Technik_instrumentów_muzycznych_311[18].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy odnośnie

zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Ochrona przeciwpoŜarowa oraz postępowanie w razie poŜaru

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Sposób postępowania w razie wypadku. Organizacja i udzielanie

pierwszej pomocy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Podstawy ergonomii, ocena stanowisk roboczych pod względem

bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku pracy,

selekcja i utylizacja odpadów

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, zawartych w Kodeksie
pracy, rozporządzeniach, układach zbiorowych lub w regulaminach pracy.

W poradniku znajdziesz:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Jego zaliczenie potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 311[18].O1 „Techniczne podstawy

zawodu” są pokazane na schemacie strukturalnym zamieszczonym poniŜej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[18].O1

Techniczne podstawy zawodu

311[18].O1.02

Wykonywanie rysunków technicznych

z wykorzystaniem komputerowego

wspomagania projektowania

311[18].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska

311[18].O1.03

Wykonywanie pomiarów

wielkości fizycznych

311[18].O1.04

Stosowanie układów

sterowania i regulacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac na określonych stanowiskach,

–

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewniania bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

–

określić podstawowe parametry warunków pracy: poziom hałasu, temperaturę,
wilgotność powietrza, natęŜenie oświetlenia,

–

rozpoznać czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w pracy oraz wskazać
sposoby ich ograniczenia lub eliminacji,

–

przewidzieć i zapobiec zagroŜeniom w środowisku pracy,

–

zastosować przepisy ochrony przeciwpoŜarowej,

–

zareagować w przypadku poŜaru zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

–

dobrać środki gaśnicze w zaleŜności od rodzaju poŜaru,

–

poinformować o zaistniałych zagroŜeniach odpowiednie słuŜby ratownicze,

–

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

wyjaśnić znaczenie ergonomii dla efektywności i bezpieczeństwa wykonywania zadań
zawodowych,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

zastosować zasady bezpiecznego organizowania stanowiska pracy,

–

określić wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy,

–

rozróŜnić materiały przeznaczone do ponownego przetwarzania,

–

rozróŜnić metody utylizacji odpadów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu Pracy
odnośnie

zapewnienia

bezpiecznych

higienicznych

warunków pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Prawną ochronę pracy w Polsce reguluje prawo pracy, które obejmuje przepisy Kodeksu

pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych. Przepisy te określają prawa
i obowiązki pracowników i pracodawców, a takŜe postanowienia układów zbiorowych pracy
i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Głównymi źródłami prawa pracy w Polsce są:

−

Konstytucja,

−

Rozporządzenia Rady Ministrów,

−

Kodeks pracy,

−

Regulaminy pracy,

−

Układy zbiorowe pracy.
W zakres prawa pracy wchodzą w szczególności regulacje dotyczące m.in.: powstania

i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy,
urlopów, ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, rozstrzygania sporów wynikających
ze stosunku pracy.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy. Jest on zobowiązany:

−

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem
wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,

−

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciąŜliwości pracy, zwłaszcza
pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

−

zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,
Pracodawca jest takŜe zobowiązany wyposaŜyć zakład w maszyny i inne urządzenia

techniczne,  takie,  aby  zapewniały  bezpieczne  i  higieniczne  warunki  pracy,  w  szczególności
zabezpieczały  pracownika  przed  urazami,  działaniem  niebezpiecznych  substancji
chemicznych,  poraŜeniem  prądem  elektrycznym,  nadmiernym  hałasem,  szkodliwymi
wstrząsami,  działaniem  wibracji  i  promieniowania  oraz  szkodliwym  i  niebezpiecznym
działaniem innych czynników środowiska pracy a takŜe uwzględniały zasady ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy pracach stwarzających szczególne zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracodawca ma

obowiązek:

−

rejestrować  wszystkie  rodzaje  prac  z  substancjami,  preparatami,  czynnikami
lub  procesami  technologicznymi  o  działaniu  rakotwórczym  lub  mutagennym,
określonymi  w odrębnych  przepisach,  a  takŜe  prowadzić  rejestr  pracowników
zatrudnionych przy tych pracach,

−

w  razie  zatrudniania  pracownika  w  warunkach  naraŜenia  na  działanie  substancji,
preparatów,  czynników  lub  procesów  technologicznych  o  działaniu  rakotwórczym
lub  mutagennym,  pracodawca  jest  zobowiązany  do  dołoŜenia  wszelkich  starań,
aby  zastąpić  te  substancje,  preparaty,  czynniki  lub  procesy  technologiczne  mniej
szkodliwymi  dla  zdrowia  lub  stosować  inne  dostępne  środki  ograniczające  stopień  tego
naraŜenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

prowadzić rejestr prac naraŜających pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach,

−

przy  prowadzeniu  działalności,  która  stwarza  moŜliwość  wystąpienia  nagłego
niebezpieczeństwa  dla  zdrowia  lub  Ŝycia  pracowników,  podejmować  działania
zapobiegające  takiemu  niebezpieczeństwu,  a  w  szczególności  jest  zobowiązany
zapewnić:  odpowiednie  do  rodzaju  niebezpieczeństwa  urządzenia  i  sprzęt  ratowniczy
oraz  ich  obsługę  przez  osoby  naleŜycie  przeszkolone  w  zakresie  udzielenia  pierwszej
pomocy poszkodowanym,

−

zapewnić warunki, aby prace, przy których istnieje moŜliwość wystąpienia szczególnego
zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

Obowiązki pracodawcy dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia polegają na:

−

ocenie i dokumentowaniu ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz
do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,

−

informowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą,
oraz o zasadach ochrony przed zagroŜeniami,

−

stosowaniu środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom
związanym z wykonywaną pracą.

−

nie dopuszczeniu do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego,
stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach naraŜenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających okresowych badań lekarskich
takŜe po zaprzestaniu pracy z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami lub po
rozwiązaniu stosunku pracy, jeŜeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi
badaniami,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciąŜliwych,
nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napoi,

−

zapewnieniu  pracownikom  odpowiednich  urządzeń  higieniczno-sanitarnych  oraz
dostarczenia  niezbędnych  środków  higieny  osobistej,  a  takŜe  do  zapewnienia  środków
do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

W  razie  wystąpienia  wypadku  przy  pracy  oraz  choroby  zawodowej  pracodawca  jest

zobowiązany:

−

podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagroŜenie, zapewnić
udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki
zapobiegające podobnym wypadkom,

−

niezwłocznie  zawiadomić  właściwego  inspektora  pracy  i  prokuratora  o  śmiertelnym,
cięŜkim  lub  zbiorowym  wypadku  przy  pracy  oraz  o  kaŜdym  innym  wypadku,  który
wywołał  wymienione  skutki,  mającym  związek  z  pracą,  jeŜeli  moŜe  być  uznany
za wypadek przy pracy,

−

prowadzić rejestr wypadków przy pracy,

−

niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej
i właściwemu inspektorowi pracy kaŜdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo
podejrzenia o taką chorobę,

−

ustalić  przyczyny  powstania  choroby  zawodowej  oraz  charakter  i  rozmiar  zagroŜenia
tą  chorobą,  działając  w  porozumieniu  z  właściwym  organem  Państwowej  Inspekcji
Sanitarnej.  Przystąpić  niezwłocznie  do  usunięcia  czynników  powodujących  powstanie
choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

−

prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby,

−

systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych
i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych
analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń:

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń, których zadaniem jest aktualizacja, utrwalenie i poszerzenie wiedzy
zdobytej na szkoleniach wstępnych,

−

pracodawca jest zobowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy, szkolenie to powinno być okresowo powtarzane,

−

pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac,

−

pracodawca ma obowiązek udostępniać pracownikom aktualne instrukcje bhp do stałego
korzystania.

Obowiązki pracodawcy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy

i obuwia roboczego:

−

pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami,

−

pracodawca  jest  zobowiązany  dostarczyć  pracownikowi  nieodpłatnie  odzieŜ  i  obuwie
robocze,  spełniające  wymagania  określone  w  Polskich  Normach,  jeŜeli  odzieŜ  własna
pracownika  moŜe  ulec  zniszczeniu  lub  znacznemu  zabrudzeniu  oraz  ze  względu  na
wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca moŜe ustalić stanowiska, na których dopuszcza się uŜywanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieŜy i obuwia roboczego, spełniających
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia
roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach oraz przewidywane okresy
uŜytkowania odzieŜy i obuwia roboczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić warunki, aby stosowane środki ochrony
indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i uŜytkowe,
oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkaŜanie,

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ
i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skaŜeniu środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były
przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

Za  naruszenie  przepisów  lub  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  odpowiada  pracodawca
oraz  osoba  kierująca  pracownikami.  JeŜeli  pracodawca  dopuszcza  do  uŜywania  środków
ochrony  indywidualnej  o  niepotwierdzonej  zgodności  z  wymaganiami  bezpieczeństwa,  to
popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym  niezwłocznie
przełoŜonego,  jeśli  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom  bezpieczeństwa  i  higieny
pracy  i  stwarzają  bezpośrednie  zagroŜenie  dla  zdrowia  lub  Ŝycia  pracownika  albo  gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

−

po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego, powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan
psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla
innych osób,

−

do  zmiany  stanowiska  pracy.  jeŜeli  stał  się  niezdolny  do  wykonywania  dotychczasowej
pracy  wskutek  wypadku  przy  pracy  lub  choroby  zawodowej,  na  podstawie  orzeczenia
lekarskiego

Podstawowym  obowiązkiem  pracownika  jest  przestrzeganie  przepisów  i  zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest zobowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełoŜonych,

−

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne
osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są główne źródła prawa pracy w Polsce?

Co wchodzi w zakres prawa pracy?

Jakie są podstawowe prawa pracownika?

Jakie są podstawowe obowiązki pracownika?

Jakie są rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

Kto zapewnia przeszkolenie pracownika w zakresie bhp?

Jakiego rodzaju mogą być szkolenia bhp?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w dostępnych Ci źródłach i zinterpretuj podstawowe obowiązki pracodawcy

dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,

wyszukać właściwe artykuły dotyczące podstawowych obowiązków pracodawcy,

zinterpretować wyszukane zapisy,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Odnajdź w Internecie rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy. Przeprowadź jego analizę w celu udzielenia odpowiedzi na umieszczone
w tabeli pytania.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w Internecie adres strony Internetowej Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i na niej
odszukać link „Prawo”, a potem odnośnik do „Internetowego Systemu Aktów
Prawnych”, zawierającego bazę danych z opisami aktów prawnych opublikowanych
w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim oraz ujednolicone teksty ustaw,

znaleźć z wykorzystaniem wyszukiwarki „Internetowego Systemu Aktów Prawnych”
obowiązujące rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy,

otworzyć wyszukany akt prawny za pomocą programu komputerowego do odczytania
plików w formacie „pdf”,

przeprowadzić analizę rozporządzenia z uwzględnieniem pytań w tabeli i wypełnić
ją, zaznaczając w niej znakiem „X” prawidłową odpowiedź oraz numer paragrafu
rozporządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela do ćwiczenia 2. Analiza rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp

Nr Problem

Tak Nie

Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym zobowiązany
jest do uczestnictwa w szkoleniu okresowym nie rzadziej, niŜ co 5
lat.

Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy
powinien odbyć instruktaŜ stanowiskowy na kaŜdym z tych
stanowisk.

Podstawę  dopuszczenia  pracownika  do  wykonywania  pracy  na
określonym  stanowisku  jest  sprawdzian  wiedzy  i  umiejętności
z zakresu  wykonywania  pracy  zgodnie  z  przepisami  oraz
zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj w Kodeksie pracy i zinterpretuj podstawowe obowiązki pracodawcy w razie

wystąpienia wypadku przy pracy oraz choroby zawodowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,

wyszukać właściwe artykuły dotyczące obowiązków pracodawcy w razie wystąpienia
wypadku przy pracy oraz wystąpienia choroby zawodowej.

zinterpretować wyszukane zapisy,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła prawa pracy w Polsce?

wymienić i określić zakres prawa pracy?

określić obszary uregulowane Kodeksem pracy?

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracowników w wskazywanych zagadnieniach?

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracodawców w wybranych zagadnieniach?

określić jakie są rodzaje szkoleń bhp dla pracownika?

poszukiwać informacji na temat prawnej ochrony pracy w róŜnych
ź

ródłach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne występujące
w procesach pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Pracownik nie przestrzegający ogólnie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy w zakładzie naraŜony jest na wypadki i utratę zdrowia.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą głównie:

−

obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy,

−

pomieszczeń i urządzeń higieniczno – sanitarnych.

−

maszyn i urządzeń do produkcji instrumentów muzycznych.
Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę bądź poniesienie

innych szkód nazywamy zagroŜeniem.

człowieka

mogą

oddziaływać

zagroŜenia

róŜnorodnym

charakterze,

a w szczególności:

−

zagroŜenia fizyczne (temperatura, hałas, wibracje, promieniowanie),

−

zagroŜenia chemiczne (pyły, substancje trujące),

−

zagroŜenia biologiczne (bakterie i wirusy, choroby),

−

zagroŜenia neuropsychologiczne (monotonia, tempo pracy wymuszone warunkami
technologicznymi,

ryzyko

związane

wykonywaniem

czynności

duŜej

odpowiedzialności).
W zakładach wytwarzających instrumenty muzyczne stosowane są maszyny, urządzenia

i narzędzia, ogólnie określane jako obiekty techniczne, które stwarzają zagroŜenia dla
człowieka. Do tego typu zagroŜeń zaliczamy:

−

drgania i wstrząsy,

−

hałas i wibracje przenoszone przez powietrze,

−

gazy i spaliny,

−

róŜnego rodzaju promieniowanie,

−

ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji,

−

czynniki biologiczne takie jak np. odpady stałe,

−

czynniki mechaniczne.
Do podstawowych zadań pracodawców, osób nadzorujących procesy produkcyjne przy

aktywnej postawie pracowników naleŜy usuwanie tych zagroŜeń, zapobieganie sytuacjom
sprzyjającym wypadkom oraz ochrona przed zagroŜeniami.

Wymagania BHP dotyczące obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu

zakładu pracy.

Przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będąca w dyspozycji pracodawcy, w której

zorganizowane są miejsca pracy nazywamy terenem zakładu pracy.

Pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca

to pomieszczenie pracy

Miejsce pracy to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik

ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy.

Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy, wraz z wyposaŜeniem w środki

i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budynki i obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być

zbudowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach
techniczno-budowlanych.

Drogi komunikacyjne i transportowe, drogi dla pieszych, i dojazdy poŜarowe nie mogą

prowadzić  przez  miejsca,  w  których  występują  zagroŜenia  dla  ich  uŜytkowników.  Drogi
i przejścia  powinny  posiadać  wymiary  odpowiednie  do  liczby  potencjalnych  uŜytkowników
oraz  rodzajów  i  wielkości  stosowanych  urządzeń  transportowych  i  przemieszczanych
ładunków. Minimalne wymiary dróg i przejść znajdziesz w Polskich Normach.

Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny występować progi ani stopnie.

W  przypadku  zróŜnicowania  poziomów  podłogi,  róŜnice  te  powinny  być  wyrównane
pochylniami  o  nachyleniu  dostosowanym  do  rodzaju  uŜywanego  środka  transportu,  ale  nie
większym  niŜ  8  %.  Pochylnie  powinny  umoŜliwiać  bezpieczne  poruszanie  się  pracowników
i dogodny  transport  ładunków.  Miejsca  w  zakładzie  pracy,  w  których  występują  zagroŜenia
dla  pracowników,  powinny  być  oznakowane  widocznymi  barwami  lub  znakami
bezpieczeństwa  zgodnie  z  wymaganiami  określonymi  w  załączniku  nr  1  do  Rozporządzenia
Ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy i w Polskich Normach. Miejsca niebezpieczne na przejściach
zagraŜające  potknięciem  się,  upadkiem  lub  uderzeniem  (np.  stopnie)  powinny  być
pomalowane  barwami  bezpieczeństwa  zgodnie  z  Polskimi  Normami.  Pracodawca  jest
zobowiązany zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego,
w których mogą przebywać pracownicy, umoŜliwiające szybkie wydostanie się pracowników
na otwartą przestrzeń. We wszystkich pomieszczeniach obiektu powinny znajdować się drogi
ewakuacyjne  a  dojścia  do  nich  prowadzące  nie  mogą  być  zastawiane.  Wymagania  dla  dróg
ewakuacyjnych

określają

przepisy

techniczno-budowlane

dotyczące

ochrony

przeciwpoŜarowej.

Pomieszczenia do pracy dzielimy na:

−

pomieszczenia stałej pracy – w których łączny czas przebywania tego samego
pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,

−

pomieszczenia czasowej pracy – w których łączny czas przebywania tego samego
pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
Pomieszczenia pracy i ich wyposaŜenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne

i higieniczne  warunki  pracy.  W  pomieszczeniu  pracy  naleŜy  zapewnić  przede  wszystkim
odpowiednią temperaturę, oświetlenie naturalne jak i sztuczne, odpowiednią wentylację oraz
zabezpieczenie  przed  wilgocią,  drganiami,  nadmiernym  hałasem  nasłonecznieniem  itp.
W pomieszczeniach  pracy,  w  których  występują  czynniki  szkodliwe  dla  zdrowia  (hałas,
promieniowanie,  wysoka  temperatura,  drgania,  pary,  gazy,  pyły  itp.)  powinny
być  zastosowane  takie  rozwiązania  techniczne,  które  nie  pozwalają  przedostawanie  się  tych
czynników

innych

pomieszczeń

zarówno

pracy

jak

pomieszczeń

higieniczno-sanitarnych.

W pomieszczeniach pracy podłogi powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia

i zmywania.  Powinny  mieć  duŜą  odporność  na  ścieranie  nie  powodując  zapylenia.  Powinny
być,  równe,  stabilne,  odporne  na  nacisk,  a  takŜe  nie  śliskie.  Zły  stan  techniczny  podłóg  jest
często  przyczyną  potknięć  pracowników  przechodzących  lub  przenoszących  cięŜary  lub
pracujących  przy  maszynach  W  pomieszczeniach,  w  których  mogą  wystąpić  mieszaniny
wybuchowe  powierzchnie  podłóg  powinny  być  wykonane  z  materiału  nie  powodującego
iskrzenia  mechanicznego  lub  wyładowań  elektrostatycznych.  JeŜeli  podłoga  jest  wykonana
z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub przy wykonywaniu pracy występuje
jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się
podesty  lub  inne  środki  izolujące.  Podesty  powinny  być  stabilne,  wytrzymałe  na  obciąŜenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uŜytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania
w czystości.

Pomieszczenia pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia lub

pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny być odpowiednio zabezpieczone.
Ś

ciany i sufity powinny mieć pokrycie ochronne, zabezpieczające przed absorpcją

i gromadzeniem się pyłu oraz powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia
lub zmywania

pomieszczeniach

magazynowych

powinny

być

umieszczone

informacje

o dopuszczalnym obciąŜeniu stropów. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny
zapewniać  spełnienie  wymagań  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  z  uwzględnieniem  rodzaju
wykonywanej  pracy,  stosowanych  technologii  oraz  czasu  przebywania  pracowników  w  tych
pomieszczeniach.  Wysokość  pomieszczenia  uzaleŜniona  jest  od  jego  rodzaju  oraz
występowania w procesie pracy czynników szkodliwych dla zdrowia. Dla pomieszczeń stałej
pracy  wysokość  nie  moŜe  być  niŜsza  niŜ  3  m  w  świetle,  (czyli  od  poziomu  podłogi  do
najniŜej połoŜonej części konstrukcyjnej sufitu) oraz 3,3 m w świetle, jeŜeli w pomieszczeniu
prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

Pomieszczenie stałej pracy nie moŜe być lokalizowane poniŜej poziomu otaczającego

go terenu chyba, Ŝe rodzaj produkcji tego wymaga.

Temperatura w pomieszczeniach pracy

Temperatura w pomieszczeniach pracy zaleŜy do rodzaju wykonywanej pracy

i generalnie  nie  powinna  być  niŜsza  niŜ  14°C.  ZaleŜy  to  głównie  od  metod  pracy  rodzaju
technologii  produkcji  oraz  wysiłku  fizycznego.  W  pomieszczeniach  pracy,  w  których  jest
wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie moŜe być
niŜsza niŜ 18 °C.

Pomieszczenia i stanowiska pracy naleŜy zabezpieczyć przed napływem chłodnego

powietrza z zewnątrz oraz przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania,
przewodzenia i konwekcji.

Oświetlenie pomieszczeń pracy

W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić oświetlenie dzienne. Stosowanie oświetlenia

sztucznego jest moŜliwe, a czasami wskazane z uwagi na technologię. Wówczas pracodawca
musi  uzyskać  zgodę  właściwego  inspektora  sanitarnego.  Oświetlenie  sztuczne  winno  być
dostosowane do rodzaju wykonywanych prac oraz spełniać wymagania określone w Polskiej
Normie  (PN  –  71/B  –  02380).  NiezaleŜnie  od  oświetlenia  dziennego  w  pomieszczeniach
pracy naleŜy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polską Normą (PN
– 84/E – 02033). Nadmierne, zbyt jaskrawe oświetlenie stanowi zagroŜenie dla pracowników
powodując olśnienie, które w konsekwencji moŜe spowodować krótkotrwałą ślepotę, a nawet
uszkodzenie  siatkówki  oka.  Aby  temu  zapobiec  naleŜy  stosować  osłony  na  źródła  światła
i utrzymywać  właściwą  jego  odległość  od  narządu  wzroku.  W  pomieszczeniach  i  miejscach
pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia
pracowników,  naleŜy  zapewnić  oświetlenie  awaryjne  o  odpowiednim  natęŜeniu,  zgodnie
z Polską Normą.

Niewłaściwe oświetlenie stanowi utrudnienie w postrzeganiu ruchomych części maszyn,

szczegółów obrabianego przedmiotu.

Nieprzestrzeganie podstawowych wymagań higienicznych moŜe wywołać obniŜenie

zdolności oka do pracy, zmęczenie wzroku, krótkowzroczność, a takŜe czasową ślepotę.
Szyby w oknach i świetlikach powinny przepuszczać odpowiednią ilość światła, a takŜe
powinny być wyposaŜone w zasłony, rolety itp. eliminujące nadmierne nasłonecznienie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Właściwe oświetlenie powinno gwarantować równomierne oświetlenie stanowiska pracy

i jego otoczenia.

Wentylacja i klimatyzacja w pomieszczeniach pracy

Proces wymiany powietrza w pomieszczeniach nazywamy wentylacją. Zadaniem

wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zuŜytego zanieczyszczonego procesem
produkcji i doprowadzenie powietrza świeŜego o duŜej zawartości tlenu. Wentylacja moŜe
być grawitacyjna lub wymuszona urządzeniami mechanicznymi.

W pomieszczeniach, w których istnieje zagroŜenie wydzielania się substancji

szkodliwych dla zdrowia naleŜy stosować dodatkową wentylację wyciągową. Wentylacja taka
powinna być uruchamiana od środka i na zewnątrz pomieszczenia.

Powietrze w pomieszczeniach produkcyjnych powinno:

−

być wolne od przykrych zapachów,

−

mieć skład chemiczny zbliŜony do składu powietrza atmosferycznego,

−

nie zawierać substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia,

−

mieć moŜliwie stałą temperaturę tak by pracujący nie odczuwał chłodu ani nadmiernego
ciepła.

Wentylacja moŜe być:

−

naturalna – kanałami wentylacyjnymi,

−

mechaniczna – za pomocą wentylatorów napędzanych silnikiem elektrycznym,

Wentylacja mechaniczna uzaleŜniona jest od rodzaju technologii produkcji i wielkości

pomieszczenia.

W zakładach produkcyjnych stosuje się wentylację ogólną i miejscową. Wentylację

ogólną stosuje się w celu wymiany powietrza w całym pomieszczeniu roboczym. Wentylację
miejscową natomiast do obsługi poszczególnych stanowisk roboczych. Dzięki niej usuwa się
zanieczyszczenia w postaci pyłów, gazów i par, powstające podczas pracy. Umieszcza się
je zwykle nad lub pod źródłem zanieczyszczenia w zaleŜności od jego rodzaju i własności.

Klimatyzacja to zapewnienie w pomieszczeniach zamkniętych stałych odpowiednich

wartości ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu powietrza niezaleŜnie od warunków
zewnętrznych. KaŜda klimatyzacja powinna być wyposaŜona w urządzenia do oczyszczania,
ogrzewania, chłodzenia, nawilŜania, osuszania i przetłaczania powietrza a takŜe
do samoczynnego utrzymywania jego składu. Klimatyzacja moŜe być miejscowa lub
centralna.

W pomieszczeniach pracy, w których technologia produkcji powoduje wydzielanie się

substancji szkodliwych dla zdrowia, wymiana powietrza powinna być tak dobrana, by nie
były przekraczane wartości najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń tych substancji.

Przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powietrze doprowadzane

z zewnątrz powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Klimatyzacja

lub

wentylacja

nie

moŜe

powodować

przeciągów,

wyziębienia

lub przegrzewania pomieszczeń pracy.

Maksymalne temperatury nawiewanego powietrza podaje Rozporządzenie Ministra pracy

i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.

W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebezpieczne pod

względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego
powietrza powinna być zgodna z przepisami o ochronie przeciwpoŜarowej.

Hałas w pomieszczeniach pracy

KaŜdy nieprzyjemny, dokuczliwy, niepoŜądany, a nawet szkodliwy dźwięk nazywany

jest hałasem. NatęŜenie dźwięku mierzy się w jednostkach dB zwanych decybelami. Narząd

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

słuchu przekazuje do kory mózgowej natęŜenie dźwięku w granicach od 5 dB (szmer)do 120
dB  (hałas  odczuwany  jako  ból).  Silny  hałas  występuje  między  innymi  w  zakładach
produkujących  instrumenty  muzyczne.  Kumulujący  się  w  czasie  hałas,  moŜe  doprowadzić
u  pracownika  do  uszkodzenia  słuchu  a  takŜe  do  częściowej  lub  całkowitej  jego  utraty.
Powoduje  równieŜ  zaburzenia  nerwowe,  komplikacje  z  prawidłowością  przemiany  materii,
zaburzenia w układzie naczyniowym oraz zagroŜenie chorobą nadciśnieniową. Jego działanie
wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia sen i wypoczynek.

Ze względu na charakter oddziaływania wyróŜnia się:

−

hałas uciąŜliwy – nie wywołujący trwałych skutków w organizmie,

−

hałas  szkodliwy  –  wywołujący  trwałe  skutki  lub  powodujący  określone  skutki  lub
ryzyko ich wystąpienia.
Obecnie  uwaŜa  się,  Ŝe  hałas  powyŜej  85  dB  powinien  być  uwaŜany  za  szkodliwy  dla

człowieka. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy określają właściwe przepisy
i Polskie Normy.

NaraŜenia pracownika na działanie duŜego hałasu przez dłuŜszy czas moŜe doprowadzić

do  uszkodzenia  ucha  środkowego,  powodując  trwałą  głuchotę.  Tego  rodzaju  uszkodzenie
słuchu jest nieuleczalne. Ciągły hałas jest bardziej szkodliwy niŜ przerywany. Im głośniejszy
dźwięk tym krótszy powinien być czas jego trwania. Dlatego teŜ nawet krótkotrwałe przerwy
umoŜliwiają procesy regeneracyjne słuchu. Szczególnie szkodliwy jest powtarzający się hałas
impulsowy.  W  konsekwencji  naraŜanie  pracownika  na  działanie  dźwięków  o  nadmiernej
głośności  powoduje  zaburzenie  pracy  wielu  narządów  wewnętrznych  (układ  oddechowy,
układ  krąŜenia,  przewód  pokarmowy).  Pojawia  się  zmęczenie,  zawroty  i  bóle  głowy,  szum
w uszach.  Mogą  ulec  pogorszeniu  funkcje  narządów  zmysłu,  które  powodują  zaburzenia
widzenia, równowagi i dotyku. Praca w hałasie obniŜa sprawność człowieka, jego wydajność,
utrudnia skupienie i natęŜenie uwagi, co zwiększa ryzyko wypadków przy pracy.

Eliminacja zagroŜeń spowodowanych hałasem:

−

Redukcja hałasu przez zastosowanie osłon dźwiękochłonnych.

−

Wykonanie izolacji wibroakustycznej.

−

Wydzielenie stref o nadmiernym hałasie – odgrodzenie i oznakowanie miejsc.

−

Ograniczenie czasu pracy na stanowiskach naraŜonych na hałas.

−

Zmiany organizacji pracy.

−

Stosowanie ochronników słuchu.

Pracodawca ma obowiązek zapewnić ochronę pracowników przed zagroŜeniami

związanymi z naraŜeniem na hałas poprzez stosowanie:

−

procesów technologicznych, które nie powodują nadmiernego hałasu,

−

maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących moŜliwie najmniejszy hałas,
nie przekraczający dopuszczalnych wartości,

−

rozwiązań obniŜających poziom hałasu w procesach pracy.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania moŜliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca
ma obowiązek zapewnić:

−

ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie
i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu
najskuteczniejsze zmniejszenie naraŜenia pracowników na hałas,

−

zaopatrzenie pracowników w indywidualne środki ochrony słuchu, dobrane do wielkości
charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,

−

ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

oznakowanie stref zagroŜonych hałasem, a takŜe, gdy jest to uzasadnione ze względu na
stopień zagroŜenia oraz moŜliwe, ograniczenie dostępu do tych stref poprzez
ich odgrodzenie.

Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania moŜliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy naleŜy
zapewnić pracownikom informację na temat:
–

wyników pomiarów hałasu i zagroŜenia dla zdrowia wynikającego z naraŜenia na hałas,

–

właściwego doboru i sposobu uŜywania indywidualnych ochron słuchu.

Wibracje

Wibracje to drgania o duŜej częstotliwości. Działając przez dłuŜszy czas na pracownika

mogą wywoływać:

−

stany podraŜnienia,

−

zdenerwowanie,

−

choroby układu krąŜenia,

−

choroby stawów barkowych.

Rodzaje drgań:

−

oddziaływujące ogólnie na organizm człowieka. Przekazywane są do organizmu jako
całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy.

−

oddziaływujące miejscowo. Drgania te wywołane przez narzędzia ręczne, narzędzia
o napędzie

elektrycznym,

hydraulicznym

pneumatycznym,

przekazywane

są do organizmu jako całości bezpośrednio przez kończyny górne.

Aby zapobiegać niekorzystnym skutkom drgań stosuje się:

−

odpowiednie fundamenty pod maszyny,

−

specjalne uchwyty w narzędziach.

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno – sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,
w jakich ta praca jest wykonywana.
Do pomieszczeń higieniczno – sanitarnych zaliczamy:

−

szatnie,

−

umywalnie,

−

pomieszczenia z natryskami,

−

pomieszczenia higieny osobistej kobiet,

−

ustępy,

−

palarnie,

−

jadalnie,

−

pomieszczenia do ogrzewania się pracowników,

−

pomieszczenia do prania, odkaŜania, suszenia i odpylania odzieŜy roboczej
lub ochronnej.
JeŜeli w zakładzie pracy nie ma prac brudzących i nie występują czynniki szkodliwe

dla zdrowia lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsce do spoŜywania
posiłków, przechowywania odzieŜy oraz umywalki mogą znajdować się w jednym
pomieszczeniu.

Szczegółowe przepisy dotyczące wymagań stawianych tym pomieszczeniom podaje

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Barwy i znaki BHP, estetyka miejsca pracy

W celu wyeliminowania wypadków przy pracy miejsca szczególnie niebezpieczne lub

ułatwiające szybką ewakuację oznaczone są odpowiednimi barwami i znakami bhp. Zarówno
barwy bezpieczeństwa jak i znaki bezpieczeństwa są znormalizowane i ujęte w Polskich
Normach. Ze względu na ich znaczną ilość poniŜej zaprezentowano tylko po kilka znaków
z danej grupy.

Znaki bezpieczeństwa moŜemy podzielić na:

Znaki ewakuacyjne

kierunek drogi ewakuacyjnej

drzwi ewakuacyjne

Znaki higieny i ochrony pracy

−

znaki zakazu

ogólny

nieupowaŜnionym wstęp wzbroniony

zakaz przejścia

−

znaki ostrzegawcze

ogólny

przed upadkiem

przed nadmiernym hałasem

−

znaki informacyjne

pierwsza pomoc

apteczka pierwszej pomocy

telefon awaryjny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znaki nakazu

mycia rąk

stosowania ochrony słuchu

stosowania osłony

Tablice urządzeń elektrycznych

−

tablice ostrzegawcze

−

tablice zakazu

−

tablice nakazu

−

tablice informacyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablice budowlane

Znaki ochrony przeciwpoŜarowej

zakaz gaszenia wodą

nie zastawiać

palenie tytoniu zabronione

Estetyka to zagadnienie piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii. Estetyka miejsca

pracy  przesądza  o  jego  charakterze.  Odpowiednie  meble,  wyposaŜenie,  a  przede  wszystkim
dobór  barw  mogą  stymulować  aktywność,  rozpraszać  nudę  i  monotonię,  zmniejszać
zmęczenie,  relaksować,  wzmagać  poczucie  komfortu.  Spełnienie  potrzeb  estetycznych  moŜe
w decydujący sposób poprawić warunki zdrowotne w miejscu pracy, wpłynąć na satysfakcję
i zadowolenie, zaspokoić aspiracje oraz zwiększyć motywację do działań.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co nazywamy zagroŜeniem i jakie rodzaje zagroŜenia oddziałują na człowieka?

Jakie zagroŜenia dla człowieka stwarzają obiekty techniczne?

Co nazywamy pomieszczeniem pracy, miejscem pracy i stanowiskiem pracy?

Jak definiujemy pomieszczenia pracy stałej i czasowej?

Jakie znasz rodzaje wentylacji?

Na czym polega eliminacja zagroŜeń spowodowanych hałasem?

Jak dzielą się znaki bezpieczeństwa?

Jakie pomieszczenia zaliczamy do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych?

Jakie są podstawowe wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagroŜenia dla człowieka jakie stwarzają wybrane maszyny, urządzenia

i narzędzia w przemyśle wykonującym instrumenty muzyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

ustalić zagroŜenia dla człowieka jakie stwarzają maszyny, urządzenia i narzędzia,

wypisać zagroŜenia dla człowieka oraz ich przyczyny wpisując to do tabeli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lp.

ZagroŜenia

Przyczyny

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,

zaprezentować ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

materiał przygotowany przez nauczyciela: tabela do wypełnienia przez ucznia, ilustracje
i fotografie na temat zagroŜeń na stanowiskach pracy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ sposoby eliminacji zagroŜeń spowodowanych hałasem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać zagroŜenia spowodowane hałasem,

określić skutki nadmiernego hałasu w miejscu pracy,

podać sposoby eliminacji zagroŜeń spowodowanych hałasem,

wykonać pracę w grupie,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,

zaprezentować ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

materiał przygotowany przez nauczyciela, tabele,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcia: miejsce pracy, stanowisko pracy?

wyjaśnić co to jest zagroŜenie?

wymienić zagroŜenia oddziaływujące na człowieka?

wymienić zagroŜenia stwarzane przez obiekty techniczne?

podać sposoby eliminacji zagroŜeń występujących na stanowisku

pracy?

rozróŜnić podstawowe znaki bezpieczeństwa?

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające wymagania

dotyczące:

budynków,

pomieszczeń

pracy,

dróg

komunikacyjnych i transportowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Ochrona przeciwpoŜarowa oraz postępowania w razie
poŜaru

4.3.1.

Materiał nauczania

ZagroŜeniem poŜarowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają

sprzyjające warunki do powstania poŜaru i jego rozprzestrzeniania się, a takŜe tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagraŜających Ŝyciu ludzi i zwierząt.

Proces palenia moŜe powstać tylko wtedy, kiedy wystąpią równocześnie trzy czynniki:

materiał palny, tlen oraz źródło ciepła.

PoŜar powstaje wówczas, gdy temperatura źródła ciepła przekracza temperaturę

zapalenia się materiału palnego, a ciepło to oddziałuje bezpośrednio na materiał palny.

Najczęściej spotykanymi przyczynami poŜaru są:

−

zły stan urządzeń elektrycznych, ogrzewczych i mechanicznych oraz nieprawidłowe ich
uŜywanie,

−

wady procesu technologicznego (np. stosowanie technologii wymagającej wysokiej
temperatury, takich jak spawanie),

−

brak porządku i czystości,

−

nieostroŜność osób,

−

samozapalenie,

−

podpalenie umyślne.
Ochrona przeciwpoŜarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę

ycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed poŜarem.

Obowiązek ochrony przeciwpoŜarowej zakładu pracy spoczywa na pracodawcy, który

w związku z tym powinien:
1)

przestrzegać

przeciwpoŜarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych;

zapewnić siły i środki potrzebne do gaszenia poŜaru w razie jego wybuchu poprzez:
a)

odpowiednie przeszkolenie personelu w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej,

wyposaŜenie pomieszczeń, obiektów i sąsiadującego z nimi terenu w wymagany
przepisami sprzęt ratowniczy i środki gaśnicze,

wyposaŜenie zakładu w odpowiedni system alarmowy;

opracować warunki bezpiecznej ewakuacji podczas poŜaru przez odpowiednie
wytyczenie i utrzymywanie dróg ewakuacyjnych oraz ich czytelne oznakowanie.

Do obowiązków pracowników naleŜy:

udział w szkoleniach przeciwpoŜarowych,

znajomość rozmieszczenia i sposobu uŜytkowania zakładowego sprzętu ratowniczego
i środków gaśniczych,

przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego podczas eksploatacji
urządzeń technologicznych i socjalnych,

czynny udział w akcjach gaśniczych, ewakuacyjnych i ratowniczych w przypadku
powstania poŜaru,

powiadamianie przełoŜonych o wszelkich zauwaŜonych zagroŜeniach poŜarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki ochrony przeciwpoŜarowej:

a) obrona bierna (profilaktyka):

−

przestrzeganie

zakazu

uŜywania

otwartego

ognia

palenie

tytoniu

w pomieszczeniach zagroŜonych,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w naleŜytym stanie,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,

−

zapewnienie ochrony odgromowej (uziomy),

−

przeszkolenie pracowników,

−

opracowanie

instrukcji

ochrony

przeciwpoŜarowej

i zapoznanie

z nimi

zainteresowanych osób,

−

wyposaŜenie obiektów na placu budowy w sprzęt gaśniczy.

b) obrona czynna (stosowana w przypadku bezpośredniego zagroŜenia):

−

wykorzystanie urządzeń i środków gaśniczych,

−

skuteczne alarmowanie ludzi i zapewnienie dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,

−

ewakuacja ludzi w razie poŜaru,

−

dojazd wozów straŜackich i dostęp do hydrantów.

Rys. 1.

Ochrona przeciwpoŜarowa [3, s. 117]

Przy zwalczaniu poŜaru naleŜy:

−

nacisnąć ręczny sygnalizator poŜaru,

−

zaalarmować straŜ poŜarną,

−

powiadomić uŜytkownika o poŜarze,

−

w miarę moŜliwości odłączyć palące się urządzenia – wyłączyć napięcie,
UWAGA! Urządzenia wysokiego napięcia mogą odłączać tylko osoby upowaŜnione

−

zamknąć klapy przeciwpoŜarowe instalacji wentylacyjnej,

−

w miarę moŜliwości chronić przed środkami gaśniczymi te części urządzenia, których
nie objął poŜar,

−

w czasie rozpoznawania sytuacji przed działaniami ratowniczo-gaśniczymi podczas
poŜaru urządzeń elektrycznych naleŜy zachować minimalne odstępy od części płonącej:

–

5 m – przy niskim napięciu,

–

10 m – przy wysokim napięciu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas gaszenia poŜaru sprzętem podręcznym naleŜy:

−

uwzględnić jego przeznaczenie,

−

zachować minimalny odstęp 1 m od płonących miejsc, jeŜeli uŜywa się środków
gaśniczych zawierających dwutlenek węgla, a napięcie nie przekracza 1000 V.

Zasady postępowania podczas poŜaru:

−

naleŜy zachować spokój,

−

natychmiast zgłosić poŜar, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach poŜaru,

−

ostrzec innych pracowników przed poŜarem,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne.

−

natychmiast opuścić obszary zagroŜone klatkami schodowymi lub oznakowanymi
drogami ewakuacyjnymi i poŜarowymi,

−

nie naleŜy uŜywać wind,

−

naleŜy poruszać się w pozycji jak najbliŜej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

−

ratowanie Ŝycia ludzi ma pierwszeństwo przed gaszeniem poŜaru,

−

nie

naraŜając

własnego

bezpieczeństwa,

uczestniczyć

działaniach

ratowniczo-gaśniczych aŜ do czasu przybycia straŜy poŜarnej,

−

osoby palące się naleŜy okryć i zawinąć w koce gaśnicze, płaszcze, a w razie
konieczności gaszenia ognia – obracać osobę poszkodowaną,

−

nigdy nie wolno gasić płonącego tłuszczu wodą,

−

z chwilą przybycia straŜy poŜarnej udzielić dowódcy sekcji stosownych informacji,
przekazać plan budynku, dróg ewakuacyjnych i ratunkowych, a takŜe właściwe klucze.

Tabela 1. Symbole przeciwpoŜarowe [9, s. 1084]

Znak

Znak ten jest stosowany na
drzwiach szafki hydrantowej.

Znak

ten

jest

stosowany

do uniknięcia

podawania

zestawów

indywidualnych

znaków określających sprzęt
poŜarniczy.

Znak wskazujący na usytuowanie
gaśnicy.

Stosowany

wskazania

przycisku

poŜarowego

lub

ręcznego sterowania urządzeń
gaśniczych

(stałego

urządzenia gaśniczego).

Znak

wskazujący

usytuowanie

dostępnego telefonu przeznaczonego
dla ostrzeŜenia w przypadku poŜaru.

MoŜe być stosowany samodzielnie
lub łącznie ze znakiem „uruchamianie
ręczne”, jeśli przycisk poŜarowy
uruchamia

alarm

dźwiękowy

odbierany bezpośrednio przez osoby
znajdujące się w obszarze zagroŜenia.

Do stosowania wyłącznie

ze znakami wskazującymi sprzęt
poŜarniczy

lub

urządzenia

sygnalizacji

poŜarowej

dla

wskazania kierunków do miejsca
rozmieszenia sprzętu poŜarniczego
lub urządzenia ostrzegającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady postępowania w czasie gaszenia poŜaru:

−

odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

gaśnice uruchamiać dopiero przy źródle poŜaru,

−

ustawić się tyłem do kierunku wiatru (w miarę moŜliwości),

−

zachować ostroŜność przy otwieraniu zamkniętych drzwi; najpierw ostroŜnie, tworząc
wąska szczelinę uchylić drzwi chowając się jednocześnie za ich ościeŜnicą lub wpuścić
przez szczelinę krótki strumień środka gaśniczego; następnie otworzyć drzwi i rozpocząć
gaszenie poŜaru,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu
do tyłu,

−

w przypadku poŜaru silników pojazdów mechanicznych nie wolno kierować strumienia
ś

rodka gaśniczego na zamknięto pokrywę silnika, lecz gasić ogień przez otwory

chłodzące lub od spodu silnika,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko poŜaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania:
a)

gaśnice wodne stosować wyłącznie do gaszenia poŜaru przy napięciu nie większym
niŜ 1000 V zachowując minimalny odstęp 3,0 m,

jeŜeli środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla, to minimalny odstęp przy gaszeniu
poŜaru instalacji elektrycznej pod napięciem nie przekraczającym 1000 V wynosi
1 m.

Tabela 2. Symbole ewakuacyjne [9, s. 1085]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi,

które

są

wyjściami ewakuacyjnymi (drzwi
lewe).

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi,

które

są

wyjściami

ewakuacyjnymi

(drzwi prawe).

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej

wyjścia;

moŜe

kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w dół lub w górę.

Strzałka długa do samodzielnego
stosowania.

Znak stosowany do oznakowania
wyjść uŜywanych w przypadku
zagroŜenia.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej

wyjścia

schodami w górę (na prawo).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej

wyjścia

schodami w dół (na lewo).

ZagroŜenie powstające podczas poŜaru:

−

brak tlenu,

−

wysoka temperatura,

−

gęsty dym utrudniający widoczność,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rące, draŜniące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, gazy nitrozowe,

amoniak, wodorotlenek, Ŝrące lub powodujące korozję opary kwasów, powstające
w czasie spalania tworzyw sztucznych).
Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany

ręcznie, słuŜący do zwalczania poŜaru w zarodku. NaleŜą do niego gaśnice – przenośna:
wodna, pianowa, proszkowa i śniegowa, oraz agregaty: pianowy i proszkowy.

Oznaczenie, rodzaje gaśnic oraz ich moŜliwości wykorzystania:

„A” – gaśnice pianowe, gaśnice płynowe, gaśnice proszkowe ABC, wykorzystywane do
gaszenia ciał stałych pochodzenia organicznego (np. drewno, papier, węgiel) nie
będących pod napięciem;

„B” – gaśnice proszkowe ABC, gaśnice proszkowe BC, gaśnice śniegowe,
wykorzystywane do gaszenia cieczy palnych i substancji topiących się pod wpływem
ciepła (np. benzyna, oleje, smoła);

„C” – gaśnice proszkowe ABC, gaśnice proszkowe BC, wykorzystywane do gaszenia
gazów (np. acetylen, metan, wodór, propan)

„D” – gaśnice proszkowe, z proszkiem gaszącym metal, wykorzystywane do gaszenia
metali lekkich (np. aluminium, sód, potas, magnez);

„E” – gaśnice śniegowe, gaśnice proszkowe, wykorzystywane do gaszenia poŜarów
grupy ABC i pojazdów samochodowych, lecz w obrębie urządzeń elektrycznych pod
napięciem.
Zasady gaszenia ognia za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego:

−

ogień naleŜy gasić w kierunku wiatru (z wiatrem),

−

palące się powierzchnie naleŜy gasić rozpoczynając od brzegu,

−

poŜary substancji kapiących i płynących naleŜy gasić strumieniem skierowanym od dołu
do góry,

−

poŜary ścian naleŜy gasić strumieniem skierowanym od dołu do góry,

−

naleŜy stosować jednocześnie wystarczającą liczbę gaśnic, nigdy jedna po drugiej,

−

naleŜy zwrócić uwagę na moŜliwość ponownego rozpalenia się ognia,

−

nie wolno wieszać gaśnic po ich uŜyciu na stałe miejsce. Najpierw naleŜy ponownie
je napełnić.

Gaśnica wodno – pianowa jest to zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny

roztwór  środka  pianotwórczego  oraz  zbiornik  z  gazem  napędowym  zaopatrzony  w  zbijak,
węŜyk  zakończony  prądowniczką  zamykaną.  Po  dostarczeniu  gaśnicy  w  pobliŜe  poŜaru
zrywamy  plombę  zabezpieczającą,  wciskamy  zbijak  (gaz  napędzający  wypełnia  zbiornik
gaśnicy),  kierujemy  strumień  piany  w  ognisko  poŜaru.  Działanie  gaśnicy  moŜna  w  kaŜdej
chwili  przerwać  przez  zwolnienie  dźwigni  prądowniczki.  Ze  względu  na  swoją  budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

Gaśnica proszkowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dźwignię

uruchamiającą  zawór  lub  zbijak  naboju  z  gazem  napędowym.  Środek  gaśniczy  (proszek)
wyrzucany  jest  przez  dyszę  lub  węŜyk  zakończony  prądowniczką  przy  pomocy  gazu
obojętnego (azot lub dwutlenek węgla). Po dostarczeniu gaśnicy w miejsce poŜaru zrywamy
plombę  i  zawleczkę  blokującą,  uruchamiamy  dźwignie  lub  zbijak  i  kierujemy  strumień
proszku  w  ognisko  poŜaru.  Działanie  gaśnicy  moŜna  w  kaŜdej  chwili  przerwać  przez
zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gaśnica śniegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawór i węŜyk

zakończony  dyszą  wylotową  lub  w  gaśnicach  mniejszych  króćcem  obrotowym  z  dyszą.
Wewnątrz  gaśnicy  znajduje  się  skroplony  dwutlenek  węgla,  który  po  uruchomieniu  pod
własnym  ciśnieniem  wydostaje  się  na  zewnątrz  oziębiając  się  do  temperatury  ok.  –  80

Po  dostarczeniu  gaśnicy  w  pobliŜe  poŜaru  zrywamy  plombę  zabezpieczającą  uruchamiamy
zawór  i  kierujemy  strumień  dwutlenku  węgla  na  ognisko  poŜaru.  Działanie  gaśnicze  moŜna
w kaŜdej chwili przerwać zamykając zawór.
Ze  względu  na  swoją  budowę  syfonową  gaśnica  prawidłowo  pracuje  tylko  w  pozycji
pionowej.
NaleŜy pamiętać o tym Ŝe:

−

w czasie działania gaśnicy trzymać ją tylko za uchwyty,

−

nie wolno uŜywać tych gaśnic do gaszenia ludzi.

Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókna szklanego)

o powierzchni około 2 m

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. SłuŜy do tłumienia

poŜaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
Sposób uŜycia:

−

wyjąć koc z futerału, rozłoŜyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot,

−

w przypadku gaszenia ludzi naleŜy osobę przewrócić i przykryć ją szczelnie kocem,

−

koce gaśnicze moŜna wykorzystywać do przenoszenia ewakuowanego mienia.

Hydranty – słuŜą do poboru wody do celów gaśniczych. Instaluje się je w miejscach

łatwo  dostępnych:  w  korytarzach,  na  klatkach  schodowych,  przy  wyjściu  z  budynku.
Najczęściej  są  zasilane  wodą  o  tak  wysokim  ciśnieniu,  aby  poŜar  moŜna  było  gasić
bezpośrednio po podłączeniu węŜa do hydrantu.

Sposób postępowania na wypadek poŜaru

Alarmowanie wewnętrzne
KaŜdy pracownik który zauwaŜy poŜar w obiekcie zobowiązany jest:

−

powiadomić bezpośredniego przełoŜonego,

−

powiadomić osoby bezpośrednio zagroŜone i przystąpić do akcji ratowniczej
lub ewakuacji.

Alarmowanie zewnętrzne
Dozorca lub osoba z Kierownictwa w przypadku otrzymania informacji o poŜarze

zobowiązani są:

−

powiadomić Państwową StraŜ PoŜarną – tel. alarmowy – 998

−

powiadomić właściciela obiektu tel.:.

−

zachować spokój i przystąpić do organizacji akcji ratowniczo gaśniczej.

−

po uzyskaniu telefonicznego połączenia ze straŜą poŜarną 998, wyraźnie podać:
a)

gdzie się pali: dokładny adres, nazwę instytucji, piętro,

co się pali: np. hala produkcyjna,

czy istnieje zagroŜenie Ŝycia ludzkiego,

numer telefonu, z którego się alarmuje oraz swoje nazwisko i imię,

po otrzymaniu odpowiedzi, Ŝe zgłoszenie zostało przyjęte, odłoŜyć słuchawkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Telefony alarmowe
W razie potrzeby, np. nieszczęśliwy wypadek, poŜar, itp. naleŜy poinformować:
Pogotowie Ratunkowe – tel. 999
Państwowa StraŜ PoŜarna – tel.998
Policja – tel. 997
Ogólny numer ratunkowy – tel.112
Akcja ratowniczo – gaśnicza

Równocześnie z alarmowaniem straŜy poŜarnej naleŜy przystąpić do akcji ratowniczo –

gaśniczej  przy  pomocy  podręcznego  sprzętu  gaśniczego  i  urządzeń  poŜarniczych.  Do  czasu
przybycia  straŜy  poŜarnej  kierownictwo  akcją  obejmuje:  dyrektor,  osoba  z  kierownictwa,
a w dni wolne od pracy lub porze nocnej dozorca. KaŜdy przystępujący do akcji ratowniczo –
gaśniczej powinien:

−

w pierwszej kolejności ratować zagroŜone Ŝycie ludzkie,

−

wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych poŜarem,

−

do gaszenia wewnętrznych instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem
stosować gaśnice proszkowe i na dwutlenek węgla, (w Ŝadnym przypadku nie uŜywać
wody)

−

usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności cenne dokumenty,
urządzenia komputerowe, bazy danych, archiwa itp.,

−

nie otwierać bez koniecznej potrzeby drzwi i okien do pomieszczeń, w których powstał
poŜar, poniewaŜ dopływ powietrza sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia,

−

szybko i prawidłowo uŜyć podręcznego sprzętu gaśniczego co umoŜliwi ugaszenie
poŜaru w zarodku.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym się zajmuje ochrona przeciwpoŜarowa w zakładzie pracy?

Jakie są waŜniejsze przyczyny i źródła poŜarów w zakładzie pracy?

Na czym polega ochrona przeciwpoŜarowa bierna i czynna?

Jakie czynności mogą doprowadzić do powstania i rozprzestrzeniania się poŜaru?

Na czym polega alarmowanie wewnętrzne?

Na czym polega alarmowanie zewnętrzne?

Jaka jest kolejność czynności podczas alarmowania straŜy poŜarnej?

Kogo oprócz straŜy poŜarnej informujemy o wybuchu poŜaru ?

Kto obejmuje kierownictwo akcją do czasu przybycia straŜy poŜarnej?

10.

Jakie są rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego?

11.

Jakie jest przeznaczenie podręcznego sprzętu gaśniczego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

ZauwaŜyłeś poŜar, zaalarmuj StraŜ PoŜarną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją postępowania na wypadek powstania poŜaru,

wykonać czynności krok po kroku, w taki sposób jak zapisane są one w instrukcji,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja postępowania na wypadek powstania poŜaru,

−

stanowisko z aparatem telefonicznym,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Ugaś zarzewie poŜaru pojemnika z klejem znajdującego się w pomieszczeniu roboczym,

wykorzystując do tego celu koc gaśniczy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego – koc
gaśniczy,

pobrać odpowiedni do ćwiczenia sprzęt,

wyjąć koc z futerału,

rozłoŜyć koc,

szczelnie przykryć palący się pojemnik,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja postępowania na wypadek powstania poŜaru,

−

koc gaśniczy, pojemnik 10 litrowy (do symulacji poŜaru),

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dobierz sprzęt gaśniczy do ugaszenia poŜaru w magazynie. PoŜar obejmuje miejsce

składowania drewna do produkcji instrumentów muzycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego,

wybrać odpowiedni sprzęt gaśniczy do wykonania ćwiczenia,

uzasadnić wybór sprzętu,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

podręczny sprzęt gaśniczy będący na wyposaŜeniu pracowni,

−

film dydaktyczny dotyczący zagroŜeń poŜarowych i zachowania się pracowników
w przypadku powstania poŜaru,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła i przyczyny poŜarów w zakładach pracy ?

opisać bierną ochronę przeciwpoŜarową ?

opisać czynną ochronę przeciwpoŜarową?

zareagować w przypadku poŜaru zgodnie z instrukcją postępowania
na wypadek powstania poŜaru?

wymienić podstawowe elementy akcji ratowniczo-gaśniczej?

wymienić podstawowe rodzaje sprzętu gaśniczego?

dobrać sprzęt gaśniczy w zaleŜności od materiału objętego poŜarem?

zastosować podręczny sprzęt gaśniczy do gaszenia poŜaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Sposób postępowania w razie wypadku. Organizacja
i udzielanie pierwszej pomocy

4.4.1. Materiał nauczania

Pierwsza pomoc to szybkie, zorganizowane działanie. Prowadzona jest ona przez osobę

lub  osoby  znajdujące  się  w  pobliŜu  nieszczęśliwego  wypadku.  Prawidłowo  udzielana
pierwsza  pomoc  ma  bardzo  często  decydujące  znaczenie  dla  dalszych  rezultatów  leczenia,
często  decyduje  o  Ŝyciu  osoby  poszkodowanej.  Do  czasu  przybycia  fachowej  pomocy  akcją
ratowniczą powinna kierować jedna osoba. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na miejscu
wypadku, dlatego teŜ w kaŜdej komórce organizacyjnej zakładu pracy, gdzie prowadzona jest
praca zbiorowa, powinna znajdować się dobrze zaopatrzona apteczka.

Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy

Podejmujący udzielanie pierwszej pomocy powinien postępować w następujący sposób:

−

opanować sytuację oraz dokonać ogólnej oceny zdarzenia i wybrać sposób działania,

−

jak najszybciej przerwać działanie czynnika szkodliwego dla poszkodowanego,

−

ocenić stopień zagroŜenia dla Ŝycia poszkodowanego przez: sprawdzenie tętna, oddechu
i droŜności dróg oddechowych, ocenę stanu przytomności, ustalenie rodzaju doznanego
urazu,

−

zabezpieczyć poszkodowanego przed moŜliwością dodatkowego urazu lub innego
zagroŜenia np.: wynieść poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych,
zabezpieczyć przed upadkiem z wysokości,

−

poszkodowanego z widocznymi obraŜeniami czaszki lub klatki piersiowej ułoŜyć
w pozycji poziomej z lekko uniesioną głową i tułowiem ku górze,

−

w przypadku gdy poszkodowany ma wymioty jego głowę naleŜy przechylić lekko
na bok,

−

nie podawać płynów nieprzytomnym lub takim, u których widoczne są uszkodzenia
narządów pokarmowych, moŜna jedynie lekko zwilŜyć wargi,

−

w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha, bezzwłocznie przystąpić do stosowania
sztucznego oddychania,

−

wezwać pomoc lekarską dzwoniąc na numer telefonu 999,

−

zorganizować transport poszkodowanego, jeŜeli nie ma moŜliwości szybkiego dotarcia
lekarza na miejsce zdarzenia.

Po wykonaniu czynności doraźnych, czyli: zabezpieczeniu miejsca wypadku, dokonaniu

segregacji rannych, ewentualnej ewakuacji z zagroŜonego miejsca naleŜy działać według
przedstawionych poniŜej schematów biorąc pod uwagę stan świadomości poszkodowanego.

Schemat 1 – poszkodowany przytomny:

−

zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraŜa mu Ŝadne
niebezpieczeństwo,

−

dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie
potrzebna,

−

rozpocznij akcję udzielania pierwszej pomocy w zaleŜności od rodzaju obraŜeń,

−

regularnie dokonuj oceny stanu poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat 2 – poszkodowany nie reaguje:

−

głośno zawołaj o pomoc,

−

odwróć  poszkodowanego  na  plecy,  a  następnie  udroŜnij  drogi  oddechowe,  wykonując
odgięcie  głowy  i  uniesienie  Ŝuchwy:  umieść  jedną  rękę  na  czole  poszkodowanego
i  delikatnie  odegnij  jego  głowę  do  tyłu,  pozostawiając  wolny  kciuk  i  palec  wskazujący
tak,  aby  zatkać  nimi  nos  jeŜeli  potrzebne  będą  oddechy  ratunkowe,  opuszki  palców
drugiej ręki umieść na Ŝuchwie poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udroŜnienia
dróg oddechowych,

−

utrzymując droŜność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń,
czy występuje prawidłowy oddech,

−

oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej, i nasłuchuj przy ustach poszkodowanego
szmerów oddechowych, staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku,

JeŜeli oddech jest prawidłowy:

−

ułóŜ poszkodowanego w pozycji bezpiecznej,

−

wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc (wezwij pogotowie),

−

regularnie oceniaj oddech.

JeŜeli jego oddech nie jest prawidłowy:

−

wyślij kogoś po pomoc,

−

jeŜeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij pogotowie,

−

wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniŜszym opisem:

−

uklęknij  obok  poszkodowanego,  ułóŜ  nadgarstek  jednej  ręki  na  środku  mostka
poszkodowanego,  ułóŜ  nadgarstek  drugiej  ręki  na  pierwszym,  spleć  palce  obu  dłoni
i upewnij  się,  Ŝe  nie  będziesz  wywierać  nacisku  na  Ŝebra  poszkodowanego  nie  uciskaj
nadbrzusza  ani  dolnej  części  mostka,  pochyl  się  nad  poszkodowanym,  wyprostowane
ramiona  ustaw  prostopadle  do  mostka  i  uciskaj  na  głębokość  4–5  cm,  po  kaŜdym
uciśnięciu

zwolnij

nacisk

klatkę

piersiową,

nie

odrywając

dłoni

od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/min (nieco mniej niŜ
2 uciśnięcia/s), okres uciskania i zwalniania nacisku (relaksacji) mostka powinien być
taki sam.

−

połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi: po wykonaniu 30 uciśnięć
klatki piersiowej udroŜnij drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc Ŝuchwę:
a)

zaciśnij skrzydełka nosa, uŜywając palca wskazującego i kciuka ręki umieszczonej
na czole poszkodowanego,

pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie utrzymując uniesienie Ŝuchwy,

weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami,
upewniając się, Ŝe nie ma przecieku powietrza,

wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sekundę (tak
jak

przy  normalnym  oddychaniu),  obserwując  jednocześnie  czy  klatka  piersiowa  się
unosi;  taki  oddech  ratowniczy  jest  efektywny,  utrzymując  odgięcie  głowy
i uniesienie  Ŝuchwy,  odsuń  swoje  usta  od  ust  poszkodowanego  i  obserwuj  czy
podczas wydechu opada jego klatka piersiowa,

jeszcze  raz  nabierz  powietrza  i  wdmuchnij  do  ust  poszkodowanego,  dąŜąc  do
wykonania  dwóch  skutecznych  oddechów  ratowniczych,  następnie  ponownie  ułóŜ
ręce  w prawidłowej  pozycji  na  mostku  i  wykonaj  kolejnych  30  uciśnięć  klatki
piersiowej,

kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30: 2,

przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko, gdy
zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc – sposób postępowania

Omdlenia

−

chorego przenieść na świeŜe powietrze lub do dobrze wietrzonego pomieszczenia
i ułoŜyć poziomo,

−

rozluźnić wszystkie uciskające części odzieŜy,

−

twarz i okolice serca natrzeć zimną wodą,

−

do wąchania podać amoniak,

−

gdy to nie skutkuje stosować sztuczne oddychanie.
W przypadku bladości głowę chorego ułoŜyć niŜej niŜ tułów a w przypadku

zaczerwienienia głowę umieść do góry.

Zranienia

−

natychmiast zatrzymać krwawienie,

−

nie usuwać z rany widocznych ciał obcych,

−

zabezpieczyć rany przed zakaŜeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu
4 do 5 cm począwszy od brzegów na zewnątrz, głębokich ran nie naleŜy przemywać
tylko pokryć jałowym opatrunkiem i zabandaŜować,

−

w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej,

−

przykryć zranione miejsce wyjałowioną gazą, nałoŜyć na nią ligninę lub watę,

−

umocować opatrunek bandaŜem, przylepcem lub chustą trójkątną,

−

wszystkich chorych z powaŜniejszymi uszkodzeniami naleŜy kierować natychmiast
do szpitala.

Krwotoki

−

zastosować ucisk palcami krwawiącego naczynia, przy czym:
a)

tętnice przyciskać do kości powyŜej miejsca zranienia, w przypadku tętnicy szyjnej
i skroniowej poniŜej miejsca zranienia,

Ŝyły przyciska się zawsze poniŜej rany,

przy krwotoku z rany kończyny, kończynę unieść do góry,

−

załoŜyć opatrunek uciskowy.

Złamania

−

załoŜyć jałowy opatrunek na ranę w przypadku złamania otwartego,

−

unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących
ze sobą stawów,

−

przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i Ŝeber chorego przewieźć lub przenieść
w pozycji siedzącej,

−

przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa chorego przenieść lub przewieźć w pozycji
leŜącej,

−

przy złamaniu kręgosłupa chorego naleŜy ułoŜyć na twardym równym podłoŜu,

−

podać środki przeciwbólowe.

Zwichnięcia

−

przyłoŜyć zimny okład na zwichnięty staw,

−

unieruchomić staw,

−

podać środki przeciwbólowe,

−

przewieźć chorego do lekarza – przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego
i skokowego w pozycji leŜącej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oparzenia

−

przerwać kontakt z czynnikami parzącymi,

−

zmniejszyć ból poprzez polewanie czystą wodę rany przez kilkanaście minut

−

podać środki przeciwbólowe,

−

w przypadku oparzenia środkami chemicznymi, miejsca oparzone zmyć pod silnym
strumieniem zimnej wody,

−

zapewnić poszkodowanemu szybką opiekę lekarza.

Zatrucia chemiczne drogą oddechową:

−

zdjąć odzieŜ z poszkodowanego w przypadku zanieczyszczenia jej środkami
chemicznymi,

−

zapewnić poszkodowanemu bezwzględny spokój,

−

zabezpieczyć poszkodowanego przed utratą ciepła poprzez okrycie go np. kocem,

−

sprawdzić oddech i akcję serca,

−

w przypadku braku udroŜnić drogi oddechowe, rozpocząć sztuczne oddychanie i masaŜ
serca,

−

jeśli występują drgawki zabezpieczyć poszkodowanego przed przygryzieniem języka
(włoŜyć do ust kawałek drewna).

Zatrucia chemiczne drogą pokarmową:

−

usunąć trucizny z Ŝołądka poprzez spowodowanie wymiotów,

−

po ustąpieniu wymiotów podać odtrutkę w postaci czystej wody, zawiesiny węgla
aktywnego lub wodnego roztworu białka kurzego jajka,

−

ponownie spowodować wymioty.

Zatrucia chemiczne przez skórę:

−

rozebrać zatrutego z zanieczyszczonej odzieŜy,

−

zmyć skórę strumieniem wody, pamiętając aby woda z trucizną nie skaŜała czystych
części ciała.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku powinno być zabezpieczone przed wstępem osób niepowołanych,

uruchomieniem  bez  potrzeby  maszyn  i  innych  urządzeń  technicznych,  które  zostały
wstrzymane w związku z wypadkiem, a takŜe przed dokonywaniem zmian połoŜenia maszyn
i  innych  urządzeń  technicznych  oraz  innych  przedmiotów,  które  spowodowały  wypadek  lub
pozwalają odtworzyć jego okoliczności i przyczyny.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie innych

zmian  w  miejscu  wypadku  wyraŜa  pracodawca,  w  uzgodnieniu  ze  społecznym  inspektorem
pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba,
szkicu  lub  fotografii  miejsca  wypadku.  Po  wypadku  śmiertelnym,  cięŜkim  lub  zbiorowym,
zgoda  ta  moŜe  być  wyraŜona  po  stosownych  ustaleniach  z  właściwym  inspektorem  pracy
i prokuratorem.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez zgody pracodawcy jest dopuszczalne, jeŜeli

zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo w celu zapobieŜenia groŜącemu
niebezpieczeństwu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie przedsięwzięcia powinien podjąć udzielający pierwszej pomocy?

W jaki sposób naleŜy wykonać sztuczne oddychanie?

Jak wykonuje się pośredni masaŜ serca?

W jaki sposób naleŜy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
przytomny?

W jaki sposób naleŜy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
nieprzytomny?

Jak udzielamy pierwszej pomocy przy omdleniach, zranieniach, krwotokach, złamaniach,
zwichnięciach, oparzeniach i zatruciach chemicznych?

Jak postępujemy przy zatruciach chemicznych?

Jak naleŜy zabezpieczyć miejsce wypadku?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z tokiem postępowania podczas wykonywania sztucznego oddychania
i masaŜu serca,

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,

wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas
wykonywania sztucznego oddychania i masaŜu serca,

zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,

ułoŜyć folię termoizolacyjną srebrną stroną do ciała poszkodowanego,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

materac gimnastyczny,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

manekin – fantom,

−

folia termoizolacyjna,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przedstaw sposób postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu

w wypadku, u którego wystąpiło otwarte złamanie kości przedramienia, poszkodowany jest
przytomny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z tokiem postępowania podczas opatrywania złamań otwartych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,

wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas opatrywania
złamań otwartych,

zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

rękawiczki gumowe,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

miejsce do umieszczenia poszkodowanego,

−

manekin do symulacji opatrywania ran.

Ćwiczenie 3

Pracownik obsługujący szlifierkę do drewna na skutek uszkodzonego przewodu

elektrycznego doznał poraŜenia prądem. Przedstaw przebieg akcji ratunkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją bhp przy ratowaniu osób poraŜonych prądem elektrycznym oraz
udzielaniu pierwszej pomocy,

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,

uwolnić poraŜonego spod napięcia,

rozpoznać stan poszkodowanego,

rozpocząć akcję ratowniczą,

wykonać czynności krok po kroku, działać szybko, sprawnie bez paniki,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

szlifierka do drewna,

−

narzędzia z izolowanymi rękojeściami,

−

materiały izolacyjne: suche drewno, tekstylia, tworzywo sztuczne, itp.,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

materac gimnastyczny,

−

manekin,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

udzielić pierwszej pomocy przy omdleniu?

udzielić pierwszej pomocy przy zranieniu?

udzielić pierwszej pomocy przy krwotoku?

udzielić pierwszej pomocy przy złamaniu?

udzielić pierwszej pomocy przy zwichnięciu?

udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniu?

udzielić pierwszej pomocy przy zatruciu chemicznym?

wykonać sztuczne oddychanie?

wykonać pośredni masaŜ serca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Podstawy ergonomii, ocena stanowisk roboczych pod
względem bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy

4.5.1. Materiał nauczania

Ergonomia (z greckiego: ergon – praca; nomos – prawo, zasada) jest dziedziną wiedzy

zajmującą  się  przystosowaniem  maszyn,  urządzeń  technicznych,  narzędzi,  stanowisk
roboczych  i fizycznego  środowiska  pracy  do  psychofizycznych  cech,  moŜliwości  i  potrzeb
człowieka.  Ergonomia  w  odróŜnieniu  od  ochrony  pracy  i  bezpieczeństwa  pracy  zajmuje  się
nie  tylko  zabezpieczeniem  pracownika  przed  chorobami  zawodowymi  i  wypadkami,  lecz
takŜe przed uciąŜliwościami oraz przemijającymi zaburzeniami w pracy niektórych narządów
człowieka.

Higiena pracy jest to działanie zmierzające do uchronienia pracownika od utraty zdrowia,

co moŜe nastąpić w wyniku oddziaływania róŜnych czynników związanych z charakterem
pracy oraz materialnym i społecznym środowiskiem pracy.

Z uwagi na moment podejmowania działań moŜemy stosować ergonomię korekcyjną

lub koncepcyjną.

Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących maszyn, urządzeń, stanowisk

pracy  z  punktu  widzenia  ich  dostosowania  do  psychofizycznych  moŜliwości  pracowników
oraz  formułowaniem  zaleceń  mających  na  celu  polepszenie  warunków  pracy,  zmniejszenie
istniejących  obciąŜeń  oraz  poprawą  wydajności  i  jakości  pracy.  Zadaniem  ergonomii
korekcyjnej jest poprawa stanu juŜ istniejącego.

Ergonomia koncepcyjna stosowana jest w fazie projektowania narzędzi, urządzeń,

maszyn, stanowisk pracy, budynków, warunków pracy w celu zapewnienia dostosowania tych
elementów do fizjologicznych, psychicznych i społecznych potrzeb człowieka. Zadaniem
ergonomii koncepcyjnej jest zastosowanie wytycznych ergonomicznych w trakcie procesu
projektowania.

Ergonomia jest typową gałęzią wiedzy interdyscyplinarnej, łączy, bowiem elementy nauk

o człowieku oraz nauk techniczno – organizacyjnych takich jak: fizjologia pracy, medycyna
pracy, socjologia pracy, psychologia pracy, organizacja pracy, pedagogika pracy,
antropologia, urbanistyka, inŜynieria budownictwa, inŜynieria transportu, inŜynieria maszyn,
technologia, ochrona środowiska, estetyka, bionika, prawo.

Dostosowanie stanowiska pracy do cech psychofizycznych pracownika wymaga analizy

między innymi następujących elementów:

−−−−

przestrzeni pracy, która powinna zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp do maszyny,
materiałów i narzędzi oraz takie rozmieszczenie materiałów i narzędzi, aby zapewnić ustaloną
kolejność ruchów,

−−−−

pozycji przy pracy, zajmowanej podczas wykonywania róŜnych czynności zawodowych,
która powinna w jak najmniejszym stopniu powodować obciąŜenie statyczne mięśni,

−−−−

siedzisk i mebli profesjonalnych, które powinny zapewniać prawidłową pozycję ciała przy pracy
w pozycji siedzącej,

−−−−

aktywności ruchowej, ograniczonej przez zastosowanie maszyn wyręczających człowieka nie
tylko przy cięŜkiej pracy fizycznej, ale takŜe przy pracach wymagających niewielkiego wysiłku
fizycznego co w efekcie prowadzi do zagroŜenia zdrowia pracownika,

−−−−

monotonii i monotypii pracy, ograniczającej naturalną mięśniową ruchliwość człowieka przy
jednoczesnym jednostronnym obciąŜeniu niektórych grup mięśni,

−−−−

wpływu czynników środowiska pracy (hałasu, oświetlenia i roŜnego rodzaju promieniowania,
zapylenia powietrza, mikroklimatu).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ergonomia postawy przy pracy

Rys. 2. Organizacja stanowiska pracy człowieka w pozycji stojącej (męŜczyzny) – według Stiera [6 s. 122].

A – poziom urządzeń kontrolno – pomiarowych, które naleŜy obserwować, B – wysokość, na jakiej
powinny znajdować się narzędzia podczas pracy maszyny, C – wysokość wykonywania prac ręcznych
bez potrzeby dokładnej kontroli wzrokowej, ze swobodą ruchu, D – poziom wykonywania pracy przy
manipulowaniu cięŜkimi przedmiotami

Zasadniczymi postawami ciała przy pracy są postawy: stojąca. i siedząca. Najkorzystniejsze,

szczególnie gdy praca charakteryzuje się małą ruchliwością, jest takie zaprojektowanie stanowiska
i procesu pracy, aby pracownik mógł przyjmować pozycję naprzemienną: siedząco – stojącą,

Na wielkość obciąŜenia człowieka przy podnoszeniu cięŜarów ma wpływ nie tylko masa

podnoszonego przedmiotu, ale takŜe pozycja ciała przyjmowana podczas tej czynności
(rys. 3, 4,5, 6).

Rys. 3. Sposoby dźwigania a) – niewłaściwe trzymanie przedmiotu prowadzi do zwiększenia

statycznego obciąŜenia mięśniowego obu ramion. b) – właściwy sposób dźwigania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4.

Właściwe  dźwiganie  zapobiega  wypadkom  uszkodzenia  kręgosłupa  w  pracy.  a)  dźwiganie
przedmiotu  o masie  25  kg  przy  wyprostowanych  kolanach  obciąŜa  kręgosłup  550  kg;
b)  –  przedmiot  umieszczony  nieco  bliŜej  stóp  w  przysiadzie  obciąŜa  kręgosłup  300  kg;
c) właściwa pozycja przy dźwiganiu tego cięŜaru obciąŜa kręgosłup tylko 150 kg

Stanowiska pracy w pozycji siedzącej

Pozycja siedząca jest zalecana na stanowiskach, na których praca stawia niewielkie

wymagania siłowe, gdzie nie jest konieczne przemieszczanie się pracownika, natomiast
wymagana jest znaczna precyzja ruchów o optymalnym zasięgu. Typowymi stanowiskami pracy
w tej pozycji są stanowiska montaŜu ręcznego, stanowiska operatorów maszyn (operator dźwigu,
operator suwnicy, kierowcy pojazdów), dyspozytorzy, stanowiska pracy umysłowej i biurowej.

Pozycja siedząca jest najmniej męczącą, z którą wiąŜe się jeden z najmniejszych kosztów

energetycznych pracy ale wiąŜe się z nią kilka istotnych uciąŜliwości:

−−−−

mięśnie utrzymujące pozycję ciała są poddane obciąŜeniu statycznemu (obciąŜenie uznane
za szczególnie niekorzystne),

−−−−

monotypowość ruchów i czynności,

−−−−

obciąŜenie wzroku,

−−−−

stres psychospołeczny.
ObciąŜenia i uciąŜliwości spowodowane przyjmowaniem pozycji siedzącej stanowią przyczynę

szeregu dolegliwości zdrowotnych i schorzeń takich jak:

−−−−

bóle mięśni obciąŜonych czynnościami zawodowymi lub utrzymywaniem pozycji ciała,

−−−−

ograniczenia ruchowe wywołane sztywnieniem mięśni i bólami,

−−−−

zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa,

−−−−

drętwienie, mrowienie i bóle nóg związane z zaburzeniami krąŜenia krwi w naczyniach

krwionośnych podudzi,

−−−−

zmęczenie wzroku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Nieprawidłowe dźwiganie cięŜaru moŜe

doprowadzić

szkodzenia

wiązadeł

kręgosłupa i tzw. jądra galaretowatego,
znajdującego

się

między

kręgami.

Uszkodzenie wiązadeł i galaretowatego
jądra

nastąpiło

przestrzeni

międzykręgowej „Z”

Rys. 6. Prawidłowe, doraźne podnoszenie przedmiotu

o  masie nie  większej niŜ 50  kg równomiernie
uciska  kolumnę  kręgosłupa,  a  ciśnienie
równomiernie  rozkłada  się  na  „amortyzujące”
powierzchnie międzykręgowe „D”

Przy długotrwałej pracy z komputerem mogą wystąpić nawet u bardzo młodych ludzi:

−−−−

syndrom  RSI  (Repetitive  Strain  –  Injury  Syndrom)  –  zespół  urazów  wynikających
z  chronicznego  przeciąŜenia  organizmu;  objawia  się  przewlekłymi  bólami  ramion,
przedramion, przegubów i dłoni;

−−−−

syndrom SBS (Sick – Building Syndrome) – odczuwalne trudności w oddychaniu
powodowane

ciągłym

przebywaniem

klimatyzowanych

pomieszczeniach,

spotęgowane  dodatkowo  oparami  substancji  chemicznych  pochodzących  z  mebli
i tworzyw  sztucznych,  zapachami  tuszów  stosowanych  w  urządzeniach  drukujących,
ozonem pochodzącym z drukarek laserowych;

−−−−

stres psychologiczny – uczucie ciągłego napięcia wynikającego z łącznego oddziaływania
wszystkich uciąŜliwości związanych z pracą przy stanowisku komputerowym.
ZagroŜenia występujące przy pracy z komputerem ogranicza się poprzez zastosowanie

zasad ergonomii przy pracy zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposaŜonych w monitory ekranowe.

Zachowanie prawidłowej pozycji siedzącej przy pracach lekkich wymaga aby:

−−−−

cięŜar ciała spoczywał głównie na guzach kulszowych, górnej części ud i na stopach,

−−−−

przy pewnych rodzajach pracy cięŜar ciała moŜe być częściowo przenoszony na lędźwie
i częściowo na przedramię,

−−−−

stopy całą powierzchnią opierały się na podnóŜku, kąt między podudziem a stopą
nie powinien być mniejszy niŜ 90°,

−−−−

uda i podudzia tworzyły równieŜ kąt nie niniejszy niŜ 90°,

−−−−

głowa mogła być lekko pochylona do przodu; odległość oczu od pola pracy lub obrabianego
przedmiotu powinna wynosić 30 do 40 cm.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki jest cel działań ergonomii?

Na czym polega róŜnica między działaniami ergonomii koncepcyjnej i korekcyjnej?

Jaki jest najkorzystniejszy sposób, ze względu na przyjmowaną pozycję, zaprojektowania
stanowiska i procesu pracy, przy pracach charakteryzujących się małą ruchliwością?

W jaki sposób naleŜy prawidłowo podnosić cięŜary?

Jakie uciąŜliwości związane są z wykonywaniem pracy w pozycji siedzącej?

Jakie problemy zdrowotne powoduje u pracownika praca w pozycji siedzącej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie są objawy syndromu RSI?

Jakie są objawy syndromu SBS u osób pracujących przy stanowisku komputerowym?

Na czym polega prawidłowy sposób siedzenia przy wykonywaniu lekkich prac?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ obowiązki pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy przy

ręcznych pracach transportowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać  w  Internecie  rozporządzenie  Ministra  Pracy  i  Polityki  Społecznej  z  dnia
14  marca  2000r.  w  sprawie  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przy  ręcznych  pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami).

zapoznać się z treścią rozporządzenia,

−

określić na podstawie rozporządzenia obowiązki pracodawcy związane z bhp przy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ dopuszczalne wartości masy przemieszczanych przedmiotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami).

określić, dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów przy podanych sytuacjach
transportu.

Tabela. Dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów (do ćwiczenia 2)

Lp.

Przemieszczanie przedmiotów.

Masa

nie

moŜe

przekraczać kg.

przez męŜczyznę przy pracy stałej.

przez męŜczyznę przy pracy przy pracy dorywczej

przez męŜczyznę przy przetaczaniu ręcznie przedmiotów po terenie
poziomym

zespołowo przez męŜczyzn przy pracy stałej

zespołowo przez męŜczyzn przy pracy dorywczej

przez kobietę przy pracy przy pracy stałej

przez kobietę przy pracy przy pracy dorywczej

przez kobietę przy pracy przy przewoŜeniu na taczkach 2 – kolowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zorganizuj stanowisko komputerowe zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać treść Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia
1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,

odszukać podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp,

odszukać podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcie ergonomii?

podnosić prawidłowo cięŜary?

określić zadania pracodawcy wynikające z bhp przy ręcznych pracach
transportowych?

wyjaśnić znaczenie stosowania zasad bhp dla zdrowia uŜytkownika
komputera?

przeprowadzić analizę stanowiska komputerowego pod kątem spełnienia
wymogów zawartych w

Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposaŜonych
w monitory ekranowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku

pracy, selekcja i utylizacja odpadów

4.6.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska jest ustawa

,O ochronie i kształtowaniu środowiska”. Przez ochronę środowiska – rozumie się podjęcie
lub zaniechanie działań, umoŜliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi
przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

–

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównowaŜonego rozwoju,

–

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

–

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

–

ródłami zanieczyszczeń są:

–

procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie posiłków, ogrzewanie wody),
palenie tytoniu, procesy oddychania,

–

procesy technologiczne.
Podstawowym aktem prawnym regulującym gospodarkę odpadami jest „Ustawa

o odpadach”.

Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie

zakładu  przemysłowego  i  niepoŜądane  w  miejscu  ich  powstawania.  Są  szkodliwe  lub
uciąŜliwe  dla  środowiska.  Zalicza  się  do  nich  oleje,  opakowania,  ŜuŜel  i  popiół,  odpady
mineralne, odpady metaliczne.

Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

jak równieŜ nadzór nad wyŜej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.

Utylizacja – jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość

uŜytkową.

Unieszkodliwianie – likwidacja lub ograniczenie uciąŜliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych
lub biologicznych.

System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych

elementów: gromadzenie (w miejscu powstawania), usuwanie i unieszkodliwiane.

Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami. Gromadzenie to pierwsze ogniwo

systemu  gospodarki  odpadami.  Do  gromadzenia  odpadów  stosuje  się  specjalnie
przystosowane  pojemniki.  Pojemniki  zostają  oznaczone  i  ustawiane  są  w  specjalnie  do  tego
celu  przeznaczonych  miejscach.  Miejsca  te  muszą  zapewnić  łatwy  dostęp.  W  przypadku
segregacji  odpadów  powinny  być  stosowane  pojemniki  oddzielne  dla  kaŜdego  rodzaju
odpadu, uwzględniające specyficzne cechy odpadów.

Częstotliwość wywozu odpadów:

−−−−

co 2–3 dni (odpady zawierające resztki organiczne),

−−−−

co 2–4 tygodnie (pozostałe odpady).

Recykling odpadów – jest to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych

materiałów

w kolejnych

dobrach

materialnych

uŜytkowych,

czyli

powtórne

zagospodarowanie  raz  wyprodukowanych  i  uŜytych  wyrobów  na  przykład  makulatury,
opakowań szklanych lub plastikowych. Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudno
odnawialne  źródła  surowców,  a  jednocześnie  ograniczana  jest  produkcja  odpadów,  które
musiałyby  być  gdzieś  składowane  lub  utylizowane.  Pośrednio  środowisko  naturalne  jest
chronione równieŜ poprzez zmniejszenie zuŜycia surowców energetycznych, które musiałyby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

być uŜyte w procesach pozyskania surowców z natury i późniejszego zagospodarowania ich
odpadów.

Tabela 4. Segregacji odpadów – kolory pojemników [

Pojemniki
niebieskie

PAPIER

Pojemniki Ŝółte

PLASTIK

METAL

Pojemniki
białe

SZKŁO
BEZBARWNE

Pojemniki
zielone

SZKŁO
KOLOROWE

Tu wrzucam:

–

gazety
i czasopisma,

–

katalogi
i prospekty,

–

papier

szkolny

i biurowy,

–

ksiąŜki
w miękkich
okładkach

lub

z usuniętymi
twardymi
okładkami,

–

torebki
papierowe,

–

papier pakowy,

–

pudełka
kartonowe
i tekturowe,

–

tekturę.

Tu wrzucam:

–

butelki

napojach
(najlepiej
zgniecione),

–

butelki po płynach
do mycia,

–

plastikowe
zakrętki,

–

plastikowe
torebki,

worki,

reklamówki,

–

plastikowe
koszyczki
po owocach,

–

puszki

napojach,

–

puszki

konserwach

–

drobny

złom

elazny

i metale

kolorowe,

–

kapsle.

wrzucam

bezbarwne:

–

butelki i szklane
po

napojach

i Ŝywności,

–

butelki
po napojach
alkoholowych,

–

szklane
opakowania
po kosmetykach.

wrzucam

kolorowe:

–

butelki

i słoiki

szklane

napojach
i Ŝywności,

–

butelki

po napojach
alkoholowych,

–

szklane

opakowania
po kosmetykach.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co rozumiesz pod pojęciem ochrona środowiska?

Jakie są zasady prawidłowej gospodarki odpadami?

Co nazywamy odpadami przemysłowymi?

Co powinna zawierać instrukcja gospodarki odpadami?

Jakie odpady naleŜy umieszczać w pojemnikach do segregacji odpadów pomalowanych
na kolor: niebieski, Ŝółty, biały, zielony?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj i przyporządkuj do właściwego pojemnika do ich segregacji odpady

przedstawione przez prowadzącego zajęcia.

Kolor pojemnika do segregacji odpadów

lub inne oznakowanie

Odpady

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wypisać wszystkie odpady,

rozpoznać materiał z którego są wykonane, np. korzystając z informacji na etykietkach
lub opakowaniu, katalogów i innych dostępnych źródeł,

dokonać segregacji odpadów i wypisać odpowiedni pojemnik,

porównać swoje rozwiązanie z innymi pracami w grupie,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

pojemniki na odpady, specjalistyczne tuby itp., rękawice i okulary ochronne,
przykładowe odpady, środki do higieny osobistej (płynne mydło, pasta BHP, płyn do
dezynfekcji rąk, papierowe ręczniki),

−

materiały i przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcję gospodarki odpadami na stanowisku montaŜowym smyczkowych

instrumentów muzycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zidentyfikować rodzaje odpadów powstających w procesach prac montaŜowych
smyczkowych instrumentów muzycznych,

wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji
odpadów,

pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,

opisać w tabeli grupy odpadów i metody ich składowania i utylizacji,

scharakteryzować opracowaną instrukcję,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

pojemniki na odpady, specjalistyczne tuby itp., przykładowe odpady,

−

materiały i przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić znaczenie ochrony środowiska?

zdefiniować pojęcie odpadów produkcyjnych?

scharakteryzować zasady gospodarki odpadami?

wyjaśnić znaczenie utylizacji?

określić zagroŜenia wynikające z niewłaściwej gospodarki odpadami?

zastosować zasady ochrony środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 22 zadania o róŜnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru. Dla kaŜdego zadania są podane 4 odpowiedzi a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź
jest poprawna.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt. Za błędną odpowiedź
lub jej brak otrzymujesz 0.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. O rozstrzyganiu sporów wynikających ze stosunku pracy decyduje

bezpośredni przełoŜony.

pracodawca.

Kodeks pracy.

pracownik.

2. Obowiązek zapewnienia bezpiecznej i higienicznej pracy spoczywa na

pracowniku.

pracodawcy.

wszystkich pracujących.

przełoŜonych.

Obowiązek wyposaŜenia stanowiska pracy w bezpieczne środki produkcji posiadające
odpowiednie certyfikaty spoczywa na
a)

wytwórcy.

pracodawcy.

pracowniku.

bezpośrednim przełoŜonym.

Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp pracownik ma prawo
a)

do zmiany stanowiska pracy.

do skróconego czasu pracy.

powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym przełoŜonego.

do częstszych przerw w pracy.

5. Dbanie o naleŜyty stan maszyn, narzędzi oraz o porządek na stanowisku pracy naleŜy do

pracownika.

pracodawcy.

bezpośredniego przełoŜonego.

słuŜb sprzątających.

6. Zbyt jaskrawe oświetlenie stanowiska pracy moŜe powodować

lepsze dostrzeganie szczegółów.

poprawę warunków pracy.

krótkotrwałą ślepotę, a nawet uszkodzenie siatkówki oka.

zwiększenie wydajności pracy.

7. Wentylacja miejscowa powoduje

wymianę powietrza w całym pomieszczeniu roboczym.

usuwanie zanieczyszczeń w hali produkcyjnej.

usuwanie zanieczyszczeń powstających na stanowisku pracy.

chłodzenie stanowiska pracy.

8. Gaśnicę z symbolem B zastosujesz do

gaszenia gazów.

gaszenia cieczy palnych.

gaszenia ciał stałych, np. papieru.

gaszenia poŜarów występujące w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wibracje oddziaływujące miejscowo na organizm człowieka przekazywane są przez

kończyny górne.

powietrze.

kończyny dolne.

kończyny górne i dolne.

10. Usuwanie rąk ze strefy zagroŜenia podczas pracy frezarki wymuszane jest przez

instrukcję obsługi maszyny.

bezpośredniego przełoŜonego.

specjalne urządzenia przewidziane w konstrukcji maszyny.

przeszkolenie pracownika w ramach bhp dla konkretnej maszyny.

11. Skutkiem bezpośredniego dotknięcia nieosłoniętej części ciała do rozgrzanego

do czerwoności metalu będzie
a)

cieplne poraŜenie całego ciała.

oparzenia termiczne II stopnia.

silne krwawienie tej części ciała.

lekkie zaczerwienienie tej części ciała.

12. Uniwersalny numer telefonu komórkowego w krajach Unii Europejskiej w przypadku

zgłoszenia poŜaru, wypadku lub innego zagroŜenia to
a)

999.

112.

997.

998.

13. Materiały naleŜy składować i magazynować

w jednym na stałe wyznaczonym miejscu.

jak najbliŜej miejsca wydawania.

w dowolny sposób.

według wielkości.

14.

Eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby
a)

posiadające wykształcenie zasadnicze.

posiadające wykształcenie średnie techniczne.

odpowiednio przeszkolone o sprawdzanych okresowo kwalifikacjach.

z dozoru technicznego.

15. Ochrona środowiska w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć mających

na celu
a)

właściwy pobór energii.

minimalizowanie zagroŜeń fizycznych.

zabezpieczenie produkcji z materiałów ekologicznych.

spalanie odpadów produkcyjnych we własnym zakresie.

16. Numer alarmowy do StraŜy PoŜarnej to

996.

997.

998.

999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Umieszczanie produkcji o szczególnym zagroŜeniu poŜarowym w oddzielonych

pomieszczeniach
a)

nie ma znaczenia dla ochrony przeciwpoŜarowej.

to ochrona przeciwpoŜarowa czynna.

to ochrona przeciwpoŜarowa bierna.

to ochrona przeciwpoŜarowa bierna i czynna.

18. Jak naleŜy postąpić jeŜeli poszkodowany przewrócił się i jest przytomny, oddycha, ma

wyczuwalne tętno
a)

udroŜnić drogi oddechowe, wezwać pomoc.

wezwać pomoc i czuwać przy poszkodowanym.

opatrzyć poszkodowanego i w razie potrzeby wezwać pomoc.

przystąpić do sztucznego oddychania.

19. Po pracy zostało Ci w pojemniku ok. 250 ml. (szklanka) płynnego szkodliwego środka

chemicznego do czyszczenia mechanizmów maszyn. Płyn ten:
a)

wylejesz niepotrzebny środek do WC.

odstawisz go w otwartym pojemniku na półkę.

odlejesz niepotrzebny środek do plastykowej butelki, zakręcisz i zostawisz
w warsztacie.

odlejesz pozostałą ilość do szklanego zamykanego naczynia i napiszesz markerem,
co to za środek.

20. Przy udzielaniu pierwszej pomocy osobom poraŜonym prądem elektrycznym w pierwszej

kolejności naleŜy
a)

opatrzyć powstałe zranienia.

odłączyć poszkodowanego od źródła prądu.

zastosować sztuczne oddychanie.

zastosować masaŜ serca.

21. Do poŜarów grupy A zaliczamy

ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko
Ŝ

arzenia (drewno, papier itp. materiały).

ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki,
pasty do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne).

gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan).

wszystkie poŜary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.

22. W celu ugaszenia poŜarów występujących w pobliŜu urządzeń elektrycznych stosujemy

wodę, halon, dwutlenek węgla.

proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon.

proszek gaśniczy, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla.

proszek gaśniczy, piasek, halon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………………………

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Batogowska A., Malinowski A.: Ergonomia dla kaŜdego. Wydawnictwo,Sorus”, Poznań
1997

Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL 2003

Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. Warszawa
1996

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993

Kodeks pracy. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi zmianami. Dz.U. 1998
nr 21 poz.94. Tekst ujednolicony

Koradecka D. :Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Centralny Instytut Ochrony Pracy.
Warszawa 1999

Mac S.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP,
Warszawa 2000

Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. z późniejszymi zmianami.
Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627. Tekst ujednolicony

Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK. Gdańsk 2002.

10.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. nr 2005
nr 263 poz. 2200

11.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
z późniejszymi zmianami w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dz.U. 2003 nr 169 poz.1650. Tekst ujednolicony

12.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia
2006 r. w sprawie ochrony przeciwpoŜarowej budynków, innych obiektów budowlanych