodnika była ci

ą

gle mocno wyczuwalna. W pewnej chwili lecieli

ś

my

tak niewiarygodnie szybko,

ż

e wszystko zostawało za nami: my

ś

li, spostrze

ż

enia, uczucia, wra

ż

enia.

Mój umysł był zupełnie pusty. Nagle nast

ą

pił pot

ęż

ny błysk

ś

wiatła, oszałamiaj

ą

cy i zaskakuj

ą

cy, i

do

ś

wiadczyłam czego

ś

absolutnie niezwykłego. Przestałam by

ć

sob

ą

, byłam, ale nie byłam nikim

konkretnym, nie miałam imienia, płci, wspomnie

ń

. Był we mnie pełen błogo

ś

ci, jasny spokój. Nie było

czasu, nie było przeszło

ś

ci ani przyszło

ś

ci, nie było tu i tam, miejsca ani przestrzeni. Nie było innych

ludzi, albo raczej w ogóle nic innego nie istniało. Byłam tylko ja, ale to złe słowo, bo “ja” jestem tylko
wtedy, gdy jest “kto

ś

inny” albo “co

ś

innego”. A czego

ś

takiego nie było. Nie wiem, ile czasu to trwało,

to było jak błysk albo cała wieczno

ść

. Nie wiem, w jaki sposób to odeszło, nagle znowu byłam sob

ą

i

le

ż

ałam w łó

ż

ku.

Po tym prze

ż

yciu zmieniłam si

ę

, dalej byłam smutna po

ś

mierci m

ęż

a, ale to był ju

ż

inny smutek,

był chyba mniej egoistyczny, a bardziej duchowy. Wiem teraz,

ż

e ja i on jeste

ś

my jedno

ś

ci

ą

, bez

wzgl

ę

du na to czy

ż

yjemy, czy umieramy. Nie boj

ę

si

ę

ś

mierci i ciesz

ę

si

ę

ka

ż

d

ą

chwil

ą

ż

ycia.”

“Siedziałem w pustym domu, a za oknami tłumy pi

ę

knie ubranych kobiet, dzieci i m

ęż

czyzn

ś

piewały hymny i psalmy na cze

ść

Pana. Nie chciałem wyj

ść

do nich, bo nie pasowałem do tego

chóru, nie miałem ładnego ubrania, tylko jakie

ś

łachy i nie byłem godny spojrze

ć

na Pana. I gdy tak

siedziałem tam sam, wci

ś

ni

ę

ty w najciemniejszy k

ą

t, usłyszałem,

ż

e

ś

piew jest coraz gło

ś

niejszy i

usłyszałem słowa hymnu: “O Panie naszych snów”. Wtedy zrozumiałem,

ż

e

ś

ni

ę

. Pomy

ś

lałem,

ż

e

skoro to tylko sen, nie musz

ę

ba

ć

si

ę

spotkania z Jezusem. Wtedy otworzyły si

ę

drzwi i stan

ą

ł w nich

On. Nie mogłem oderwa

ć

wzroku od Jego postaci, był pi

ę

kny. Ubrany był bardzo prosto, lecz bił od

Niego wspaniały blask, ciepło akceptacji i zrozumienia. On był Miło

ś

ci

ą

. Poczułem w sercu wielk

ą

t

ę

sknot

ę

i

ż

al, a w oczach miałem łzy. Obudziłem si

ę

bardzo wzruszony. Wiem,

ż

e to był tylko sen, ale

gł

ę

boko wierz

ę

, jestem pewien,

ż

e kierował nim Bóg, to On mi go zesłał. Od tamtego snu wierz

ę

o

wiele gł

ę

biej,

ż

e Bóg istnieje. Rozumiem i czuj

ę

,

ż

e jest On Miło

ś

ci

ą

.”

“Praktykuj

ę

ś

wiadome

ś

nienie od kilku lat oraz praktykuj

ę

medytacj

ę

pod kierunkiem mojego guru.

On nie naucza na temat

ś

wiadomego snu, ale ja sam poł

ą

czyłem te techniki na własn

ą

odpowiedzialno

ść

. Widuj

ę

go zreszt

ą

tylko par

ę

razy w roku, bo on du

ż

o podró

ż

uje, a ja musz

ę

pracowa

ć

i utrzymywa

ć

rodzin

ę

. Pewnego razu

ś

ni

ą

c

ś

wiadomie udałem si

ę

do miejsca, gdzie

spotkałem wielu m

ą

drych ludzi. Był tam Platon i Mistrz Eckhart, był Lao-Tse i jaki

ś

india

ń

ski szaman,

ubrany jak Winnetou. Był tam te

ż

mój guru. Zbli

ż

yłem si

ę

do niego, obj

ę

li

ś

my si

ę

na powitanie i

poprosiłem go o błogosławie

ń

stwo. Wtedy on poło

ż

ył mi r

ę

k

ę

na głowie, a kciukiem nacisn

ą

ł mocno

miejsce pomi

ę

dzy brwiami. W tym momencie poczułem, jakby wpłyn

ą

ł we mnie jego umysł, jego

wszechogarniaj

ą

ca

ś

wiadomo

ść

, pełna miło

ś

ci i współczucia dla wszystkich

ż

yj

ą

cych istot. Poczułem

bardzo silnie gł

ę

boki

ż

al,

ż

e nie wszyscy s

ą

jeszcze wyzwoleni, i silne postanowienie,

ż

e b

ę

d

ę

im

pomagał do ko

ń

ca czasów. Jednocze

ś

nie czułem szcz

ęś

cie le

żą

ce gł

ę

boko w ka

ż

dej istocie. Kiedy

guru zdj

ą

ł r

ę

k

ę

z mojej głowy, cała wizja sko

ń

czyła si

ę

, a on powiedział: «Wiesz ju

ż

teraz, dlaczego

nale

ż

y medytowa

ć

, tylko dla tego warto

ż

y

ć

.» Obudziłem si

ę

słysz

ą

c jeszcze echo tych słów i

natychmiast usiadłem do medytacji,

ż

eby podzi

ę

kowa

ć

swojemu guru za t

ę

wizj

ę

.”

Powy

ż

sze relacje

ś

wiadcz

ą

o tym,

ż

e ka

ż

dy do

ś

wiadcza mistycznych stanów umysłu na takim

poziomie i w takiej postaci, która daj

ą

c do

ś

wiadczenie transcendentalne nie powoduje jednocze

ś

nie

rozpadu istniej

ą

cych struktur psychicznych. Uwarunkowania umysłu powstałe wskutek wychowania,

religii, kultury modyfikuj

ą

sposób odbierania nad

ś

wiadomo

ś

ci przez

ś

wiadomy umysł. Buddysta nie

do

ś

wiadczy w swoich wizjach Chrystusa, a chrze

ś

cijanin nie spotka hinduistycznego guru.

Nie znaczy to,

ż

e uzasadnione jest twierdzenie, i

ż

wizje takie s

ą

jedynie tworem ludzkiego umysłu.

Zaprzecza temu niezwykła siła oddziaływania tych prze

ż

y

ć

oraz gł

ę

bokie przekonanie samych

oneironautów. Niew

ą

tpliwie impuls pochodzi od transcendentalnej Ja

ź

ni, pełni bytu ka

ż

dego z nich,

ale w procesie poznania ulega on modyfikacji, aby by

ć

zrozumianym i zintegrowanym przez cało

ść

osobowo

ś

ci, i przyczyni

ć

si

ę

do jej rozwoju. W innym wypadku tego typu objawienie mogłoby

zako

ń

czy

ć

si

ę

szale

ń

stwem. Jednak

ż

e jest to tylko teoretyczna mo

ż

liwo

ść

. Systemy jogi i nauki

mistrzów sztuki

ś

wiadomego snu zabezpieczaj

ą

praktykuj

ą

cych przed takim obrotem sprawy.

Wła

ś

ciwie praktykowana oneironautyka sprzyja rozwojowi osobowo

ś

ci oraz zdrowia psychicznego i

fizycznego.

Rozwój

ś

wiadomo

ś

ci obejmuje do

ś

wiadczanie wizji i prze

ż

y

ć

odpowiednich do indywidualnych

mo

ż

liwo

ś

ci zintegrowania ich z umysłem i cało

ś

ci

ą

psychiki ka

ż

dego oneironauty. Bardzo trudno jest

wytyczy

ć

jakie

ś

szczegółowe wskazówki i “mapy pod

ś

wiadomo

ś

ci”, które pozwalałyby bezbł

ę

dnie

orientowa

ć

si

ę

w

ś

wiecie wewn

ę

trznym. Współcze

ś

nie jeste

ś

my kształtowani przez bardzo

ró

ż

norodne wpływy z wielu ró

ż

nych kultur. Cywilizacja euro-ameryka

ń

ska jest tak wielopoziomowa i

eklektyczna,

ż

e trudno dzi

ś

stwierdzi

ć

kim tak naprawd

ę

jeste

ś

my. Współistniej

ą

w naszych umysłach

idee i mity greckie, hebrajskie, germa

ń

skie, słowia

ń

skie, celtyckie, chrze

ś

cija

ń

skie, idee filozofii

Wschodu, nurty ekologiczne nawi

ą

zuj

ą

ce do szamanizmu, koncepcje psychologiczne, naukowe i wizje

przyszło

ś

ci w stylu New Age i inne.

Bogactwo informacji zgromadzonych w naszych mózgach jest nieporównywalne z informacjami

zawartymi w pami

ę

ci

ś

redniowiecznego mnicha czy ascety-jogina medytuj

ą

cego w Himalajach. Oni

kierowali si

ę

przekazywanymi z pokolenia na pokolenie wskazówkami i “mapami pod

ś

wiadomo

ś

ci”.

Mimo i

ż

powinni

ś

my je poznawa

ć

i studiowa

ć

, mog

ą

one nam słu

ż

y

ć

w do

ść

ograniczonym zakresie.

Wzrasta za to znaczenie czujno

ś

ci i wzajemnego wsparcia w podró

ż

y przez bezdro

ż

a naszych

wewn

ę

trznych

ś

wiatów. A jest to najdłu

ż

sza i najwa

ż

niejsza podró

ż

naszego

ż

ycia.

ZAKO

Ń

CZENIE

Mieli

ś

my okazj

ę

przekona

ć

si

ę

, jak bardzo interesuj

ą

cy i pełen mo

ż

liwo

ś

ci jest

ś

wiat naszych snów.

Wiedzieli o tym nasi przodkowie oraz inne kultury, stoj

ą

ce na ni

ż

szym szczeblu rozwoju techniki i

nauki. Zachłysn

ę

li

ś

my si

ę

post

ę

pem w tych dziedzinach, zapominaj

ą

c po drodze o naszych duszach,

umysłach i sposobach post

ę

powania z wewn

ę

trznymi problemami. W ostatnich kilkudziesi

ę

ciu latach

staramy si

ę

to opó

ź

nienie odrobi

ć

. Rozwijaj

ą

si

ę

nowe nurty w psychologii, zauwa

ż

amy próby

przeniesienia technik badania umysłu z innych kultur w postaci grup jogi, zen, wschodnich religii i
kultów, od

ż

ywaj

ą

stare koncepcje ezoteryczne, gnostyczne, alchemiczne itp. Niew

ą

tpliwie

ż

yjemy w

epoce zwrotu w kierunku odkrywania mo

ż

liwo

ś

ci umysłu i poszukiwania sposobów rozwoju

ś

wiadomo

ś

ci. Potrzeba rozwoju

ś

wiadomo

ś

ci jest jedn

ą

z podstawowych potrzeb człowieka,

próbuj

ą

cego przekroczy

ć

własne ograniczenia i problemy, z których najwi

ę

kszym z pewno

ś

ci

ą

jest

ś

mier

ć

.

Najwi

ę

ksi mistycy i m

ę

drcy dodaj

ą

nam otuchy w tych poszukiwaniach, potwierdzaj

ą

c,

ż

e jest to

wła

ś

ciwy kierunek. W nowej, wy

ż

szej

ś

wiadomo

ś

ci

ś

mier

ć

przestaje mie

ć

tak wielkie znaczenie. Jest

jednym z do

ś

wiadcze

ń

w niesko

ń

czonym nurcie

ż

ycia. Dlatego te

ż

nowa

ś

wiadomo

ść

nie skupia si

ę

na l

ę

ku przed

ś

mierci

ą

, lecz na

ż

yciu tu i teraz.

ś

ycie nabiera nowej mocy, znaczenia i blasku. Stara

ś

wiadomo

ść

jest jak sen, z którego nale

ż

y si

ę

przebudzi

ć

. Dopóki si

ę

nie przebudzisz, nie wiesz,

ż

e to

sen. I tak jak mo

ż

esz zacz

ąć

ś

wiadomie

ś

ni

ć

, mo

ż

esz te

ż

zacz

ąć

ś

wiadomie

ż

y

ć

. Do tego namawiaj

ą

nas m

ę

drcy i mistycy

ś

wiata.

Jednak niewielu z nas kieruje si

ę

potrzeb

ą

rozwoju. I dobrze, taka jest po prostu kolej rzeczy,

“wszystko ma swój czas”. By

ć

mo

ż

e wkroczysz na

ś

cie

ż

k

ę

ś

wiadomego snu, bo b

ę

dzie to dla Ciebie

podniecaj

ą

ce, ekscytuj

ą

ce. Mo

ż

e chcesz zaspokoi

ć

swoj

ą

ciekawo

ść

albo chcesz si

ę

wspaniale

bawi

ć

, mo

ż

e podniecaj

ą

Ci

ę

ś

wiadome sny erotyczne. Niewa

ż

ne, nawet tysi

ą

cmilowa podró

ż

zaczyna

si

ę

od pierwszego kroku. Je

ż

eli zdecydujesz si

ę

na ten krok, drogi Czytelniku, gratuluj

ę

Ci serdecznie,

nie zauwa

ż

ysz nawet, kiedy zrobisz drugi, a po nim nast

ę

pny i nast

ę

pny... Przestaniesz wreszcie sta

ć

w miejscu.

Pami

ę

taj,

ż

e droga nie jest bardzo trudna, cho

ć

wymaga cierpliwo

ś

ci, uczy przezwyci

ęż

ania

trudno

ś

ci, rozwi

ą

zywania konfliktów i do

ś

wiadczania duchowego oczyszczenia, ale jest tak

ż

e

zabawna, radosna i ciekawa. Po prostu zacznij i

ść

, a przekonasz si

ę

. Je

ż

eli nie chcesz i

ść

sam

(sama), je

ż

eli chcesz wzbogaca

ć

swoj

ą

wiedz

ę

, uczy

ć

si

ę

od innych i pó

ź

niej innym pomaga

ć

, to

zapraszamy Ci

ę

do uczestnictwa w rosn

ą

cej społeczno

ś

ci oneironautów w Polsce. Dopiero

zaczynamy, ale niedługo b

ę

dzie nas wi

ę

cej, gdy

ż

oneironautyka jest wielk

ą

przygod

ą

, wyzwaniem i

wspaniał

ą

podró

żą

wewn

ę

trzn

ą

. Jej mo

ż

liwo

ś

ci otwieraj

ą

si

ę

przed ka

ż

dym z nas, codziennie, gdy

kładziemy si

ę

spa

ć

.