„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jacek Zagłówek

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Sylwester Rajwa
mgr inż. Aleksander Wrana

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z3.06
Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Powietrze kopalniane

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Urządzenia wentylacyjne i zabezpieczające w wyrobiskach z wentylacją

opływową

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Przewietrzanie wyrobisk przez dyfuzję z wykorzystaniem pomocniczych

urządzeń wentylacyjnych oraz lutniociągami z wentylatorami lutniowymi 19
5.3.1. Ćwiczenia

19

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7. Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik podziemnej eksploatacji
711[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczno również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z3

Eksploatacja złóż

711[02].Z3.01

Rozpoznawanie

i udostępnianie złóż

711[02].Z3.03

Dobieranie środków strzałowych

711[02].Z3.02

Rozpoznawanie i likwidacja

zagrożeń w górnictwie

711[02].Z3.04

Drążenie

wyrobisk

podziemnych

711[02].Z3.05

Wykonywanie

obudowy wyrobisk

711[02].Z3.06

Montowanie

urządzeń

wentylacyjnych

i zabezpieczających

711[02].Z3.07

Eksploatowanie złóż

kopalin użytecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI,

−

rozpoznawać zagrożenia naturalne i technologiczne występujące w kopalniach
węglowych,

−

obsługiwać podstawowe przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych,

−

stosować przepisy prawa geologiczno-górniczego i rozporządzeń dotyczących górnictwa,

−

czytać mapy górnicze,

−

określać warunki zalegania pokładów węgla w górotworze,

−

wykonywać właściwie, zgodnie z obowiązującymi przepisami górniczymi obudowę
wyrobisk górniczych,

−

wykonywać wzmacniania obudowy wyrobisk górniczych,

−

dobierać właściwie kształt i wymiary wyrobisk górniczych dla zapewnienia bezpiecznego
prowadzenia robót,

−

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych,

−

wyjaśniać zagrożenia związane z wystąpieniem pożaru podziemnego,

−

wyjaśniać zasady zachowania się załogi w czasie pożaru,

−

posługiwać się podstawowymi środkami gaśniczymi i sprzętem gaśniczym do gaszenia
pożaru podziemnego,

−

stosować przepisy w przypadku wystąpienia pożaru w zakładzie górniczym,

−

przedstawiać zagrożenia powstałe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stężeń
gazów,

−

posługiwać się sprzętem do wykrywania gazów,

−

stosować profilaktykę zagrożeń metanowych,

−

wskazywać miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

−

stosować profilaktykę dotyczącą wybuchów pyłu węglowego,

−

charakteryzować wymagania dla maszyn i urządzeń pracujących w warunkach
określonych zagrożeń,

−

charakteryzować zagrożenia techniczne w zakładach górniczych,

−

stosować aparat ucieczkowy,

−

projektować zabezpieczenie przeciwpożarowe,

−

projektować zabezpieczenie przeciwwybuchowe,

−

projektować zabezpieczenie metanometryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie powietrza atmosferycznego i kopalnianego,

−

scharakteryzować skład i własności gazów kopalnianych,

−

określić skład powietrza kopalnianego,

−

określić granice dopuszczalnej zawartości gazów szkodliwych,

−

scharakteryzować sposoby kontroli powietrza kopalnianego,

−

dokonać pomiaru składu powietrza kopalnianego,

−

scharakteryzować czynniki określające klimat w kopalni,

−

scharakteryzować urządzenia wentylacyjne,

−

wykonać tamę wentylacyjną w wyrobisku podziemnym,

−

wykonać zapory pyłowe,

−

określić parametry techniczne wentylatorów podziemnych,

−

zainstalować lutniociąg w wyrobisku,

−

zabudować wentylator lutniowy w wyrobisku podziemnym,

−

scharakteryzować zasady rozprowadzania powietrza w oddziale kopalni górnictwa
podziemnego,

−

pobrać próbki powietrza,

−

zmierzyć temperaturę powietrza i ocenić komfort pracy w wyrobisku,

−

zmierzyć prędkość powietrza,

−

określić ilość przepływającego powietrza w wyrobisku,

−

wyjaśnić konieczność stosowania się do stanowiskowej instrukcji bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas wystąpienia zagrożenia w kopalni podziemnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Temat: Dobór wentylatora oraz sposobu zabezpieczenia czujnikami metanowymi dla

drążonego kombajnem wyrobiska chodnikowego w pokładzie IV kategorii
zagrożenia metanowego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności doboru wentylatorów lutniowych jak i sposobu

wykonania zabezpieczenia metanowego do określonych warunków panujących
w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać wentylator do określonych warunków panujących w wyrobiskach dołowych,

−

dobrać sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii automatycznej w drążonych
kombajnami wyrobiskach korytarzowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

skorzystać z katalogów producentów,

−

wyszukać informacji w zasobach Internetu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w zespołach dwuosobowych.

Czas trwania zajęć: 1,5 godziny dydaktycznej.

Środki dydaktyczne:

−

katalogi producentów wentylatorów lutniowych,

−

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wykaz adresów stron internetowych producentów lub firm handlujących wentylatorami.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia

z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:

−

każdy zespół otrzymuje dane dotyczące tematu zajęć:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

a)

wyrobisko w obudowie łukowej o zadanej wysokości, szerokości i długości
drążonego wyrobiska, które należy przewietrzyć,

b)

wysokość i szerokość wyrobiska w obudowie łukowej w miejscu zabudowy
wentylatora,

c)

ilości powietrza w opływowym prądzie powietrza,

d)

przyjąć należy, że ilość powietrza w przodku przewietrzanego wyrobiska
stanowi 60% wydajności nominalnej wentylatora,

e)

ilość powietrza w przodku, musi zapewnić wymaganą przepisami górniczymi
prędkość powietrza w wyrobisku,

f)

sposobie przewietrzania drążonego wyrobiska (ssąca lub kombinowana),

g)

sprawdzić, czy w miejscu zabudowy wentylatora jest wystarczająca ilość
powietrza dla zapewnienia wymaganych przepisami prędkości powietrza,

h)

zaprojektowany układ wyrobiska przedstawić na schemacie,

(analiza wstępna treści zadania – 10 minut),

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań zadania uzgadniają strategię poszukiwań
(w razie trudności korzystają z pomocy nauczyciela),

−

przez cały czas trwania ćwiczenia (40 minut) uczniowie korzystają z różnych źródeł
informacji, poszukując wentylatora spełniającego określone wymagania jak i sposobu
zabezpieczenia czujnikami metanowymi,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w poszukiwaniach. Zwraca uwagę czy
zespoły korzystają z różnych żródeł informacji.

5. Po znalezieniu odpowiedniego wentylatora i dobraniu właściwego systemu

zabezpieczenia

metanowego

jak

i

sprawdzeniu

wydatków

powietrza

w charakterystycznych miejscach, zespoły przygotowują prezentację (na schemacie
pokazać lokalizację czujników metanowych oraz prędkości powietrza) (czas 10 minut).

6. Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.
7. Zespoły prezentują efekty swoich poszukiwań.
8. Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć
Praca domowa
Dobierz wentylatory i wskaż sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii automatycznej
wyrobiska przewietrzanego wentylacją kombinowaną drążonego za pomocą kombajnu
w pokładzie III kategorii zagrożenia metanowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających
711[02].Z3.06

Temat: Regulacja rozpływu powietrza za pomocą tam wentylacyjnych-regulacyjnych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania pomiarów spadku naporu na tamach

wentylacyjnych,

za

pomocą

manometrów

cieczowych,

kształtowanie

umiejętności wykonywania pomiarów dla określenia ilości powietrza
w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić zmiany występujące w bocznicach sieci wentylacyjnej w czasie prowadzenia
regulacji na tamach,

−

zmierzyć spadki naporu za pomocą U-rurki na tamach wentylacyjnych,

−

wykonać pomiary dla określenia wydatku powietrza w wyrobiskach,

−

zbilansować ilość powietrza w węźle sieci wentylacyjnej,

−

określić jaki zmiany występowały w trakcie zmniejszania okienka regulacyjnego na tamie
tj. dla danej wielkości okienka regulacyjnego jaki spadek naporu na był na tamie i jaka
ilość powietrza płynęła wyrobiskiem,

−

określić, jak zmieniał się spadek naporu na pozostałych tamach w tej bocznicy,

−

przedstawić na schemacie przestrzennym układ wyrobisk (węzłów, bocznic), kierunki
przepływu powietrza, lokalizacje tam regulacyjnych, spadki naporu na tamach i wydatki
powietrza,

−

zorganizować stanowisko do pomiarów wentylacyjnych w wyrobiskach zgodnie
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

rozpoznać i posługiwać się przyrządami do pomiarów,

−

wyznaczyć stacje pomiarowe,

−

zinterpretować otrzymane wyniki.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Czas trawania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Środki dydaktyczne:

−

manometr cieczowy z wężykami do pomiarów,

−

anemometr, calówka,

−

tamy wentylacyjne z okienkami regulacyjnymi,

−

schemat wentylacyjny rejonu, w którym wykonujemy regulację,

−

papier A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest określenie zmian zachodzących w sieci wentylacyjnej przy zmianie
przekroju okienka regulacyjnego w tamie.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, określenie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów
z pracą metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Jakie wymiary ma okienko regulacyjne?
2. W jakim zakresie dokonujemy regulacji prześwitu okienka regulacyjnego?
1. Do czego służy manometr cieczowy i jakie są zasady wykonywania nim pomiarów?
2. Jak wykonujemy pomiary wydatku powietrza za pomocą anemometru?
3. Czego dotyczy I prawo Kirchhoffa dla węzłów sieci?

PLANOWANIE
1. Ustal, w jaki sposób zabudujesz U-rurkę do pomiaru spadku naporu na tamach.
2. Ustal na schemacie, stacje pomiarowe w wyrobiskach, w których będą obserwowane

zmiany przepływu powietrza.

3. Wyznacz w wyrobiskach stacje pomiarowe.
4. Pomierz na wyznaczonych stacjach pomiarowych wysokość i szerokość wyrobiska

i oblicz na nich przekrój wyrobiska.

5. Ustal, w jaki sposób będziesz zmieniał prześwit okienka regulacyjnego.
6. Zaplanuj kolejność wykonywania poszczególnych pomiarów.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Dokonaj pomiarów dla różnych wielkości otwarcia okienek regulacyjnych.
2. Zapisz wyniki pomiarów.
3. Zrób bilans powietrza dla najbliższego węzła sieci wentylacyjnej.
4. Zinterpretuj otrzymane wyniki.
5. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają osobę, która

dokonuje prezentacji ćwiczenia.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?
2. Czy prawidłowo został zrobiony bilans powietrza dla każdego ustawienia wielkości

prześwitu okienka regulacyjnego?

3. Czy zmiany w sieci są zgodne z oczekiwaniami?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe, ważne
umiejętności zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać
w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

FAZA KOŃCOWA

Odwiedzenie działu wentylacji kopalni
Pracownicy oddziału wentylacji zaprezentują komputerową symulację regulacji rozpływów
powietrza w wyrobiskach kopalnianych, za pomocą tam wentylacyjnych (regulacyjnych).

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i opanowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.

ĆWICZENIA

5.1. Powietrze kopalniane

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj za pomocą katatermometru, pomiary dla określenia katastopni wilgotnych

i katastopni suchych w wyznaczonych punktach wyrobiska.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym o przyrządach potrzebnych do pomiaru

katatermometrem,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) rozpoznać przyrządy do pomiaru temperatury,
4) określić sposób wykonywania pomiaru,
5) określić zasadę działania katatermometru,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

katatermometr, stoper, termos z gorącą wodą,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Określ, na podstawie wykonanych pomiarów, za pomocą psychrometru i anemometru,

jaki czas pracy powinien obwiązywać na wskazanych stanowiskach pracy w wyrobiskach
górniczych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć jaka zależność jest pomiędzy warunkami klimatycznymi na stanowisku pracy,

a obowiązującym czasem pracy w górnictwie,

2) wybrać przyrządy potrzebne do wykonania tych pomiarów,
3) zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów,
4) określić zasadę działania przyrządów pomiarowych,
5) określić sposób wykonania pomiarów,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

psychrometr, anemometr, calówka,

−

wykres psychrometryczny, tablice psychrometryczne,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary wymagane przepisami górniczymi dla oceny prawidłowego sposobu

przewietrzania na 5-ciu wskazanych przez nauczyciela stacjach pomiarowych. Pobierz na tych
stacjach pipiety powietrza kopalnianego do analizy labolatoryjnej.

Wyniki pomiarów jak i wyniki pobranych prób powietrza do analizy chemicznej zapisz

zgodnie z główną książką przewietrzania.

Na podstawie tych wyników podaj:

−

jaki czas pracy obowiązuje w miejscu wykonywania pomiarów?

−

ile dm

3

(litrów) tlenku węgla mamy na stacjach pomiarowych?

−

ile m

3

metanu mamy na stacjach pomiarowych?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym dotyczącym wykonywania pomiarów dla oceny

skuteczności przewietrzania wyrobisk górniczych,

2) określić jakie pomiary należy wykonać,
3) wybrać sprzęt potrzebny do wykonania zadanych pomiarów,
4) wykonać zaplanowane pomiary i pobrać próbki gazu do analizy chemicznej,
5) określić wilgotność, katastopnie wilgotne i katastopnie suche, wydatek powietrza,
6) zapoznać się z wynikami analizy chemicznej (stężenia O

2

, CO, CO

2

, CH

4

),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

7) określić ilości tlenku węgla i metanu na podstawie wyników wydatku powietrza jak

i wyników analiz chemicznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

psychrometr Assmana, anemometr, calówka, tablice psychrometryczne, pipety i pompka
do ich napełniania,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Urządzenia wentylacyjne i zabezpieczające w wyrobiskach

z wentylacją opływową

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zabuduj tamę wentylacyjną deskową z okienkiem regulacyjnym o wymiarach 0,5 m na

1,2 m, z drzwiami dla przejścia załogi o wymiarach 0,9 m na 1,8 m.

Po wybudowaniu tamy, ustaw tak okienko regulacyjne, aby spadek naporu na tamie

wynosił 15 mm H

2

O.

Pomierz ilość powietrza płynącą wyrobiskiem przed zabudową tamy jak również po jej

wykonaniu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z normami dotyczącymi budowy tam wentylacyjnych,
2) przypomnieć zasady wykonywania pomiarów dla określenia ilości powietrza

w wyrobisku górniczym, oraz jak wykonujemy pomiaru spadków naporu na tamach za
pomocą U – rurki,

3) wykonać pomiar ilości powietrza w wyrobisku,
4) wykonać wrąb do tamy, zabudować szkielet tamy, obić tamę deskami i płótnem

wentylacyjnym,

5) zabudować drzwi w tamie,
6) zabudować manometr cieczowy i wykonać regulację spadku naporu na tamie,
7) wykonać ponownie pomiary dla określenia ilości powietrza w wyrobisku,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

–

kilof, siekiera górnicza, łopata,

–

U – rurka, węże pomiarowe, calówka, anemometr,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 2

Zabuduj półkę zapory przeciwwybuchowej pyłowej w wyrobisku górniczym (pole

szkoleniowe lub sztolnia). Wykonaj pomiary dla określenia czy jest to zapora zwykła czy
boczna. Oblicz ile półek i ile pyłu ma być na zaporze, jeżeli wyrobisko to jest w III kategorii
zagrożenia metanowego?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sprawdzić stan obudowy wyrobiska w miejscu budowy zapory,
2) przygotować miejsce do zabudowy zapory pyłowej,
3) przygotować materiał potrzebny do budowy zapory (deski, haki, kantówkę, pył

kamienny),

4) zbić drabinki do półek zgodnie z wymogami przepisów, naciąć deseczki 0,5 m,
5) wykonać pomost roboczy (o ile jest potrzebny), zabezpieczyć miejsce budowy zapory,
6) zabudować półkę zgodnie z wymogami przepisów (podwiesić haki do elementów

obudowy wyrobiska, położyć na nich kantówki, postawić na nich pomost półki pyłowej,
ułożyć deseczki 50 cm, nasypać półkę pyłem kamiennym),

7) wykonać pomiary zabudowanej półki jak również pomiary wyrobiska w miejscu zabudowy,
8) wykonać obliczenia zapory pyłowej,
9) zabudować pozostałe półki zapory pyłowej, opisać zaporę na tablicy kontrolnej,
10) przedstawić wyniki pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

deski, haki, kantówka, pył kamienny, gwoździe,

–

kilof, siekiera, młotek, gwoździe, drut, piła do drewna, calówka,

–

kartki papieru,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

instrukcje stanowiskowe dotyczące budowy zapory przeciwwybuchowej, wykonywania
pomostów roboczych, zabezpieczenia wyrobiska na czas budowy zapór lub prowadzenia
innych robót.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj sposób wykonania tamy kompensacyjnej dla zmniejszenia różnicy ciśnień dla

tamy izolacyjnej, na której różnica ciśnień wynosi +40mmH

2

O.

Zabuduj w wyrobisku przy tamie izolacyjnej tamę przednią do tamy kompensacyjnej

z okienkiem regulacyjnym, oraz wentylator i lutnie dla projektowanej tamy.

Zabuduj manometr cieczowy i wyprowadź jego końcówki dla pomiarów różnicy ciśnień

na tamie.

Rysunek do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić co oznacza +40 mm H

2

O,

2) wskazać miejsce zabudowy wentylatora pomocniczego,
3) określić czy wentylator ma być ssący czy tłoczący,
4) określić gdzie należy zabudować tamę kompensacyjną z okienkiem regulacyjnym,
5) wskazać miejsce zabudowy manometru cieczowego do kontroli zmian różnicy ciśnień na

tamie,

6) określić miejsca w których należy ustawić końcówki węży pomiarowych założonych na

ramionach U – rurki,

7) przedstawić wykonany projekt,
8) dobrać odpowiednie urządzenia i materiały potrzebne do realizacji projektu,
9) zabudować we wskazanych wyrobiskach zaprojektowany układ urządzeń,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

3 m

+40 mm H

2

O

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ś

rodki dydaktyczne:

–

wentylator WLE-404 B/1, lutnie elastyczne ssące o średnicy 400 mm, drewno, deski,
płótno wentylacyjne, U-rurka, węże pomiarowe,

–

kilof, piła, łopata, siekiera górnicza, młotek, gwoździe,

–

kartki papieru A4.

Ćwiczenie 4

Zabuduj w wyrobisku tamę podsadzkową z okienkiem do spuszczania nadmiaru wody.

Wykonaj rozparcie tej tamy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z dokumentacją, instrukcją budowy korka, tamy podsadzkowej,
2) skontrolować stan wyrobiska w miejscu budowy korka,
3) przygotować miejsce budowy tamy, usunąć zbędne materiały i urządzenia,
4) postawić tamę podsadzkową zgodnie z jej dokumentacją tj. wykonać wrąb do tamy

podsadzkowej, zabudować rygle, stojaki, przeprowadzić potrzebne rurociągi przez tamę,
obić tamę deskami pozostawiając okienko do spuszczania wody, obić tamę płótnem
podsadzkowym, uszczelnić tamę na całym obwodzie wyrobiska jak i na połączeniu
płócien, dokonać rozparcia tamy,

5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja budowy tamy podsadzkowej, instrukcja, technologia,

–

przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych (metanomierz, wykrywacz),

–

stojaki drewniane, deski, płótno podsadzkowe, rury podsadzkowe, rury do odprowadzania
wody, rury pomiarowe,

–

kilof, nożyce do blachy, łom do obrywki, piła do drewna, siekiera górnicza, młotek,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Przewietrzanie wyrobisk przez dyfuzję z wykorzystaniem

pomocniczych urządzeń wentylacyjnych oraz lutniociągami
z wentylatorami lutniowymi

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyrobisko drążone kombajnem w pokładzie IV kategorii zagrożenia metanowego

o długości 500 m przewietrzane jest wentylacją ssącą. Narysuj to wyrobisko na schemacie
przestrzennym, zaznaczając:

−

miejsce zabudowy wentylatora WLE – 1005B/CZ,

−

sposób prowadzenia lutniociągu,

−

miejsce zabudowy odpylacza,

−

miejsce zabudowy czujników metanometrii automatycznej i progi przy jakich wyłączają
urządzenia elektryczne w przodku,

−

wskaż jakie lutnie należy zastosować,

−

określ średnicę wentylatora i średnicę zastosowanych lutnie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia ok. 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć zasady przewietrzania wyrobisk wentylacją ssącą,
2) przypomnieć zasady budowy lutniociągów dla wentylacji ssącej,
3) zapoznać się z instrukcją przewietrzania wyrobiska,
4) sprawdzić parametry wentylatora,
5) przypomnieć sposób zabezpieczenia metanometrią drążonych kombajnami wyrobisk

z wentylacją lutniową,

6) naszkicować schemat przestrzenny omawianego układu wyrobisk,
7) zaznaczyć na schemacie informacje, które są zawarte w treści ćwiczenia,
8) zaprezentować wykonaną pracę,
9) dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,

–

zeszyt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 2

Tama izolująca dojście do zrobów w pokładzie II kategorii zagrożenia metanowego

zabudowana jest w odległości 2 m od skrzyżowania z opływowym prądem powietrza.

Zabuduj przegrodę wentylacyjną dla przewietrzenia dojścia do tamy. Wykonaj pomiary

gazów kopalnianych przed i za tamą. Podaj depresję na tamie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym obowiązujących zasad

przewietrzania przy pomocy pomocniczych urządzeń wentylacyjnych,

2) zabudować szkielet przegrody stawiając stojaki drewniane obite częściowe deskami,
3) obić przegrodę płótnem wentylacyjnym,
4) wykonać pomiary które podane są w treści ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonaną pracę,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

–

kilof górniczy, siekiera górnicza, młotek,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Zabuduj wentylator lutniowy WLE – 404 B/1, którego zadaniem będzie przewietrzenie

wyrobiska za pomocą wentylacji lutniowej tłoczącej. Połącz go za pomocą lutni elastycznej
z zabudowanym na skrzyżowaniu wyrobisk kolankiem łączącym lutniociąg przewietrzający to
wyrobisko.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas wykonania ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym zasad budowy lutniociągów,
3) wykonać pomost roboczy,
4) podnieść wentylator (waży 159 kg) na odpowiednią wysokość, za pomocą ciągarki BKS,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5) podwiesić go w sposób bezpieczny za pomocą łańcuchów technicznych do obudowy

(stropnicy) wyrobiska,

6) zwrócić uwagę na właściwy sposób zabudowy wentylatora z uwzględnieniem wymaganej

minimalnej odległości od skrzyżowania jak i ze względu na kierunek przepływu
powietrza,

7) dobrać średnicę lutni do połączenia wentylatora z lutniociągiem,
8) połączyć starannie wentylator z kolankiem lutniociągu wyprowadzonego do przodka za

pomocą lutni elastycznej,

9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

wentylator, lutnie elastyczne, łańcuchy techniczne, szybkozłącza, zamki (łupki) łączące
łańcuchy skręcane na śruby, śruby, ciągarka BKS, pomost roboczy,

–

instrukcje dotyczące budowy lutniociągów, literatura związana z tematem ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test do jednostki modułowej „Montowanie urządzeń wentylacyjnych
i zabezpieczających”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 8, 9, 10, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. b, 5. b, 6. b, 7. b, 8. b, 9. c, 10. d, 11. d,

12. b, 13. c, 14. a, 15. b, 16. b, 17. c, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozpoznać gazy kopalniane

C

P

c

2. Rozpoznać właściwości gazów kopalnianych

C

P

a

3. Rozróżnić gazy trujące

B

P

b

4. Wyjaśnić zastosowanie katatermometru

B

P

b

5. Wyjaśnić zastosowanie psychrometru

B

P

b

6.

Określić dopuszczalne prędkości w wyrobiskach
korytarzowych

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

7.

Określić warunki klimatyczne na stanowisku
pracy

C

PP

b

8. Określić dopuszczalne prędkości w ścianach

C

PP

b

9.

Określić, w jakim czasie należy dokonać rewersji
powietrza

C

PP

c

10.

Określić, z jakich materiałów wykonujemy
nadproża tam wentylacyjnych murowych

C

PP

d

11. Wskazać warunki przewietrzania przez dyfuzję

B

P

d

12.

Określić warunki wykonywania tam
kompensacyjnych

C

P

b

13. Określić zasady lokalizacji tam bezpieczeństwa

C

PP

c

14.

Nazwać przyrządy do pobierania próbek
powietrza gazów kopalnianych

A

P

a

15.

Określić zasady przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń

C

PP

b

16.

Określić zasady budowy lutniociągów w polach
niemetanowych

C

P

b

17.

Określić odległości końca lutniociągów od czoła
przodka w polach metanowych przy wentylacji
ssącej

C

P

c

18. Określić zasady konstrukcji półek zapory pyłowej

C

P

c

19.

Określić ilość pyłu kamiennego na zabudowanej
zaporze przeciwwybuchowej

C

PP

a

20.

Określić zasady budowy zapór
przeciwwybuchowych wodnych

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności, dotyczących montowania urządzeń

wentylacyjnych i zabezpieczających. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których
tylko jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dwutlenek węgla C0

2

jest

a) bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięższy od powietrza.
b) ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, cięższy od powierza.
c) bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, niepalny, duszący, cięższy od powietrza, przy

większych stężeniach kwaskowaty.

d) bezbarwny, bez zapachu, trujący, palny, cięższy od powietrza.

2. Tlenek węgla CO jest bezbarwny

a) bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, palny, wybuchowy.
b) bez zapachu, w większych stężeniach kwaskowaty, trujący, niepalny.
c) bez zapachu, niepalny, silnie trujący, dopuszczalne stężenie 20 ppm.
d) cięższy od powietrza, silnie trujący, niewybuchowy.

3. Do gazów trujących należą

a) wodór, metan, tlenek węgla, siarkowodór, azot.
b) siarkowodór, tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu.
c) butan, metan, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne, siarkowodór.
d) dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla.

4. Katatermometr jest to termometr

a) rtęciowy do pomiarów temperatury górotworu w zakresie od 25

o

C do 60

o

C, ±0,2

o

C.

b) alkoholowy na którym oznaczono tylko temperaturę 35

o

C i 38

o

C.

c) alkoholowy o zakresie pomiarowym od 0

o

C do 100

o

C, z dokładnością pomiaru ±0,2

o

C.

d) rtęciowy o zakresie pomiarowym od 20

o

C do 100

o

C, z dokładnością pomiaru ±0,2

o

C.

5. Psychrometrem Assmana wykonujemy pomiary

a) prędkości powietrza i temperatury suchej w wyrobiskach dołowych.
b) temperatury suchej i wilgotnej powietrza kopalnianego.
c) prędkości powietrza i ciśnienia w wyrobiskach dołowych.
d) ciśnienia powietrza w wyrobiskach dołowych.

6. W polach metanowych, w wyrobiskach korytarzowych prędkość powietrza nie powinna

być mniejsza niż
a) 0,2 m/s i nie większa niż 12 m/s.
b) 0,3 m/s i nie większa niż 8 m/s.
c) 0,15 m/s i nie większa niż 5 m/s.
d) 0,15 m/s, pod warunkiem zapewnienia właściwego składu powietrza.

7. W wyrobisku, w którym stwierdzono, że temperatura sucha wynosi 27,8

o

C,

a intensywność chłodzenia wynosi 10 katastopni wilgotnych obowiązuje
a) normalny czas pracy.
b) skrócony do 6 godzin czas pracy, liczony łącznie ze zjazdem i wyjazdem.
c) można prowadzić tylko prace na zasadach akcji ratowniczych.
d) nie wolno prowadzić żadnych robót w tym wyrobisku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8. Prędkość powietrza w ścianach nie powinna przekraczać

a) 2 m/s.
b) 5 m/s.
c) 30 m/min.
d) 200 m/min.

9. Urządzenia do rewersji powietrza należy utrzymywać w stanie umożliwiającym jej

wykonanie w czasie nie dłuższym niż
a) 5 minut.
b) 10 minut.
c) 20 minut.
d) 30 minut.

10. Nadproże nad otworem komunikacyjnym w tamach murowych należy wykonywać

a) z desek o minimalnej grubości 20 mm.
b) z bali o grubości 50 mm.
c) z belek drewnianych o przekroju kwadratowym.
d) ze stali profilowej lub betonu zbrojonego.

11. Dojścia do tam izolacyjnych w pokładach metanowych można przewietrzać przez dyfuzję

pod warunkiem, że odległość jej od opływowego prądu powietrza
a) nie może być większa niż 1 m .
b) nie może być większa niż 2 m.
c) nie może być większa niż 3 m .
d) nie wolno przewietrzać przez dyfuzję.

12. Tamy kompensacyjne buduje się

a) na głównych drogach przewozowych.
b) w celu zmniejszenia różnicy ciśnień na tamach izolacyjnych.
c) w wyrobisku łączących szyb wdechowy z szybem wydechowym.
d) w wyrobiskach stanowiących krótkie spięcia w rejonach o dużym zagrożeniu

pożarowym.

13. Tamy bezpieczeństwa bez drzwi z zapasem materiału potrzebnego do ich zamknięcia

budujemy
a) w prądach wlotowych i wylotowych komór przyszybowych.
b) w grupowych prądach powietrza świeżego.
c) na wszystkich poziomach szybów wydechowych.
d) na wszystkich poziomach szybów wdechowych.

14. Zestaw pomiarowy APG-1 służy do

a) pobierania próbek powietrza kopalnianego do analizy laboratoryjnej.
b) pomiarów ciśnienia gazów i stężenia metanu w otworach wiertniczych.
c) pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej.
d) pomiarów prędkości przepływu powietrza w wyrobiskach górniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

15. W polach niemetanowych, wyrobiska poziome możemy przewietrzać za pomocą

przegrody wentylacyjnej do ich maksymalnej długości wynoszącej
a) 5 m.
b) 15 m.
c) 20 m.
d) 10 m.

16. W polach niemetalowych i niezagrożonych wyrzutami gazów i skał odległość końca

lutniociągu od czoła przodka może maksymalnie dochodzić do
a) 8 m.
b) 10 m.
c) 12 m.
d) 15 m.

17. W polach metanowych przewietrzanych wentylacją ssącą maksymalna odległość końca

lutniociągu od czoła przodka wynosi
a) 2 m.
b) 4 m.
c) 6 m.
d) 8 m.

18. Pomost (drabinki) zapory pyłowej powinien mieć wysokość minimum

a) 10 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 15 cm.
b) 12 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 15 cm.
c) 15 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 20 cm.
d) 25 cm a jego rozstaw zewnętrzny ok. 25 cm.

19. Ilość pyłu kamiennego, zgodnego z wymogami przepisów przypadająca na 1 mb półki

zapory pyłowej o długości deseczek 0,5 m powinna wynosić
a) 45 kg przy wysokości stożka nasypowego 13 cm.
b) 35 kg przy wysokości stożka nasypowego 10 cm.
c) 30 kg przy wysokości stożka nasypowego 8 cm.
d) 60 kg.

20. Odstęp między osiami półek zapory wodnej powinien wynosić

a) minimum 0,5 m.
b) maksymalnie 4 ,m a w wyjątkowych wypadkach 5 m.
c) od 2 m do 4 m, a w wyjątkowych wypadkach 1 m.
d) od 2 m do 3 m, a w wyjątkowych wypadkach 1 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

TEST 2
Test do jednostki modułowej „Montowanie urządzeń wentylacyjnych
i zabezpieczających”.

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–3, 6, 8–10, 13, 15–18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 7, 11, 12, 14, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. b, 8. c, 9. a, 10. d, 11. d,

12. d, 13. d, 14. a, 15. d, 16. d, 17. c, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Wyjaśnić definicję wilgotności bezwzględnej

B

P

b

2.

Wskazać różnicę między termometrem sychym
i wilgotnym w psychrometrze Assmana

B

P

a

3.

Określić normy klimatyczne na stanowisku pracy
w górnictwie

C

P

d

4. Rozpoznać gazy kopalniane

C

PP

c

5. Określić jednostkę natężenia chłodzenia

C

PP

a

6.

Wskazać wymagane prędkości powietrza
w wyrobiskach górniczych

B

P

d

7. Określić dopuszczalne stężenie tlenku węgla

C

PP

b

8.

Określić dopuszczalne stężenia gazów
toksycznych

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

9.

Określić zasady konstrukcji półek zapór
przeciwwybuchowych bocznych

C

P

a

10.

Wskazać warunki zabudowy zapory pyłowej
w wyrobiskach górniczych

B

P

d

11.

Określić warunki zabudowy zapory wodnej
w wyrobiskach dołowych

C

PP

d

12.

Określić warunki sprowadzania powietrza na
upad

C

PP

d

13.

Scharakteryzować rodzaj zagrożenia,
w zależności od wartości ciśnienia za tamą
izolacyjną

C

P

d

14.

Określić warunki przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych

C

PP

a

15.

Porównać warunki przewietrzania wyrobisk przez
dyfuzję

C

P

d

16.

Określić zasady przewietrzania wentylacją
lutniową kombinowaną

C

P

d

17.

Określić lokalizację czujników metanowych
w przodku wyrobiska

C

P

c

18.

Określić wartości stężenia metanu, przy których
wyłączany jest organ urabiający kombajnu
chodnikowego

C

P

a

19.

Dobrać wentylator elektryczny lutniowy
stosownie do występującego zagrożenia
metanowego

C

PP

c

20. Rozróżnić rodzaje wentylatorów elektrycznych

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności, dotyczących montowania urządzeń

wentylacyjnych i zabezpieczających. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których
tylko jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wilgotność bezwzględna to

a) stosunek wilgotności właściwej powietrza do wilgotności właściwej w stanie

nasycenia wyrażany w %.

b) masa pary wodnej wyrażona w jednostkach masy (kg lub g) zawarta w 1 m

3

powietrza.

c) stosunek masy pary wodnej zawartej w 1 m

3

powietrza do ilości pary wodnej

w stanie nasycenia przy tej samej objętości i wyrażany jest w %.

d) masa pary wodnej nasyconej, dla danej objętości powietrza w temperaturze suchej

20

o

C.

2. Różnica pomiędzy termometrem suchym a termometrem wilgotnym w psychrometrze

Hassmana jest następująca
a) termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru mokrego

owinięty jest muślinem (szmatką) nawilżanym przed pomiarem.

b) w zbiorniczku termometru mokrego jest woda a w zbiorniczku termometru suchego

jest rtęć.

c) zbiorniczek termometru mokrego wypełniony jest roztworem alkoholowym

a termometru suchego rtęcią.

d) termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru suchego

owinięty jest bibułką mającą chronić go przed dopływem wilgoci.

3. Skrócony czas pracy do 6 godzin licząc ze zjazdem i wyjazdem, dla pracowników

przebywających całą zmianę roboczą w miejscu pracy obowiązuje, jeżeli temperatura
a) sucha przekracza 33

o

C.

b) sucha nie przekracza 28

o

C a intensywność chłodzenia jest większa od 11 katastopni

wilgotnych.

c) wilgotna wynosi 28

o

C i jest wyższa od temperatury mierzonej termometrem suchym,

a intensywność chłodzenia jest większa od 11 katastopni wilgotnych.

d) sucha w miejscu pracy jest większa od 28

o

C, a nie przekracza 33

o

C, lub

intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych.

4. Siarkowodór H

2

S jest

a) bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, niepalny, cięższy od powietrza.
b) bezbarwny o zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, niepalny, cięższy od powietrza.
c) bezbarwny o przykrym zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, palny, cięższy od

powietrza.

d) żółto – brązowy o przykrym zapachu zgniłych jaj, silnie trujący, palny, cięższy od

powietrza.

5. Wielkość chłodzącego działania atmosfery, czyli natężenia chłodzenia określamy w

a) katastopniach.
b) budrykach.
c) stopniach Celsjusza, jako różnica temperatury suchej i wilgotnej [

o

C].

d) stopniach Celsjusza na sekundę, [

o

C/s].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

6. Maksymalna prędkość powietrza w wyrobiskach wybierkowych nie może przekraczać

a) 8 m/s.
b) 7 m/s.
c) 6 m/s.
d) 5 m/s.

7. NDS dla tlenku węgla CO wynosi

a) 0,0015%.
b) 0,0026%.
c) 0,0030%.
d) 0,0050%.

8. Skrót NDS oznacza

a) najwyższe dopuszczalne stężenie gazów w miejscu pracy urządzeń elektrycznych.
b) najwyższe dopuszczalne stężenie gazów, przy których można wykorzystywać prace

spawalnicze.

c) najwyższe dopuszczalne stężenie średnioważone w okresie ośmiu godzin.
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

9. Zapora pyłowa boczna to zapora, w której długość półek

a) zawarta jest w granicach od 50% do 65% maksymalnej szerokości wyrobiska

w miejscu jej zabudowy.

b) jest większa niż 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej zabudowy.
c) jest mniejsza niż 50% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej zabudowy.
d) wynosi minimum 1 m, a półki zapory budowane są wzdłuż obydwu ociosów

wyrobiska.

10. Odległość półki zapory pyłowej od stropu powinna wynosić nie więcej niż

a) 20 cm.
b) 0,5–0,3 wysokości wyrobiska.
c) 0,3 wysokości wyrobiska, nie mniej jednak niż 0,20 m.
d) 0,3 wysokości wyrobiska, nie mniej jednak niż 0,25 m.

11. Odległość skrajnych pojemników zapory wodnej od obudowy wyrobiska nie może być

mniejsza od
a) 0,20 m.
b) 0,15 m.
c) 0,10 m.
d) 0,05 m.

12. Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad dopuszcza się wyłącznie w przypadkach,

gdy średni upad w bocznicy nie przekracza
a) 12

o

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 12

o

do 15

o

, a prędkość

powietrza jest większa niż 1,0 m/s.

b) 10

o

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 10

o

do 12

o

, a prędkość

powietrza jest większa niż 1,0 m/s.

c) 8

o

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 8

o

do 10

o

, a prędkość powietrza

jest większa niż 0,5 m/s.

d) 5

o

lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 5

o

do 10

o

, a prędkość powietrza

jest większa niż 0,5 m/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

13. Jeżeli pomiar ciśnienia za tamą izolacyjną wykonany U–rurką wykazał +10 mm H

2

O, to

mówimy, że
a) poziom wody za tamą jest przekroczony o 10 mm słupa wody.
b) należy zabudować tamę kompensacyjną z wentyltorem pomocniczym ssącym.
c) jest na plusie, tzn. nie stwarza zagrożenia wypływu gazów zza tamy ( tama zaciąga).
d) jest na nadciśnieniu i stwarza zagrożenie wypływu gazów zza tamy (tama wyciska).

14. Maksymalna długość wyrobiska o wzniosie 8

o

, przewietrzanego za pomocą

pomocniczych urządzeń wentylacyjnych w pokładach II kategorii zagrożenia
metanowego wynosi
a) 6 m.
b) 8 m.
c) 10 m.
d) 12 m.

15. W pokładach II kategorii zagrożenia metanowego możemy przewietrzać przez dyfuzję

wyrobiska poziome
a) o długości do 1 m stanowiące dojścia do tam izolacyjnych.
b) wnęki odmetanowania.
c) o długości do 3 m.
d) do 2 m.

16. Przy przewietrzaniu wyrobisk w polach metanowych wentylacją kombinowaną, odległość

końców lutniociągów od czoła przodka,nie powinna być większa niż lutniociągu
zasadniczego tłoczącego
a) 15 m a ssącego 3 m.
b) 12 m a ssacego 8 m.
c) 6 m a ssącego 8 m.
d) 12 m a ssącego 6 m.

17. W polach metanowych przy wentylacji ssącej czujnik metanomierza wyłączającego-

rejestrującego o progu 1%, kontrolującego zawartość pod stropem, należy zabudować
a) nad ostatnią lutnią zabudowaną w przodku do 1 m od jej końca.
b) w odległości do 10 m.
c) między wlotem do lutni ssacej a czołem przodka – w odległości nie większej niż 6 m

od czoła przodka.

d) w odległości 8 m.

18. Kombajny chodnikowe w polach II–IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo

wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciagłym, z czujnikiem zabudowanym na
wysięgniku organu urabiającego. Czujniki te wyłączają organ urabiający kombajnu przy
przekroczeniu stężenia
a) 2% metanu.
b) 1% metanu i 26 ppm tlenku węgla.
c) 3% metanu.
d) 1,5% metanu lub 0,0026% tlenku węgla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

19. Dla wentylacji ssacej drążonego wyrobiska w pokładzie IV kategorii zagrożenia

metanowego możemy wykorzystać wentylator typu
a) WLE 1006/A/I/SK.
b) WLE 804 AM.
c) WLE 605 B/SK.
d) WLE 303/A/I.

20. Wentylatory lutniowe dwustopniowe typu WLE

a) posiadają dwa wirniki obracające się w tych samych kierunkach, napędzane za

pomocą silników elektrycznych o regulowanej mocy.

b) posiadają dwa wirniki obracające się w przeciwnych kierunkach.
c) posiadają zasilanie elektryczne i pneumatyczne.
d) napędzane są strumieniem sprężonego powietrza przez podwójny układ turbin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………………………..

Montowanie urządzeń wentylacyjnych i zabezpieczających

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7. LITERATURA

1. Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wyd. „Śląsk”, Katowice

1979

2. Firganek B. (red.) Zagrożenia naturalne w kopalniach. Sposoby prognozowania,

zapobiegania i kontroli. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1983

3. Frycz A.: Klimatyzacja kopalń. Wyd. „Śląsk” Katowice 1981
4. Frycz A., Kozłowski B.: Przewietrzanie kopalń metanowych. Wyd. „Śląsk”, Katowice

1979

5. Gawliczek J.: Ratownictwo górnicze w kopalniach głębinowych. Wyd. „Śląsk”, Katowice

2000

6. Knechtel J.: Prace Naukowe GIG, Nr 835. Zagrożenia klimatyczne w polskich

kopalniach. Wyd. GIG, Katowice 1998

7. Krysik M.: Podsadzka hydrauliczna w górnictwie. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1982
8. Maciejasz Z., Kruk F.: Pożary podziemne w kopalniach. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1977
9. Metody zwalczania zagrożenia temperaturowego w kopalniach Jastrzębskiej Spółki

Węglowej S.A. Biblioteka Szkoły Eksploatacji Podziemnej, seria Wykłady nr 30, Kraków
2006

10. Polskie Normy: PN– 73/G – 60101
11. Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wyd. „ Śląsk”, Katowice 1982
12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie

bezpieczeństwa

i higieny

pracy,

prowadzenia

ruchu

oraz

specjalistycznego

zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych, (Dz. U. Nr
139, poz. 1169 z późn. zm.)

13. Sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. CSRG, Bytom 2002
14. Strumiński A.: Zwalczanie pożarów podziemnych w kopalniach. Wyd. Zakład Narodowy

im. Ossolińskich, Wrocław 1987

15. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo Geologiczno i górnicze (tj. Dz. U. z 2005r. Nr

228, poz. 1947 z późn. zm)

16. Wacławik J., Cygankiewicz J., Knechtel J.: Warunki klimatyczne w kopalniach

głębokich. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków 1998

17. Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w podziemnych zakładach górniczych. – ostatnia nowelizacja: ustawa z dnia 9 czerwca
2006 r

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997.

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998