Wstęp

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem zło−

śliwym u kobiet w Polsce. Uzasadnioną strategią
walki z chorobą jest profilaktyka. Prewencja pier−
wotna raka piersi jest trudna z powodu mnogości
czynników etiopatogenetycznych. Działaniami,
które kobieta może wdrożyć, jest zdrowy styl ży−
cia, karmienie piersią, stosowanie tylko kontrolo−
wanej terapii hormonalnej. Wymierną redukcję
śmiertelności można uzyskać przez profilaktykę
wtórną, tzn. udział w badaniach przesiewowych.
Skuteczny program powinien obejmować ponad

70% zaproszonych do mammografii, a udział
w realizowanym w Polsce skriningu jest na po−
ziomie 33% [1, 2].

Cel pracy

Celem pracy jest porównanie wiedzy studen−

tek medycyny (S), lekarzy rodzinnych (LR) i pa−
cjentek (P) na temat profilaktyki raka piersi oraz
ocena, w jaki sposób wiedza teoretyczna prze−
kłada się na działania praktyczne w tych gru−
pach.

PRACE ORYGINALNE • ORIGINAL PAPERS

Family Medicine & Primary Care Review 2009, 11, 3: 312–313

© Copyright by Wydawnictwo Continuo

Czy istnieje przepaść między wiedzą teoretyczną
a praktyką w zakresie profilaktyki raka piersi?

Is there a distance between knowledge and practice
on breast cancer prevention?

KAROLINA GAZDECKA−SZPECHT

A–G

, ANNA WAWRZYNIAK

A

, WANDA HORST−SIKORSKA

E

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. med. Wanda Horst−Sikorska

A – przygotowanie projektu badania, B – zbieranie danych, C – analiza statystyczna, D – interpretacja danych,
E – przygotowanie maszynopisu, F – opracowanie piśmiennictwa, G – pozyskanie funduszy

P

L

IS

SN

1

7

3

4

−3

4

0

2

Wstęp. Właściwą strategią walki z rakiem piersi, najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet,

jest profilaktyka, szczególnie wtórna – badania skriningowe.
Materiał i metody. Przeprowadzono anonimowe badanie ankietowe wśród 90 kobiet: 30 studentek medycyny (S)
Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, 30 lekarzy rodzinnych (LR) z Wielkopolski i 30 pacjentek (P) Poradni Me−
dycyny Rodzinnej przy ul. Przybyszewskiego 49 w Poznaniu. Kwestionariusz zawierał 10 pytań z wiedzy teore−
tycznej o profilaktyce raka piersi i 16 pytań dotyczących stosowania jej w praktyce.
Wyniki. S i LR udzielili po 69%, P – 48% prawidłowych odpowiedzi w części teoretycznej ankiety. Profilaktykę
stosuje 62% S, 68% LR i 70% P.
Wnioski. Poziom wiedzy S i LR na temat profilaktyki raka piersi jest znacznie wyższy niż P. P mimo mniejszej
wiedzy teoretycznej stosują się do zasad profilaktyki w większym odsetku niż LR i S. Ankietowane kobiety nie do−
ceniają znaczenia badania lekarskiego.
Słowa kluczowe: rak piersi, profilaktyka, badanie lekarskie.

Background. Breast cancer is the most common malignancy in women in Poland. The correct strate−

gy is prevention, particularly screening methods.
Material and methods. An anonymous test was conveyed among 90 women: 30 medical students (S) from Medi−
cal University of Poznań, 30 general physicians (GP) from Wielkopolska and 30 patients (P) from Outpatients Cli−
nic at Przybyszewskiego 49 in Poznań. There were 10 theoretical questions on breast cancer prevention and 16
questions on how women fulfill it.
Results. S and GP gave 69% and P – 48% correct answers. Prevention practices are used by 62% S, 68% GP and
70% P.
Conclusions. Knowledge on breast cancer prevention among S and GP is wider than among P. P present deficit in
theoretical knowledge but they conform to prevention practices in higher percentage than GP and S. Tested wo−
men underestimate the role of clinical examination.
Key words: breast cancer, prevention, clinical examination.

Streszczenie

Summary

Materiał i metody

Przeprowadzono badanie ankietowe zawiera−

jące 10 pytań teoretycznych z profilaktyki raka
piersi oraz 16 pytań z praktycznego jej zastoso−
wania. Grupę badaną stanowiło 90 kobiet: 30 – S,
30 – LR, 30 – P.

W ankiecie sprawdzano wiedzę z: samokon−

troli piersi, badania lekarskiego, skriningu mam−
mograficznego, czynników ryzyka i ochronnych,
objawów klinicznych.

Zapytano, czy ankietowane kobiety wykonują

samobadanie, zgłaszają się na badanie lekarskie
i mammografię zgodnie z zalecanym interwałem,
czy prowadzą zdrowy styl życia oraz ile ze
stwierdzonych zmian w piersiach wykryły same.

Wyniki

Na pytania o zasady samokontroli prawidło−

wej odpowiedzi udzieliło: 67% S, 53% LR i 42%
P, a przeprowadza: 83% S, 87% LR i 83% P.

Jacy specjaliści powinni badać piersi wie:

87% S, 100% LR i 63% P, a zgłasza się do leka−
rza: 40% S, 27% LR i 50% P.

Przedział wiekowy profilaktycznej mammo−

grafii zna: 17% S, 60% LR i 40% P, a o dwuletnim
odstępie między badaniami wiedziało: 63% S,
60% LR i 57% P. Na mammografię zgłasza się
80% LR i 80% P.

Czynniki ryzyka i ochronne potrafiło określić

68% S, 61% LR i 37% P, a zdrowy styl życia i uni−
kanie czynników szkodliwych preferuje 63% S,
80% LR i 66% P.

Objawy kliniczne raka piersi zna 100% S,

100% LR i 70% P. Wśród kobiet, które miały
stwierdzoną zmianę w piersi 100% S, 100% LR
i 63% P rozpoznało ją samodzielnie.

Dyskusja

Warunkiem poprawy wyników leczenia raka

piersi jest wczesne wykrycie. Efektywność popula−
cyjnych badań przesiewowych zależy od wiedzy
lekarzy i pacjentów, jakości narzędzi badawczych,
edukacji przez media i organizacje pozarządowe.

Pozytywny jest fakt, że grupa P w około 80%

wykonuje samokontrolę i zgłasza się na mammo−
grafię. Niepokoi, że tylko 50% poddaje się bada−
niu lekarskiemu, co w kontekście samorozpozna−
nia na poziomie 63% oraz znajomości objawów
klinicznych na poziomie 70%, jest wynikiem nie−
zadowalającym. W grupie LR udział w samoba−
daniu i mammografii jest na poziomie 87 i 80%,
a w badaniu przez lekarza zaledwie 27%, co
świadczy o braku zrozumienia komplementarno−
ści elementów profilaktyki. Wśród badanych LR
i S 100% znało objawy kliniczne i 100% zmian
w piersiach zostało wykrytych samodzielnie.
W grupie S 83% wykonuje samokontrolę, a tylko
40% zgłasza się do lekarza na badanie.

Miarą skuteczności badań przesiewowych jest

obniżenie wskaźników umieralności. Jeżeli mam−
mografia cechuje się tylko 80% czułością i 60%
swoistością (co 5 rak może nie zostać wykryty)
[3], dla wykrycia raka niezbędne jest kojarzenie
metod diagnostycznych, w tym badania klinicz−
nego.

Wnioski

1. Teoria profilaktyki raka piersi jest znana S i LR

w znacznie wyższym stopniu niż P.

2. P mimo mniejszej wiedzy teoretycznej stosują

zasady profilaktyki w większym odsetku niż
LR i S.

3. Ankietowane kobiety nie doceniają znaczenia

badania lekarskiego.

K. Gazdecka−Szpecht, A. Wawrzyniak, W. Horst−Sikorska • Teoria a praktyka w zakresie profilaktyki raka piersi

313

Fa

m

il

y

M

ed

ic

in

e

&

P

ri

m

ar

y

C

ar

e

R

ev

ie

w

2

0

0

9

,

11

,

3

Piśmiennictwo

1. Perry NM et al. European Guidelines for assurance quality in breast cancer screening and diagnosis. Fourth docu−

ment. Ann Oncol 2008; 19(4): 614–622.

2. WOK 2007−http://www.wco.pl/wok/index.php.
3. Kordek R i wsp. Badanie przesiewowe (skrining). W: Kordek R, Jassem J, Krzakowski M, Jeziorski A (red.). Onko−

logia. Gdańsk: Via Medica; 2006: 25–33.

Adres do korespondencji:
Lek. Karolina Gazdecka−Szpecht
ul. Literacka 45E/8
60−461 Poznań
Tel.: 501 684−336
E−mail: [e-mail]

Praca wpłynęła do Redakcji: 30.05.2009 r.
Po recenzji: 10.06.2009 r.
Zaakceptowano do druku: 10.06.2009 r.