Górnik_eksploatacji_podziemnej_711[02].Z3.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jacek Zagłówek

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inŜ. Sylwester Rajwa
mgr inŜ. Aleksander Wrana

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Danuta Pawełczyk

Konsultacja:
mgr inŜ. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z3.06
Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Powietrze kopalniane

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Urządzenia wentylacyjne i zabezpieczające w wyrobiskach z wentylacją

opływową

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Przewietrzanie wyrobisk przez dyfuzję z wykorzystaniem pomocniczych

urządzeń wentylacyjnych oraz lutniociągami z wentylatorami lutniowymi 19
5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik podziemnej eksploatacji
711[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel moŜe posłuŜyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczno równieŜ (dla kaŜdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z3

Eksploatacja złóŜ

711[02].Z3.01

Rozpoznawanie

i udostępnianie złóŜ

711[02].Z3.03

Dobieranie środków strzałowych

711[02].Z3.02

Rozpoznawanie i likwidacja

zagroŜeń w górnictwie

711[02].Z3.04

DrąŜenie

wyrobisk

podziemnych

711[02].Z3.05

Wykonywanie

obudowy wyrobisk

711[02].Z3.06

Montowanie

urządzeń

wentylacyjnych

i zabezpieczających

711[02].Z3.07

Eksploatowanie złóŜ

kopalin uŜytecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI,

−

rozpoznawać zagroŜenia naturalne i technologiczne występujące w kopalniach
węglowych,

−

obsługiwać podstawowe przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych,

−

stosować przepisy prawa geologiczno-górniczego i rozporządzeń dotyczących górnictwa,

−

czytać mapy górnicze,

−

określać warunki zalegania pokładów węgla w górotworze,

−

wykonywać właściwie, zgodnie z obowiązującymi przepisami górniczymi obudowę
wyrobisk górniczych,

−

wykonywać wzmacniania obudowy wyrobisk górniczych,

−

dobierać właściwie kształt i wymiary wyrobisk górniczych dla zapewnienia bezpiecznego
prowadzenia robót,

−

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych,

−

wyjaśniać zagroŜenia związane z wystąpieniem poŜaru podziemnego,

−

wyjaśniać zasady zachowania się załogi w czasie poŜaru,

−

posługiwać się podstawowymi środkami gaśniczymi i sprzętem gaśniczym do gaszenia
poŜaru podziemnego,

−

stosować przepisy w przypadku wystąpienia poŜaru w zakładzie górniczym,

−

przedstawiać zagroŜenia powstałe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stęŜeń
gazów,

−

posługiwać się sprzętem do wykrywania gazów,

−

stosować profilaktykę zagroŜeń metanowych,

−

wskazywać miejsca moŜliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

−

stosować profilaktykę dotyczącą wybuchów pyłu węglowego,

−

charakteryzować wymagania dla maszyn i urządzeń pracujących w warunkach
określonych zagroŜeń,

−

charakteryzować zagroŜenia techniczne w zakładach górniczych,

−

stosować aparat ucieczkowy,

−

projektować zabezpieczenie przeciwpoŜarowe,

−

projektować zabezpieczenie przeciwwybuchowe,

−

projektować zabezpieczenie metanometryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie powietrza atmosferycznego i kopalnianego,

−

scharakteryzować skład i własności gazów kopalnianych,

−

określić skład powietrza kopalnianego,

−

określić granice dopuszczalnej zawartości gazów szkodliwych,

−

scharakteryzować sposoby kontroli powietrza kopalnianego,

−

dokonać pomiaru składu powietrza kopalnianego,

−

scharakteryzować czynniki określające klimat w kopalni,

−

scharakteryzować urządzenia wentylacyjne,

−

wykonać tamę wentylacyjną w wyrobisku podziemnym,

−

wykonać zapory pyłowe,

−

określić parametry techniczne wentylatorów podziemnych,

−

zainstalować lutniociąg w wyrobisku,

−

zabudować wentylator lutniowy w wyrobisku podziemnym,

−

scharakteryzować zasady rozprowadzania powietrza w oddziale kopalni górnictwa
podziemnego,

−

pobrać próbki powietrza,

−

zmierzyć temperaturę powietrza i ocenić komfort pracy w wyrobisku,

−

zmierzyć prędkość powietrza,

−

określić ilość przepływającego powietrza w wyrobisku,

−

wyjaśnić konieczność stosowania się do stanowiskowej instrukcji bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej
podczas wystąpienia zagroŜenia w kopalni podziemnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóŜ 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Temat: Dobór wentylatora oraz sposobu zabezpieczenia czujnikami metanowymi dla

drąŜonego kombajnem wyrobiska chodnikowego w pokładzie IV kategorii
zagroŜenia metanowego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności doboru wentylatorów lutniowych jak i sposobu

wykonania zabezpieczenia metanowego do określonych warunków panujących
w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać wentylator do określonych warunków panujących w wyrobiskach dołowych,

−

dobrać sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii automatycznej w drąŜonych
kombajnami wyrobiskach korytarzowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

skorzystać z katalogów producentów,

−

wyszukać informacji w zasobach Internetu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenia praktyczne,

−

metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w zespołach dwuosobowych.

Czas trwania zajęć: 1,5 godziny dydaktycznej.

Środki dydaktyczne:

−

katalogi producentów wentylatorów lutniowych,

−

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wykaz adresów stron internetowych producentów lub firm handlujących wentylatorami.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia

z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:

−

kaŜdy zespół otrzymuje dane dotyczące tematu zajęć:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyrobisko w obudowie łukowej o zadanej wysokości, szerokości i długości
drąŜonego wyrobiska, które naleŜy przewietrzyć,

wysokość i szerokość wyrobiska w obudowie łukowej w miejscu zabudowy
wentylatora,

ilości powietrza w opływowym prądzie powietrza,

przyjąć naleŜy, Ŝe ilość powietrza w przodku przewietrzanego wyrobiska
stanowi 60% wydajności nominalnej wentylatora,

ilość powietrza w przodku, musi zapewnić wymaganą przepisami górniczymi
prędkość powietrza w wyrobisku,

sposobie przewietrzania drąŜonego wyrobiska (ssąca lub kombinowana),

sprawdzić, czy w miejscu zabudowy wentylatora jest wystarczająca ilość
powietrza dla zapewnienia wymaganych przepisami prędkości powietrza,

zaprojektowany układ wyrobiska przedstawić na schemacie,

(analiza wstępna treści zadania – 10 minut),

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań zadania uzgadniają strategię poszukiwań
(w razie trudności korzystają z pomocy nauczyciela),

−

przez cały czas trwania ćwiczenia (40 minut) uczniowie korzystają z róŜnych źródeł
informacji, poszukując wentylatora spełniającego określone wymagania jak i sposobu
zabezpieczenia czujnikami metanowymi,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w poszukiwaniach. Zwraca uwagę czy
zespoły korzystają z róŜnych Ŝródeł informacji.

5. Po znalezieniu odpowiedniego wentylatora i dobraniu właściwego systemu

zabezpieczenia

metanowego

jak

sprawdzeniu

wydatków

powietrza

w charakterystycznych miejscach, zespoły przygotowują prezentację (na schemacie
pokazać lokalizację czujników metanowych oraz prędkości powietrza) (czas 10 minut).

6.  Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.
7.  Zespoły prezentują efekty swoich poszukiwań.
8.  Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć
Praca domowa
Dobierz  wentylatory  i  wskaŜ sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii automatycznej
wyrobiska  przewietrzanego  wentylacją  kombinowaną  drąŜonego  za  pomocą  kombajnu
w pokładzie III kategorii zagroŜenia metanowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóŜ 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Temat: Regulacja rozpływu powietrza za pomocą tam wentylacyjnych-regulacyjnych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania pomiarów spadku naporu na tamach

wentylacyjnych,

pomocą

manometrów

cieczowych,

kształtowanie

umiejętności wykonywania pomiarów dla określenia ilości powietrza
w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić zmiany występujące w bocznicach sieci wentylacyjnej w czasie prowadzenia
regulacji na tamach,

−

zmierzyć spadki naporu za pomocą U-rurki na tamach wentylacyjnych,

−

wykonać pomiary dla określenia wydatku powietrza w wyrobiskach,

−

zbilansować ilość powietrza w węźle sieci wentylacyjnej,

−

określić jaki zmiany występowały w trakcie zmniejszania okienka regulacyjnego na tamie
tj. dla danej wielkości okienka regulacyjnego jaki spadek naporu na był na tamie i jaka
ilość powietrza płynęła wyrobiskiem,

−

określić, jak zmieniał się spadek naporu na pozostałych tamach w tej bocznicy,

−

przedstawić na schemacie przestrzennym układ wyrobisk (węzłów, bocznic), kierunki
przepływu powietrza, lokalizacje tam regulacyjnych, spadki naporu na tamach i wydatki
powietrza,

−

zorganizować stanowisko do pomiarów wentylacyjnych w wyrobiskach zgodnie
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

rozpoznać i posługiwać się przyrządami do pomiarów,

−

wyznaczyć stacje pomiarowe,

−

zinterpretować otrzymane wyniki.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Czas trawania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Środki dydaktyczne:

−

manometr cieczowy z węŜykami do pomiarów,

−

anemometr, calówka,

−

tamy wentylacyjne z okienkami regulacyjnymi,

−

schemat wentylacyjny rejonu, w którym wykonujemy regulację,

−

papier A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest określenie zmian zachodzących w sieci wentylacyjnej przy zmianie
przekroju okienka regulacyjnego w tamie.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, określenie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów
z pracą metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1.  Jakie wymiary ma okienko regulacyjne?
2.  W jakim zakresie dokonujemy regulacji prześwitu okienka regulacyjnego?
1.  Do czego słuŜy manometr cieczowy i jakie są zasady wykonywania nim pomiarów?
2.  Jak wykonujemy pomiary wydatku powietrza za pomocą anemometru?
3.  Czego dotyczy I prawo Kirchhoffa dla węzłów sieci?

PLANOWANIE
1. Ustal, w jaki sposób zabudujesz U-rurkę do pomiaru spadku naporu na tamach.
2. Ustal na schemacie, stacje pomiarowe w wyrobiskach, w których będą obserwowane

zmiany przepływu powietrza.

3. Wyznacz w wyrobiskach stacje pomiarowe.
4. Pomierz na wyznaczonych stacjach pomiarowych wysokość i szerokość wyrobiska

i oblicz na nich przekrój wyrobiska.

5. Ustal, w jaki sposób będziesz zmieniał prześwit okienka regulacyjnego.
6. Zaplanuj kolejność wykonywania poszczególnych pomiarów.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Dokonaj pomiarów dla róŜnych wielkości otwarcia okienek regulacyjnych.
2.  Zapisz wyniki pomiarów.
3.  Zrób bilans powietrza dla najbliŜszego węzła sieci wentylacyjnej.
4.  Zinterpretuj otrzymane wyniki.
5.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają osobę, która

dokonuje prezentacji ćwiczenia.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?
2. Czy prawidłowo został zrobiony bilans powietrza dla kaŜdego ustawienia wielkości

prześwitu okienka regulacyjnego?

3. Czy zmiany w sieci są zgodne z oczekiwaniami?

ANALIZA
Uczniowie  wraz  z  nauczycielem  wskazują,  które  etapy  ćwiczenia  sprawiły  im  najwięcej
trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje,  jakie  nowe,  waŜne
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  i  jak  ich  unikać
w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ĆWICZENIA

5.1. Powietrze kopalniane

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj za pomocą katatermometru, pomiary dla określenia katastopni wilgotnych

i katastopni suchych w wyznaczonych punktach wyrobiska.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym o przyrządach potrzebnych do pomiaru

katatermometrem,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  rozpoznać przyrządy do pomiaru temperatury,
4)  określić sposób wykonywania pomiaru,
5)  określić zasadę działania katatermometru,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

katatermometr, stoper, termos z gorącą wodą,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Określ, na podstawie wykonanych pomiarów, za pomocą psychrometru i anemometru,

jaki czas pracy powinien obwiązywać na wskazanych stanowiskach pracy w wyrobiskach
górniczych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć jaka zaleŜność jest pomiędzy warunkami klimatycznymi na stanowisku pracy,

a obowiązującym czasem pracy w górnictwie,

2)  wybrać przyrządy potrzebne do wykonania tych pomiarów,
3)  zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów,
4)  określić zasadę działania przyrządów pomiarowych,
5)  określić sposób wykonania pomiarów,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

psychrometr, anemometr, calówka,

−

wykres psychrometryczny, tablice psychrometryczne,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary wymagane przepisami górniczymi dla oceny prawidłowego sposobu

przewietrzania na 5-ciu wskazanych przez nauczyciela stacjach pomiarowych. Pobierz na tych
stacjach pipiety powietrza kopalnianego do analizy labolatoryjnej.

Wyniki pomiarów jak i wyniki pobranych prób powietrza do analizy chemicznej zapisz

zgodnie z główną ksiąŜką przewietrzania.

Na podstawie tych wyników podaj:

−

jaki czas pracy obowiązuje w miejscu wykonywania pomiarów?

−

ile dm

(litrów) tlenku węgla mamy na stacjach pomiarowych?

−

ile m

metanu mamy na stacjach pomiarowych?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym dotyczącym wykonywania pomiarów dla oceny

skuteczności przewietrzania wyrobisk górniczych,

2)  określić jakie pomiary naleŜy wykonać,
3)  wybrać sprzęt potrzebny do wykonania zadanych pomiarów,
4)  wykonać zaplanowane pomiary i pobrać próbki gazu do analizy chemicznej,
5)  określić wilgotność, katastopnie wilgotne i katastopnie suche, wydatek powietrza,
6)  zapoznać się z wynikami analizy chemicznej (stęŜenia O

, CO, CO

, CH

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Urządzenia wentylacyjne i zabezpieczające w wyrobiskach

z wentylacją opływową

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zabuduj tamę wentylacyjną deskową z okienkiem regulacyjnym o wymiarach 0,5 m na

1,2 m, z drzwiami dla przejścia załogi o wymiarach 0,9 m na 1,8 m.

Po wybudowaniu tamy, ustaw tak okienko regulacyjne, aby spadek naporu na tamie

wynosił 15 mm H

Pomierz ilość powietrza płynącą wyrobiskiem przed zabudową tamy jak równieŜ po jej

wykonaniu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z normami dotyczącymi budowy tam wentylacyjnych,
2) przypomnieć zasady wykonywania pomiarów dla określenia ilości powietrza

w wyrobisku górniczym, oraz jak wykonujemy pomiaru spadków naporu na tamach za
pomocą U – rurki,

3) wykonać pomiar ilości powietrza w wyrobisku,
4) wykonać wrąb do tamy, zabudować szkielet tamy, obić tamę deskami i płótnem

wentylacyjnym,

5)  zabudować drzwi w tamie,
6)  zabudować manometr cieczowy i wykonać regulację spadku naporu na tamie,
7)  wykonać ponownie pomiary dla określenia ilości powietrza w wyrobisku,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

–

kilof, siekiera górnicza, łopata,

–

U – rurka, węŜe pomiarowe, calówka, anemometr,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zabuduj półkę zapory przeciwwybuchowej pyłowej w wyrobisku górniczym (pole

szkoleniowe lub sztolnia). Wykonaj pomiary dla określenia czy jest to zapora zwykła czy
boczna. Oblicz ile półek i ile pyłu ma być na zaporze, jeŜeli wyrobisko to jest w III kategorii
zagroŜenia metanowego?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  sprawdzić stan obudowy wyrobiska w miejscu budowy zapory,
2)  przygotować miejsce do zabudowy zapory pyłowej,
3)  przygotować  materiał  potrzebny  do  budowy  zapory  (deski,  haki,  kantówkę,  pył

kamienny),

4)  zbić drabinki do półek zgodnie z wymogami przepisów, naciąć deseczki 0,5 m,
5)  wykonać pomost roboczy (o ile jest potrzebny), zabezpieczyć miejsce budowy zapory,
6)  zabudować  półkę  zgodnie  z  wymogami  przepisów  (podwiesić  haki  do  elementów

obudowy wyrobiska, połoŜyć na nich kantówki, postawić na nich pomost półki pyłowej,
ułoŜyć deseczki 50 cm, nasypać półkę pyłem kamiennym),

7)  wykonać pomiary zabudowanej półki jak równieŜ pomiary wyrobiska w miejscu zabudowy,
8)  wykonać obliczenia zapory pyłowej,
9)  zabudować pozostałe półki zapory pyłowej, opisać zaporę na tablicy kontrolnej,
10)  przedstawić wyniki pracy,
11)  dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

deski, haki, kantówka, pył kamienny, gwoździe,

–

kilof, siekiera, młotek, gwoździe, drut, piła do drewna, calówka,

–

kartki papieru,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

instrukcje stanowiskowe dotyczące budowy zapory przeciwwybuchowej, wykonywania
pomostów roboczych, zabezpieczenia wyrobiska na czas budowy zapór lub prowadzenia
innych robót.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj sposób wykonania tamy kompensacyjnej dla zmniejszenia róŜnicy ciśnień dla

tamy izolacyjnej, na której róŜnica ciśnień wynosi +40mmH

Zabuduj w wyrobisku przy tamie izolacyjnej tamę przednią do tamy kompensacyjnej

z okienkiem regulacyjnym, oraz wentylator i lutnie dla projektowanej tamy.

Zabuduj manometr cieczowy i wyprowadź jego końcówki dla pomiarów róŜnicy ciśnień

na tamie.

Rysunek do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić co oznacza +40 mm H

2)  wskazać miejsce zabudowy wentylatora pomocniczego,
3)  określić czy wentylator ma być ssący czy tłoczący,
4)  określić gdzie naleŜy zabudować tamę kompensacyjną z okienkiem regulacyjnym,
5)  wskazać miejsce zabudowy manometru cieczowego do kontroli zmian róŜnicy ciśnień na

tamie,

6) określić miejsca w których naleŜy ustawić końcówki węŜy pomiarowych załoŜonych na

ramionach U – rurki,

7)  przedstawić wykonany projekt,
8)  dobrać odpowiednie urządzenia i materiały potrzebne do realizacji projektu,
9)  zabudować we wskazanych wyrobiskach zaprojektowany układ urządzeń,
10)  zaprezentować efekty swojej pracy,
11)  dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

3 m

+40 mm H

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

–

wentylator WLE-404 B/1, lutnie elastyczne ssące o średnicy 400 mm, drewno, deski,
płótno wentylacyjne, U-rurka, węŜe pomiarowe,

–

kilof, piła, łopata, siekiera górnicza, młotek, gwoździe,

–

kartki papieru A4.

Ćwiczenie 4

Zabuduj w wyrobisku tamę podsadzkową z okienkiem do spuszczania nadmiaru wody.

Wykonaj rozparcie tej tamy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z dokumentacją, instrukcją budowy korka, tamy podsadzkowej,
2)  skontrolować stan wyrobiska w miejscu budowy korka,
3)  przygotować miejsce budowy tamy, usunąć zbędne materiały i urządzenia,
4)  postawić  tamę  podsadzkową  zgodnie  z  jej  dokumentacją  tj.  wykonać  wrąb  do  tamy

podsadzkowej, zabudować rygle, stojaki, przeprowadzić potrzebne rurociągi przez tamę,
obić tamę deskami pozostawiając okienko do spuszczania wody, obić tamę płótnem
podsadzkowym, uszczelnić tamę na całym obwodzie wyrobiska jak i na połączeniu
płócien, dokonać rozparcia tamy,

5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja budowy tamy podsadzkowej, instrukcja, technologia,

–

przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych (metanomierz, wykrywacz),

–

stojaki drewniane, deski, płótno podsadzkowe, rury podsadzkowe, rury do odprowadzania
wody, rury pomiarowe,

–

kilof, noŜyce do blachy, łom do obrywki, piła do drewna, siekiera górnicza, młotek,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Przewietrzanie wyrobisk przez dyfuzję z wykorzystaniem

pomocniczych urządzeń wentylacyjnych oraz lutniociągami
z wentylatorami lutniowymi

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyrobisko drąŜone kombajnem w pokładzie IV kategorii zagroŜenia metanowego

o długości 500 m przewietrzane jest wentylacją ssącą. Narysuj to wyrobisko na schemacie
przestrzennym, zaznaczając:

−

miejsce zabudowy wentylatora WLE – 1005B/CZ,

−

sposób prowadzenia lutniociągu,

−

miejsce zabudowy odpylacza,

−

miejsce zabudowy czujników metanometrii automatycznej i progi przy jakich wyłączają
urządzenia elektryczne w przodku,

−

wskaŜ jakie lutnie naleŜy zastosować,

−

określ średnicę wentylatora i średnicę zastosowanych lutnie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia ok. 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  powtórzyć zasady przewietrzania wyrobisk wentylacją ssącą,
2)  przypomnieć zasady budowy lutniociągów dla wentylacji ssącej,
3)  zapoznać się z instrukcją przewietrzania wyrobiska,
4)  sprawdzić parametry wentylatora,
5)  przypomnieć  sposób  zabezpieczenia  metanometrią  drąŜonych  kombajnami  wyrobisk

z wentylacją lutniową,

6)  naszkicować schemat przestrzenny omawianego układu wyrobisk,
7)  zaznaczyć na schemacie informacje, które są zawarte w treści ćwiczenia,
8)  zaprezentować wykonaną pracę,
9)  dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

zeszyt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Tama izolująca dojście do zrobów w pokładzie II kategorii zagroŜenia metanowego

zabudowana jest w odległości 2 m od skrzyŜowania z opływowym prądem powietrza.

Zabuduj przegrodę wentylacyjną dla przewietrzenia dojścia do tamy. Wykonaj pomiary

gazów kopalnianych przed i za tamą. Podaj depresję na tamie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym obowiązujących zasad

przewietrzania przy pomocy pomocniczych urządzeń wentylacyjnych,

2)  zabudować szkielet przegrody stawiając stojaki drewniane obite częściowe deskami,
3)  obić przegrodę płótnem wentylacyjnym,
4)  wykonać pomiary które podane są w treści ćwiczenia,
5)  zaprezentować wykonaną pracę,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

–

kilof górniczy, siekiera górnicza, młotek,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Zabuduj wentylator lutniowy WLE – 404 B/1, którego zadaniem będzie przewietrzenie

wyrobiska za pomocą wentylacji lutniowej tłoczącej. Połącz go za pomocą lutni elastycznej
z zabudowanym na skrzyŜowaniu wyrobisk kolankiem łączącym lutniociąg przewietrzający to
wyrobisko.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym zasad budowy lutniociągów,
3)  wykonać pomost roboczy,
4)  podnieść wentylator (waŜy 159 kg) na odpowiednią wysokość, za pomocą ciągarki BKS,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) podwiesić go w sposób bezpieczny za pomocą łańcuchów technicznych do obudowy

(stropnicy) wyrobiska,

6) zwrócić uwagę na właściwy sposób zabudowy wentylatora z uwzględnieniem wymaganej

minimalnej odległości od skrzyŜowania jak i ze względu na kierunek przepływu
powietrza,

7) dobrać średnicę lutni do połączenia wentylatora z lutniociągiem,
8) połączyć starannie wentylator z kolankiem lutniociągu wyprowadzonego do przodka za

pomocą lutni elastycznej,

9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

wentylator, lutnie elastyczne, łańcuchy techniczne, szybkozłącza, zamki (łupki) łączące
łańcuchy skręcane na śruby, śruby, ciągarka BKS, pomost roboczy,

–

instrukcje dotyczące budowy lutniociągów, literatura związana z tematem ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test do jednostki modułowej „Montowanie urządzeń wentylacyjnych
i zabezpieczających”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 8, 9, 10, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. b, 5. b, 6. b, 7. b, 8. b, 9. c, 10. d, 11. d,

12. b, 13. c, 14. a, 15. b, 16. b, 17. c, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozpoznać gazy kopalniane

2. Rozpoznać właściwości gazów kopalnianych

3. RozróŜnić gazy trujące

4. Wyjaśnić zastosowanie katatermometru

5. Wyjaśnić zastosowanie psychrometru

Określić dopuszczalne prędkości w wyrobiskach
korytarzowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić warunki klimatyczne na stanowisku
pracy

8. Określić dopuszczalne prędkości w ścianach

Określić, w jakim czasie naleŜy dokonać rewersji
powietrza

10.

Określić, z jakich materiałów wykonujemy
nadproŜa tam wentylacyjnych murowych

11. Wskazać warunki przewietrzania przez dyfuzję

12.

Określić warunki wykonywania tam
kompensacyjnych

13. Określić zasady lokalizacji tam bezpieczeństwa

14.

Nazwać przyrządy do pobierania próbek
powietrza gazów kopalnianych

15.

Określić zasady przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń

16.

Określić zasady budowy lutniociągów w polach
niemetanowych

17.

Określić odległości końca lutniociągów od czoła
przodka w polach metanowych przy wentylacji
ssącej

18. Określić zasady konstrukcji półek zapory pyłowej

19.

Określić ilość pyłu kamiennego na zabudowanej
zaporze przeciwwybuchowej

20.

Określić zasady budowy zapór
przeciwwybuchowych wodnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12.  Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  o  róŜnym  stopniu  trudności,  dotyczących  montowania  urządzeń

wentylacyjnych i zabezpieczających. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których
tylko jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. Jeśli uznasz, Ŝe pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dwutlenek węgla C0

jest

a)  bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięŜszy od powietrza.
b)  ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, cięŜszy od powierza.
c)  bezbarwny,  bez  zapachu,  bez  smaku,  niepalny,  duszący,  cięŜszy  od  powietrza,  przy

większych stęŜeniach kwaskowaty.

d) bezbarwny, bez zapachu, trujący, palny, cięŜszy od powietrza.

2. Tlenek węgla CO jest bezbarwny

a)  bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, palny, wybuchowy.
b)  bez zapachu, w większych stęŜeniach kwaskowaty, trujący, niepalny.
c)  bez zapachu, niepalny, silnie trujący, dopuszczalne stęŜenie 20 ppm.
d)  cięŜszy od powietrza, silnie trujący, niewybuchowy.

3. Do gazów trujących naleŜą

a)  wodór, metan, tlenek węgla, siarkowodór, azot.
b)  siarkowodór, tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu.
c)  butan, metan, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne, siarkowodór.
d)  dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla.

4. Katatermometr jest to termometr

a) rtęciowy do pomiarów temperatury górotworu w zakresie od 25

C do 60

C, ±0,2

b) alkoholowy na którym oznaczono tylko temperaturę 35

C i 38

c) alkoholowy o zakresie pomiarowym od 0

C do 100

C, z dokładnością pomiaru ±0,2

d) rtęciowy o zakresie pomiarowym od 20

C do 100

C, z dokładnością pomiaru ±0,2

5. Psychrometrem Assmana wykonujemy pomiary

a)  prędkości powietrza i temperatury suchej w wyrobiskach dołowych.
b)  temperatury suchej i wilgotnej powietrza kopalnianego.
c)  prędkości powietrza i ciśnienia w wyrobiskach dołowych.
d)  ciśnienia powietrza w wyrobiskach dołowych.

6. W polach metanowych, w wyrobiskach korytarzowych prędkość powietrza nie powinna

być mniejsza niŜ
a)  0,2 m/s i nie większa niŜ 12 m/s.
b)  0,3 m/s i nie większa niŜ 8 m/s.
c)  0,15 m/s i nie większa niŜ 5 m/s.
d)  0,15 m/s, pod warunkiem zapewnienia właściwego składu powietrza.

7. W wyrobisku, w którym stwierdzono, Ŝe temperatura sucha wynosi 27,8

a intensywność chłodzenia wynosi 10 katastopni wilgotnych obowiązuje
a)  normalny czas pracy.
b)  skrócony do 6 godzin czas pracy, liczony łącznie ze zjazdem i wyjazdem.
c)  moŜna prowadzić tylko prace na zasadach akcji ratowniczych.
d)  nie wolno prowadzić Ŝadnych robót w tym wyrobisku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Prędkość powietrza w ścianach nie powinna przekraczać

a)  2 m/s.
b)  5 m/s.
c)  30 m/min.
d)  200 m/min.

9. Urządzenia do rewersji powietrza naleŜy utrzymywać w stanie umoŜliwiającym jej

wykonanie w czasie nie dłuŜszym niŜ
a)  5 minut.
b)  10 minut.
c)  20 minut.
d)  30 minut.

10. NadproŜe nad otworem komunikacyjnym w tamach murowych naleŜy wykonywać

a)  z desek o minimalnej grubości 20 mm.
b)  z bali o grubości 50 mm.
c)  z belek drewnianych o przekroju kwadratowym.
d)  ze stali profilowej lub betonu zbrojonego.

11. Dojścia do tam izolacyjnych w pokładach metanowych moŜna przewietrzać przez dyfuzję

pod warunkiem, Ŝe odległość jej od opływowego prądu powietrza
a)  nie moŜe być większa niŜ 1 m .
b)  nie moŜe być większa niŜ 2 m.
c)  nie moŜe być większa niŜ 3 m .
d)  nie wolno przewietrzać przez dyfuzję.

12. Tamy kompensacyjne buduje się

a)  na głównych drogach przewozowych.
b)  w celu zmniejszenia róŜnicy ciśnień na tamach izolacyjnych.
c)  w wyrobisku łączących szyb wdechowy z szybem wydechowym.
d)  w  wyrobiskach  stanowiących  krótkie  spięcia  w  rejonach  o  duŜym  zagroŜeniu

poŜarowym.

13. Tamy bezpieczeństwa bez drzwi z zapasem materiału potrzebnego do ich zamknięcia

budujemy
a)  w prądach wlotowych i wylotowych komór przyszybowych.
b)  w grupowych prądach powietrza świeŜego.
c)  na wszystkich poziomach szybów wydechowych.
d)  na wszystkich poziomach szybów wdechowych.

14. Zestaw pomiarowy APG-1 słuŜy do

a)  pobierania próbek powietrza kopalnianego do analizy laboratoryjnej.
b)  pomiarów ciśnienia gazów i stęŜenia metanu w otworach wiertniczych.
c)  pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej.
d)  pomiarów prędkości przepływu powietrza w wyrobiskach górniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. W polach niemetanowych, wyrobiska poziome moŜemy przewietrzać za pomocą

przegrody wentylacyjnej do ich maksymalnej długości wynoszącej
a)  5 m.
b)  15 m.
c)  20 m.
d)  10 m.

16. W polach niemetalowych i niezagroŜonych wyrzutami gazów i skał odległość końca

lutniociągu od czoła przodka moŜe maksymalnie dochodzić do
a)  8 m.
b)  10 m.
c)  12 m.
d)  15 m.

17. W polach metanowych przewietrzanych wentylacją ssącą maksymalna odległość końca

lutniociągu od czoła przodka wynosi
a)  2 m.
b)  4 m.
c)  6 m.
d)  8 m.

18. Pomost (drabinki) zapory pyłowej powinien mieć wysokość minimum

a)  10 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 15 cm.
b)  12 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 15 cm.
c)  15 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 20 cm.
d)  25 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 25 cm.

19. Ilość pyłu kamiennego, zgodnego z wymogami przepisów przypadająca na 1 mb półki

zapory pyłowej o długości deseczek 0,5 m powinna wynosić
a)  45 kg przy wysokości stoŜka nasypowego 13 cm.
b)  35 kg przy wysokości stoŜka nasypowego 10 cm.
c)  30 kg przy wysokości stoŜka nasypowego 8 cm.
d)  60 kg.

20. Odstęp między osiami półek zapory wodnej powinien wynosić

a)  minimum 0,5 m.
b)  maksymalnie 4 ,m a w wyjątkowych wypadkach 5 m.
c)  od 2 m do 4 m, a w wyjątkowych wypadkach 1 m.
d)  od 2 m do 3 m, a w wyjątkowych wypadkach 1 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test do jednostki modułowej „Montowanie urządzeń wentylacyjnych
i zabezpieczających”.

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–3, 6, 8–10, 13, 15–18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 7, 11, 12, 14, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. b, 8. c, 9. a, 10. d, 11. d,

12. d, 13. d, 14. a, 15. d, 16. d, 17. c, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Wyjaśnić definicję wilgotności bezwzględnej

Wskazać róŜnicę między termometrem sychym
i wilgotnym w psychrometrze Assmana

Określić normy klimatyczne na stanowisku pracy
w górnictwie

4. Rozpoznać gazy kopalniane

5. Określić jednostkę natęŜenia chłodzenia

Wskazać wymagane prędkości powietrza
w wyrobiskach górniczych

7. Określić dopuszczalne stęŜenie tlenku węgla

Określić dopuszczalne stęŜenia gazów
toksycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić zasady konstrukcji półek zapór
przeciwwybuchowych bocznych

10.

Wskazać warunki zabudowy zapory pyłowej
w wyrobiskach górniczych

11.

Określić warunki zabudowy zapory wodnej
w wyrobiskach dołowych

12.

Określić warunki sprowadzania powietrza na
upad

13.

Scharakteryzować rodzaj zagroŜenia,
w zaleŜności od wartości ciśnienia za tamą
izolacyjną

14.

Określić warunki przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych

15.

Porównać warunki przewietrzania wyrobisk przez
dyfuzję

16.

Określić zasady przewietrzania wentylacją
lutniową kombinowaną

17.

Określić lokalizację czujników metanowych
w przodku wyrobiska

18.

Określić wartości stęŜenia metanu, przy których
wyłączany jest organ urabiający kombajnu
chodnikowego

19.

Dobrać wentylator elektryczny lutniowy
stosownie do występującego zagroŜenia
metanowego

20. RozróŜnić rodzaje wentylatorów elektrycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

wentylacyjnych i zabezpieczających. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których
tylko jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. Jeśli uznasz, Ŝe pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wilgotność bezwzględna to

a) stosunek wilgotności właściwej powietrza do wilgotności właściwej w stanie

nasycenia wyraŜany w %.

b) masa pary wodnej wyraŜona w jednostkach masy (kg lub g) zawarta w 1 m

powietrza.

c) stosunek masy pary wodnej zawartej w 1 m

powietrza do ilości pary wodnej

w stanie nasycenia przy tej samej objętości i wyraŜany jest w %.

d) masa pary wodnej nasyconej, dla danej objętości powietrza w temperaturze suchej

2. RóŜnica pomiędzy termometrem suchym a termometrem wilgotnym w psychrometrze

Hassmana jest następująca
a) termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru mokrego

owinięty jest muślinem (szmatką) nawilŜanym przed pomiarem.

b) w zbiorniczku termometru mokrego jest woda a w zbiorniczku termometru suchego

jest rtęć.

c) zbiorniczek termometru mokrego wypełniony jest roztworem alkoholowym

a termometru suchego rtęcią.

d) termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru suchego

owinięty jest bibułką mającą chronić go przed dopływem wilgoci.

3. Skrócony czas pracy do 6 godzin licząc ze zjazdem i wyjazdem, dla pracowników

przebywających całą zmianę roboczą w miejscu pracy obowiązuje, jeŜeli temperatura
a) sucha przekracza 33

b) sucha nie przekracza 28

C a intensywność chłodzenia jest większa od 11 katastopni

wilgotnych.

c) wilgotna wynosi 28

C i jest wyŜsza od temperatury mierzonej termometrem suchym,

a intensywność chłodzenia jest większa od 11 katastopni wilgotnych.

d) sucha w miejscu pracy jest większa od 28

C, a nie przekracza 33

C, lub

intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych.

4. Siarkowodór H

S jest

a)  bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, niepalny, cięŜszy od powietrza.
b)  bezbarwny o zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, niepalny, cięŜszy od powietrza.
c)  bezbarwny  o  przykrym  zapachu  zepsutych  jaj,  silnie  trujący,  palny,  cięŜszy  od

powietrza.

d) Ŝółto – brązowy o przykrym zapachu zgniłych jaj, silnie trujący, palny, cięŜszy od

powietrza.

5. Wielkość chłodzącego działania atmosfery, czyli natęŜenia chłodzenia określamy w

a)  katastopniach.
b)  budrykach.
c)  stopniach Celsjusza, jako róŜnica temperatury suchej i wilgotnej [

C].

d) stopniach Celsjusza na sekundę, [

C/s].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Maksymalna prędkość powietrza w wyrobiskach wybierkowych nie moŜe przekraczać

a)  8 m/s.
b)  7 m/s.
c)  6 m/s.
d)  5 m/s.

7. NDS dla tlenku węgla CO wynosi

a)  0,0015%.
b)  0,0026%.
c)  0,0030%.
d)  0,0050%.

8. Skrót NDS oznacza

a) najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie gazów w miejscu pracy urządzeń elektrycznych.
b) najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie gazów, przy których moŜna wykorzystywać prace

spawalnicze.

c) najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie średniowaŜone w okresie ośmiu godzin.
d) Ŝadna z powyŜszych odpowiedzi.

9. Zapora pyłowa boczna to zapora, w której długość półek

a) zawarta jest w granicach od 50% do 65% maksymalnej szerokości wyrobiska

w miejscu jej zabudowy.

b)  jest większa niŜ 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej zabudowy.
c)  jest mniejsza niŜ 50% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej zabudowy.
d)  wynosi  minimum  1  m,  a  półki  zapory  budowane  są  wzdłuŜ  obydwu  ociosów

wyrobiska.

10. Odległość półki zapory pyłowej od stropu powinna wynosić nie więcej niŜ

a)  20 cm.
b)  0,5–0,3 wysokości wyrobiska.
c)  0,3 wysokości wyrobiska, nie mniej jednak niŜ 0,20 m.
d)  0,3 wysokości wyrobiska, nie mniej jednak niŜ 0,25 m.

11. Odległość skrajnych pojemników zapory wodnej od obudowy wyrobiska nie moŜe być

mniejsza od
a)  0,20 m.
b)  0,15 m.
c)  0,10 m.
d)  0,05 m.

12. Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad dopuszcza się wyłącznie w przypadkach,

gdy średni upad w bocznicy nie przekracza
a) 12

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 12

do 15

, a prędkość

powietrza jest większa niŜ 1,0 m/s.

b) 10

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 10

do 12

, a prędkość

powietrza jest większa niŜ 1,0 m/s.

c) 8

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 8

do 10

, a prędkość powietrza

jest większa niŜ 0,5 m/s.

d) 5

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 5

do 10

, a prędkość powietrza

jest większa niŜ 0,5 m/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. JeŜeli pomiar ciśnienia za tamą izolacyjną wykonany U–rurką wykazał +10 mm H

O, to

mówimy, Ŝe
a)  poziom wody za tamą jest przekroczony o 10 mm słupa wody.
b)  naleŜy zabudować tamę kompensacyjną z wentyltorem pomocniczym ssącym.
c)  jest na plusie, tzn. nie stwarza zagroŜenia wypływu gazów zza tamy ( tama zaciąga).
d)  jest na nadciśnieniu i stwarza zagroŜenie wypływu gazów zza tamy (tama wyciska).

14. Maksymalna długość wyrobiska o wzniosie 8

, przewietrzanego za pomocą

pomocniczych  urządzeń  wentylacyjnych  w  pokładach  II  kategorii  zagroŜenia
metanowego wynosi
a)  6 m.
b)  8 m.
c)  10 m.
d)  12 m.

15. W pokładach II kategorii zagroŜenia metanowego moŜemy przewietrzać przez dyfuzję

wyrobiska poziome
a)  o długości do 1 m stanowiące dojścia do tam izolacyjnych.
b)  wnęki odmetanowania.
c)  o długości do 3 m.
d)  do 2 m.

16. Przy przewietrzaniu wyrobisk w polach metanowych wentylacją kombinowaną, odległość

końców  lutniociągów  od  czoła  przodka,nie  powinna  być  większa  niŜ  lutniociągu
zasadniczego tłoczącego
a)  15 m a ssącego 3 m.
b)  12 m a ssacego 8 m.
c)  6 m a ssącego 8 m.
d)  12 m a ssącego 6 m.

17. W polach metanowych przy wentylacji ssącej czujnik metanomierza wyłączającego-

rejestrującego o progu 1%, kontrolującego zawartość pod stropem, naleŜy zabudować
a)  nad ostatnią lutnią zabudowaną w przodku do 1 m od jej końca.
b)  w odległości do 10 m.
c)  między wlotem do lutni ssacej a czołem przodka – w odległości nie większej niŜ 6 m

od czoła przodka.

d) w odległości 8 m.

18. Kombajny chodnikowe w polach II–IV kategorii zagroŜenia metanowego dodatkowo

wyposaŜa  się  w  metanomierze  o  pomiarze  ciagłym,  z  czujnikiem  zabudowanym  na
wysięgniku  organu  urabiającego.  Czujniki  te  wyłączają  organ  urabiający  kombajnu  przy
przekroczeniu stęŜenia
a)  2% metanu.
b)  1% metanu i 26 ppm tlenku węgla.
c)  3% metanu.
d)  1,5% metanu lub 0,0026% tlenku węgla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………………………..

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wyd. „Śląsk”, Katowice

1979

2. Firganek B. (red.) ZagroŜenia naturalne w kopalniach. Sposoby prognozowania,

zapobiegania i kontroli. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1983

3. Frycz A.: Klimatyzacja kopalń. Wyd. „Śląsk” Katowice 1981
4. Frycz A., Kozłowski B.: Przewietrzanie kopalń metanowych. Wyd. „Śląsk”, Katowice

1979

5. Gawliczek J.: Ratownictwo górnicze w kopalniach głębinowych. Wyd. „Śląsk”, Katowice

2000

6. Knechtel J.: Prace Naukowe GIG, Nr 835. ZagroŜenia klimatyczne w polskich

kopalniach. Wyd. GIG, Katowice 1998

7.  Krysik M.: Podsadzka hydrauliczna w górnictwie. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1982
8.  Maciejasz Z., Kruk F.: PoŜary podziemne w kopalniach. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1977
9.  Metody  zwalczania  zagroŜenia  temperaturowego  w  kopalniach  Jastrzębskiej  Spółki

Węglowej S.A. Biblioteka Szkoły Eksploatacji Podziemnej, seria Wykłady nr 30, Kraków
2006

10.  Polskie Normy: PN– 73/G – 60101
11.  Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wyd. „ Śląsk”, Katowice 1982
12.  Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki  z  dnia  28  czerwca  2002  r.  w  sprawie

bezpieczeństwa

i higieny

pracy,

prowadzenia

ruchu

oraz

specjalistycznego

zabezpieczenia przeciwpoŜarowego w podziemnych zakładach górniczych, (Dz. U. Nr
139, poz. 1169 z późn. zm.)

13. Sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. CSRG, Bytom 2002
14. Strumiński A.: Zwalczanie poŜarów podziemnych w kopalniach. Wyd. Zakład Narodowy

im. Ossolińskich, Wrocław 1987

15. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo Geologiczno i górnicze (tj. Dz. U. z 2005r. Nr

228, poz. 1947 z późn. zm)

16. Wacławik J., Cygankiewicz J., Knechtel J.: Warunki klimatyczne w kopalniach

głębokich. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków 1998

17. Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego
w podziemnych zakładach górniczych. – ostatnia nowelizacja: ustawa z dnia 9 czerwca
2006 r

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997.

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998