Politechnika
Białostocka
Wydział Elektryczny
Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii
Instrukcja do zaj
ę
ć
laboratoryjnych z przedmiotu
METROLOGIA 2
Kod przedmiotu:
F03022
Ć
wiczenie pt.
CYFROWY POMIAR PODSTAWOWYCH WIELKO
Ś
CI
ELEKTRYCZNYCH
Numer
ć
wiczenia
24
Autor
Dr in
Ŝ
. Ryszard Piotrowski
Białystok 2006
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
2
1. Wprowadzenie
ćwiczeniu badane są właściwości multimetru cyfrowego V560.
Multimetrem nazywany jest przyrząd cyfrowy skupiający w sobie
kilka róŜnych funkcji pomiarowych.
Omawiany tu przyrząd moŜe mierzyć:
1. Napięcie stałe (DC) i zmienne (AC)
2. NatęŜenie prądu stałego (DC) i zmiennego (DC)
3. Rezystancję (metodą dwupunktową)
4. Rezystancję (metodą czteropunktową)
Multimetr zbudowany jest w oparciu o woltomierz cyfrowy napięcia
stałego o całkowaniu podwójnym, który stanowi centralny obiekt tego
przyrządu pomiarowego. Pozostałe wielkości, które mierzy multimetr są najpierw
przetwarzane na napięcie stałe, które mierzy następnie wspomniany woltomierz .
Woltomierz całkujący jest najczęściej spotykany w multimetrach cyfro-
wych z uwagi na szereg istotnych zalet, które posiada. NaleŜy do nich:
1. Stosunkowo wysoka dokładność,
2. NiezaleŜność wyniku pomiaru od zmian parametrów układu
całkującego,
3. Zdolność tłumienia zakłóceń przemysłowych o częstotliwości sie-
ciowej 50 Hz.
Nazwa woltomierza jest myląca, sugeruje bowiem dwukrotne całkowanie
tego samego napięcia, gdy w rzeczywistości całkowaniu podlegają dwa róŜne
napięcia: mierzone U
X
i wzorcowe (kompensacyjne) U
K
.
Spotykane w praktyce woltomierze o całkowaniu potrójnym czy
poczwórnym są zdecydowanie mniej rozpowszechnione. Stosowane w nich
sposoby pomiaru mają na celu złagodzenie zasadniczej wady woltomierzy
całkujących, to znaczy małej szybkości pomiaru. Cykl pomiarowy woltomierzy o
całkowaniu podwójnym wynosi bowiem przeciętnie ok. 100 ms. Dla porów-nania
taki sam cykl dla woltomierzy cyfrowych kompensacyjnych jest rzędu kilkuset
nanosekund (np. 300 ns).
W
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
3
Schemat blokowy woltomierza o całkowaniu podwójnym przedstawiono
na rys.1. Jest to jeden z moŜliwych schematów blokowych. Nie zawiera on
szeregu elementów, które nie są istotne dla zrozumienia zasady działania
przyrządu.
Przedstawiony niŜej opis wystarcza do naleŜytego przygotowania się
studentów do niniejszego ćwiczenia.
U
W
B1
K
W
B2
US
GN
K
B3
GIW
L
W
U
W
U
K
We
U
wy
U
X
R
R
Z
C
otwórz /
zamknij
B1
otwórz /
zamknij
B2
zamknij
B1
otwórz
B3
zamknij
B3
zamknij
B2
Rys. 1. Schemat blokowy woltomierza o całkowaniu podwójnym
Na początku cyklu układ sterujący US otwiera jednocześnie: zworę Z,
przez którą rozładowywał się uprzednio kondensator C oraz bramki elektro-
niczne B1 i B3.
Dzi
ę
ki otwarciu bramki B1 do układu całkującego (integratora Millera),
złoŜonego ze wzmacniacza W, rezystora R i pojemności C w pętli sprzęŜenia
zwrotnego, zostaje doprowadzone napięcie mierzone U
X
, które jest w tym
układzie całkowane. Od tej chwili napięcie wyjściowe U
wy
integratora zaczyna
narastać liniowo (rys.2). Szybkość narastania jest tym większa, im większą
wartość ma napięcie U
X
, co zobrazowano na przykładzie napięć U’
X
oraz U’’
X
.
W tym samym czasie w innej cz
ę ś
ci układu z generatora impulsów
wzorcowych GIW biegną do licznika L impulsy we wzorcowych odstępach
czasu T
W
. PoniewaŜ bramki B1 i B3 zostały otwarte w tej samej chwili, oba
procesy: narastania napięcia U
wy
i zliczania impulsów pochodzących z GIW
przebiegają równolegle.
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
4
Zliczanie impulsów w tej części cyklu ma na celu odmierzanie czasu całkowania
napięcia U
X
, który jest zawsze taki sam i wynosi 20 ms lub 40 ms, to znaczy jest
równy okresowi napięcia o częstotliwości 50 Hz lub jego wielokrotności. Dzięki
temu ewentualne zakłócenia przemysłowe, które mogły dostać się do
woltomierza
wraz
z
napięciem
mierzonym,
zostaną
scałkowane,
a tym samym stłumione w większym lub mniejszym stopniu. ZauwaŜmy, Ŝe
gdyby zakłócenie miało charakter idealnie sinusoidalny, to w wyniku całkowania
zostałoby ono całkowicie wyeliminowane z sygnału mierzonego. Wykazuje się,
Ŝ
e im dłuŜej trwa całkowanie (większą liczbę okresów), tym tłumienie jest
skuteczniejsze.
PrzedłuŜanie tego czasu nie jest jednak wskazane, gdyŜ nadmiernie
wydłuŜałoby czas trwania cyklu pomiarowego przyrządu.
Po upływie 20 ms, którym odpowiada zliczenie maksymalnej liczby
impulsów N
max
= 10 000 (poniewaŜ częstotliwość generatora GIW wynosi 500
kHz – ambitni studenci zechcą to udowodnić), licznik L poleca układowi
sterującemu US zamknąć bramkę B1 (co oznacza odłączenie od wejścia
integratora napięcia U
X
) i natychmiast wyzerowuje się. Jest gotowy do
ponownego zliczania impulsów, gdy układ sterujący otwiera bramkę B2,
przyłączając do wejścia układu całkującego napięcie kompensacyjne U
K
,
rozpoczynając tym samym drugi etap całkowania.
W drugim etapie całkowane jest napięcie kompensacyjne U
k
o
polaryzacji przeciwnej do polaryzacji napięcia mierzonego. (rys.2), Dlatego teraz
napięcie wyjściowe integratora U
wy
maleje liniowo. Towarzyszy temu ponowne
zliczanie przez licznik impulsów z generatora GIW. Z chwilą, gdy napięcie U
wy
osiąga wartość równą zeru, uaktywnia się komparator K , którego jedno z
wejść przyłączone jest do masy układu. Na jego wyjściu zmienia się wtedy stan
logiczny (np. z zerowego na jedynkę), co powoduje zamknięcie otwartej od
początku cyklu bramki B3 oraz, za pośrednictwem układu sterującego, takŜe
bramki B2. Kończy to cykl pomiarowy.
Przedstawiony opis pomija wszelkiego rodzaju opóźnienia występujące w
układzie oraz krótkie czasy zerowania poszczególnych bloków funkcjonalnych.
Na
rysunku 2
przedstawiono
przebiegi
najwaŜniejszych
napięć
woltomierza dla dwóch przypadków: pomiaru napięcia U’
X
(mniejszego) oraz
U’’
X
(większego). Jak widać czas trwania całkowania napięcia mierzonego jest w
obu przypadkach taki sam. Czas ten jest jednym z parametrów stałych
woltomierza. Stała jest równieŜ liczba impulsów (N
max
) zliczana w tym etapie
przez licznik. Natomiast czas trwania drugiego etapu całkowania zaleŜy od
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
5
N’’
X
N’
X
N
max
N
max
U
W
U
W
U
WY
U
K
U’
X
U’’
X
U
t
t
1
0
t
t
t
całkowanie U
K
całkowanie U’
X
całkowanie U’’
X
T
W
t’’
2
t’
2
Rys. 2. Przebiegi waŜniejszych napięć w woltomierzu całkującym
dla dwóch róŜnych napięć mierzonych
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
6
wartości napięcia mierzonego. Liczba impulsów zliczona w tym etapie ma
wartość zmienną i odwzorowuje warto
ś ć
napi
ę
cia mierzonego.
NiŜej przedstawiono zaleŜności opisujące dwie fazy całkowania w oma-
wianym woltomierzu.
Pierwsza faza całkowania
Napięcie wyjściowe integratora po czasie t
1
wynosi,
( )
( )
u
t
RC
u t
dt
wy
x
t
1
0
1
1
=
⋅
∫
Napięcie całkowane ma wartość stałą:
( )
u
t
U
X
X
=
, stąd,
( )
u
t
U
RC
t
wy
X
1
1
=
(1)
Druga faza całkowania
Po czasie t
2
napięcie wyjściowe integratora wyniesie,
( )
( )
( )
u
t
u
t
RC
u t
dt
wy
wy
k
t
t
2
1
1
1
2
=
−
⋅
∫
(2)
Napi
ę
cie kompensacyjne ma tak
Ŝ
e warto
ść
stał
ą
:
( )
u t
U
k
K
=
, st
ą
d po
uwzgl
ę
dnieniu w (2) zale
Ŝ
no
ś
ci (1), otrzymamy,
( )
(
)
u
t
U
RC
t
U
RC
t
t
wy
X
K
2
1
2
1
=
−
−
(3)
Zauwa
Ŝ
my nast
ę
pnie,
Ŝ
e
( )
u
t
wy
2
0
=
,wobec czego zale
Ŝ
no
ść
(3) przyjmie
posta
ć
,
(
)
0
1
2
1
=
−
−
U
RC
t
U
RC
t
t
X
K
(4)
Podstawiaj
ą
c do równania (4) oczywiste zwi
ą
zki:
t
N
T
W
1
=
⋅
max
,
(
)
t
N
N
T
X
W
2
=
+
⋅
max
,
otrzymamy po przekształceniach,
U
N
N
U
X
X
K
=
max
(5)
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
7
gdzie:
U
X
- napięcie mierzone
U
K
- napięcie kompensacyjne
N
max
- liczba impulsów zliczonych w pierwszej fazie całkowania
N
X
- liczba impulsów zliczonych w drugiej fazie całkowania
ZaleŜność (5) jest równaniem pomiaru napięcia U
X
w układzie
woltomierza o całkowaniu podwójnym. Wynika z niego, Ŝe wynik pomiaru nie
zaleŜy od parametrów R,C integratora, a w związku z tym takŜe od
temperaturowych zmian wartości tych parametrów.
Pomiar skutecznej warto
ś
ci napi
ę
cia sinusoidalnego
Badany multimetr, podobnie jak znakomita większość multimetrów
cyfrowych, mierzy poprawnie warto
ś ć
skuteczn
ą
tylko napi
ę
cia sinuso-
idalnego. Układ całkujący woltomierza stanowiącego rdzeń multimetru całku-je
wyprostowane jednopołówkowo napięcie sinusoidalne (rys. 3), co jest pod-stawą
do określenia jego warto
ś
ci
ś
redniej, a następnie skutecznej.
0,32U
Xm
0
π
2
π
U
X
(
ω
t)
U
Xm
U
Xśr
≈
0,32U
Xm
ω
t
Rys. 3. Napięcie sinusoidalne wyprostowane jednopołówkowo
Związek między wartością średnią U
xśr
napięcia wyprostowanego jedno-
połówkowo i skuteczną U
Xsk
napięcia sinusoidalnego u
x
= U
Xm
sin(
ω
t) dany jest
zaleŜnością:
( ) ( )
( ) ( )
U
u
t d
t
U
t
d
t
U
U
Xsr
x
X m
X m
X sk
=
⋅
=
⋅
=
=
∫
∫
1
2
1
2
2
0
0
π
ω
ω
π
ω
ω
π
π
π
π
sin
Zwróćmy uwagę, Ŝe współczynnik
2 wiąŜący amplitudę z wartością
skuteczną jest prawdziwy tylko dla kształtu sinusoidalnego napięcia.
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
8
Współczynnik ten jest uwzględniany przy wzorcowaniu woltomierza. Próba
pomiaru tym przyrządem wartości skutecznej napięcia o innym niŜ sinusoidalny
kształcie będzie więc obarczona błędem, niekiedy o znacznej wartości.
Prostowanie jednopołówkowe stosuje się w celu ograniczenia liczby
elementów nieliniowych i ułatwienia linearyzacji charakterystyki prądowo-
napięciowej układu prostownikowego. Wymóg liniowości tej charakterystyki
w przyrządach cyfrowych jest szczególnie ostry. śąda się, aby była ona liniowa
począwszy od kilku miliwoltów napięcia prostowanego. Stosowane
w przyrządach cyfrowych układy prostownikowe oparte są na wzmacniaczach
operacyjnych i nazywane prostownikami idealnymi albo diodami idealnymi.
Pomiar nat
ę Ŝ
enia pr
ą
du
Pomiar natęŜenia prądu wymaga przetworzenia go na napięcie stałe lub
jednokierunkowe. Przetwornik jest w tym przypadku szczególnie prosty, składa
się bowiem tylko z kilku (trzech, czterech) rezystorów o dokładnie określonych
rezystancjach. Te same rezystory uŜywane są na ogół do pomiaru prądu stałego
i zmiennego.
Pomiar natęŜenia prądu polega zmierzeniu spadku napięcia wywołanego
przez ten prąd na wbudowanych do multimetru rezystorach wzorcowych.
Pomiaru napięcia dokonuje oczywiście woltomierz cyfrowy napięcia stałego
o całkowaniu podwójnym. W przypadku prądu zmiennego spadek napięcia pod-
dawany jest prostowaniu w układzie prostownika idealnego.
Pomiar rezystancji
Cyfrowy pomiar rezystancji polega na przetworzeniu jej na napięcie stałe.
Potrzebny spadek napięcia wywoływany jest na mierzonej rezystancji przez prąd
pochodzący z wbudowanego do multimetru źródła prądowego.
Przy pomiarze „małych” rezystancji stosowana jest metoda cztero-
punktowa pomiaru. Polega ona na zasileniu mierzonego rezystora z oddzielne-go
ź
ródła prądowego (wbudowanego do multimetru) o prądzie znamionowym 10
mA i pomiarze wywołanego tym prądem spadku napięcia woltomierzem na
zakresie pomiarowym 100 mV. To dodatkowe źródło prądowe „generuje” prąd
o natęŜeniu 100 razy większym niŜ źródło wykorzystywane przy pomiarze
duŜych rezystancji. Zaciski wyj
ś
ciowe tego
ź
ródła znajduj
ą
si
ę
na tylnej
ś
ciance przyrz
ą
du.
Metoda, o której tu mowa, wymaga uŜycia czterech przewodów łączących.
Dwa z nich doprowadzają do rezystora prąd ze źródła prądowego, dwa pozostałe
doprowadzają zaś powstały spadek napięcia do zacisków woltomierza (rys.6).
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
9
2. Przebieg pomiarów
Studenci wykonują wskazane niŜej Zadania, sporządzając na bieŜąco
stosowne notatki.
Zadanie 1
Przyłącz do zacisków wejściowych multimetru zasilacz stabilizowany.
Nastaw zerowe napięcie wyjściowe zasilacza. Nastaw zakres pomiarowy mul-
timetru 10 V i włącz tryb pracy DC.
Włącz napięcie sieciowe zasilacza i multimetru. Następnie zwiększaj
powoli napięcie wyjściowe zasilacza do 12 V. Opisz zachowanie się multimetru
po przekroczeniu wartości 12 V napięcia mierzonego.
Zadanie 2
Włącz tryb AC pracy multimetru i zakres 1000 V. Zmierz trzykrotnie
napięcia fazowe kaŜdej fazy w sieci trójfazowej w układzie, którego schemat
przedstawiono na rysunku 4.
Wyniki zapisz w Tablicy 1.
N
L
1
V560
L
2
L
3
Rys. 4. Schemat układu do pomiaru napięć fazowych
Tablica 1
Nr
-
1
2
3
U
L1
V
U
L2
V
U
L3
V
•
Wyjaśnij ewentualne ró
Ŝ
nice mi
ę
dzy wynikami poszczególnych pomiarów
w danej fazie.
•
Wyjaśnij ewentualne ró
Ŝ
nice mi
ę
dzy napi
ę
ciami poszczególnych faz.
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
10
Zadanie 3
Zmierz miliamperomierzem multimetru cyfrowego natęŜenie prądu Ŝa-
rówki I
ś
o mocy 100 W i napięciu znamionowym 220 V. Zanotuj wynik w
Tablicy 3.
Narysuj przedtem samodzielnie schemat układu pomiarowego i przed jego
realizacją przedstaw go do akceptacji prowadz
ą
cemu
ć
wiczenie.
Tablica 3
I
ś
= .................. mA
Czy mógłbyś tym amperomierzem zmierzyć natęŜenie prądu płynącego
w spirali grzejnej o mocy 700 W?
Zaproponuj metodę pomiaru prądu o natęŜeniu większym od 1000 mA, to
znaczy od zakresu pomiarowego miliamperomierza cyfrowego.
Zadanie 4
Zmierz omomierzem multimetru cyfrowego rezystancje obwodów napię-
ciowych watomierza na zakresach: 100 V, 200 V, 400 V.
100 V: R
N
= ................
Ω
200 V: R
N
= ................
Ω
400 V: R
N
= ................
Ω
Zadanie 5
Zmierz metodą czteropunktową rezystancje obwodów prądowych wato-
mierzy na dwóch zakresach: 1A i 2A.
Schemat układu pomiarowego przedstawiono na rysunku 5.
1A: R
P
= .....................
Ω
2A: R
P
= .....................
Ω
Spadek napięcia U
X
mierzy się woltomierzem multimetru cyfrowego
pracującym w trybie DC na zakresie 100 mV, następnie oblicza rezystancję R
X
według wzoru:
R
U
I
X
X
P
=
gdzie I
P
= 10 mA jest prądem znamionowym źródła prądowego multimetru.
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
11
R
X
I
P
=10mA
U
X
V560
ZACISKI
WEJ
Ś
CIOWE
WOLTOMIERZA
U
N
= 100 mV
ZACISKI
WYJ
Ś
CIOWE
Ź
RÓDŁA
PRĄDOWEGO
Rys. 5. Schemat układu do pomiaru rezystancji metodą czteropunktową
3. Pytania i zadania kontrolne
1. Objaśnij w oparciu o schemat blokowy zasadę działania woltomierza o
całkowaniu podwójnym
2. Dlaczego czas pierwszego etapu całkowania jest równy okresowi napięcia
sieciowego o częstotliwości 50 Hz lub wielokrotności tego okresu?
3. Jak odmierzany jest czas trwania pierwszego etapu całkowania?
4. Objaśnij rolę komparatora w omawianym przyrządzie
5. Przedstaw zasadę pomiaru multimetrem skutecznej wartości napięcia
przemiennego
6. Przedstaw zasadę pomiaru multimetrem natęŜenia prądu stałego i zmiennego
7. Dlaczego multimetr mierzy poprawnie napięcie i natęŜenie tylko o kształcie
sinusoidalnym?
8. Przedstaw zasadę pomiaru multimetrem rezystancji
9. Wyjaśnij zasadę pomiaru rezystancji metodą czteropunktową
3. Literatura
1. Chwaleba A. i inni Metrologia elektryczna WNT, Warszawa 2003
2. Bogdan T. Multimetry cyfrowe WKŁ, Warszawa 1978
3. Sowiński A. Cyfrowa technika pomiarowa WKŁ, Warszawa 1976
4. Badźmirowski K., Karkowska H., Karkowski Z. Cyfrowe systemy pomiarowe
WNT, Warszawa 1979
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
12
Niektóre dane techniczne multimetru V560
Multimetr pozwala na realizację następujących pomiarów
•
napięcia stałego w zakresie 10
µ
V - 650 V w pięciu podzakresach
•
natęŜenia prądu stałego i zmiennego w zakresie 10 nA - 1A w pięciu
podzakresach
•
rezystancji w zakresie 1m
Ω
- 10 M
Ω
w pięciu podzakresach
Pomiar napięć stałych
•
Podzakresy: 100 mV, 1V, 10V, 100V, 1000V
•
Błąd graniczny wskazań:
±
0,05% na wszystkich podzakresach
•
Rezystancja wejściowa: 10 M
Ω
±
1%
•
Prąd wejściowy: 500 pA
Pomiar napięć przemiennych
•
Podzakresy: 100 mV, 1V, 10V, 100V, 1000V
•
Błąd graniczny wskazań:
•
w zakresie częstotliwości 30 Hz - 10 kHz:
±
0,2%
•
w zakresie częstotliwości 10 kHz -100 kHz:
±
0,5%
•
Rezystancja wejściowa: 1 M
Ω
±
2%
•
Pojemność wejściowa:
≤
75 pF
•
Czas ustalania się wskazań: 5s
Pomiar prądów stałych
•
Podzakresy: 100
µ
A, 1 mA, 10 mA, 100 mA, 1000 mA
•
Błąd graniczny wskazań:
±
0,05%
•
Zakresowy spadek napięcia: 100 mV
•
Czas ustalania się wskazań: 3s
Pomiar prądów przemiennych
•
Podzakresy: 100
µ
A, 1 mA, 10 mA, 100 mA, 1000 mA
•
Błąd graniczny wskazań:
±
0,2%
•
Zakres częstotliwości: 30 Hz - 10 kHz
•
Zakresowy spadek napięcia: 100 mV
•
Czas ustalania się wskazań: 5 s
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
13
Pomiar rezystancji
Podzakresy:
•
Metoda czteropunktowa: 10
Ω
, 100
Ω
•
Metoda dwupunktowa: 1k
Ω
, 10 k
Ω
, 100 k
Ω
, 1000 k
Ω
, 10 000 k
Ω
•
Błąd graniczny pomiaru:
±
0,2%
•
Czas ustalania się wskazań: 5s, tylko dla podzakresu 10 000 k
Ω
- 30 s
•
Napięcie zasilające: 220 V / 50 Hz
•
Pobór mocy: 20 VA
Ć
wicz. Nr 24 Cyfrowy pomiar podstawowych wielkosci elektrycznych
14
Wymagania BHP
Warunkiem przystąpienia do praktycznej realizacji ćwiczenia jest
zapoznanie się z instrukcją BHP i instrukcją przeciw poŜarową oraz
przestrzeganie zasad w nich zawartych. Wybrane urządzenia dostępne na
stanowisku laboratoryjnym mogą posiadać instrukcje stanowiskowe. Przed
rozpoczęciem pracy naleŜy zapoznać się z instrukcjami stanowiskowymi
wskazanymi przez prowadzącego.
W trakcie zajęć laboratoryjnych naleŜy przestrzegać następujących zasad.
♦
Sprawdzić, czy urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym są w
stanie kompletnym, nie wskazującym na fizyczne uszkodzenie.
♦
Sprawdzić prawidłowość połączeń urządzeń.
♦
Załączenie napięcia do układu pomiarowego moŜe się odbywać po
wyraŜeniu zgody przez prowadzącego.
♦
Przyrządy pomiarowe naleŜy ustawić w sposób zapewniający stałą
obserwację, bez konieczności nachylania się nad innymi elementami
układu znajdującymi się pod napięciem.
♦
Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek przełączeń oraz wymiana
elementów składowych stanowiska pod napięciem.
♦
Zmiana konfiguracji stanowiska i połączeń w badanym układzie moŜe się
odbywać wyłącznie w porozumieniu z prowadzącym zajęcia.
♦
W przypadku zaniku napięcia zasilającego naleŜy niezwłocznie wyłączyć
wszystkie urządzenia.
♦
Stwierdzone
wszelkie
braki
w
wyposaŜeniu
stanowiska
oraz
nieprawidłowości w funkcjonowaniu sprzętu naleŜy przekazywać
prowadzącemu zajęcia.
♦
Zabrania się samodzielnego włączania, manipulowania i korzystania z
urządzeń nie naleŜących do danego ćwiczenia.
♦
W przypadku wystąpienia poraŜenia prądem elektrycznym naleŜy
niezwłocznie wyłączyć zasilanie stanowisk laboratoryjnych za pomocą
wyłącznika bezpieczeństwa, dostępnego na kaŜdej tablicy rozdzielczej w
laboratorium. Przed odłączeniem napięcia nie dotykać poraŜonego.