Konieczność uzyskania zgody

1 z 3

Ogłoszenia dla lekarzy

N O W O Ś Ć

KLARIN perfekt

wspomaga ochronę i

odżywia oko

- najbogatszy skład

- tylko 1 tabletka dziennie

- miesięczna kuracja - ok.

31 zł

Cykl konferencji "Nowe

możliwości terapii

nadciśnienia tętniczego w

2008 roku"

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy

Konieczność uzyskania zgody

Data utworzenia: 25.04.2002
Ostatnia modyfikacja: 30.04.2007

42-letni żonaty mężczyzna, ojciec dwójki dzieci (12 i 7 lat), po przebyciu infekcji
wirusowej cierpi na końcową niewydolność sercowo-oddechową. Za swoją zgodą został
umieszczony na liście osób oczekujących na przeszczep płuca i serca jako przypadek
nagły.
W dniu, w którym ma dojść do przeszczepienia, przytomny chory odmawia zgody na
poddanie się operacji - jedynej metody uratowania życia.
Jego żona i dzieci proszą lekarzy z zespołu operacyjnego o zignorowanie jego odmowy.

1. Prawo międzynarodowe

W przepisach ogólnych ustawodawstwa międzynarodowego dotyczących praw
człowieka istnieje obecnie tylko jeden zapis mówiący o obowiązku - jako zasadzie
ogólnej - uzyskania zgody pacjenta. Zawarto go w art. 7 (2) Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych, w którym stwierdzono, że "nikt nie będzie poddawany
doświadczeniom lekarskim lub naukowym bez swej swobodnie wyrażonej zgody". Zasadę tę można zastosować w
opisywanym przypadku tylko wtedy, gdy podwójny przeszczep płuca i serca można nadal traktować jako "doświadczenie
lekarskie".

Zasada uzyskania swobodnie wyrażonej zgody obowiązuje również w przypadkach, w których nie ma mowy o lekarskim lub
naukowym "doświadczeniu", gdyż prawo pacjenta do fizycznej integralności zakłada, że każdy nierutynowy zabieg lekarski
(rutynowe to np. użycie stetoskopu, zmierzenie ciśnienia krwi, zastrzyk) powinien odbyć się po uzyskaniu swobodnej i
świadomej zgody danej osoby.

W sytuacjach nagłych, czyli kiedy życie pacjenta jest bezpośrednio zagrożone, jeśli pacjent jest nieprzytomny lub nie jest w
stanie zrozumieć powagi sytuacji, w jakiej się znajduje, lub natury niezbędnego zabiegu medycznego, na pierwszym miejscu
stoi obowiązek lekarza ochrony życia i zdrowia pacjenta. Jeśli jednak, pomimo poważnego stanu, pacjent jest przytomny, a
więc zdolny do swobodnego i świadomego sprzeciwienia się proponowanemu zabiegowi lub wycofania udzielonej
uprzednio zgody, jego wola jest nadrzędna wobec obowiązku ratowania życia. W prawie międzynarodowym nie istnieje
jednak jednoznaczna odpowiedź w tej kwestii, ponieważ zrzeczenia się podstawowego prawa par excellance, czyli prawa
do życia, nie ujęto jeszcze w obowiązujących lub opracowywanych regulacjach.

W ramach prawa szczegółowego w art. 5 Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie (KB) jasno określono zasadę
zgody: "Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby zainteresowanej. Przed
dokonaniem interwencji osoba zainteresowana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji, jak również jej
konsekwencjach i ryzyku. Osoba zainteresowana może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę" . W sytuacjach nagłych,
ze względu na ich naturę, jeśli uzyskanie odpowiedniej zgody jest niemożliwe, można przeprowadzić wszystkie niezbędne
interwencje medyczne, które przyniosą korzyść zdrowotną danej osobie (art. 8 KB oraz pkt. 56-59 raportu wyjaśniającego).
Patrz także art. 9 KB oraz pkt. 60-62 raportu.

Jeśli osoba z powodu poważnych zaburzeń psychicznych nie jest w stanie zdecydować, jakie działanie leży w jej
najlepszym interesie, "może, bez wyrażenia zgody, zostać poddana interwencji medycznej mającej na celu leczenie tych
zaburzeń, jeżeli brak interwencji stwarza ryzyko znacznego uszczerbku dla jej zdrowia" (art. 7 KB).

W pkt. 52 raportu wyjaśniającego dodano, że "interwencja musi być niezbędna w leczeniu tych konkretnych zaburzeń
psychicznych. W przypadku innych rodzajów interwencji lekarz w miarę możliwości musi prosić pacjenta o zgodę, a
następnie zaakceptować ją lub odmowę jej udzielenia (...). Jeśli osoby zdolne do wyrażania zgody sprzeciwiają się
interwencji, której celem nie jest leczenie ich zaburzeń psychicznych, ich sprzeciw należy szanować tak samo, jak decyzje
osób zdolnych do rozumowania".

Jeśli zgodnie z ustawodawstwem krajowym osoba ze względu na zaburzenia psychiczne, chorobę lub inne podobne
powody nie jest zdolna do wyrażenia zgody, "interwencja medyczna może być przeprowadzona za zgodą jej
przedstawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy
przepisów prawa" (art. 6 [3] KB) tylko wtedy, gdy celem interwencji jest bezpośrednia korzyść dla tej osoby (art. 6 [1] KB).
Patrz pkt. 41-45 raportu dołączonego do KB. Patrz także podsumowanie faktów w decyzji Komisji z 17.05.1995 r. w
sprawie skargi nr 25949/94 (Sampedro Camean przeciwko Hiszpanii).

Konieczność uzyskania zgody

2 z 3

2. Etyka

Najważniejszą troską lekarza musi być zdrowie pacjenta, ale powinien on także chronić i szanować jego prawa (World
Medical Association, Madryt, 1987). Uzyskawszy odpowiednie informacje dotyczące proponowanego leczenia, pacjent ma
prawo zgodzić się na nie lub odmówić zgody (WMA, Lizbona, październik 1981). Lekarz nie może dopuścić do tego, by
wola rodziny pacjenta przeważała nad jego własną.

3. Moralność religijna

a. Moralność katolicka

Przeszczep płuca i serca należy traktować jako jeden ze środków ratowania życia, które zawdzięczamy najnowszym
technologiom medycznym. Za zgodą pacjenta można z nich korzystać, nawet jeśli nadal stanowią przedmiot doświadczeń i
ich stosowanie nie jest pozbawione ryzyka. Z punktu widzenia moralności katolickiej jest więc etycznie dopuszczalne, by
rodzina pacjenta oraz lekarz nie "narzucali nikomu obowiązku korzystania z technologii już stosowanych, ale obarczonych
ryzykiem lub niosących ze sobą obciążenia dla pacjenta" . Dopuszczalne jest ograniczenie się do wykorzystania
"zwyczajnych środków stosowanych w medycynie": działanie takie nie jest równoznaczne z samobójstwem, ale może
oznaczać zaakceptowanie swojego stanu i chęć zaoszczędzenia sobie stosowania procedury nieproporcjonalnej w
stosunku do oczekiwanych wyników.

b. Moralność protestancka

Dotychczas Kościół protestancki nie zajął konkretnego stanowiska wobec przeszczepów narządów. Zasadniczo nie ma
sprzeciwów, ale dogłębna analiza tej kwestii może zaowocować ujawnieniem poważniejszych związanych z nią problemów.
W omawianym przypadku należy ustalić przyczynę sprzeciwu zgłoszonego w ostatniej chwili przez pacjenta. Czy był on
zasadniczy i odpowiednio umotywowany (dlaczego? jak?), czy był wyrazem chwilowego, lecz zrozumiałego strachu w
obliczu poważnej operacji? Niezależnie od faktycznej sytuacji w omawianym przypadku, nasza ignorancja w tym zakresie
ilustruje, w jak niewystarczającym stopniu uwzględnia się zdanie pacjenta. Etyczne działanie nie oznacza bezwzględnego
stosowania standardów, ale polega na uwzględnieniu złożoności sytuacji danego człowieka, a następnie podjęciu decyzji o
sposobie postępowania.

c. Moralność żydowska

W Torze nałożono obowiązek dbania o zdrowie i podejmowania wszystkich niezbędnych środków w walce z chorobą. W
Księdze Powtórzonego Prawa (4, 15) napisano: "Bardzo dbaj o siebie". Dlatego też można łamać wszelkie zasady w celu
ratowania życia człowieka, ponieważ jest ono najwyższą wartością. W konsekwencji, człowiek nie ma prawa zrzec się życia
lub spowodować jego zakończenie. Musi słuchać rad lekarza, którego zadaniem jest ochrona życia. Nie może liczyć na cud
lub poddać się, zanim nie wykorzysta wszystkich możliwości medycyny. W tym przypadku chorego umieszczono na liście
osób oczekujących na przeszczep. Rodzina prosi lekarzy o przeprowadzenie operacji. Lekarz musi więc spróbować
przekonać chorego do poddania się operacji, tłumacząc, że jest ona jedynym sposobem uratowania życia. Należy
przekonywać taktownie i umiejętnie, próbując przywrócić choremu odwagę, optymizm i nadzieję.

d. Moralność muzułmańska

Jak podkreślano podczas II International Congress of the Society for Organ Transplants in the Middle East, który odbył się w
Kuwejcie w marcu 1990 r., jednym z niezbędnych warunków przeprowadzenia operacji jest uzyskanie pisemnej zgody
udzielonej przez dawcę przed śmiercią, a jeśli jej nie ma - zgody jego rodziny. Nie odniesiono się do zgody biorcy. W
omawianym przypadku nie można brać pod uwagę sprzeciwu chorego wobec przeszczepienia serca i płuca ze względu na
jego stan fizyczny i psychiczny. Jeśli zespół lekarzy i chirurgów uważa, że operacja może uratować życie pacjenta, powinno
się ją przeprowadzić, tym bardziej że członkowie bliskiej rodziny udzielili swojej zgody, a chorego formalnie umieszczono za
jego zgodą na liście potencjalnych biorców narządów.

e. Moralność buddyjska

Rodzina zobowiązana jest przekonać chorego do udzielenia zgody na przeszczepienie, uspokajając go i wyjaśniając
powody operacji. Ponieważ operacja ma charakter doświadczalny, jeśli choremu i jego rodzinie wyjaśniono szczegółowo
ryzyko z nią związane i rokowanie, należy uszanować decyzję chorego. Przedstawiona sytuacja dotyczy kwestii z
pogranicza poszanowania życia i uporczywego przedłużania życia.

4. Moralność agnostyczna

Nikt nie może podważać woli chorego. Decyzja jest kwestią jego sumienia i wolności, pod warunkiem że wybór jest
swobodny i świadomy.

Komentarz

Konieczność uzyskania zgody

3 z 3

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie http://www.mp.pl

Copyright © 1996 - 2007 Medycyna Praktyczna