„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogusława Radolińska

Wykonywanie galanterii introligatorskiej
734[02].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
inż. Marzena Bogajczyk
mgr inż. Małgorzata Borucka


Opracowanie redakcyjne:
mgr Bogusława Radolińska



Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 734[02].Z2.02
„Wykonywanie galanterii introligatorskiej”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu introligator.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Wykonywanie pudełek oklejanych, stelaży, oklejek

wewnętrznych i wypełnień do pudełek oraz futerałów

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

16

4.1.3. Ćwiczenia

17

4.1.4. Sprawdzian postępów

22

4.2. Naklejanie map, obrazków i innych dużych płaszczyzn

23

4.2.1. Materiał nauczania

23

4.2.2. Pytania sprawdzające

25

4.2.3. Ćwiczenia

26

4.2.4. Sprawdzian postępów

27

5. Sprawdzian osiągnięć

28

6. Literatura

32

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu galanterii

introligatorskiej w introligatorstwie rzemieślniczym.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, jeden przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane

z

wykonywaniem galanterii introligatorskiej.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które są

zamieszczone w każdym rozdziale po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi pozwolą Ci
sprawdzić, czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.

Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje

wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego. Abyś miał możliwość dokonania
ewaluacji swoich działań, rozwiąż przykładowy test sumujący, zamieszczony na końcu
poniższego poradnika.

Schemat układu jednostek modułowych w module

734[02].Z2.02

Wykonywanie galanterii

introligatorskiej

734[02].Z2.01

Wykonywanie opraw

jednostkowych i wtórnych

734[02].Z2

Introligatorstwo rzemieślnicze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

posługiwać się nazewnictwem i terminologią stosowaną w poligrafii,

−

rozpoznawać podstawowe materiały i surowce poligraficzne,

−

określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych,

−

klasyfikować produkty introligatorskie,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się dokumentacją technologiczną,

−

przeliczać jednostki,

−

określać zastosowanie maszyn i urządzeń introligatorskich,

−

uczestniczyć w dyskusji,

−

oceniać swoje umiejętności,

−

analizować i wyciągać wnioski,

−

prezentować siebie i grupę, w której pracuje, współpracować w grupie,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

wykonywać jednostkowe operacje introligatorskie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

zaprojektować wyroby galanterii introligatorskiej,

–

posłużyć się dokumentacją techniczną i technologiczną,

–

zorganizować stanowisko pracy,

–

zaplanować procesy wykonywania wyrobów galanterii introligatorskiej,

–

dobrać materiały do wykonywania wyrobów,

–

dobrać narzędzia, urządzenia, maszyny do wykonywania wyrobów,

–

zaplanować czynności związane z wykonaniem wyrobów,

–

wykonać pudełka oklejane, stelaże, oklejki, wyklejki i wypełnienia do pudełek oraz
futerały,

–

nakleić mapy, obrazki i inne duże płaszczyzny,

–

ocenić jakość wykonanych wyrobów,

–

sporządzić kalkulację kosztów wykonanego wyrobu,

–

zastosować środki ochrony indywidualnej obowiązujące na stanowisku pracy,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania wyrobów galanterii introligatorskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wykonywanie

pudełek

oklejanych,

stelaży,

oklejek

wewnętrznych i wypełnień do pudełek oraz futerałów

4.1.1. Materiał nauczania

Galanteria introligatorska to produkty z tektury, papieru i folii z tworzyw sztucznych

o różnych formatach, kształtach i rodzajach materiałów np. pudełka, stelaże, futerały, okładki
albumów, oprawy obrazków, passe-partout itp. Galanteria introligatorska wykonywana jest
w rzemiośle według indywidualnych projektów a w przemyśle produkcja galanterii
introligatorskiej odbywa się według norm.

Wyroby introligatorskie powinny być funkcjonalne, starannie i estetycznie wykonane,

aby przyciągać i zdobywać nabywców. Dlatego ważna jest znajomość metod wytwarzania
i korzystania z nowych materiałów pojawiających się na rynku.

Organizacja stanowiska pracy

W pracowni introligatorskiej wszystkie czynności powinny być wykonywane w sposób

zorganizowany na odpowiednim miejscu pracy. Ułatwi to i przyspieszy dokładne wykonanie
zadania. Przygotowanie materiałów i narzędzi ma wpływ na prawidłowe wykonanie pracy.
Należy ubrać się w odzież ochronną – fartuch, zachować porządek, czystość w miejscu pracy
i przestrzegać przepisów bhp

Należy zastanowić się nad celowością wykonania danego wyrobu i jakie zadanie ono

będzie spełniało:

−

ustalić kształt i wielkość wyrobu,

−

sporządzić rysunek zawodowy,

−

przygotować materiały, narzędzia i urządzenia,

−

zastanowić się jakie czynności potrzebne będą do wykonania zadania,

−

ustalić kolejność wykonywania operacji jednostkowych.

Stanowisko pracy musi zapewnić swobodne wykonywanie zadania. Stół do pracy musi

mieć odpowiednią wysokość do pracy stojącej i siedzącej oraz odpowiednie krzesło lub
stołek. Blat stołu powinien posiadać wymiary 70x130 cm i powinien być przykryty arkuszem
tektury lub płyty. Stanowisko pracy na maszynach musi spełniać wymogi bezpieczeństwa
pracy. Maszyny powinny być sprawne i dokładnie umocowane oraz oświetlone. Przy
maszynach muszą znajdować się instrukcje obsługi i bhp. Osoba przy maszynie zobowiązana
jest do pracy na niej z zachowaniem bezpieczeństwa. Po zakończeniu pracy na stanowisku
powinien zostać ład i porządek.

Pudełka oklejane

Pudełko to rodzaj skrzynki z lekkiego materiału, np. tektury. Jest to wyrób galanterii

introligatorskiej.

Pudełka

oklejane

najczęściej

wykonywane

są

w

pracowniach

rzemieślniczych. Podział pudełek oklejanych ze względu na ich przeznaczenie:

−

pudełka otwarte (rys. 1),

−

pudełka z przykrywką oddzielną (rys. 2),

−

pudełka z przykrywką na zawiasę (rys. 3),

−

pudelka z szyjką (rys. 4),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

−

pudełka z wystającą krawędzią dna (rys. 5),

−

pudełka lamowane (rys. 6),

−

pudełka oklejone płótnem lub papierem (rys. 7).

Pudełka oklejane – podział

1.

Rys. 1. Pudełko otwarte budowane na podstawie siatki [1, s. 98]

2.

Rys. 2. Pudełko z przykrywką oddzielną [1, s. 107]

3.

Rys. 3. Pudełko z oddzielnych części z wieszakiem na zawiasę: a) pobocznica, b) szyjka,

c) dno, d) zawiasa z dwu pasków płótna, e) gotowe pudełko [1, s 118]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4.

Rys. 4. Pudełko z przykrywką na szyjce: a) siatka spodu, b) siatka przykrywki, c) siatka szyjki,

d) oklejanie sklejonej szyjki przed jej wklejeniem, e) wzmacnianie i oklejanie pudełka
wewnątrz i zewnątrz, f) gotowe pudełko [1, s. 108]

5.

Rys. 5. a) Pudełko z wystającą krawędzią [8, s. 87]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 5. b) Pudełko z oddzielnych części z wieczkiem odejmowanym: a) pobocznica pudełka,

b) szyjka wewnętrzna, c) dno, d) przekrój pudełka zamkniętego, e) szczegóły konstrukcji,
f) gotowe pudełko [1, s. 116]

6.

Rys. 6. Pudełko lamowane

7.

Rys. 7. Sposoby oklejania pudełek płótnem [1, s. 120]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Materiały potrzebne do wykonania prostokątnego pudełka lamowanego: tektura, klej CR,

papier oklejkowy, papier pakowy, kaliko lub inne płótno introligatorskie.

Narzędzia, urządzenia, maszyny: kostka introligatorska, deski, ciężarki, nóż, przymiar

liniowy, pędzel, miseczki, nożyce introligatorskie.

Kolejność czynności

Należy:

−

ustalić jakie wymiary będzie miało pudełko oklejane,

−

wykonać siatkę pudełka na tekturze,

−

wykreślić linię nadkrawań,

−

oznaczyć kolcem punkty skrzyżowań (narożników),

−

nadkroić nożem linie złamań,

−

wykroić narożniki,

−

złamać tekturę w miejscach nadkrawanych,

−

uformować pudełko,

−

na wewnętrzną powierzchnię siatki nakleić papier oklejkowy a następnie zaprasować,

−

wysuszyć,

−

złożyć pudełko i na narożniki nakleić lamówkę z papieru pakowego.

Lamowanie to oklejanie paskiem papieru lub płótna produktów celem ich wzmocnienia.

Materiał na lamówkę kroi się zgodnie z kierunkiem włókna lub osnowy.

W międzyczasie przygotowujemy: lamówkę z płótna na zewnętrzne krawędzie, oklejki

z papieru na zewnętrzne powierzchnie pudełka należy:

−

nakleić lamówki i oklejki z papieru,

−

wysuszyć gotowe pudełko.

Proces technologiczny pudełka lamowanego

1.

Rys. 8. Gotowy wyrób – pudełko lamowane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

2.

Rys. 9. Siatka pudełka

Materiał pomocniczy – instrukcje

Rys. 10. Bryły i pudełka budowane na podstawie siatek [1, s. 114]

60

100

180

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

3.

Rys. 11. Nadkrawanie linii złamań i wygięcie narożników

Materiał pomocniczy – instrukcje

4.

Rys. 12. Nadkrawanie tektury: a) dobre, b) złe, c) zaginanie kostką [1, s. 100]

Rys. 13. Naklejanie papieru oklejkowego na płaszczyznę wewnętrzną siatki z tektury

miejsca
nadkrojenia

Papier oklejkowy

Tektura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Materiał pomocniczy – instrukcje

Rys. 14. Właściwe zestawienie kierunków włókien w oklejce: a) źle, b) dobrze [1, s. 8]

5.

Rys. 15. Naklejanie lamówek z papieru pakowego na krawędzie pudełka

Materiał pomocniczy – instrukcje

Rys. 16. Łączenie krawędzi tektury lamówką z płótna [1, s. 101]

pasek papieru

pakowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

6.

Rys. 17. Oklejanie lamówką z płótna krawędzi pudełka oraz zewnętrznych i wewnętrznych

powierzchni oklejką z papieru

Materiał pomocniczy – instrukcje

Rys. 18. Oklejanie krawędzi oddzielnymi paskami [8, s. 60]

Pudełka oklejone mają podobny proces technologiczny wykonania:

−

rysowanie siatki,

−

nadkrawanie krawędzi,

−

sklejanie,

−

oklejanie elementów wewnętrznych,

−

oklejanie elementów zewnętrznych.

Różnią się elementami i sposobem ich wykonania.
Pudełko oklejane z przykrywką oddzielną – wykonuje się oddzielnie przykrywkę.

Gdzie do szerokości i długości dodaje się 2,5–3 grubości tektury po dokładnym zmierzeniu
i przeliczeniu na milimetry.

Pudełko z przykrywką na zawiasę – wykonanie przykrywki łączonej na zawiasę jest

inne niż poprzednio opisane. Do długości dodajemy 3 grubości tektury a do szerokości
1,5 grubości tektury, ponieważ zawiasa dopełni przestrzeń. Na zawiasę używa się płótna
introligatorskiego i kleju krochmalowego ( klajstru ). Wykonując zawiasę wkleja się najpierw
płótno wewnętrzne, a kiedy wyschnie nakleja się płótno zewnętrzne. Sklejanie klajstrem daje
elastyczny przegub. Zamykać pudełko należy po wyschnięciu.

Oklejka zewnętrzna

Lamówka z kalika

Oklejka wewnętrzna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Pudełko z szyjką – różni się wysokością pobocznic. Szyjka jest wykonana z białej lub

brązowej tektury (nr 50, 40, 35), gdzie wysokość szyjki powinna być o 8–15 mm większa od
pobocznicy spodu pudełka. Przy obliczaniu szyjki należy z długości i szerokości wewnętrznej
pudełka odjąć 2 grubości tektury. Po nadkrawaniu złamań szyjkę się skleja. Następnie okleja
górną krawędź paskiem papieru. Po wyschnięciu wkleja się szyjkę do wnętrza pudełka,
smarując ścianki klejem CR i mocno przyciska. Wykończone pudełko dobrze przycisnąć
lekką deseczką dopóki nie wyschnie. Obciążenie musi być odpowiednie do grubości tektury
i wytrzymałości pudełka.

Pudełka z wystającą krawędzią dna – do gotowego pudełka przykleja się drugie dno

większe od 2 – 3mm od dna wykonanego pudełka. Lamuje się krawędzie lub w całości okleja
płótnem przed przyklejeniem.

Pudełka oklejane płótnem – stosuje się różne oklejki z różnych tkanin – jedwabnych,

aksamitnych, pluszu.

Papiery oklejkowe w rzemiośle to papiery barwione, czerpane i współcześnie

produkowane przemysłowo. Od dawna w introligatorstwie stosuje się papiery ręcznie
barwione, które służą do wyrobu wyklejek, oklejek. Są to papiery oryginalne i drogie
w wykonaniu, najczęściej stosowane przez introligatorów artystów na specjalne zamówienie.

Istnieje kilka sposobów barwienia papierów:

−

technika krochmalowa,

−

technika farb olejnych

−

technika gumy arabskiej,

−

farbami drukarskimi wkraplanymi na wodę.

Papier czerpany to wysokogatunkowy, luksusowy papier ręcznie wykonany przez

czerpanie ramką formatową. Używany jest między innymi do drukowania aktów
państwowych, a także stosowany w galanterii introligatorskiej.

Przemysł papierniczy ma do zaoferowania bardzo bogatą gamę papierów pod względem

kolorystyki, faktury, którą stosuje się do oklejania produktów galanterii introligatorskiej.

Futerały

Futerał jest to produkt galanterii introligatorskiej, którego zadaniem jest ochrona książki

przed uszkodzeniami mechanicznymi i kurzem. Futerały są wykonywane sposobem
rzemieślniczym i przemysłowym.

W rzemiośle najczęściej wykonuje się dwa typy futerałów:

−

wsuwane

−

rozkładane

Futerał wsuwany to pudełko z tektury w kształcie i wielkości książki, bez przedniego

boku. Przedni bok ma ukazywać grzbiet znajdującej się książki.

Rys. 19. Futerał wsuwany [1, s. 99]

Futerały mogą być zdobione materiałami introligatorskimi i współczesnymi surowcami

(naklejki, korale, pasmanteria itp.)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Futerał rozkładany to podręczne pudełko używane do różnych celów np. do

przechowywania dokumentów, biżuterii. Wykonany jest z dwóch rodzajów materiałów
introligatorskich. Stelaż tekturowy jest oklejany na zewnątrz materiałem pokryciowym,
wewnątrz wyklejany papierem lub płótnem.

Rys. 20. Futerał rozkładany [5, s. 242]

Podstawowymi materiałami potrzebnymi aby wykonać futerał są: tektura różnej

gramatury i papier oklejkowy, klej CR lub inny klej introligatorski.

Narzędzia, urządzenia, maszyny: kostka introligatorska, nóż, nożyczki, pędzel, miseczki,

przymiar liniowy.

Proces technologiczny wykonania futerałów przebiega podobnie jak proces

technologiczny wykonania pudełek oklejanych.

Futerał wsuwany wykonany jest z jednego kawałka tektury, na której rysuje się siatkę,

a wymiary zależą od wymiarów książki. Następnie nadkrawa się krawędzie, okleja
powierzchnie i skleja całość.

Futerał rozkładany wykonany jest z dwóch rodzajów tektur, sklejany z części – łączeniu

dwóch skrzydeł z grzbietem – oklejaniu futerału. Następnie wyklejaniu lustrami płóciennymi
wnętrza futerału.

Rys. 21. Futerał rozkładany – oklejanie materiałem pokryciowym [8, s.94]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 22. Futerał rozkładany: 1 – naklejanie płótnem krawędzi, 2, 3, 4 – obleczenie narożnika, 5- ułożenie

grzbietu, 6 – grzbiet przyklejony do płótna, 7 – brzegi płótna klejone na zewnątrz, 8 – części płótna
przyklejane wewnątrz [8, s. 93]

Rys. 23. Futerał wsuwany z tektury: a) wymierzanie książki, b) wykrawanie wykroju z tektury [8, s. 91]

Kalkulację kosztów wykonanego wyrobu introligatorskiego przedstawiono w jednostce

modułowej „Wykonywanie opraw jednostkowych i wtórnych”.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz wyroby galanterii introligatorskiej?
2. W jaki sposób wytwarza się wyroby w rzemiośle, a jak w przemyśle?
3. Jakie wymagania należy spełnić przed przystąpieniem do wykonania zadania na

stanowisku pracy?

4. Jakie znasz rodzaje pudełek?
5. Wyjaśnij, na czym polega czynność lamowania?
6. Jakie zastosowanie mają futerały wykonywane w rzemiośle?
7. W jaki sposób powstaje stelaż?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj, z jakich materiałów należy wykonać pudełko przedstawione na rysunku.
Zaznacz na rysunku:

−

lamówkę z płótna (1),

−

oklejkę z papieru pakowego na krawędzie (2),

−

oklejkę z różnych materiałów

introligatorskich na powierzchnie zewnętrzne (3)

i wewnętrzne pudełka (4).

a)

b)

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpoznać materiały zastosowane do wzmocnienia krawędzi pudełka,
2) określić nazwy materiałów,
3) wypełnić arkusz ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczeń, w którym znajdują się próbki materiałów introligatorskich,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj na rysunku oklejane wyroby galanterii introligatorskiej i określ ich zakres

zastosowania.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozróżnić rodzaje wyrobów,
2) przyporządkować właściwą nazwę wyrobu do rysunku,
3) uzasadnić wybór,
4) zapisać zakres zastosowań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczeń,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 3

Wykonaj pudełko oklejane otwarte według zadanych parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni materiał,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka,
4) nadkroić krawędzie,
5) wykonać pudełko oklejane,
6) wysuszyć pudełko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

prasa introligatorska,

−

deski,

−

nóż,

−

nożyczki,

−

nożyce introligatorskie,

−

kostka introligatorska,

−

klej,

−

pędzle, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

plansze z konstrukcją różnych pudełek otwartych,

−

gotowe pudełka otwarte,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj pudełko oklejane z przykrywką oddzielną według zadanych parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni materiał,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka i przykrywki,
4) nadkroić krawędzie,
5) wykonać pudełko oklejane z oddzielną przykrywką,
6) wysuszyć pudełko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

nożyce introligatorskie,

−

prasa introligatorska,

−

deski,

−

nóż,

−

nożyczki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

kostka introligatorska,

−

klej,

−

pędzle, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

plansze z konstrukcjami pudełek otwartych z przykrywkami,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wykonaj pudełko oklejane z przykrywką łączone zawiasem według zadanych

parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni materiał,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka i przykrywki,
4) nadkroić krawędzie,
5) zaprojektować zawiasę,
6) wykonać pudełko oklejane z przykrywką łączone zawiasem,
7) wysuszyć pudełko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

prasa introligatorska,

−

nóż,

−

nożyczki,

−

nożyce introligatorskie,

−

kostka introligatorska,

−

płótno introligatorskie,

−

pędzel, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

gotowe pudełka z przykrywkami łączone zawiasem,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Wykonaj pudełko oklejane z szyjką według zadanych parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni materiał,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka i przykrywki,
4) nadkroić krawędzie,
5) zaprojektować szyjkę,
6) wykonać szyjkę,
7) wykonać pudełko oklejane z szyjką i przykrywką,
8) wysuszyć pudełko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

prasa introligatorska,

−

nóż,

−

nożyczki,

−

nożyce introligatorskie,

−

kostka introligatorska,

−

klej CR,

−

pędzle, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

plansze z konstrukcją pudełek na szyjce,

−

gotowe pudełka na szyjce,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 7

Wykonaj pudełko oklejane otwarte z wystającą krawędzią dna według zadanych

parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiednie materiały,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka i przykrywki,
4) zaprojektować wystającą krawędź dna,
5) wykonać dno z wystającą krawędzią,
6) wykonać pudełko oklejane z przykrywką i wystającą krawędzią dna,
7) wysuszyć pudełko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

prasa introligatorska,

−

nożyczki,

−

nożyce introligatorskie,

−

kostka introligatorska,

−

klej CR,

−

pędzel, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

plansze z różnymi konstrukcjami pudelek z wystającą krawędzią dna,

−

płótno introligatorskie,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Ćwiczenie 8

Wykonaj pudełko lamowane według zadanych parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni materiał,
2) dokonać obliczeń,
3) zwymiarować siatkę pudełka,
4) nadkroić krawędzie,
5) przygotować lamówki,
6) wykonać pudełko lamowane i oklejone,
7) wysuszyć pudełko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przymiar liniowy,

−

prasa introligatorska,

−

nóż,

−

nożyczki,

−

nożyce introligatorskie,

−

kostka introligatorska,

−

klej CR,

−

pędzle, miski,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier oklejkowy,

−

płótno introligatorskie,

−

plansze z konstrukcjami pudełek lamowanych,

−

gotowe pudełka lamowane.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) rozróżnić rodzaje pudełek oklejanych?

□

□

2) scharakteryzować metody wykonania pudełek oklejanych?

□

□

3) określić, jakie materiały należy użyć przy wyrobie galanterii

introligatorskiej?

□

□

4) zastosować odpowiednią metodę oklejania w zależności od przeznaczenia

pudełka oklejanego?

□

□

5) wykonać ręcznie futerał za pomocą różnych technik?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.2. Naklejanie map, obrazków i innych dużych płaszczyzn

4.2.1. Materiał nauczania

Do wykonania plansz, obrazków stosuje się tekturę białą. Gramatura tektury zależy od

formatu wyrobu. Najczęściej używa się tekturę nr 20, 25, 30. Środkiem klejącym do tego typu
prac jest klej krochmalowy potocznie zwany klajstrem.

Klajster wykonuje się z wody i mąki pszennej w odpowiedniej proporcji. Stosunek

wagowy mąki do wody wynosi 1:5. Dobrze rozmieszaną masę podgrzewamy do pierwszych
oznak gotowania i odstawiamy do ostudzenia. Klej jest gotowy.

Proces technologiczny wykonania plansz

−

obiekt papierowy nakleić na tekturę, nanieść klej dwu- lub trzykrotnie w zależności od
gramatury papieru,

−

nakleić na tekturę obiekt papierowy, zaczynając od brzegu podłużnego. Powstałe
pęcherze powietrza usunąć przesuwając dłońmi od środka ku bokom, zawsze wzdłuż
kierunku włókien. Jeśli papier naciągnie się i utworzy fałdy, to trzeba go podnieść
i położyć jeszcze raz – przecierając mocno dłońmi lub ściereczką. Brzegi przetrzeć
kostką introligatorską,

−

drugą stronę należy kaszerować papierem pakowym w kierunku zgodnym z kierunkiem
naklejanego papieru. Czynność kaszerowania zapobiega kurczeniu się materiałów
podczas sklejania np. tektury z papierem. Papier plansz i papier pakowy muszą mieć tę
samą siłę kurczenia – zapobiegnie to wyginaniu wyrobu,

Rys. 24. Wyklejanie powierzchni płaszczyzn [1, s. 80]

−

wysuszyć plansze między białymi tekturami pod obciążeniem. Tektury wymienić na

suche trzykrotnie po 1, 12, 24 godzinach,

−

wyschniętą planszę okroić zostawiając

0,5

cm tektury z każdego boku,

−

oblamować podłużnymi paskami kalika lub ekrudy brzegi planszy. Materiał na lamówkę

kroi się zgodnie z kierunkiem włókna lub osnowy. Paski lamówki mogą zachodzić na
papier ~ 2 mm. Lamowanie zapobiega rozdzieraniu warstw tektury,

−

przytwierdzić zawieszkę do planszy. Są różne sposoby wykonania zawieszek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 25. Zawieszki do plansz [8, s. 63]

Oprawa obrazka

Do wykonania obrazka potrzebne są następujące materiały: tektura biała, papier biały

offsetowy 90g/m

2

papier pakowy 90g/m

2

, klajster, nitka lub inne zawieszki.

Narzędzia, urządzenia, maszyny: kostka introligatorska, nóż, przymiar liniowy, kolec,

nożyczki, prasa introligatorska, pędzel, miseczki.

Przygotowany obrazek należy zmierzyć, aby zgromadzić odpowiednie wymiary

materiałów introligatorskich. Jeżeli obrazek nie posiada tła (marginesu), to należy od góry
i z boku dodać po 20 mm, a od dołu 30 mm. W ten sposób określa się wielkość całego
obrazka. Następnie należy:

−

wykroić tekturę i zaznaczyć podłużny kierunek,

−

okleić tekturę białym offsetowym papierem łącznie z brzegami,

−

wyznaczyć miejsce przyklejenia obrazka, na oklejonej białym papierem stronie,

−

przykleić obrazek klajstrem,

−

wysuszyć pod obciążeniem,

−

wykleić drugą stronę obrazka papierem pakowym,

−

wykonać otworki kolcem w oznaczonych odstępach,

−

zawiesić na nitce obrazek lub innej zawieszce.

Rys. 26. Oprawa obrazka [2, s. 42]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Naklejanie map i tablic na płótno

Materiały potrzebne do wykonania naklejania map i tablic to: surówka bawełniana, klej

krochmalowy (klajster), gwoździki bez łebków, wałki drewniane, płótno kaliko lub cerata,
tasiemki, kółka na zawieszki.

Narzędzia, urządzenia, maszyny: kostka introligatorska, pędzel, miseczki, deski, nóż,

młotek, ciężarki.

Proces technologiczny naklejania map i tablic na płótno:

−

płótno naciągnąć na ramie przybijając, co 3 cm gwoździkami na całej długości. Kierunek
osnowy płótna musi być prostopadły do kierunku włókien papieru. Tak przygotowaną
surówkę bawełnianą zwilżyć i pozostawić do wyschnięcia,

−

nanieść klei na mapę (tablicę) i nakleić na surówkę, przecierając dłońmi. Brzegi
naklejonego obiektu pokryć wodą klajstrową,

−

wysuszyć mapę (tablicę), okroić pozostawiając 0,5 cm surówki poza formatem mapy.
Na miejsca te nałożyć warstwę kleju i założyć na brzegi mapy tworząc lamówkę.

−

wielkość brzegu dolnego i górnego mapy zwijanej ma średnicę równą wielkości średnicy
wałka,

−

wałki oszlifować,

−

zamocować do półwałka za pomocą tasiemek 2 kółka do zawieszenia. Tasiemki mają
wysokość 25–30 cm i służą do zawiązywania,

−

wykonać z płótna introligatorskiego, tzw. fartuch ochronny zabezpieczający zwiniętą
mapę,

−

drugi wałek przybić bez łebków,

−

przytwierdzić 2 półwałki na dole mapy,

−

zwinąć mapę od dołu.

Rys. 27. Montaż mapy zwijanej: 1 – mapa, 2 – podkład płócienny, 3 – fartuch,

4 – wałki drewniane, 5 – tasiemki do wiązania, 6 – kółka do zawieszenia
[8, s. 65]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega naklejanie mapy na płótno?
2. Jakie są zalety naklejania map na płótno?
3. Jakie rodzaje klejów stosowane są w rzemiośle do wyrobu galanterii introligatorskiej?
4. Jakie operacje technologiczne występują w procesie naklejania planszy na tekturę białą?
5. Jakie czynniki wpływają na jakość naklejania plansz na tekturę?
6. Na czym polega czynność kaszerowania i gdzie jest stosowana?
7. Jakie jest zastosowanie lamówki w wyrobach galanterii introligatorskiej?
8. Jaką funkcję pełnią zawieszki?
9. Jakie materiały stosuje się do wykonania stelaża?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj oprawę obrazka z gotowych półproduktów według zadanych parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać obliczeń,
2) dobrać odpowiedni materiał,
3) dobrać odpowiednie urządzenia i narzędzia,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny

pracy,

5) wykroić materiały według wymiarów,
6) nakleić obrazek na tekturę,
7) sprasować obrazek,
8) wykleić drugą stronę obrazka,
9) wykonać zawieszkę i przytwierdzić do obrazka,
10) uzasadnić sposób wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

prasa introligatorska,

−

nożyce introligatorskie,

−

instrukcje: bezpieczeństwo i higiena pracy oraz obsługi maszyn i urządzeń,

−

obrazek,

−

tektura o różnej grubości,

−

papier o różnej gramaturze,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj naklejenie mapy na płótno.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać odpowiedni klej,
2) przygotować płótno na ramie,
3) nasmarować mapę klejem,
4) połączyć mapę z płótnem,
5) wysuszyć wyrób,
6) okroić brzegi,
7) przytwierdzić wałki do mapy,
8) przymocować zawieszki,
9) sprawdzić jakość wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

klajster,

−

mapa,

−

surówka bawełniana,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

zawieszki,

−

rama,

−

nóż introligatorski,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić kolejność czynności składających się na proces wykonywania

planszy?

□

□

2) opisać budowę futerału wsuwanego?

□

□

3) omówić sposób wykonania i zastosowania futerału rozkładanego?

□

□

4) dobrać materiały do wykonania oprawy obrazka?

□

□

5) wykazać różnicę między budową futerału rozkładanego a wsuwanego?

□

□

6) omówić, w jakim celu wykonuje się operacje kaszerowania?

□

□

7) wymienić kleje przydatne w naklejaniu map, plansz, obrazków, futerałów?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do galanterii introligatorskiej można zaliczyć

a) oprawy złożone.
b) obwoluty.
c) koperty.
d) pudełka.

2. Plansze, obrazki nakleja się na

a) bibułę.
b) papier pakowy.
c) tekturę białą.
d) preszpan.

3. Futerał jest elementem dodatkowym

a) składki.
b) kartki.
c) nakładki.
d) oprawy.

4. Do krojenia pojedynczych arkuszy papieru, tektury i sztywnych płócien służą

a) krajarka jednonożowa.
b) nożyce introligatorskie.
c) krajarka trójnożowa.
d) wykrawarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5. Najlepsze płótno do podklejania map to

a) gaza introligatorska.
b) introkal.
c) dermatoid.
d) surówka bawełniana.

6. Lamówka to pasek wykonany z

a) gazy introligatorskiej.
b) materiału pokryciowego.
c) papieru drukowego.
d) taśmy kapitałkowej.

7. Materiał do oklejania pudełka, futerału to

a) papier barwiony.
b) papier gazetowy.
c) surówka bawełniana.
d) tektura.

8. Stelaż to wyrób galanterii introligatorskiej służący do

a) przechowywania składek.
b) ustawienia fotografii.
c) wzmocnienia grzbietu.
d) montowania okładki.

9. Narzędzie służące do ręcznego nanoszenia kleju to

a) wałek.
b) pistolet.
c) pędzel.
d) szczotka.

10. Nadkrawanie wykonuje się w celu

a) ułatwienia złamywania grubych tektur.
b) ułatwienia złamywania arkuszy papieru.
c) przygotowania tektury do wykrawania.
d) przygotowania kartonu do perforowania.

11. Papiery barwione mają zastosowanie w procesie

a) kształtowania grzbietu.
b) wykonania kapitałki.
c) oklejania pudełek.
d) montowania okładki.

12. Połączenie klejowe o największej wytrzymałości uzyskuje się, stosując klej

a) skórny.
b) kostny.
c) dekstrynowy.
d) emulsyjny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

13. Podczas wykonywania futerałów nie występuje

a) nakładkowanie.
b) przekrawanie.
c) klejenie.
d) kształtowanie.

14. Ile arkuszy tektury formatu A1 należy użyć do wykonania 40 pudelek o wymiarach

400x250x50?
a) 10.
b) 5.
c) 17.
d) 3.

15. Płótno kaliko stosuje się w introligatorstwie do wykonania

a) obwoluty.
b) pudełek.
c) torebek.
d) etykietek.

16. Narzędziem, za pomocą którego wciśniesz papier w krawędzie pudełka, jest

a) młotek.
b) nóż introligatorski.
c) linia stalowa.
d) kostka introligatorska.

17. Podczas ręcznego klejenia produktów galanterii introligatorskiej należy użyć

a) okularów ochronnych.
b) obuwia ochronnego.
c) osłony uszu.
d) fartucha ochronnego.

18. Udzielając pomocy w przypadku skaleczenia nożem palca należy

a) przemyć ranę alkalicznym roztworem i zakleić plastrem opatrunkowym.
b) pozostawić aż rana zaschnie.
c) zakleić ranę.
d) posmarować otwartą ranę maścią lub kremem.

19. Ile wynosi koszt surówki bawełnianej do wykonania 24 map formatu A3, jeżeli cena

jednego metra płótna o szerokości 90 cm wynosi 5 złotych?
a) 30 zł.
b) 52 zł.
c) 100 zł.
d) 15 zł.

20. Naklejanie polega na

a) sklejeniu materiałów na części powierzchni styku.
b) nanoszeniu warstwy kleju na materiał.
c) sklejeniu materiałów na całej powierzchni styku.
d) pokryciu warstwą kleju grzbietu zszytego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………

Wykonywanie galanterii introligatorskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6. LITERATURA

1. Czyżycki W.: Prace z papieru, kartonu, tektury. Introligatorstwo. Państwowe Zakłady

Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1986

2. Czyżycki W., Marek A., Zabierowska J.: Zajęcia praktyczno-techniczne. Państwowe

Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1973

3. Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Inicjał, Warszawa 2005
4. Jefimow, W.: Pracownia introligatorska w szkole i w domu. WSiP, Warszawa 1986
5. Magdzik S.: Introligatorstwo przemysłowe. WSiP, Warszawa 1992
6. Mały słownik encyklopedyczny. Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo,

Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1986

7. Zjawiński Z.: Introligatorstwo. Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego,

Warszawa 1976

8. Ornatowski T., Figurski J. Praktyczna nauka zawodu. Wydawnictwo i Zakład Poligrafii

Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2000

9. Sołtys D., Szmigel M.K. Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozy

edukacyjnej. Wydawnictwo >>Zamiast Korepetycji<<, Kraków 2000