„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Wiktor Karoń

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
311[18].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Katarzyna Ziomek
mgr Arkadiusz Gromek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Wiktor Karoń



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka





Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[18].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
instrumentów muzycznych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1. Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy odnośnie

zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające

21

4.2.3. Ćwiczenia

21

4.2.4. Sprawdzian postępów

22

4.3. Ochrona przeciwpożarowa oraz postępowanie w razie pożaru

23

4.3.1. Materiał nauczania

23

4.3.2. Pytania sprawdzające

29

4.3.3. Ćwiczenia

29

4.3.4. Sprawdzian postępów

31

4.4. Sposób postępowania w razie wypadku. Organizacja i udzielanie

pierwszej pomocy

32

4.4.1. Materiał nauczania

32

4.4.2. Pytania sprawdzające

36

4.4.3. Ćwiczenia

36

4.4.4. Sprawdzian postępów

37

4.5. Podstawy ergonomii, ocena stanowisk roboczych pod względem

bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy

38

4.5.1. Materiał nauczania

38

4.5.2. Pytania sprawdzające

41

4.5.3. Ćwiczenia

42

4.5.4. Sprawdzian postępów

43

4.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku pracy,

selekcja i utylizacja odpadów

44

4.6.1. Materiał nauczania

44

4.6.2. Pytania sprawdzające

45

4.6.3. Ćwiczenia

46

4.6.4. Sprawdzian postępów

47

5.

Sprawdzian osiągnięć

48

6.

Literatura

53

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, zawartych w Kodeksie
pracy, rozporządzeniach, układach zbiorowych lub w regulaminach pracy.

W poradniku znajdziesz:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Jego zaliczenie potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 311[18].O1 „Techniczne podstawy

zawodu” są pokazane na schemacie strukturalnym zamieszczonym poniżej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[18].O1

Techniczne podstawy zawodu

311[18].O1.02

Wykonywanie rysunków technicznych

z wykorzystaniem komputerowego

wspomagania projektowania

311[18].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

311[18].O1.03

Wykonywanie pomiarów

wielkości fizycznych

311[18].O1.04

Stosowanie układów

sterowania i regulacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wyszukiwać potrzebne informacje w dokumentach,

–

interpretować wskazany tekst,

–

posługiwać się instrukcją przy wykonywaniu ćwiczeń,

–

współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac na określonych stanowiskach,

–

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewniania bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

–

określić podstawowe parametry warunków pracy: poziom hałasu, temperaturę,
wilgotność powietrza, natężenie oświetlenia,

–

rozpoznać czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w pracy oraz wskazać
sposoby ich ograniczenia lub eliminacji,

–

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom w środowisku pracy,

–

zastosować przepisy ochrony przeciwpożarowej,

–

zareagować w przypadku pożaru zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

–

dobrać środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru,

–

poinformować o zaistniałych zagrożeniach odpowiednie służby ratownicze,

–

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

wyjaśnić znaczenie ergonomii dla efektywności i bezpieczeństwa wykonywania zadań
zawodowych,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

zastosować zasady bezpiecznego organizowania stanowiska pracy,

–

określić wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy,

–

rozróżnić materiały przeznaczone do ponownego przetwarzania,

–

rozróżnić metody utylizacji odpadów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu Pracy
odnośnie

zapewnienia

bezpiecznych

i

higienicznych

warunków pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Prawną ochronę pracy w Polsce reguluje prawo pracy, które obejmuje przepisy Kodeksu

pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych. Przepisy te określają prawa
i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy
i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Głównymi źródłami prawa pracy w Polsce są:

−

Konstytucja,

−

Rozporządzenia Rady Ministrów,

−

Kodeks pracy,

−

Regulaminy pracy,

−

Układy zbiorowe pracy.
W zakres prawa pracy wchodzą w szczególności regulacje dotyczące m.in.: powstania

i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy,
urlopów, ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, rozstrzygania sporów wynikających
ze stosunku pracy.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy. Jest on zobowiązany:

−

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem
wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,

−

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza
pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

−

zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,
Pracodawca jest także zobowiązany wyposażyć zakład w maszyny i inne urządzenia

techniczne, takie, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności
zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji
chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi
wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym
działaniem innych czynników środowiska pracy a także uwzględniały zasady ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przy pracach stwarzających szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia pracodawca ma

obowiązek:

−

rejestrować wszystkie rodzaje prac z substancjami, preparatami, czynnikami
lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
określonymi w odrębnych przepisach, a także prowadzić rejestr pracowników
zatrudnionych przy tych pracach,

−

w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,
preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym, pracodawca jest zobowiązany do dołożenia wszelkich starań,
aby zastąpić te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej
szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne dostępne środki ograniczające stopień tego
narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

prowadzić rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach,

−

przy prowadzeniu działalności, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, podejmować działania
zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu, a w szczególności jest zobowiązany
zapewnić: odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy
oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone w zakresie udzielenia pierwszej
pomocy poszkodowanym,

−

zapewnić warunki, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego
zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

Obowiązki pracodawcy dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia polegają na:

−

ocenie i dokumentowaniu ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz
do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,

−

informowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

stosowaniu środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom
związanym z wykonywaną pracą.

−

nie dopuszczeniu do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego,
stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających okresowych badań lekarskich
także po zaprzestaniu pracy z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami lub po
rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi
badaniami,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych,
nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napoi,

−

zapewnieniu pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz
dostarczenia niezbędnych środków higieny osobistej, a także do zapewnienia środków
do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

W razie wystąpienia wypadku przy pracy oraz choroby zawodowej pracodawca jest

zobowiązany:

−

podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić
udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki
zapobiegające podobnym wypadkom,

−

niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym,
ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który
wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany
za wypadek przy pracy,

−

prowadzić rejestr wypadków przy pracy,

−

niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej
i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo
podejrzenia o taką chorobę,

−

ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia
tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji
Sanitarnej. Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie
choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

−

prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby,

−

systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych
i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych
analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń:

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń, których zadaniem jest aktualizacja, utrwalenie i poszerzenie wiedzy
zdobytej na szkoleniach wstępnych,

−

pracodawca jest zobowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy, szkolenie to powinno być okresowo powtarzane,

−

pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac,

−

pracodawca ma obowiązek udostępniać pracownikom aktualne instrukcje bhp do stałego
korzystania.

Obowiązki pracodawcy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży

i obuwia roboczego:

−

pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami,

−

pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie
robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież własna
pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu oraz ze względu na
wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach oraz przewidywane okresy
użytkowania odzieży i obuwia roboczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić warunki, aby stosowane środki ochrony
indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe,
oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie,

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były
przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

Za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada pracodawca
oraz osoba kierująca pracownikami. Jeżeli pracodawca dopuszcza do używania środków
ochrony indywidualnej o niepotwierdzonej zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa, to
popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny
pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

−

po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan
psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla
innych osób,

−

do zmiany stanowiska pracy. jeżeli stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej
pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, na podstawie orzeczenia
lekarskiego

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest zobowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są główne źródła prawa pracy w Polsce?

2.

Co wchodzi w zakres prawa pracy?

3.

Jakie są podstawowe prawa pracownika?

4.

Jakie są podstawowe obowiązki pracownika?

5.

Jakie są rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

6.

Kto zapewnia przeszkolenie pracownika w zakresie bhp?

7.

Jakiego rodzaju mogą być szkolenia bhp?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w dostępnych Ci źródłach i zinterpretuj podstawowe obowiązki pracodawcy

dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,

2)

wyszukać właściwe artykuły dotyczące podstawowych obowiązków pracodawcy,

3)

zinterpretować wyszukane zapisy,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Odnajdź w Internecie rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy. Przeprowadź jego analizę w celu udzielenia odpowiedzi na umieszczone
w tabeli pytania.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odnaleźć w Internecie adres strony Internetowej Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i na niej
odszukać link „Prawo”, a potem odnośnik do „Internetowego Systemu Aktów
Prawnych”, zawierającego bazę danych z opisami aktów prawnych opublikowanych
w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim oraz ujednolicone teksty ustaw,

2)

znaleźć z wykorzystaniem wyszukiwarki „Internetowego Systemu Aktów Prawnych”
obowiązujące rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy,

3)

otworzyć wyszukany akt prawny za pomocą programu komputerowego do odczytania
plików w formacie „pdf”,

4)

przeprowadzić analizę rozporządzenia z uwzględnieniem pytań w tabeli i wypełnić
ją, zaznaczając w niej znakiem „X” prawidłową odpowiedź oraz numer paragrafu
rozporządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Tabela do ćwiczenia 2. Analiza rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp

Nr Problem

§

Tak Nie

1

Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym zobowiązany
jest do uczestnictwa w szkoleniu okresowym nie rzadziej, niż co 5
lat.

2

Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy
powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych
stanowisk.

3

Podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na
określonym stanowisku jest sprawdzian wiedzy i umiejętności
z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz
zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj w Kodeksie pracy i zinterpretuj podstawowe obowiązki pracodawcy w razie

wystąpienia wypadku przy pracy oraz choroby zawodowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,

2)

wyszukać właściwe artykuły dotyczące obowiązków pracodawcy w razie wystąpienia
wypadku przy pracy oraz wystąpienia choroby zawodowej.

3)

zinterpretować wyszukane zapisy,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić źródła prawa pracy w Polsce?

2)

wymienić i określić zakres prawa pracy?

3)

określić obszary uregulowane Kodeksem pracy?

4)

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracowników w wskazywanych zagadnieniach?

5)

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracodawców w wybranych zagadnieniach?

6)

określić jakie są rodzaje szkoleń bhp dla pracownika?

7)

poszukiwać informacji na temat prawnej ochrony pracy w różnych
ź

ródłach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące
w procesach pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Pracownik nie przestrzegający ogólnie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy w zakładzie narażony jest na wypadki i utratę zdrowia.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą głównie:

−

obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy,

−

pomieszczeń i urządzeń higieniczno – sanitarnych.

−

maszyn i urządzeń do produkcji instrumentów muzycznych.
Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę bądź poniesienie

innych szkód nazywamy zagrożeniem.

Na

człowieka

mogą

oddziaływać

zagrożenia

o

różnorodnym

charakterze,

a w szczególności:

−

zagrożenia fizyczne (temperatura, hałas, wibracje, promieniowanie),

−

zagrożenia chemiczne (pyły, substancje trujące),

−

zagrożenia biologiczne (bakterie i wirusy, choroby),

−

zagrożenia neuropsychologiczne (monotonia, tempo pracy wymuszone warunkami
technologicznymi,

ryzyko

związane

z

wykonywaniem

czynności

o

dużej

odpowiedzialności).
W zakładach wytwarzających instrumenty muzyczne stosowane są maszyny, urządzenia

i narzędzia, ogólnie określane jako obiekty techniczne, które stwarzają zagrożenia dla
człowieka. Do tego typu zagrożeń zaliczamy:

−

drgania i wstrząsy,

−

hałas i wibracje przenoszone przez powietrze,

−

gazy i spaliny,

−

różnego rodzaju promieniowanie,

−

ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji,

−

czynniki biologiczne takie jak np. odpady stałe,

−

czynniki mechaniczne.
Do podstawowych zadań pracodawców, osób nadzorujących procesy produkcyjne przy

aktywnej postawie pracowników należy usuwanie tych zagrożeń, zapobieganie sytuacjom
sprzyjającym wypadkom oraz ochrona przed zagrożeniami.

Wymagania BHP dotyczące obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu

zakładu pracy.

Przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będąca w dyspozycji pracodawcy, w której

zorganizowane są miejsca pracy nazywamy terenem zakładu pracy.

Pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca

to pomieszczenie pracy

Miejsce pracy to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik

ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy.

Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki

i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Budynki i obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być

zbudowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach
techniczno-budowlanych.

Drogi komunikacyjne i transportowe, drogi dla pieszych, i dojazdy pożarowe nie mogą

prowadzić przez miejsca, w których występują zagrożenia dla ich użytkowników. Drogi
i przejścia powinny posiadać wymiary odpowiednie do liczby potencjalnych użytkowników
oraz rodzajów i wielkości stosowanych urządzeń transportowych i przemieszczanych
ładunków. Minimalne wymiary dróg i przejść znajdziesz w Polskich Normach.

Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny występować progi ani stopnie.

W przypadku zróżnicowania poziomów podłogi, różnice te powinny być wyrównane
pochylniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju używanego środka transportu, ale nie
większym niż 8 %. Pochylnie powinny umożliwiać bezpieczne poruszanie się pracowników
i dogodny transport ładunków. Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia
dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub znakami
bezpieczeństwa zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do Rozporządzenia
Ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy i w Polskich Normach. Miejsca niebezpieczne na przejściach
zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny być
pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami. Pracodawca jest
zobowiązany zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego,
w których mogą przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się pracowników
na otwartą przestrzeń. We wszystkich pomieszczeniach obiektu powinny znajdować się drogi
ewakuacyjne a dojścia do nich prowadzące nie mogą być zastawiane. Wymagania dla dróg
ewakuacyjnych

określają

przepisy

techniczno-budowlane

i

dotyczące

ochrony

przeciwpożarowej.

Pomieszczenia do pracy dzielimy na:

−

pomieszczenia stałej pracy – w których łączny czas przebywania tego samego
pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,

−

pomieszczenia czasowej pracy – w których łączny czas przebywania tego samego
pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne

i higieniczne warunki pracy. W pomieszczeniu pracy należy zapewnić przede wszystkim
odpowiednią temperaturę, oświetlenie naturalne jak i sztuczne, odpowiednią wentylację oraz
zabezpieczenie przed wilgocią, drganiami, nadmiernym hałasem nasłonecznieniem itp.
W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (hałas,
promieniowanie, wysoka temperatura, drgania, pary, gazy, pyły itp.) powinny
być zastosowane takie rozwiązania techniczne, które nie pozwalają przedostawanie się tych
czynników

do

innych

pomieszczeń

zarówno

pracy

jak

i

do

pomieszczeń

higieniczno-sanitarnych.

W pomieszczeniach pracy podłogi powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia

i zmywania. Powinny mieć dużą odporność na ścieranie nie powodując zapylenia. Powinny
być, równe, stabilne, odporne na nacisk, a także nie śliskie. Zły stan techniczny podłóg jest
często przyczyną potknięć pracowników przechodzących lub przenoszących ciężary lub
pracujących przy maszynach W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny
wybuchowe powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału nie powodującego
iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych. Jeżeli podłoga jest wykonana
z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub przy wykonywaniu pracy występuje
jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się
podesty lub inne środki izolujące. Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe na obciążenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

użytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania
w czystości.

Pomieszczenia pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia lub

pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny być odpowiednio zabezpieczone.
Ś

ciany i sufity powinny mieć pokrycie ochronne, zabezpieczające przed absorpcją

i gromadzeniem się pyłu oraz powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia
lub zmywania

W

pomieszczeniach

magazynowych

powinny

być

umieszczone

informacje

o dopuszczalnym obciążeniu stropów. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny
zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju
wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych
pomieszczeniach. Wysokość pomieszczenia uzależniona jest od jego rodzaju oraz
występowania w procesie pracy czynników szkodliwych dla zdrowia. Dla pomieszczeń stałej
pracy wysokość nie może być niższa niż 3 m w świetle, (czyli od poziomu podłogi do
najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu) oraz 3,3 m w świetle, jeżeli w pomieszczeniu
prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

Pomieszczenie stałej pracy nie może być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego

go terenu chyba, że rodzaj produkcji tego wymaga.

Temperatura w pomieszczeniach pracy

Temperatura w pomieszczeniach pracy zależy do rodzaju wykonywanej pracy

i generalnie nie powinna być niższa niż 14°C. Zależy to głównie od metod pracy rodzaju
technologii produkcji oraz wysiłku fizycznego. W pomieszczeniach pracy, w których jest
wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być
niższa niż 18 °C.

Pomieszczenia i stanowiska pracy należy zabezpieczyć przed napływem chłodnego

powietrza z zewnątrz oraz przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania,
przewodzenia i konwekcji.

Oświetlenie pomieszczeń pracy

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne. Stosowanie oświetlenia

sztucznego jest możliwe, a czasami wskazane z uwagi na technologię. Wówczas pracodawca
musi uzyskać zgodę właściwego inspektora sanitarnego. Oświetlenie sztuczne winno być
dostosowane do rodzaju wykonywanych prac oraz spełniać wymagania określone w Polskiej
Normie (PN – 71/B – 02380). Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach
pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polską Normą (PN
– 84/E – 02033). Nadmierne, zbyt jaskrawe oświetlenie stanowi zagrożenie dla pracowników
powodując olśnienie, które w konsekwencji może spowodować krótkotrwałą ślepotę, a nawet
uszkodzenie siatkówki oka. Aby temu zapobiec należy stosować osłony na źródła światła
i utrzymywać właściwą jego odległość od narządu wzroku. W pomieszczeniach i miejscach
pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim natężeniu, zgodnie
z Polską Normą.

Niewłaściwe oświetlenie stanowi utrudnienie w postrzeganiu ruchomych części maszyn,

szczegółów obrabianego przedmiotu.

Nieprzestrzeganie podstawowych wymagań higienicznych może wywołać obniżenie

zdolności oka do pracy, zmęczenie wzroku, krótkowzroczność, a także czasową ślepotę.
Szyby w oknach i świetlikach powinny przepuszczać odpowiednią ilość światła, a także
powinny być wyposażone w zasłony, rolety itp. eliminujące nadmierne nasłonecznienie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Właściwe oświetlenie powinno gwarantować równomierne oświetlenie stanowiska pracy

i jego otoczenia.

Wentylacja i klimatyzacja w pomieszczeniach pracy

Proces wymiany powietrza w pomieszczeniach nazywamy wentylacją. Zadaniem

wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zużytego zanieczyszczonego procesem
produkcji i doprowadzenie powietrza świeżego o dużej zawartości tlenu. Wentylacja może
być grawitacyjna lub wymuszona urządzeniami mechanicznymi.

W pomieszczeniach, w których istnieje zagrożenie wydzielania się substancji

szkodliwych dla zdrowia należy stosować dodatkową wentylację wyciągową. Wentylacja taka
powinna być uruchamiana od środka i na zewnątrz pomieszczenia.

Powietrze w pomieszczeniach produkcyjnych powinno:

−

być wolne od przykrych zapachów,

−

mieć skład chemiczny zbliżony do składu powietrza atmosferycznego,

−

nie zawierać substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia,

−

mieć możliwie stałą temperaturę tak by pracujący nie odczuwał chłodu ani nadmiernego
ciepła.

Wentylacja może być:

−

naturalna – kanałami wentylacyjnymi,

−

mechaniczna – za pomocą wentylatorów napędzanych silnikiem elektrycznym,

Wentylacja mechaniczna uzależniona jest od rodzaju technologii produkcji i wielkości

pomieszczenia.

W zakładach produkcyjnych stosuje się wentylację ogólną i miejscową. Wentylację

ogólną stosuje się w celu wymiany powietrza w całym pomieszczeniu roboczym. Wentylację
miejscową natomiast do obsługi poszczególnych stanowisk roboczych. Dzięki niej usuwa się
zanieczyszczenia w postaci pyłów, gazów i par, powstające podczas pracy. Umieszcza się
je zwykle nad lub pod źródłem zanieczyszczenia w zależności od jego rodzaju i własności.

Klimatyzacja to zapewnienie w pomieszczeniach zamkniętych stałych odpowiednich

wartości ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu powietrza niezależnie od warunków
zewnętrznych. Każda klimatyzacja powinna być wyposażona w urządzenia do oczyszczania,
ogrzewania, chłodzenia, nawilżania, osuszania i przetłaczania powietrza a także
do samoczynnego utrzymywania jego składu. Klimatyzacja może być miejscowa lub
centralna.

W pomieszczeniach pracy, w których technologia produkcji powoduje wydzielanie się

substancji szkodliwych dla zdrowia, wymiana powietrza powinna być tak dobrana, by nie
były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powietrze doprowadzane

z zewnątrz powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Klimatyzacja

lub

wentylacja

nie

może

powodować

przeciągów,

wyziębienia

lub przegrzewania pomieszczeń pracy.

Maksymalne temperatury nawiewanego powietrza podaje Rozporządzenie Ministra pracy

i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.

W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebezpieczne pod

względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego
powietrza powinna być zgodna z przepisami o ochronie przeciwpożarowej.

Hałas w pomieszczeniach pracy

Każdy nieprzyjemny, dokuczliwy, niepożądany, a nawet szkodliwy dźwięk nazywany

jest hałasem. Natężenie dźwięku mierzy się w jednostkach dB zwanych decybelami. Narząd

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

słuchu przekazuje do kory mózgowej natężenie dźwięku w granicach od 5 dB (szmer)do 120
dB (hałas odczuwany jako ból). Silny hałas występuje między innymi w zakładach
produkujących instrumenty muzyczne. Kumulujący się w czasie hałas, może doprowadzić
u pracownika do uszkodzenia słuchu a także do częściowej lub całkowitej jego utraty.
Powoduje również zaburzenia nerwowe, komplikacje z prawidłowością przemiany materii,
zaburzenia w układzie naczyniowym oraz zagrożenie chorobą nadciśnieniową. Jego działanie
wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia sen i wypoczynek.

Ze względu na charakter oddziaływania wyróżnia się:

−

hałas uciążliwy – nie wywołujący trwałych skutków w organizmie,

−

hałas szkodliwy – wywołujący trwałe skutki lub powodujący określone skutki lub
ryzyko ich wystąpienia.
Obecnie uważa się, że hałas powyżej 85 dB powinien być uważany za szkodliwy dla

człowieka. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy określają właściwe przepisy
i Polskie Normy.

Narażenia pracownika na działanie dużego hałasu przez dłuższy czas może doprowadzić

do uszkodzenia ucha środkowego, powodując trwałą głuchotę. Tego rodzaju uszkodzenie
słuchu jest nieuleczalne. Ciągły hałas jest bardziej szkodliwy niż przerywany. Im głośniejszy
dźwięk tym krótszy powinien być czas jego trwania. Dlatego też nawet krótkotrwałe przerwy
umożliwiają procesy regeneracyjne słuchu. Szczególnie szkodliwy jest powtarzający się hałas
impulsowy. W konsekwencji narażanie pracownika na działanie dźwięków o nadmiernej
głośności powoduje zaburzenie pracy wielu narządów wewnętrznych (układ oddechowy,
układ krążenia, przewód pokarmowy). Pojawia się zmęczenie, zawroty i bóle głowy, szum
w uszach. Mogą ulec pogorszeniu funkcje narządów zmysłu, które powodują zaburzenia
widzenia, równowagi i dotyku. Praca w hałasie obniża sprawność człowieka, jego wydajność,
utrudnia skupienie i natężenie uwagi, co zwiększa ryzyko wypadków przy pracy.

Eliminacja zagrożeń spowodowanych hałasem:

−

Redukcja hałasu przez zastosowanie osłon dźwiękochłonnych.

−

Wykonanie izolacji wibroakustycznej.

−

Wydzielenie stref o nadmiernym hałasie – odgrodzenie i oznakowanie miejsc.

−

Ograniczenie czasu pracy na stanowiskach narażonych na hałas.

−

Zmiany organizacji pracy.

−

Stosowanie ochronników słuchu.

Pracodawca ma obowiązek zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami

związanymi z narażeniem na hałas poprzez stosowanie:

−

procesów technologicznych, które nie powodują nadmiernego hałasu,

−

maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas,
nie przekraczający dopuszczalnych wartości,

−

rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca
ma obowiązek zapewnić:

−

ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie
i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu
najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,

−

zaopatrzenie pracowników w indywidualne środki ochrony słuchu, dobrane do wielkości
charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,

−

ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

−

oznakowanie stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na
stopień zagrożenia oraz możliwe, ograniczenie dostępu do tych stref poprzez
ich odgrodzenie.

Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy należy
zapewnić pracownikom informację na temat:
–

wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikającego z narażenia na hałas,

–

właściwego doboru i sposobu używania indywidualnych ochron słuchu.

Wibracje

Wibracje to drgania o dużej częstotliwości. Działając przez dłuższy czas na pracownika

mogą wywoływać:

−

stany podrażnienia,

−

zdenerwowanie,

−

choroby układu krążenia,

−

choroby stawów barkowych.

Rodzaje drgań:

−

oddziaływujące ogólnie na organizm człowieka. Przekazywane są do organizmu jako
całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy.

−

oddziaływujące miejscowo. Drgania te wywołane przez narzędzia ręczne, narzędzia
o napędzie

elektrycznym,

hydraulicznym

i

pneumatycznym,

przekazywane

są do organizmu jako całości bezpośrednio przez kończyny górne.

Aby zapobiegać niekorzystnym skutkom drgań stosuje się:

−

odpowiednie fundamenty pod maszyny,

−

specjalne uchwyty w narzędziach.

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno – sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,
w jakich ta praca jest wykonywana.
Do pomieszczeń higieniczno – sanitarnych zaliczamy:

−

szatnie,

−

umywalnie,

−

pomieszczenia z natryskami,

−

pomieszczenia higieny osobistej kobiet,

−

ustępy,

−

palarnie,

−

jadalnie,

−

pomieszczenia do ogrzewania się pracowników,

−

pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej
lub ochronnej.
Jeżeli w zakładzie pracy nie ma prac brudzących i nie występują czynniki szkodliwe

dla zdrowia lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsce do spożywania
posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym
pomieszczeniu.

Szczegółowe przepisy dotyczące wymagań stawianych tym pomieszczeniom podaje

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Barwy i znaki BHP, estetyka miejsca pracy

W celu wyeliminowania wypadków przy pracy miejsca szczególnie niebezpieczne lub

ułatwiające szybką ewakuację oznaczone są odpowiednimi barwami i znakami bhp. Zarówno
barwy bezpieczeństwa jak i znaki bezpieczeństwa są znormalizowane i ujęte w Polskich
Normach. Ze względu na ich znaczną ilość poniżej zaprezentowano tylko po kilka znaków
z danej grupy.

Znaki bezpieczeństwa możemy podzielić na:

1.

Znaki ewakuacyjne

kierunek drogi ewakuacyjnej

drzwi ewakuacyjne

2.

Znaki higieny i ochrony pracy

−

znaki zakazu

ogólny

nieupoważnionym wstęp wzbroniony

zakaz przejścia

−

znaki ostrzegawcze

ogólny

przed upadkiem

przed nadmiernym hałasem

−

znaki informacyjne

pierwsza pomoc

apteczka pierwszej pomocy

telefon awaryjny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

znaki nakazu

mycia rąk

stosowania ochrony słuchu

stosowania osłony

3.

Tablice urządzeń elektrycznych

−

tablice ostrzegawcze

−

tablice zakazu

−

tablice nakazu

−

tablice informacyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.

Tablice budowlane

5.

Znaki ochrony przeciwpożarowej

zakaz gaszenia wodą

nie zastawiać

palenie tytoniu zabronione

Estetyka to zagadnienie piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii. Estetyka miejsca

pracy przesądza o jego charakterze. Odpowiednie meble, wyposażenie, a przede wszystkim
dobór barw mogą stymulować aktywność, rozpraszać nudę i monotonię, zmniejszać
zmęczenie, relaksować, wzmagać poczucie komfortu. Spełnienie potrzeb estetycznych może
w decydujący sposób poprawić warunki zdrowotne w miejscu pracy, wpłynąć na satysfakcję
i zadowolenie, zaspokoić aspiracje oraz zwiększyć motywację do działań.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co nazywamy zagrożeniem i jakie rodzaje zagrożenia oddziałują na człowieka?

2.

Jakie zagrożenia dla człowieka stwarzają obiekty techniczne?

3.

Co nazywamy pomieszczeniem pracy, miejscem pracy i stanowiskiem pracy?

4.

Jak definiujemy pomieszczenia pracy stałej i czasowej?

5.

Jakie znasz rodzaje wentylacji?

6.

Na czym polega eliminacja zagrożeń spowodowanych hałasem?

7.

Jak dzielą się znaki bezpieczeństwa?

8.

Jakie pomieszczenia zaliczamy do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych?

9.

Jakie są podstawowe wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagrożenia dla człowieka jakie stwarzają wybrane maszyny, urządzenia

i narzędzia w przemyśle wykonującym instrumenty muzyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ustalić zagrożenia dla człowieka jakie stwarzają maszyny, urządzenia i narzędzia,

2)

wypisać zagrożenia dla człowieka oraz ich przyczyny wpisując to do tabeli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Lp.

Zagrożenia

Przyczyny

3)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,

4)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

materiał przygotowany przez nauczyciela: tabela do wypełnienia przez ucznia, ilustracje
i fotografie na temat zagrożeń na stanowiskach pracy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wskazać zagrożenia spowodowane hałasem,

2)

określić skutki nadmiernego hałasu w miejscu pracy,

3)

podać sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem,

4)

wykonać pracę w grupie,

5)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,

6)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

materiał przygotowany przez nauczyciela, tabele,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia: miejsce pracy, stanowisko pracy?

2)

wyjaśnić co to jest zagrożenie?

3)

wymienić zagrożenia oddziaływujące na człowieka?

4)

wymienić zagrożenia stwarzane przez obiekty techniczne?

5)

podać sposoby eliminacji zagrożeń występujących na stanowisku

pracy?

6)

rozróżnić podstawowe znaki bezpieczeństwa?

7)

wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające wymagania

dotyczące:

budynków,

pomieszczeń

do

pracy,

dróg

komunikacyjnych i transportowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.3.

Ochrona przeciwpożarowa oraz postępowania w razie
pożaru

4.3.1.

Materiał nauczania

Zagrożeniem pożarowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają

sprzyjające warunki do powstania pożaru i jego rozprzestrzeniania się, a także tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagrażających życiu ludzi i zwierząt.

Proces palenia może powstać tylko wtedy, kiedy wystąpią równocześnie trzy czynniki:

materiał palny, tlen oraz źródło ciepła.

Pożar powstaje wówczas, gdy temperatura źródła ciepła przekracza temperaturę

zapalenia się materiału palnego, a ciepło to oddziałuje bezpośrednio na materiał palny.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożaru są:

−

zły stan urządzeń elektrycznych, ogrzewczych i mechanicznych oraz nieprawidłowe ich
używanie,

−

wady procesu technologicznego (np. stosowanie technologii wymagającej wysokiej
temperatury, takich jak spawanie),

−

brak porządku i czystości,

−

nieostrożność osób,

−

samozapalenie,

−

podpalenie umyślne.
Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę

ż

ycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed pożarem.

Obowiązek ochrony przeciwpożarowej zakładu pracy spoczywa na pracodawcy, który

w związku z tym powinien:
1)

przestrzegać

przeciwpożarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych;

2)

zapewnić siły i środki potrzebne do gaszenia pożaru w razie jego wybuchu poprzez:
a)

odpowiednie przeszkolenie personelu w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

b)

wyposażenie pomieszczeń, obiektów i sąsiadującego z nimi terenu w wymagany
przepisami sprzęt ratowniczy i środki gaśnicze,

c)

wyposażenie zakładu w odpowiedni system alarmowy;

3)

opracować warunki bezpiecznej ewakuacji podczas pożaru przez odpowiednie
wytyczenie i utrzymywanie dróg ewakuacyjnych oraz ich czytelne oznakowanie.

Do obowiązków pracowników należy:

1)

udział w szkoleniach przeciwpożarowych,

2)

znajomość rozmieszczenia i sposobu użytkowania zakładowego sprzętu ratowniczego
i środków gaśniczych,

3)

przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego podczas eksploatacji
urządzeń technologicznych i socjalnych,

4)

czynny udział w akcjach gaśniczych, ewakuacyjnych i ratowniczych w przypadku
powstania pożaru,

5)

powiadamianie przełożonych o wszelkich zauważonych zagrożeniach pożarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Środki ochrony przeciwpożarowej:

a) obrona bierna (profilaktyka):

−

przestrzeganie

zakazu

używania

otwartego

ognia

i

palenie

tytoniu

w pomieszczeniach zagrożonych,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w należytym stanie,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,

−

zapewnienie ochrony odgromowej (uziomy),

−

przeszkolenie pracowników,

−

opracowanie

instrukcji

ochrony

przeciwpożarowej

i zapoznanie

z nimi

zainteresowanych osób,

−

wyposażenie obiektów na placu budowy w sprzęt gaśniczy.

b) obrona czynna (stosowana w przypadku bezpośredniego zagrożenia):

−

wykorzystanie urządzeń i środków gaśniczych,

−

skuteczne alarmowanie ludzi i zapewnienie dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,

−

ewakuacja ludzi w razie pożaru,

−

dojazd wozów strażackich i dostęp do hydrantów.

Rys. 1.

Ochrona przeciwpożarowa [3, s. 117]

Przy zwalczaniu pożaru należy:

−

nacisnąć ręczny sygnalizator pożaru,

−

zaalarmować straż pożarną,

−

powiadomić użytkownika o pożarze,

−

w miarę możliwości odłączyć palące się urządzenia – wyłączyć napięcie,
UWAGA! Urządzenia wysokiego napięcia mogą odłączać tylko osoby upoważnione

−

zamknąć klapy przeciwpożarowe instalacji wentylacyjnej,

−

w miarę możliwości chronić przed środkami gaśniczymi te części urządzenia, których
nie objął pożar,

−

w czasie rozpoznawania sytuacji przed działaniami ratowniczo-gaśniczymi podczas
pożaru urządzeń elektrycznych należy zachować minimalne odstępy od części płonącej:

–

5 m – przy niskim napięciu,

–

10 m – przy wysokim napięciu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Podczas gaszenia pożaru sprzętem podręcznym należy:

−

uwzględnić jego przeznaczenie,

−

zachować minimalny odstęp 1 m od płonących miejsc, jeżeli używa się środków
gaśniczych zawierających dwutlenek węgla, a napięcie nie przekracza 1000 V.

Zasady postępowania podczas pożaru:

−

należy zachować spokój,

−

natychmiast zgłosić pożar, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach pożaru,

−

ostrzec innych pracowników przed pożarem,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne.

−

natychmiast opuścić obszary zagrożone klatkami schodowymi lub oznakowanymi
drogami ewakuacyjnymi i pożarowymi,

−

nie należy używać wind,

−

należy poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

ratowanie życia ludzi ma pierwszeństwo przed gaszeniem pożaru,

−

nie

narażając

własnego

bezpieczeństwa,

uczestniczyć

w

działaniach

ratowniczo-gaśniczych aż do czasu przybycia straży pożarnej,

−

osoby palące się należy okryć i zawinąć w koce gaśnicze, płaszcze, a w razie
konieczności gaszenia ognia – obracać osobę poszkodowaną,

−

nigdy nie wolno gasić płonącego tłuszczu wodą,

−

z chwilą przybycia straży pożarnej udzielić dowódcy sekcji stosownych informacji,
przekazać plan budynku, dróg ewakuacyjnych i ratunkowych, a także właściwe klucze.

Tabela 1. Symbole przeciwpożarowe [9, s. 1084]

Znak

Znak ten jest stosowany na
drzwiach szafki hydrantowej.

Znak

ten

jest

stosowany

do uniknięcia

podawania

zestawów

indywidualnych

znaków określających sprzęt
pożarniczy.

Znak wskazujący na usytuowanie
gaśnicy.

Stosowany

do

wskazania

przycisku

pożarowego

lub

ręcznego sterowania urządzeń
gaśniczych

(stałego

urządzenia gaśniczego).

Znak

wskazujący

usytuowanie

dostępnego telefonu przeznaczonego
dla ostrzeżenia w przypadku pożaru.

Może być stosowany samodzielnie
lub łącznie ze znakiem „uruchamianie
ręczne”, jeśli przycisk pożarowy
uruchamia

alarm

dźwiękowy

odbierany bezpośrednio przez osoby
znajdujące się w obszarze zagrożenia.

Do stosowania wyłącznie

ze znakami wskazującymi sprzęt
pożarniczy

lub

urządzenia

sygnalizacji

pożarowej

dla

wskazania kierunków do miejsca
rozmieszenia sprzętu pożarniczego
lub urządzenia ostrzegającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Zasady postępowania w czasie gaszenia pożaru:

−

odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

gaśnice uruchamiać dopiero przy źródle pożaru,

−

ustawić się tyłem do kierunku wiatru (w miarę możliwości),

−

zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi; najpierw ostrożnie, tworząc
wąska szczelinę uchylić drzwi chowając się jednocześnie za ich ościeżnicą lub wpuścić
przez szczelinę krótki strumień środka gaśniczego; następnie otworzyć drzwi i rozpocząć
gaszenie pożaru,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu
do tyłu,

−

w przypadku pożaru silników pojazdów mechanicznych nie wolno kierować strumienia
ś

rodka gaśniczego na zamknięto pokrywę silnika, lecz gasić ogień przez otwory

chłodzące lub od spodu silnika,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko pożaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania:
a)

gaśnice wodne stosować wyłącznie do gaszenia pożaru przy napięciu nie większym
niż 1000 V zachowując minimalny odstęp 3,0 m,

b)

jeżeli środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla, to minimalny odstęp przy gaszeniu
pożaru instalacji elektrycznej pod napięciem nie przekraczającym 1000 V wynosi
1 m.

Tabela 2. Symbole ewakuacyjne [9, s. 1085]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi,

które

są

wyjściami ewakuacyjnymi (drzwi
lewe).

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi,

które

są

wyjściami

ewakuacyjnymi

(drzwi prawe).

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej

do

wyjścia;

może

kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w dół lub w górę.

Strzałka długa do samodzielnego
stosowania.

Znak stosowany do oznakowania
wyjść używanych w przypadku
zagrożenia.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej

do

wyjścia

schodami w górę (na prawo).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej

do

wyjścia

schodami w dół (na lewo).

Zagrożenie powstające podczas pożaru:

−

brak tlenu,

−

wysoka temperatura,

−

gęsty dym utrudniający widoczność,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

ż

rące, drażniące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, gazy nitrozowe,

amoniak, wodorotlenek, żrące lub powodujące korozję opary kwasów, powstające
w czasie spalania tworzyw sztucznych).
Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany

ręcznie, służący do zwalczania pożaru w zarodku. Należą do niego gaśnice – przenośna:
wodna, pianowa, proszkowa i śniegowa, oraz agregaty: pianowy i proszkowy.

Oznaczenie, rodzaje gaśnic oraz ich możliwości wykorzystania:

1)

„A” – gaśnice pianowe, gaśnice płynowe, gaśnice proszkowe ABC, wykorzystywane do
gaszenia ciał stałych pochodzenia organicznego (np. drewno, papier, węgiel) nie
będących pod napięciem;

2)

„B” – gaśnice proszkowe ABC, gaśnice proszkowe BC, gaśnice śniegowe,
wykorzystywane do gaszenia cieczy palnych i substancji topiących się pod wpływem
ciepła (np. benzyna, oleje, smoła);

3)

„C” – gaśnice proszkowe ABC, gaśnice proszkowe BC, wykorzystywane do gaszenia
gazów (np. acetylen, metan, wodór, propan)

4)

„D” – gaśnice proszkowe, z proszkiem gaszącym metal, wykorzystywane do gaszenia
metali lekkich (np. aluminium, sód, potas, magnez);

5)

„E” – gaśnice śniegowe, gaśnice proszkowe, wykorzystywane do gaszenia pożarów
grupy ABC i pojazdów samochodowych, lecz w obrębie urządzeń elektrycznych pod
napięciem.
Zasady gaszenia ognia za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego:

−

ogień należy gasić w kierunku wiatru (z wiatrem),

−

palące się powierzchnie należy gasić rozpoczynając od brzegu,

−

pożary substancji kapiących i płynących należy gasić strumieniem skierowanym od dołu
do góry,

−

pożary ścian należy gasić strumieniem skierowanym od dołu do góry,

−

należy stosować jednocześnie wystarczającą liczbę gaśnic, nigdy jedna po drugiej,

−

należy zwrócić uwagę na możliwość ponownego rozpalenia się ognia,

−

nie wolno wieszać gaśnic po ich użyciu na stałe miejsce. Najpierw należy ponownie
je napełnić.

Gaśnica wodno – pianowa jest to zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny

roztwór środka pianotwórczego oraz zbiornik z gazem napędowym zaopatrzony w zbijak,
wężyk zakończony prądowniczką zamykaną. Po dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru
zrywamy plombę zabezpieczającą, wciskamy zbijak (gaz napędzający wypełnia zbiornik
gaśnicy), kierujemy strumień piany w ognisko pożaru. Działanie gaśnicy można w każdej
chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

Gaśnica proszkowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dźwignię

uruchamiającą zawór lub zbijak naboju z gazem napędowym. Środek gaśniczy (proszek)
wyrzucany jest przez dyszę lub wężyk zakończony prądowniczką przy pomocy gazu
obojętnego (azot lub dwutlenek węgla). Po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy
plombę i zawleczkę blokującą, uruchamiamy dźwignie lub zbijak i kierujemy strumień
proszku w ognisko pożaru. Działanie gaśnicy można w każdej chwili przerwać przez
zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Gaśnica śniegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawór i wężyk

zakończony dyszą wylotową lub w gaśnicach mniejszych króćcem obrotowym z dyszą.
Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony dwutlenek węgla, który po uruchomieniu pod
własnym ciśnieniem wydostaje się na zewnątrz oziębiając się do temperatury ok. – 80

O

C.

Po dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą uruchamiamy
zawór i kierujemy strumień dwutlenku węgla na ognisko pożaru. Działanie gaśnicze można
w każdej chwili przerwać zamykając zawór.
Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji
pionowej.
Należy pamiętać o tym że:

−

w czasie działania gaśnicy trzymać ją tylko za uchwyty,

−

nie wolno używać tych gaśnic do gaszenia ludzi.

Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókna szklanego)

o powierzchni około 2 m

2

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia

pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
Sposób użycia:

−

wyjąć koc z futerału, rozłożyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot,

−

w przypadku gaszenia ludzi należy osobę przewrócić i przykryć ją szczelnie kocem,

−

koce gaśnicze można wykorzystywać do przenoszenia ewakuowanego mienia.

Hydranty – służą do poboru wody do celów gaśniczych. Instaluje się je w miejscach

łatwo dostępnych: w korytarzach, na klatkach schodowych, przy wyjściu z budynku.
Najczęściej są zasilane wodą o tak wysokim ciśnieniu, aby pożar można było gasić
bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.

Sposób postępowania na wypadek pożaru

Alarmowanie wewnętrzne
Każdy pracownik który zauważy pożar w obiekcie zobowiązany jest:

−

powiadomić bezpośredniego przełożonego,

−

powiadomić osoby bezpośrednio zagrożone i przystąpić do akcji ratowniczej
lub ewakuacji.

Alarmowanie zewnętrzne
Dozorca lub osoba z Kierownictwa w przypadku otrzymania informacji o pożarze

zobowiązani są:

−

powiadomić Państwową Straż Pożarną – tel. alarmowy – 998

−

powiadomić właściciela obiektu tel.:.

−

zachować spokój i przystąpić do organizacji akcji ratowniczo gaśniczej.

−

po uzyskaniu telefonicznego połączenia ze strażą pożarną 998, wyraźnie podać:
a)

gdzie się pali: dokładny adres, nazwę instytucji, piętro,

b)

co się pali: np. hala produkcyjna,

c)

czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego,

d)

numer telefonu, z którego się alarmuje oraz swoje nazwisko i imię,

e)

po otrzymaniu odpowiedzi, że zgłoszenie zostało przyjęte, odłożyć słuchawkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Telefony alarmowe
W razie potrzeby, np. nieszczęśliwy wypadek, pożar, itp. należy poinformować:
Pogotowie Ratunkowe – tel. 999
Państwowa Straż Pożarna – tel.998
Policja – tel. 997
Ogólny numer ratunkowy – tel.112
Akcja ratowniczo – gaśnicza

Równocześnie z alarmowaniem straży pożarnej należy przystąpić do akcji ratowniczo –

gaśniczej przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń pożarniczych. Do czasu
przybycia straży pożarnej kierownictwo akcją obejmuje: dyrektor, osoba z kierownictwa,
a w dni wolne od pracy lub porze nocnej dozorca. Każdy przystępujący do akcji ratowniczo –
gaśniczej powinien:

−

w pierwszej kolejności ratować zagrożone życie ludzkie,

−

wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych pożarem,

−

do gaszenia wewnętrznych instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem
stosować gaśnice proszkowe i na dwutlenek węgla, (w żadnym przypadku nie używać
wody)

−

usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności cenne dokumenty,
urządzenia komputerowe, bazy danych, archiwa itp.,

−

nie otwierać bez koniecznej potrzeby drzwi i okien do pomieszczeń, w których powstał
pożar, ponieważ dopływ powietrza sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia,

−

szybko i prawidłowo użyć podręcznego sprzętu gaśniczego co umożliwi ugaszenie
pożaru w zarodku.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Czym się zajmuje ochrona przeciwpożarowa w zakładzie pracy?

2.

Jakie są ważniejsze przyczyny i źródła pożarów w zakładzie pracy?

3.

Na czym polega ochrona przeciwpożarowa bierna i czynna?

4.

Jakie czynności mogą doprowadzić do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru?

5.

Na czym polega alarmowanie wewnętrzne?

6.

Na czym polega alarmowanie zewnętrzne?

7.

Jaka jest kolejność czynności podczas alarmowania straży pożarnej?

8.

Kogo oprócz straży pożarnej informujemy o wybuchu pożaru ?

9.

Kto obejmuje kierownictwo akcją do czasu przybycia straży pożarnej?

10.

Jakie są rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego?

11.

Jakie jest przeznaczenie podręcznego sprzętu gaśniczego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zauważyłeś pożar, zaalarmuj Straż Pożarną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją postępowania na wypadek powstania pożaru,

2)

wykonać czynności krok po kroku, w taki sposób jak zapisane są one w instrukcji,

3)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru,

−

stanowisko z aparatem telefonicznym,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Ugaś zarzewie pożaru pojemnika z klejem znajdującego się w pomieszczeniu roboczym,

wykorzystując do tego celu koc gaśniczy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego – koc
gaśniczy,

2)

pobrać odpowiedni do ćwiczenia sprzęt,

3)

wyjąć koc z futerału,

4)

rozłożyć koc,

5)

szczelnie przykryć palący się pojemnik,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru,

−

koc gaśniczy, pojemnik 10 litrowy (do symulacji pożaru),

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dobierz sprzęt gaśniczy do ugaszenia pożaru w magazynie. Pożar obejmuje miejsce

składowania drewna do produkcji instrumentów muzycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego,

2)

wybrać odpowiedni sprzęt gaśniczy do wykonania ćwiczenia,

3)

uzasadnić wybór sprzętu,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręczny sprzęt gaśniczy będący na wyposażeniu pracowni,

−

film dydaktyczny dotyczący zagrożeń pożarowych i zachowania się pracowników
w przypadku powstania pożaru,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić źródła i przyczyny pożarów w zakładach pracy ?

2)

opisać bierną ochronę przeciwpożarową ?

3)

opisać czynną ochronę przeciwpożarową?

4)

zareagować w przypadku pożaru zgodnie z instrukcją postępowania
na wypadek powstania pożaru?

5)

wymienić podstawowe elementy akcji ratowniczo-gaśniczej?

6)

wymienić podstawowe rodzaje sprzętu gaśniczego?

7)

dobrać sprzęt gaśniczy w zależności od materiału objętego pożarem?

8)

zastosować podręczny sprzęt gaśniczy do gaszenia pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.4.

Sposób postępowania w razie wypadku. Organizacja
i udzielanie pierwszej pomocy

4.4.1. Materiał nauczania

Pierwsza pomoc to szybkie, zorganizowane działanie. Prowadzona jest ona przez osobę

lub osoby znajdujące się w pobliżu nieszczęśliwego wypadku. Prawidłowo udzielana
pierwsza pomoc ma bardzo często decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia,
często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Do czasu przybycia fachowej pomocy akcją
ratowniczą powinna kierować jedna osoba. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na miejscu
wypadku, dlatego też w każdej komórce organizacyjnej zakładu pracy, gdzie prowadzona jest
praca zbiorowa, powinna znajdować się dobrze zaopatrzona apteczka.

Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy

Podejmujący udzielanie pierwszej pomocy powinien postępować w następujący sposób:

−

opanować sytuację oraz dokonać ogólnej oceny zdarzenia i wybrać sposób działania,

−

jak najszybciej przerwać działanie czynnika szkodliwego dla poszkodowanego,

−

ocenić stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego przez: sprawdzenie tętna, oddechu
i drożności dróg oddechowych, ocenę stanu przytomności, ustalenie rodzaju doznanego
urazu,

−

zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego
zagrożenia np.: wynieść poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych,
zabezpieczyć przed upadkiem z wysokości,

−

poszkodowanego z widocznymi obrażeniami czaszki lub klatki piersiowej ułożyć
w pozycji poziomej z lekko uniesioną głową i tułowiem ku górze,

−

w przypadku gdy poszkodowany ma wymioty jego głowę należy przechylić lekko
na bok,

−

nie podawać płynów nieprzytomnym lub takim, u których widoczne są uszkodzenia
narządów pokarmowych, można jedynie lekko zwilżyć wargi,

−

w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha, bezzwłocznie przystąpić do stosowania
sztucznego oddychania,

−

wezwać pomoc lekarską dzwoniąc na numer telefonu 999,

−

zorganizować transport poszkodowanego, jeżeli nie ma możliwości szybkiego dotarcia
lekarza na miejsce zdarzenia.

Po wykonaniu czynności doraźnych, czyli: zabezpieczeniu miejsca wypadku, dokonaniu

segregacji rannych, ewentualnej ewakuacji z zagrożonego miejsca należy działać według
przedstawionych poniżej schematów biorąc pod uwagę stan świadomości poszkodowanego.

Schemat 1 – poszkodowany przytomny:

−

zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne
niebezpieczeństwo,

−

dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie
potrzebna,

−

rozpocznij akcję udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju obrażeń,

−

regularnie dokonuj oceny stanu poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Schemat 2 – poszkodowany nie reaguje:

−

głośno zawołaj o pomoc,

−

odwróć poszkodowanego na plecy, a następnie udrożnij drogi oddechowe, wykonując
odgięcie głowy i uniesienie żuchwy: umieść jedną rękę na czole poszkodowanego
i delikatnie odegnij jego głowę do tyłu, pozostawiając wolny kciuk i palec wskazujący
tak, aby zatkać nimi nos jeżeli potrzebne będą oddechy ratunkowe, opuszki palców
drugiej ręki umieść na żuchwie poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia
dróg oddechowych,

−

utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń,
czy występuje prawidłowy oddech,

−

oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej, i nasłuchuj przy ustach poszkodowanego
szmerów oddechowych, staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku,

Jeżeli oddech jest prawidłowy:

−

ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej,

−

wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc (wezwij pogotowie),

−

regularnie oceniaj oddech.

Jeżeli jego oddech nie jest prawidłowy:

−

wyślij kogoś po pomoc,

−

jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij pogotowie,

−

wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniższym opisem:

−

uklęknij obok poszkodowanego, ułóż nadgarstek jednej ręki na środku mostka
poszkodowanego, ułóż nadgarstek drugiej ręki na pierwszym, spleć palce obu dłoni
i upewnij się, że nie będziesz wywierać nacisku na żebra poszkodowanego nie uciskaj
nadbrzusza ani dolnej części mostka, pochyl się nad poszkodowanym, wyprostowane
ramiona ustaw prostopadle do mostka i uciskaj na głębokość 4–5 cm, po każdym
uciśnięciu

zwolnij

nacisk

na

klatkę

piersiową,

nie

odrywając

dłoni

od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/min (nieco mniej niż
2 uciśnięcia/s), okres uciskania i zwalniania nacisku (relaksacji) mostka powinien być
taki sam.

−

połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi: po wykonaniu 30 uciśnięć
klatki piersiowej udrożnij drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc żuchwę:
a)

zaciśnij skrzydełka nosa, używając palca wskazującego i kciuka ręki umieszczonej
na czole poszkodowanego,

b)

pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie utrzymując uniesienie żuchwy,

c)

weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami,
upewniając się, że nie ma przecieku powietrza,

d)

wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sekundę (tak
jak

e)

przy normalnym oddychaniu), obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się
unosi; taki oddech ratowniczy jest efektywny, utrzymując odgięcie głowy
i uniesienie żuchwy, odsuń swoje usta od ust poszkodowanego i obserwuj czy
podczas wydechu opada jego klatka piersiowa,

f)

jeszcze raz nabierz powietrza i wdmuchnij do ust poszkodowanego, dążąc do
wykonania dwóch skutecznych oddechów ratowniczych, następnie ponownie ułóż
ręce w prawidłowej pozycji na mostku i wykonaj kolejnych 30 uciśnięć klatki
piersiowej,

g)

kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30: 2,

h)

przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko, gdy
zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Pierwsza pomoc – sposób postępowania

Omdlenia

−

chorego przenieść na świeże powietrze lub do dobrze wietrzonego pomieszczenia
i ułożyć poziomo,

−

rozluźnić wszystkie uciskające części odzieży,

−

twarz i okolice serca natrzeć zimną wodą,

−

do wąchania podać amoniak,

−

gdy to nie skutkuje stosować sztuczne oddychanie.
W przypadku bladości głowę chorego ułożyć niżej niż tułów a w przypadku

zaczerwienienia głowę umieść do góry.

Zranienia

−

natychmiast zatrzymać krwawienie,

−

nie usuwać z rany widocznych ciał obcych,

−

zabezpieczyć rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu
4 do 5 cm począwszy od brzegów na zewnątrz, głębokich ran nie należy przemywać
tylko pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować,

−

w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej,

−

przykryć zranione miejsce wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę,

−

umocować opatrunek bandażem, przylepcem lub chustą trójkątną,

−

wszystkich chorych z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast
do szpitala.

Krwotoki

−

zastosować ucisk palcami krwawiącego naczynia, przy czym:
a)

tętnice przyciskać do kości powyżej miejsca zranienia, w przypadku tętnicy szyjnej
i skroniowej poniżej miejsca zranienia,

b)

żyły przyciska się zawsze poniżej rany,

c)

przy krwotoku z rany kończyny, kończynę unieść do góry,

−

założyć opatrunek uciskowy.

Złamania

−

założyć jałowy opatrunek na ranę w przypadku złamania otwartego,

−

unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących
ze sobą stawów,

−

przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber chorego przewieźć lub przenieść
w pozycji siedzącej,

−

przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa chorego przenieść lub przewieźć w pozycji
leżącej,

−

przy złamaniu kręgosłupa chorego należy ułożyć na twardym równym podłożu,

−

podać środki przeciwbólowe.

Zwichnięcia

−

przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw,

−

unieruchomić staw,

−

podać środki przeciwbólowe,

−

przewieźć chorego do lekarza – przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego
i skokowego w pozycji leżącej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Oparzenia

−

przerwać kontakt z czynnikami parzącymi,

−

zmniejszyć ból poprzez polewanie czystą wodę rany przez kilkanaście minut

−

podać środki przeciwbólowe,

−

w przypadku oparzenia środkami chemicznymi, miejsca oparzone zmyć pod silnym
strumieniem zimnej wody,

−

zapewnić poszkodowanemu szybką opiekę lekarza.

Zatrucia chemiczne drogą oddechową:

−

zdjąć odzież z poszkodowanego w przypadku zanieczyszczenia jej środkami
chemicznymi,

−

zapewnić poszkodowanemu bezwzględny spokój,

−

zabezpieczyć poszkodowanego przed utratą ciepła poprzez okrycie go np. kocem,

−

sprawdzić oddech i akcję serca,

−

w przypadku braku udrożnić drogi oddechowe, rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż
serca,

−

jeśli występują drgawki zabezpieczyć poszkodowanego przed przygryzieniem języka
(włożyć do ust kawałek drewna).

Zatrucia chemiczne drogą pokarmową:

−

usunąć trucizny z żołądka poprzez spowodowanie wymiotów,

−

po ustąpieniu wymiotów podać odtrutkę w postaci czystej wody, zawiesiny węgla
aktywnego lub wodnego roztworu białka kurzego jajka,

−

ponownie spowodować wymioty.

Zatrucia chemiczne przez skórę:

−

rozebrać zatrutego z zanieczyszczonej odzieży,

−

zmyć skórę strumieniem wody, pamiętając aby woda z trucizną nie skażała czystych
części ciała.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku powinno być zabezpieczone przed wstępem osób niepowołanych,

uruchomieniem bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały
wstrzymane w związku z wypadkiem, a także przed dokonywaniem zmian położenia maszyn
i innych urządzeń technicznych oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub
pozwalają odtworzyć jego okoliczności i przyczyny.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie innych

zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem
pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba,
szkicu lub fotografii miejsca wypadku. Po wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym,
zgoda ta może być wyrażona po stosownych ustaleniach z właściwym inspektorem pracy
i prokuratorem.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez zgody pracodawcy jest dopuszczalne, jeżeli

zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo w celu zapobieżenia grożącemu
niebezpieczeństwu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie przedsięwzięcia powinien podjąć udzielający pierwszej pomocy?

2.

W jaki sposób należy wykonać sztuczne oddychanie?

3.

Jak wykonuje się pośredni masaż serca?

4.

W jaki sposób należy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
przytomny?

5.

W jaki sposób należy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
nieprzytomny?

6.

Jak udzielamy pierwszej pomocy przy omdleniach, zranieniach, krwotokach, złamaniach,
zwichnięciach, oparzeniach i zatruciach chemicznych?

7.

Jak postępujemy przy zatruciach chemicznych?

8.

Jak należy zabezpieczyć miejsce wypadku?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z tokiem postępowania podczas wykonywania sztucznego oddychania
i masażu serca,

2)

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

3)

zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,

4)

wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas
wykonywania sztucznego oddychania i masażu serca,

5)

zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,

6)

ułożyć folię termoizolacyjną srebrną stroną do ciała poszkodowanego,

7)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

materac gimnastyczny,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

manekin – fantom,

−

folia termoizolacyjna,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przedstaw sposób postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu

w wypadku, u którego wystąpiło otwarte złamanie kości przedramienia, poszkodowany jest
przytomny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z tokiem postępowania podczas opatrywania złamań otwartych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

2)

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

3)

zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,

4)

wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas opatrywania
złamań otwartych,

5)

zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rękawiczki gumowe,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

miejsce do umieszczenia poszkodowanego,

−

manekin do symulacji opatrywania ran.

Ćwiczenie 3

Pracownik obsługujący szlifierkę do drewna na skutek uszkodzonego przewodu

elektrycznego doznał porażenia prądem. Przedstaw przebieg akcji ratunkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją bhp przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym oraz
udzielaniu pierwszej pomocy,

2)

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

3)

zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,

4)

uwolnić porażonego spod napięcia,

5)

rozpoznać stan poszkodowanego,

6)

rozpocząć akcję ratowniczą,

7)

wykonać czynności krok po kroku, działać szybko, sprawnie bez paniki,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szlifierka do drewna,

−

narzędzia z izolowanymi rękojeściami,

−

materiały izolacyjne: suche drewno, tekstylia, tworzywo sztuczne, itp.,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

materac gimnastyczny,

−

manekin,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

udzielić pierwszej pomocy przy omdleniu?

2)

udzielić pierwszej pomocy przy zranieniu?

3)

udzielić pierwszej pomocy przy krwotoku?

4)

udzielić pierwszej pomocy przy złamaniu?

5)

udzielić pierwszej pomocy przy zwichnięciu?

6)

udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniu?

7)

udzielić pierwszej pomocy przy zatruciu chemicznym?

8)

wykonać sztuczne oddychanie?

9)

wykonać pośredni masaż serca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

4.5.

Podstawy ergonomii, ocena stanowisk roboczych pod
względem bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy

4.5.1. Materiał nauczania

Ergonomia (z greckiego: ergon – praca; nomos – prawo, zasada) jest dziedziną wiedzy

zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi, stanowisk
roboczych i fizycznego środowiska pracy do psychofizycznych cech, możliwości i potrzeb
człowieka. Ergonomia w odróżnieniu od ochrony pracy i bezpieczeństwa pracy zajmuje się
nie tylko zabezpieczeniem pracownika przed chorobami zawodowymi i wypadkami, lecz
także przed uciążliwościami oraz przemijającymi zaburzeniami w pracy niektórych narządów
człowieka.

Higiena pracy jest to działanie zmierzające do uchronienia pracownika od utraty zdrowia,

co może nastąpić w wyniku oddziaływania różnych czynników związanych z charakterem
pracy oraz materialnym i społecznym środowiskiem pracy.

Z uwagi na moment podejmowania działań możemy stosować ergonomię korekcyjną

lub koncepcyjną.

Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących maszyn, urządzeń, stanowisk

pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników
oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie
istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy. Zadaniem ergonomii
korekcyjnej jest poprawa stanu już istniejącego.

Ergonomia koncepcyjna stosowana jest w fazie projektowania narzędzi, urządzeń,

maszyn, stanowisk pracy, budynków, warunków pracy w celu zapewnienia dostosowania tych
elementów do fizjologicznych, psychicznych i społecznych potrzeb człowieka. Zadaniem
ergonomii koncepcyjnej jest zastosowanie wytycznych ergonomicznych w trakcie procesu
projektowania.

Ergonomia jest typową gałęzią wiedzy interdyscyplinarnej, łączy, bowiem elementy nauk

o człowieku oraz nauk techniczno – organizacyjnych takich jak: fizjologia pracy, medycyna
pracy, socjologia pracy, psychologia pracy, organizacja pracy, pedagogika pracy,
antropologia, urbanistyka, inżynieria budownictwa, inżynieria transportu, inżynieria maszyn,
technologia, ochrona środowiska, estetyka, bionika, prawo.

Dostosowanie stanowiska pracy do cech psychofizycznych pracownika wymaga analizy

między innymi następujących elementów:

−−−−

przestrzeni pracy, która powinna zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp do maszyny,
materiałów i narzędzi oraz takie rozmieszczenie materiałów i narzędzi, aby zapewnić ustaloną
kolejność ruchów,

−−−−

pozycji przy pracy, zajmowanej podczas wykonywania różnych czynności zawodowych,
która powinna w jak najmniejszym stopniu powodować obciążenie statyczne mięśni,

−−−−

siedzisk i mebli profesjonalnych, które powinny zapewniać prawidłową pozycję ciała przy pracy
w pozycji siedzącej,

−−−−

aktywności ruchowej, ograniczonej przez zastosowanie maszyn wyręczających człowieka nie
tylko przy ciężkiej pracy fizycznej, ale także przy pracach wymagających niewielkiego wysiłku
fizycznego co w efekcie prowadzi do zagrożenia zdrowia pracownika,

−−−−

monotonii i monotypii pracy, ograniczającej naturalną mięśniową ruchliwość człowieka przy
jednoczesnym jednostronnym obciążeniu niektórych grup mięśni,

−−−−

wpływu czynników środowiska pracy (hałasu, oświetlenia i rożnego rodzaju promieniowania,
zapylenia powietrza, mikroklimatu).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Ergonomia postawy przy pracy

Rys. 2. Organizacja stanowiska pracy człowieka w pozycji stojącej (mężczyzny) – według Stiera [6 s. 122].

A – poziom urządzeń kontrolno – pomiarowych, które należy obserwować, B – wysokość, na jakiej
powinny znajdować się narzędzia podczas pracy maszyny, C – wysokość wykonywania prac ręcznych
bez potrzeby dokładnej kontroli wzrokowej, ze swobodą ruchu, D – poziom wykonywania pracy przy
manipulowaniu ciężkimi przedmiotami

Zasadniczymi postawami ciała przy pracy są postawy: stojąca. i siedząca. Najkorzystniejsze,

szczególnie gdy praca charakteryzuje się małą ruchliwością, jest takie zaprojektowanie stanowiska
i procesu pracy, aby pracownik mógł przyjmować pozycję naprzemienną: siedząco – stojącą,

Na wielkość obciążenia człowieka przy podnoszeniu ciężarów ma wpływ nie tylko masa

podnoszonego przedmiotu, ale także pozycja ciała przyjmowana podczas tej czynności
(rys. 3, 4,5, 6).

a)

b)

Rys. 3. Sposoby dźwigania a) – niewłaściwe trzymanie przedmiotu prowadzi do zwiększenia

statycznego obciążenia mięśniowego obu ramion. b) – właściwy sposób dźwigania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

a)

b)

c)

Rys. 4.

Właściwe dźwiganie zapobiega wypadkom uszkodzenia kręgosłupa w pracy. a) dźwiganie
przedmiotu o masie 25 kg przy wyprostowanych kolanach obciąża kręgosłup 550 kg;
b) – przedmiot umieszczony nieco bliżej stóp w przysiadzie obciąża kręgosłup 300 kg;
c) właściwa pozycja przy dźwiganiu tego ciężaru obciąża kręgosłup tylko 150 kg

Stanowiska pracy w pozycji siedzącej

Pozycja siedząca jest zalecana na stanowiskach, na których praca stawia niewielkie

wymagania siłowe, gdzie nie jest konieczne przemieszczanie się pracownika, natomiast
wymagana jest znaczna precyzja ruchów o optymalnym zasięgu. Typowymi stanowiskami pracy
w tej pozycji są stanowiska montażu ręcznego, stanowiska operatorów maszyn (operator dźwigu,
operator suwnicy, kierowcy pojazdów), dyspozytorzy, stanowiska pracy umysłowej i biurowej.

Pozycja siedząca jest najmniej męczącą, z którą wiąże się jeden z najmniejszych kosztów

energetycznych pracy ale wiąże się z nią kilka istotnych uciążliwości:

−−−−

mięśnie utrzymujące pozycję ciała są poddane obciążeniu statycznemu (obciążenie uznane
za szczególnie niekorzystne),

−−−−

monotypowość ruchów i czynności,

−−−−

obciążenie wzroku,

−−−−

stres psychospołeczny.
Obciążenia i uciążliwości spowodowane przyjmowaniem pozycji siedzącej stanowią przyczynę

szeregu dolegliwości zdrowotnych i schorzeń takich jak:

−−−−

bóle mięśni obciążonych czynnościami zawodowymi lub utrzymywaniem pozycji ciała,

−−−−

ograniczenia ruchowe wywołane sztywnieniem mięśni i bólami,

−−−−

zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa,

−−−−

drętwienie, mrowienie i bóle nóg związane z zaburzeniami krążenia krwi w naczyniach

krwionośnych podudzi,

−−−−

zmęczenie wzroku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Rys. 5. Nieprawidłowe dźwiganie ciężaru może

doprowadzić

do

szkodzenia

wiązadeł

kręgosłupa i tzw. jądra galaretowatego,
znajdującego

się

między

kręgami.

Uszkodzenie wiązadeł i galaretowatego
jądra

nastąpiło

w

przestrzeni

międzykręgowej „Z”

Rys. 6. Prawidłowe, doraźne podnoszenie przedmiotu

o masie nie większej niż 50 kg równomiernie
uciska kolumnę kręgosłupa, a ciśnienie
równomiernie rozkłada się na „amortyzujące”
powierzchnie międzykręgowe „D”

Przy długotrwałej pracy z komputerem mogą wystąpić nawet u bardzo młodych ludzi:

−−−−

syndrom RSI (Repetitive Strain – Injury Syndrom) – zespół urazów wynikających
z chronicznego przeciążenia organizmu; objawia się przewlekłymi bólami ramion,
przedramion, przegubów i dłoni;

−−−−

syndrom SBS (Sick – Building Syndrome) – odczuwalne trudności w oddychaniu
powodowane

ciągłym

przebywaniem

w

klimatyzowanych

pomieszczeniach,

spotęgowane dodatkowo oparami substancji chemicznych pochodzących z mebli
i tworzyw sztucznych, zapachami tuszów stosowanych w urządzeniach drukujących,
ozonem pochodzącym z drukarek laserowych;

−−−−

stres psychologiczny – uczucie ciągłego napięcia wynikającego z łącznego oddziaływania
wszystkich uciążliwości związanych z pracą przy stanowisku komputerowym.
Zagrożenia występujące przy pracy z komputerem ogranicza się poprzez zastosowanie

zasad ergonomii przy pracy zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe.

Zachowanie prawidłowej pozycji siedzącej przy pracach lekkich wymaga aby:

−−−−

ciężar ciała spoczywał głównie na guzach kulszowych, górnej części ud i na stopach,

−−−−

przy pewnych rodzajach pracy ciężar ciała może być częściowo przenoszony na lędźwie
i częściowo na przedramię,

−−−−

stopy całą powierzchnią opierały się na podnóżku, kąt między podudziem a stopą
nie powinien być mniejszy niż 90°,

−−−−

uda i podudzia tworzyły również kąt nie niniejszy niż 90°,

−−−−

głowa mogła być lekko pochylona do przodu; odległość oczu od pola pracy lub obrabianego
przedmiotu powinna wynosić 30 do 40 cm.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaki jest cel działań ergonomii?

2.

Na czym polega różnica między działaniami ergonomii koncepcyjnej i korekcyjnej?

3.

Jaki jest najkorzystniejszy sposób, ze względu na przyjmowaną pozycję, zaprojektowania
stanowiska i procesu pracy, przy pracach charakteryzujących się małą ruchliwością?

4.

W jaki sposób należy prawidłowo podnosić ciężary?

5.

Jakie uciążliwości związane są z wykonywaniem pracy w pozycji siedzącej?

6.

Jakie problemy zdrowotne powoduje u pracownika praca w pozycji siedzącej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

7.

Jakie są objawy syndromu RSI?

8.

Jakie są objawy syndromu SBS u osób pracujących przy stanowisku komputerowym?

9.

Na czym polega prawidłowy sposób siedzenia przy wykonywaniu lekkich prac?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ obowiązki pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy przy

ręcznych pracach transportowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Internecie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
14 marca 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami).

2)

zapoznać się z treścią rozporządzenia,

−

określić na podstawie rozporządzenia obowiązki pracodawcy związane z bhp przy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ dopuszczalne wartości masy przemieszczanych przedmiotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Internecie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami).

2)

określić, dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów przy podanych sytuacjach
transportu.

Tabela. Dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów (do ćwiczenia 2)

Lp.

Przemieszczanie przedmiotów.

Masa

nie

może

przekraczać kg.

1.

przez mężczyznę przy pracy stałej.

2.

przez mężczyznę przy pracy przy pracy dorywczej

3.

przez mężczyznę przy przetaczaniu ręcznie przedmiotów po terenie
poziomym

4.

zespołowo przez mężczyzn przy pracy stałej

5.

zespołowo przez mężczyzn przy pracy dorywczej

6.

przez kobietę przy pracy przy pracy stałej

7.

przez kobietę przy pracy przy pracy dorywczej

8.

przez kobietę przy pracy przy przewożeniu na taczkach 2 – kolowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zorganizuj stanowisko komputerowe zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeczytać treść Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia
1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,

2)

odszukać podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp,

3)

odszukać podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

komputer z dostępem do Internetu

−

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1)

zdefiniować pojęcie ergonomii?

2)

podnosić prawidłowo ciężary?

3)

określić zadania pracodawcy wynikające z bhp przy ręcznych pracach
transportowych?

4)

wyjaśnić znaczenie stosowania zasad bhp dla zdrowia użytkownika
komputera?

5)

przeprowadzić analizę stanowiska komputerowego pod kątem spełnienia
wymogów zawartych w

Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

4.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku

pracy, selekcja i utylizacja odpadów

4.6.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska jest ustawa

,O ochronie i kształtowaniu środowiska”. Przez ochronę środowiska – rozumie się podjęcie
lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi
przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

–

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,

–

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

–

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

–

Ź

ródłami zanieczyszczeń są:

–

procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie posiłków, ogrzewanie wody),
palenie tytoniu, procesy oddychania,

–

procesy technologiczne.
Podstawowym aktem prawnym regulującym gospodarkę odpadami jest „Ustawa

o odpadach”.

Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie

zakładu przemysłowego i niepożądane w miejscu ich powstawania. Są szkodliwe lub
uciążliwe dla środowiska. Zalicza się do nich oleje, opakowania, żużel i popiół, odpady
mineralne, odpady metaliczne.

Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

jak również nadzór nad wyżej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.

Utylizacja – jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość

użytkową.

Unieszkodliwianie – likwidacja lub ograniczenie uciążliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych
lub biologicznych.

System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych

elementów: gromadzenie (w miejscu powstawania), usuwanie i unieszkodliwiane.

Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami. Gromadzenie to pierwsze ogniwo

systemu gospodarki odpadami. Do gromadzenia odpadów stosuje się specjalnie
przystosowane pojemniki. Pojemniki zostają oznaczone i ustawiane są w specjalnie do tego
celu przeznaczonych miejscach. Miejsca te muszą zapewnić łatwy dostęp. W przypadku
segregacji odpadów powinny być stosowane pojemniki oddzielne dla każdego rodzaju
odpadu, uwzględniające specyficzne cechy odpadów.

Częstotliwość wywozu odpadów:

−−−−

co 2–3 dni (odpady zawierające resztki organiczne),

−−−−

co 2–4 tygodnie (pozostałe odpady).

Recykling odpadów – jest to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych

materiałów

w kolejnych

dobrach

materialnych

i

użytkowych,

czyli

powtórne

zagospodarowanie raz wyprodukowanych i użytych wyrobów na przykład makulatury,
opakowań szklanych lub plastikowych. Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudno
odnawialne źródła surowców, a jednocześnie ograniczana jest produkcja odpadów, które
musiałyby być gdzieś składowane lub utylizowane. Pośrednio środowisko naturalne jest
chronione również poprzez zmniejszenie zużycia surowców energetycznych, które musiałyby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

być użyte w procesach pozyskania surowców z natury i późniejszego zagospodarowania ich
odpadów.

Tabela 4. Segregacji odpadów – kolory pojemników [

Pojemniki
niebieskie

PAPIER

Pojemniki żółte

PLASTIK

METAL

Pojemniki
białe

SZKŁO
BEZBARWNE

Pojemniki
zielone

SZKŁO
KOLOROWE

Tu wrzucam:

–

gazety
i czasopisma,

–

katalogi
i prospekty,

–

papier

szkolny

i biurowy,

–

książki
w miękkich
okładkach

lub

z usuniętymi
twardymi
okładkami,

–

torebki
papierowe,

–

papier pakowy,

–

pudełka
kartonowe
i tekturowe,

–

tekturę.

Tu wrzucam:

–

butelki

po

napojach
(najlepiej
zgniecione),

–

butelki po płynach
do mycia,

–

plastikowe
zakrętki,

–

plastikowe
torebki,

worki,

reklamówki,

–

plastikowe
koszyczki
po owocach,

–

puszki

po

napojach,

–

puszki

po

konserwach

–

drobny

złom

ż

elazny

i metale

kolorowe,

–

kapsle.

Tu

wrzucam

bezbarwne:

–

butelki i szklane
po

napojach

i żywności,

–

butelki
po napojach
alkoholowych,

–

szklane
opakowania
po kosmetykach.

Tu

wrzucam

kolorowe:

–

butelki

i słoiki

szklane

po

napojach
i żywności,

–

butelki

po napojach
alkoholowych,

–

szklane

opakowania
po kosmetykach.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co rozumiesz pod pojęciem ochrona środowiska?

2.

Jakie są zasady prawidłowej gospodarki odpadami?

3.

Co nazywamy odpadami przemysłowymi?

4.

Co powinna zawierać instrukcja gospodarki odpadami?

5.

Jakie odpady należy umieszczać w pojemnikach do segregacji odpadów pomalowanych
na kolor: niebieski, żółty, biały, zielony?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj i przyporządkuj do właściwego pojemnika do ich segregacji odpady

przedstawione przez prowadzącego zajęcia.

Kolor pojemnika do segregacji odpadów

lub inne oznakowanie

Odpady

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać wszystkie odpady,

2)

rozpoznać materiał z którego są wykonane, np. korzystając z informacji na etykietkach
lub opakowaniu, katalogów i innych dostępnych źródeł,

3)

dokonać segregacji odpadów i wypisać odpowiedni pojemnik,

4)

porównać swoje rozwiązanie z innymi pracami w grupie,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

pojemniki na odpady, specjalistyczne tuby itp., rękawice i okulary ochronne,
przykładowe odpady, środki do higieny osobistej (płynne mydło, pasta BHP, płyn do
dezynfekcji rąk, papierowe ręczniki),

−

materiały i przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcję gospodarki odpadami na stanowisku montażowym smyczkowych

instrumentów muzycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zidentyfikować rodzaje odpadów powstających w procesach prac montażowych
smyczkowych instrumentów muzycznych,

2)

wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji
odpadów,

3)

pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,

4)

opisać w tabeli grupy odpadów i metody ich składowania i utylizacji,

5)

scharakteryzować opracowaną instrukcję,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do przeprowadzenia ćwiczenia,

−

pojemniki na odpady, specjalistyczne tuby itp., przykładowe odpady,

−

materiały i przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wyjaśnić znaczenie ochrony środowiska?

2)

zdefiniować pojęcie odpadów produkcyjnych?

3)

scharakteryzować zasady gospodarki odpadami?

4)

wyjaśnić znaczenie utylizacji?

5)

określić zagrożenia wynikające z niewłaściwej gospodarki odpadami?

6)

zastosować zasady ochrony środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru. Dla każdego zadania są podane 4 odpowiedzi a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź
jest poprawna.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt. Za błędną odpowiedź
lub jej brak otrzymujesz 0.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. O rozstrzyganiu sporów wynikających ze stosunku pracy decyduje

a)

bezpośredni przełożony.

b)

pracodawca.

c)

Kodeks pracy.

d)

pracownik.

2. Obowiązek zapewnienia bezpiecznej i higienicznej pracy spoczywa na

a)

pracowniku.

b)

pracodawcy.

c)

wszystkich pracujących.

d)

przełożonych.

3.

Obowiązek wyposażenia stanowiska pracy w bezpieczne środki produkcji posiadające
odpowiednie certyfikaty spoczywa na
a)

wytwórcy.

b)

pracodawcy.

c)

pracowniku.

d)

bezpośrednim przełożonym.

4.

Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp pracownik ma prawo
a)

do zmiany stanowiska pracy.

b)

do skróconego czasu pracy.

c)

powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym przełożonego.

d)

do częstszych przerw w pracy.

5. Dbanie o należyty stan maszyn, narzędzi oraz o porządek na stanowisku pracy należy do

a)

pracownika.

b)

pracodawcy.

c)

bezpośredniego przełożonego.

d)

służb sprzątających.

6. Zbyt jaskrawe oświetlenie stanowiska pracy może powodować

a)

lepsze dostrzeganie szczegółów.

b)

poprawę warunków pracy.

c)

krótkotrwałą ślepotę, a nawet uszkodzenie siatkówki oka.

d)

zwiększenie wydajności pracy.

7. Wentylacja miejscowa powoduje

a)

wymianę powietrza w całym pomieszczeniu roboczym.

b)

usuwanie zanieczyszczeń w hali produkcyjnej.

c)

usuwanie zanieczyszczeń powstających na stanowisku pracy.

d)

chłodzenie stanowiska pracy.

8. Gaśnicę z symbolem B zastosujesz do

a)

gaszenia gazów.

b)

gaszenia cieczy palnych.

c)

gaszenia ciał stałych, np. papieru.

d)

gaszenia pożarów występujące w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

9. Wibracje oddziaływujące miejscowo na organizm człowieka przekazywane są przez

a)

kończyny górne.

b)

powietrze.

c)

kończyny dolne.

d)

kończyny górne i dolne.

10. Usuwanie rąk ze strefy zagrożenia podczas pracy frezarki wymuszane jest przez

a)

instrukcję obsługi maszyny.

b)

bezpośredniego przełożonego.

c)

specjalne urządzenia przewidziane w konstrukcji maszyny.

d)

przeszkolenie pracownika w ramach bhp dla konkretnej maszyny.

11. Skutkiem bezpośredniego dotknięcia nieosłoniętej części ciała do rozgrzanego

do czerwoności metalu będzie
a)

cieplne porażenie całego ciała.

b)

oparzenia termiczne II stopnia.

c)

silne krwawienie tej części ciała.

d)

lekkie zaczerwienienie tej części ciała.

12. Uniwersalny numer telefonu komórkowego w krajach Unii Europejskiej w przypadku

zgłoszenia pożaru, wypadku lub innego zagrożenia to
a)

999.

b)

112.

c)

997.

d)

998.

13. Materiały należy składować i magazynować

a)

w jednym na stałe wyznaczonym miejscu.

b)

jak najbliżej miejsca wydawania.

c)

w dowolny sposób.

d)

według wielkości.

14.

Eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby
a)

posiadające wykształcenie zasadnicze.

b)

posiadające wykształcenie średnie techniczne.

c)

odpowiednio przeszkolone o sprawdzanych okresowo kwalifikacjach.

d)

z dozoru technicznego.

15. Ochrona środowiska w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć mających

na celu
a)

właściwy pobór energii.

b)

minimalizowanie zagrożeń fizycznych.

c)

zabezpieczenie produkcji z materiałów ekologicznych.

d)

spalanie odpadów produkcyjnych we własnym zakresie.

16. Numer alarmowy do Straży Pożarnej to

a)

996.

b)

997.

c)

998.

d)

999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

17. Umieszczanie produkcji o szczególnym zagrożeniu pożarowym w oddzielonych

pomieszczeniach
a)

nie ma znaczenia dla ochrony przeciwpożarowej.

b)

to ochrona przeciwpożarowa czynna.

c)

to ochrona przeciwpożarowa bierna.

d)

to ochrona przeciwpożarowa bierna i czynna.

18. Jak należy postąpić jeżeli poszkodowany przewrócił się i jest przytomny, oddycha, ma

wyczuwalne tętno
a)

udrożnić drogi oddechowe, wezwać pomoc.

b)

wezwać pomoc i czuwać przy poszkodowanym.

c)

opatrzyć poszkodowanego i w razie potrzeby wezwać pomoc.

d)

przystąpić do sztucznego oddychania.

19. Po pracy zostało Ci w pojemniku ok. 250 ml. (szklanka) płynnego szkodliwego środka

chemicznego do czyszczenia mechanizmów maszyn. Płyn ten:
a)

wylejesz niepotrzebny środek do WC.

b)

odstawisz go w otwartym pojemniku na półkę.

c)

odlejesz niepotrzebny środek do plastykowej butelki, zakręcisz i zostawisz
w warsztacie.

d)

odlejesz pozostałą ilość do szklanego zamykanego naczynia i napiszesz markerem,
co to za środek.

20. Przy udzielaniu pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym w pierwszej

kolejności należy
a)

opatrzyć powstałe zranienia.

b)

odłączyć poszkodowanego od źródła prądu.

c)

zastosować sztuczne oddychanie.

d)

zastosować masaż serca.

21. Do pożarów grupy A zaliczamy

a)

ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko
ż

arzenia (drewno, papier itp. materiały).

b)

ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki,
pasty do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne).

c)

gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan).

d)

wszystkie pożary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.

22. W celu ugaszenia pożarów występujących w pobliżu urządzeń elektrycznych stosujemy

a)

wodę, halon, dwutlenek węgla.

b)

proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon.

c)

proszek gaśniczy, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla.

d)

proszek gaśniczy, piasek, halon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………………………

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

6. LITERATURA

1.

Batogowska A., Malinowski A.: Ergonomia dla każdego. Wydawnictwo,Sorus”, Poznań
1997

2.

Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL 2003

3.

Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. Warszawa
1996

4.

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993

5.

Kodeks pracy. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi zmianami. Dz.U. 1998
nr 21 poz.94. Tekst ujednolicony

6.

Koradecka D. :Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Centralny Instytut Ochrony Pracy.
Warszawa 1999

7.

Mac S.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP,
Warszawa 2000

8.

Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. z późniejszymi zmianami.
Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627. Tekst ujednolicony

9.

Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK. Gdańsk 2002.

10.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. nr 2005
nr 263 poz. 2200

11.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
z późniejszymi zmianami w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dz.U. 2003 nr 169 poz.1650. Tekst ujednolicony

12.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia
2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych