Nasz uroczy aniolek Wychowanie grzecznego dziecka aniole

Twój uroczy osesek i tak niejednokrotnie Ciê zadziwi. Niestety, nie zawsze pozytywnie.
Rodzicielstwo jest niew¹tpliwie cudownym doœwiadczeniem. Jednak czasem w naszym

¿yciu rodzinnym napotykamy problemy, które trudno nam pokonaæ. Jak wp³yn¹æ

na tê ma³¹ istotê, która tak dobitnie pokazuje swoj¹ indywidualnoœæ? Czy zmienne

jak pogoda zachowanie dziecka jest naturaln¹ czêœci¹ jego rozwoju? Które z metod

wychowawczych s¹ najskuteczniejsze i najlepiej sprawdz¹ siê w przypadku Twojej

rodziny? Poznaj rady doœwiadczonej psycholog dzieciêcej i stwórz pe³ne harmonii

relacje z dzieckiem poprzez:

•

budowanie podstaw ¿ycia rodzinnego opartego na wzajemnej mi³oœci;

•

zachêcanie do postêpowania zgodnego z Twoimi oczekiwaniami;

•

pomaganie dziecku w wyra¿aniu emocji i rozwijanie umiejêtnoœci spo³ecznych;

•

stosowanie na co dzieñ prostych technik roz³adowywania stresu;

•

znajdowanie czasu na odpoczynek i wspólne zabawy.

Spis treci

Czego moemy si spodziewa?

2 Nie wpadajcie w rozpacz

z powodu zachowania dziecka

3 Poskramianie ataków wciekoci

4 Umiejtno porozumiewania si

5 Powiedz „nie”

niegrzecznemu zachowaniu i przeklinaniu

6 Upora si z buntem

119

7 Droga do bardziej radosnego

ycia rodzinnego

139

8 A co z Wami?

157

róda

167

Poskramianie

ataków wciekoci

52 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Ataki wciekoci s najtrudniejszymi z zachowa, przed jakimi stawiaj

nas dzieci. Wyobracie sobie tak scen: rodzina jest na zakupach, wszyscy

wydaj si szczliwi, dopóki rodzic nie powie dwulatkowi, e czas ju

wychodzi, a wtedy bez jakiegokolwiek ostrzeenia rozlega si wcieky

wrzask. A trudno sobie wyobrazi, e wydaje go tak mae dziecko. „Co si

stao? Gdzie popenilimy bd?” — ju sysz, jak matka pacze w duchu.

To scena, któr widywaam niejednokrotnie, za kadym razem moje serce

byo po stronie rodziców, którzy stali porodku sklepu cakowicie oszoo-

mieni.

Gdy dzieci wrzeszcz

Ataki wciekoci s sposobem, w jaki dziecko wyraa najbardziej inten-

sywne uczucia, gdy nie jest w stanie ich zwerbalizowa. Dzieci maj róne

metody na okazywanie frustracji — niektóre krzycz i wrzeszcz, inne gryz,

drapi i bij na olep, jeszcze inne rzucaj, czym popadnie, na przykad

zabawkami — albo czymkolwiek, co wpadnie im w rce.

Co ciekawe, rodzice wydaj si mie róne „strefy wytrzymaoci”,

jeli chodzi o reagowanie na ataki wciekoci dziecka. Mog odkry, e s

pewne zachowania, które da si zignorowa, a inne naprawd ich dener-

wuj, a nawet wpdzaj w sza. Pamitacie niesamowitego Hulka, gdy

wszystkie pyny w jego organizmie zaczynay reagowa i robi si zielony

z wciekoci? Znaam rodziców, którzy opowiadali mi, jak si zocili,

kiedy ich dziecko wpadao w sza i e pod wpywem tych sytuacji sami

zmieniali si w takie wanie potwory!

Rzeczywicie pewne zachowania dzieci s atwiej tolerowane przez

rodziców ni inne, a poza tym kady z nas ma inny stopie wytrzymaoci.

Poskramianie ataków wciekoci 53

Zazwyczaj rodzice bardziej si niepokoj, gdy dzieci robi krzywd sobie,

innym dzieciom lub im. Taki rodzaj zachowa moe budzi obawy, rodzice

martwi si, dlaczego ich dziecko zachowuje si w ten sposób i co chce

im przekaza poprzez takie zachowania.

O co w tym wszystkim chodzi?

Dziecko wykorzystuje ataki zoci, aby przekaza nam, e co jest nie tak

i e potrzebuje pomocy, by sobie poradzi z tym, co czuje lub myli —

moe na przykad jest zdenerwowane, sfrustrowane, rozzoszczone, zazdro-

sne, przestraszone, chore, zmczone lub godne.

Ataki wciekoci u dziecka w wieku od roku do trzech s do normalne,

poniewa przy ograniczonym zasobie sów to jedyny sposób, w jaki malu-

chy s w stanie wyrazi silne emocje (patrz rozdzia 1.). Czstotliwo

wystpowania napadów wciekoci jest róna — niektóre dzieci bardzo

czsto wpadaj w zo, inne rzadziej.

Dzieci wykorzystuj ataki zoci, aby zademonstrowa swoj frustracj

— najczciej wtedy, gdy czego chc i nie mog tego otrzyma. Wy-

glda to prawie tak, jakby miay specjalny przycisk z napisem: „Jeli nie

dostan tego, co chc, znajd inny sposób”. Oczywicie, takie zachowa-

nia nie s ograniczone wycznie do dwulatków — dzieci w kadym wieku

wykorzystuj t taktyk, aby zobaczy, czy przyniesie rezultaty.

W miar swojego rozwoju i dowiadczania nowych sytuacji yciowych

dzieci ucz si, jak dosta to, czego chc, aby zapanowa cho odrobin

nad swoim otoczeniem. Jeeli ich metody okazuj si jednak nieskuteczne,

szukaj sposobu, by zmniejszy napicie, które czuj, a potrafi to zrobi

jedynie za pomoc wybuchu wciekoci.

54 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Odzwierciedlanie zachowa

Napady wciekoci wywouj u rodziców róne reakcje. Gdy si jest

w samym rodku takiej sytuacji, wszystkie szablony postpowania

okazuj si nieuyteczne. Czsto myli si, jak dziwnie musi czu si

dziecko, kiedy w trakcie napadu wciekoci podnosi wzrok i widzi

rodzica krzyczcego w odpowiedzi na jego wrzaski. Gdyby kto sfil-

mowa tak sytuacj, jakie by to wraenie wywaro? Wydaje mi si,

e niespecjalnie dobre — mona by si nawet zastanawia, kto tu

si le zachowuje, dorosy czy dziecko.

Odzwierciedlanie zachowa dziecka nie zdarza si tylko w re-

akcji na ataki wciekoci — kto moe podnie rk i przysic, e

nigdy, ani na chwil (lub na duej), nie straci panowania nad sob

i nie zachowa si w naprawd nieakceptowalny sposób? To, jak si

zachowujemy, ma bezporedni wpyw na dzieci, one bd wykorzy-

stywa nasze zachowanie jako wzorzec.

Moja koleanka po fachu wybraa si kiedy na obserwacj

dziecka w przedszkolu, poniewa personel martwi si rozwojem

mowy dziewczynki i jej impulsywnymi zachowaniami. Dziewczynka

próbowaa odkrci butelk, ale jej si nie udawao, wic odwrócia

si i powiedziaa: „Nie mog odkrci tej cholery!”. Nastpnie rzucia

butelk i zaja si czym innym. Za kadym razem, gdy dziewczynka

doznawaa frustracji, jej zachowanie si pogarszao, a w kocu

wpadaa w prawdziw wcieko i zaczynaa bi lub popycha inne

dzieci. Nie trzeba by geniuszem, eby wyobrazi sobie, jak doroli

w jej otoczeniu radzili sobie z frustracj. Z pewnoci nie zapewnili

jej moliwoci wypracowania waciwego szablonu zachowa.

Poskramianie ataków wciekoci 55

Moe si to wydawa niewiarygodne, ale ataki wciekoci daj rodzicom

szans na nauczenie dziecka czego o jego reakcjach. Dzieci, tak samo jak

doroli, musz si nauczy radzi sobie w chwilach próby. Zamiast zatem

myle o tym jak o strasznych chwilach, pomylcie, e jest szansa na to,

by pomóc dziecku rozwin odporno i umiejtno radzenia sobie ze

stresem.

Patrzcie i uczcie si

Gdy widzicie, e dziecko ma atak wciekoci, co mylicie? Wane, by

zada sobie kilka pyta na temat tego, co si dzieje; znalezienie odpo-

wiedzi na nie pomoe Wam zwolni tempo, da sobie czas do namysu

i zaplanowa reakcj. Zachowanie to potny rodek komunikacji, a wszyst-

ko, co robimy, ma jak przyczyn. Zatem zastanówcie si dobrze — co

Wasze dziecko chce Wam powiedzie?

Na najbardziej podstawowym poziomie napad wciekoci ma wywoa

maksymalny efekt — przycign Wasz uwag. By moe dziecko do-

maga si jej, bo czuje si zmczone, godne lub chore? Jeli tak wanie

jest, dobrze byoby da dziecku zna, e jestecie przy nim, aby pokaza

mu, e o nie dbacie.

Oto kilka „zotych zasad” dotyczcych radzenia sobie z napadami

wciekoci dziecka:

}

Nie reagujcie na napad wciekoci bez zastanowienia si nad wysy-

anym przez Was komunikatem: czy nie nagradzacie dziecka za ze za-

chowanie, obdarzajc je uwag? Jeli reagujecie na napad wciekoci,

zamiast go zignorowa, powiedzcie dziecku wyranie, e robicie to, bo

widzicie, e si denerwuje i chcecie pomóc.

56 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

}

Powiedzcie dziecku, e chcecie, by si troch uspokoio, zanim zare-

agujecie na jego prob.

}

Przypomnijcie dziecku, e mona w inny sposób przekaza informacj

o swoich uczuciach. Lepiej dla wszystkich bdzie, jeli po prostu przyj-

dzie i powie, w czym tkwi problem.

}

Postarajcie si dostrzec, co wyzwala u dziecka ataki zoci, gdzie to si

dzieje i czy wystpuje jaki powtarzajcy si schemat jego zachowania.

}

Obserwujcie subtelne zmiany nastrojów — czy dziecko wydaje si

bardziej zdenerwowane ni zwykle? Czy napady wciekoci maj miejsce,

gdy jest godne, zmczone lub nadmiernie pobudzone?

}

Kto najczciej jest obok podczas tych ataków?

}

Pomylcie, czy zachowujecie si inaczej, gdy dziecko ma napad wcie-

koci. Czy jestecie wyjtkowo zestresowani lub zmczeni? A moe

bardziej nerwowi ni zwykle?

}

Gdy udao Wam si uspokoi lub powstrzyma napad wciekoci, to

co zrobilicie? Jeli poskutkowaa jaka konkretna strategia, moecie

wypróbowa j ponownie.

}

Cokolwiek zrobicie, pamitajcie, e aden rodzic nie jest w stanie za

kadym razem powstrzyma ataków wciekoci dziecka.

Typowe przyczyny napadów wciekoci

Napady wciekoci czsto pojawiaj si, gdy dziecko posiada niewielkie

umiejtnoci rozwizywania problemów. Wikszo dzieci przed uko-

czeniem drugiego roku ycia nie mówi jeszcze zbyt duo — sprawia mu

zatem trudno wyraanie prób i werbalizowanie uczu. Rodzice musz

by tego wiadomi i wiedzie, e dziecko nie zachowuje si w ten sposób

specjalnie — po prostu nie potrafi inaczej przekaza tego, co czuje.

Poskramianie ataków wciekoci 57

Gdy dzieci podrosn i zaczynaj chodzi do przedszkola czy szkoy,

maj ju wysz umiejtno komunikacji i znajomo strategii pozwalaj-

cych radzi sobie z frustrujcymi sytuacjami. Napady zoci wci jeszcze

mog si pojawia, ale znacznie rzadziej. W zalenoci od tego, jak rodzice

pokierowali dzieckiem w fazie natonych ataków wciekoci, w tym wieku

moliwe jest ju rozwinicie bardziej wyszukanych sposobów wyraania

swoich uczu.

Jeli dziecko nauczyo si, e napad zoci jest szybkim sposobem

na zdobycie czego, potrafi teraz wiadomie to zastosowa. Przecitny

czterolatek wie ju, ile haasu musi narobi, eby osign swój cel. Jed-

nak czsto mae upomnienie od rodzica, na przykad: „Nie bd z tob

rozmawia, dopóki si nie przestaniesz w ten sposób zachowywa”, odnosi

skutek, gdy dziecko rozumie, e rzeczywicie tak si stanie. Trzeba jednak

zachowa konsekwencj, aby przekona si, e w okolicy czwartych uro-

dzin dziecka napady wciekoci s coraz rzadsze.

Wci nie wiecie, czemu Wasze dziecko si tak zachowuje? Omówi

kilka innych czstych przyczyn napadów zoci.

Niemono postawienia na swoim

To do delikatny problem — znam dorosych, którzy walcz co si, eby

postawi na swoim, przebywanie w ich towarzystwie jest koszmarem.

Na szczcie wikszo z nich wyrosa ju z tupania nogami i rzucania

si po pokoju!

Dla maych dzieci niemono postawienia na swoim jest prawdziwym

szokiem, zwaszcza jeli s jedynakami lub maj ugodowo nastawione ro-

dzestwo. Podobnie, jeli rodzice do tej pory starali si bardzo agodzi

potencjalne konflikty, nage odkrycie, e nie mona zrobi czego, co si

chce, moe by olbrzymim rozczarowaniem. To co, czego naley si

58 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

spodziewa: wszystkie dzieci walcz o swoje zabawki lub chc postawi

na swoim. Dzieci musz si nauczy dzielenia, na pocztku jednak bdzie

im to sprawiao trudno. Im wicej jednak bd wiczy, tym z czasem

lepiej im pójdzie (patrz rozdzia 4.).

To, co mówicie i robicie jako rodzice w odpowiedzi na takie zachowania,

jest najwaniejszym sposobem pokazania dziecku alternatywnych spo-

sobów reakcji. Jeli dostrzeecie, jak ciko jest dziecku si dzieli, i po-

chwalicie je za kadym razem, gdy to zrobi, nauczy si, e wiat si nie

zawali, jeli nie postawi na swoim.

Doprowadzajcie do sytuacji, w których dziecko bdzie musiao si dzie-

li zabawkami, Wasz uwag lub poczstunkiem. Jeli bdzie si sprze-

ciwia, powiedzcie, e zdajecie sobie spraw z tego, jakie to trudne, ale

zachcie je, aby dao zabawk komu na chwil — dziki temu zacznie

rozumie, e j odzyska. Zaprocie kilkoro jego rówieników, nastpnie

zostacie z bawicymi si dziemi i zachcajcie je do wspólnego rozwi-

zywania problemów pojawiajcych si, gdy jedno z nich chce koniecz-

nie postawi na swoim.

Zdenerwowanie
z powodu pojawienia si modszego rodzestwa

Moe to by dla dziecka bardzo stresujca sytuacja. To, w jakim stopniu

przerodzi si ona w problem, zaley od wielu czynników: Waszych reakcji,

pozycji dziecka w rodzinie, rónicy wieku midzy dziemi i ich pci.

Jeli postaracie si na pocztku, wierz, e wielu problemów uda si

po prostu unikn (patrz rozdzia 2.). Na przykad jeli Wasz synek cieszy

si na myl, e bdzie mia braciszka, lepiej przedstawi mu i alternatywn

wizj, aby zrozumia, e nie macie wpywu na pe dziecka. Uwaajcie na

to, jak sami mówicie o majcym si narodzi dziecku, bo jego starsze

Poskramianie ataków wciekoci 59

rodzestwo moe to podchwyci. Jeli macie nadziej, e urodzi Wam si

chopczyk (lub dziewczynka), trudno si dziwi dziecku, e oczekuje tego

samego. Nawet rzucane od niechcenia uwagi mog obudzi w dziecku

wiar, e tego wanie chcecie i e tak si stanie.

Przygotujcie dziecko na pojawienie si modszego rodzestwa, roz-

mawiajc szczerze o tym, jak to bdzie na pocztku wyglda, czyli e no-

worodek bdzie potrzebowa bardzo duo Waszej uwagi. Moecie wspólnie

zastanowi si, jak starsze dziecko mogoby pomóc. Wyjanijcie, e znaj-

dziecie czas specjalnie dla niego, i ustalcie list rzeczy, które wtedy zro-

bicie. Potraktujcie powanie niepokój dziecka dotyczcy tego, czy rodzice

bd mieli dla niego wystarczajco duo czasu, a take czy bdzie mu-

siao si dzieli Wasz uwag. Delikatnie przekacie dziecku, e przez ja-

ki czas bdzie inaczej, ale szybko odzyska Wasz czas, a jednoczenie

bdzie miao brata lub siostr do wspólnej zabawy.

Zmiana

Wszyscy stykamy si ze zmianami, planowanymi bd nie, i jest to natu-

ralne. Jednak jeli zmiany wywouj wyduon, bardzo emocjonaln re-

akcj, moe to powodowa problemy.

Porozmawiajcie z dzieckiem, gdy tylko dowiecie si o zmianie, a jeli

zdarzy si co nieplanowanego, wyjanijcie, e si tego nie spodziewali-

cie. Powiedzcie dziecku, e rozumiecie jego zdenerwowanie, ale te e

potrzebna Wam bdzie jego pomoc, by sytuacj zmiany przetrwa. Po-

rozmawiajcie o tym, jak mogaby wyglda ta pomoc. Na przykad jeli

dziecko przenosi si do nowego pokoju, moe pomyle, co chciaoby ze

sob zabra, jak by chciao zmieni i przyozdobi swój nowy pokój itd.

Zawsze podkrelajcie pozytywne aspekty zmiany, aby dziecko miao

szans dostrzec przyszo w lepszym wietle.

60 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Ogólne sfrustrowanie

Jak czsto widzicie dzieci wpadajce w histeri, gdy s naprawd sfru-

strowane? Uczenie dziecka innych sposobów radzenia sobie z frustracj

jest trudne, zatem dopóki si tego nie naucz, próbujcie wychwytywa

z wyprzedzeniem takie uczucia. Zdarzy si prawdopodobnie, e bdziecie

w pobliu dziecka i usyszycie, jak zaczyna z czym walczy — powiedzcie

wtedy, e zauwaylicie jego frustracj. Pochwalcie dziecko za to, e si

stara. Moe to by naprawd pomocne, bo dostrzegajc jego wysiki,

dajecie sygna dziecku, e niektóre rzeczy s trudniejsze od innych, ale

e warto si postara.

Moecie zaproponowa dziecku pomocn do, jeli walczy, co da mu

dowód, e zawsze moe na Was liczy. Dziki temu bdzie wiedziao, e

w razie kopotów moe poprosi o pomoc. Jest to niezwykle cenna lekcja

ycia.

Kiedy zaproponowa pomoc

Wybierzcie moment, w którym wkroczycie i zaproponujecie mcz-

cemu si dziecku pomoc, ale obserwujcie jego reakcje, aby wiedzie,

czy tego chce. Nie naciskajcie zbyt mocno, gdy to tylko spowoduje

u dziecka poczucie, e podkrelacie jego kopoty. Lepiej pokacie mu,

jak rozwizywa problemy — jeli na przykad próbuje poci papier,

pokacie mu na innym kawaku papieru, jak to zrobi, i zachcie

je do naladownictwa.

Szybkie stwierdzenie w rodzaju: „Jestem tu, jeli potrzebna ci

pomoc” moe równie pozwoli dziecku na podjcie decyzji, kiedy

i jak poprosi o pomoc, a to z kolei sprawi, e bdzie miao poczucie

wikszego panowania nad sytuacj.

Poskramianie ataków wciekoci 61

Wyjtkowo mocne napady histerii

Czasami dziecko wpdza si w taki stan podczas napadu zoci, e zaczyna

wymiotowa. To niezwykle stresujca sytuacja, a rodzice musz zachowa

si wspóczujco, w razie jeli dziecko martwi si tym, co si stao.

Skoncentrujcie si na uspokojeniu dziecka: przytrzymajcie je w obj-

ciach i poczekajcie, a wyrówna si jego oddech. Gdy ju bdzie spokojne,

porozmawiajcie z nim o tym, co doprowadzio do wybuchu, i postarajcie

si wyjani, e rozumiecie jego zdenerwowanie. Zapewnijcie, e zawsze

jestecie obok, aby mu pomóc, i e nastpnym razem powinno przyj

do Was, zanim wpadnie w tak zo.

Mimo e dziecko wpado w prawdziw histeri, nie dajcie si zwie

przekonaniu, e musicie traktowa je w szczególny sposób lub podda si

z powodu jego ataku histerii. Jeli tak postpicie, nagrodzicie je za to

zachowanie, co moe spowodowa, e bdzie si powtarzao.

Co zrobi?

Wasza odpowied na napad histerii pokazuje dziecku, jak moe, a jak nie

powinno si zachowywa.

Zareagujcie na wrzaski, kopanie i bicie ze spokojem i konsekwencj

— takie podejcie jest najwaniejsze, nawet jeli w rodku gotujecie si

ze zoci i sami macie ochot eksplodowa! Zatrzymajcie zo w gowie,

a dziecku zaprezentujcie cakowity spokój. To zapewni mu poczucie bez-

pieczestwa, gdy si zorientuje, e stracio nad sob panowanie.

Sdz, e wane jest, abycie zrozumieli, co si z Wami dzieje, gdy

dziecko wpada w histeri. W zalenoci od tego, gdzie w tym czasie je-

stecie, moecie czu zakopotanie, rozczarowanie, wcieko lub zdener-

wowanie. Musicie sobie jako poradzi z tymi uczuciami, bo inaczej prze-

kaecie je dziecku, a to moe doprowadzi do zwikszenia intensywnoci

62 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

ataku i wzbudzi w dziecku poczucie, e sytuacja jest niepewna, a ro-

dzice sobie nie radz. Zapanujcie nad emocjami, dopóki nie uda Wam

si znale na osobnoci.

Jeli napady histerii czy wciekoci pojawiaj si do czsto, pomyl-

cie, jak sobie z nimi poradzi, i omówcie ten plan, moecie równie skon-

sultowa go z przyjaciómi lub rodzin. Zdecydujcie si na wybór strategii,

która bdzie poda od najmniejszej moliwej interwencji z Waszej strony do

coraz wikszego dziaania, i zadbajcie o to, by kada osoba zajmujca si

dzieckiem równie znaa t strategi i w razie potrzeby chtnie j stosowaa.

Poniej znajduje si zestaw metod — w kolejnoci od mniej do bar-

dziej ingerujcych.

Zastanówmy si nad kad z nich po kolei.

Ignorowanie

Wiele ataków wciekoci mona zignorowa. Czsto histeria dziecka ma

za zadanie po prostu przycign Wasz uwag, a gdy zostaje zignorowana,

zwyczajnie mija, jak ugaszona wiadrem wody! Zatem w miar jak przy-

zwyczaicie si do ataków zoci dziecka i zaczniecie zauwaa, e za-

chowuje si w ten sposób wycznie po to, by przycign Wasz uwag,

postarajcie si wyczy, aby zobaczy, co si stanie. Zawsze zerkam k-

tem oka na zachowanie moich dzieci i umiecham si do siebie, gdy widz,

jak patrz na mnie, jakby chciay powiedzie: „No zrób co wreszcie!”

albo: „To chyba nie dziaa”.

Pamitajcie, e ataki histerii maj przycign Wasz uwag, zatem

zignorowanie ich moe je powstrzyma. Nie dajcie si wcign w igno-

rowanie, a potem znów w ingerowanie. Najwaniejsze jest, aby konse-

kwentnie lekceway ataki — chyba e sytuacja si pogarsza i komu

moe sta si krzywda.

Poskramianie ataków wciekoci 63

Odwrócenie uwagi

To jedno z najlepszych narzdzi dostpnych rodzicom — gdy dziecko

zaczyna wpada we wcieko, znajdcie co, co odcignie jego uwag.

Odkryam, e czsto dziaa wprowadzenie nowej zabawy, pokazanie ksi-

eczki, a nawet zasugerowanie, by dziecko przeszo za rodzicem do in-

nego pokoju.

Ta technika jest szczególnie skuteczna w przypadku dwulatków, za-

proponujcie zatem dziecku jak alternatyw, jeli buntuje si, gdy chce-

cie mu co zabra. Powiedzcie wyranie, e nie moe tego czego mie,

ale za to dostanie co innego. Wyjanijcie, dlaczego tak mówicie, eby

dziecko znao powód Waszych dziaa. Pogratulujcie dziecku, jeli za-

akceptuje alternatyw, i zademonstrujcie swoje zadowolenie uciskiem

i causem. To pomoe dziecku zachowa uczucie, e nie wszystko jest

stracone i e doceniacie jego elastyczno.

Komentarz sowny

T metod moecie zastosowa, gdy w Waszym odczuciu zo eskaluje

i dziecko powinno otrzyma informacj, e jestecie tego wiadomi. Mo-

ecie powiedzie co w rodzaju: „Czy mog ci jako pomóc?” lub „Musisz

przesta tak haasowa, jeli chcesz, eby z tob porozmawia”.

Mona te sformuowa komunikat wiadczcy o tym, e wiecie, i sytu-

acja zaczyna wymyka si spod kontroli, na przykad: „Widz, e si zo-

cisz. Pamitaj, co mówilimy, i przyjd do mnie porozmawia o tym, jak

mona bdzie ci pomóc”.

Pamitajcie, im dokadniej opiszecie zaistnia sytuacj, tym atwiej

bdzie dziecku zauway, co si z nim dzieje, gdy si zoci, i moe

uda mu si powstrzyma, zanim wszystko zajdzie za daleko.

64 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Komentarz sowny i informacja o konsekwencjach

Jest to komentarz, który przypomina dziecku, co si stanie, jeli nie prze-

stanie si tak zachowywa. Mona tu zastosowa odliczanie — infor-

mujecie dziecko, e po odliczeniu do piciu chcecie, aby przestao, bo

zostanie odesane „do kta” (patrz strona 77).

Ostrzegajc dziecko o konsekwencjach, pomagacie mu nauczy si

przejmowania odpowiedzialnoci za wasne dziaania i dajecie mu znak,

e samo moe zdecydowa, co si stanie. Musicie zawsze doprowadzi

rzecz do koca, jeli dziecko nadal histeryzuje, ale jeeli si uspokoi, po-

wiedzcie mu, e wiecie o jego rozzoszczeniu i pochwalcie za dokona-

nie waciwego wyboru.

Jeli wycigacie konsekwencje, zadbajcie o to, by wybra co, co

dla dziecka bdzie miao sens. Wybór metody powinien by uzaleniony

od wieku:

}

odesanie do kta lub na „karnego jeyka” dziaa w przypadku dzieci

w wieku powyej dwóch lat;

}

dziecko moe si wystraszy wasnego ataku zoci, zatem przytrzy-

manie go na kolanach prawdopodobnie je uspokoi; mona to zastosowa

w przypadku dzieci do piciu lat. (Nie mówi tu o przyciskaniu dziecka

na si, ale o mocnym przytuleniu, które mona zagodzi, gdy dziecko

si uspokaja).

Interwencja fizyczna

Uywajc okrelenia interwencja fizyczna, nie mam na myli kar fizycz-

nych, takich jak klapsy — w tym podejciu chodzi tylko i wycznie o zare-

agowanie w sposób fizyczny. Taka reakcja powinna by dobrze przewiczona

i stosowana w przypadku zachowa mogcych doprowadzi do czyjej

Poskramianie ataków wciekoci 65

Zapisujcie napady wciekoci

Moe by bardzo trudno rozpozna od razu, czy to, co robicie w od-

powiedzi na ataki histerii, dziaa, zatem notujcie wszystko, co Wa-

szym zdaniem prowadzi do napadów zoci dziecka, zapisujcie, kto

jest wtedy przy nim i co si dzieje. Zanotujcie, co robicie w odpo-

wiedzi, abycie mieli rozeznanie, czy ignorowanie dziecka jest

skuteczne, czy te moe zaostrza sytuacj.

Takie zapiski pomagaj równie w obserwacji, czy jestecie

konsekwentni, i w ustrzeeniu si przed zymi nawykami. Pamitaj-

cie, odesanie dziecka, aby uspokoio si w samotnoci (w swoim

pokoju albo w wybranym miejscu), mona zastosowa wycznie wów-

czas, jeli dziecko bije albo rzuca czym zoliwie — nie powinno si

uywa tej metody zbyt czsto, bo straci moc.

Wykorzystujcie notatki, aby sprawdzi, jak Wasze wsparcie

pomaga dziecku si uspokoi. Moe odkryjecie, e pomoc jest niewy-

starczajca, i bdziecie musieli zmieni sposób swojej reakcji.

krzywdy. Zawsze bardzo wyranie podkrelaam, e bicie bdzie miao

swoje konsekwencje, takie jak odseparowanie winnego od reszty. Cho

zapewne znane s Wam zasady stosowania „karnego jeyka” czy „stania

w kcie”, przypomn je tutaj:

}

Na krótki czas umiecie dziecko w bezpiecznym i mao stymulujcym

miejscu. Moe to by inny pokój albo po prostu krzeso.

}

Dugo czasu, jaki dziecko powinno tam spdzi, zaley od jego wieku

— mona przyj minut na kady rok ycia. Zatem na przykad dziecko

w wieku trzech lat powinno siedzie na „karnym jeyku” przez trzy minuty,

czterolatek — przez cztery itd.

66 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Koniec czasu

Gdy dziecko skoczy pi lat, maksymalny czas odseparowania po-

winien wynosi pi minut — dusza kara po prostu nie podziaa.

}

Na pocztku moe to by troch trudne, poniewa Wasze dziecko

prawdopodobnie bdzie protestowa przeciwko odseparowaniu od innych,

ale naley konsekwentnie mu to nakaza, a wkrótce odkryjecie, e to moe

by niewiarygodnie skuteczna metoda interwencji, pozwalajca na zacho-

wanie spokoju i uniknicie dalszych konfrontacji.

Przerwijcie, zanim si zacznie

Czasami mona wyprzedzi napad zoci, zanim si na dobre rozwinie.

Aby to zrobi, trzeba przyjrze si oznakom jego nadejcia:

}

Czy sycha, e dziecko zaczyna si denerwowa?

}

Czy sycha, jak rozrzuca zabawki lub mówi co, co wskazuje na zo?

}

Czy nagle zrobio si cicho? Moe to by znak, e toczy si jaka walka.

Jeli dostrzeecie którykolwiek z powyszych objawów:

}

Ingerujcie, zanim atak wciekoci si rozwinie, poprzez odwrócenie

uwagi dziecka.

}

Przypomnijcie dziecku, e moecie pomóc w rozwizaniu problemów.

}

Bdcie czujni, pomócie dziecku wspódziaa i dzieli si, jeli to

wanie jest przyczyn zoci.

}

Zabierzcie dziecko, jeli sytuacja robi si niebezpieczna (na przykad

jeli zaczyna bi inne dzieci lub rzuca zabawkami), i zadbajcie o to, by

ponioso konsekwencje swojego zachowania.

Poskramianie ataków wciekoci 67

Czego nie robi?

Aby powstrzyma atak zoci dziecka, musicie przede wszystkim zachowa

spokój. Niektórzy mówi, e dzieci same z tych ataków wyrastaj, nie-

wtpliwie jednak rodzice w owym procesie odgrywaj olbrzymi rol.

Negocjowanie z dzieckiem podczas ataku histerii nie pomaga. Jednym

z najlepszych obserwowanych przeze mnie sposobów interwencji (a byam

wiadkiem wielu w miejscowym centrum handlowym!) bya byskawiczna,

powzita bez najmniejszego zawahania, reakcja rodziców. Powiedzcie

dziecku, jakiego zachowania si spodziewacie, a jeli to nie podziaa,

powiedzcie mu, jakie bd konsekwencje, jeli si nie uspokoi. Dzieci

w takiej sytuacji albo si uspokajaj, albo wypróbowuj wytrzymao

i konsekwencj rodziców, zatem trzeba rzeczywicie dotrzyma sowa.

Kady, kto uwanie przyjrzy si twarzy rodzica w takiej chwili, zauway, jak

bolesne jest radzenie sobie z takimi zachowaniami dziecka.

Jeli dziecko ju wpado w histeri, macie do wyboru dwa skuteczne

sposoby reakcji. Po pierwsze, jeli si uspokoi, gdy je o to poprosicie,

niezwykle istotne jest, by je za to pochwali. Musicie powiedzie, jak bar-

dzo jestecie zadowoleni, e przestao si wcieka.

Jeli jednak dziecko nie przestaje, a atak wciekoci zmienia si

w histeri, musicie zachowa si naprawd konsekwentnie. Nawet gdy

jestecie poza domem, moecie z pewnoci znale jaki odpowiednik

„karnego jeyka” i kaza dziecku sta przez wyznaczony czas w jednym

miejscu (by moe konieczne okae si potrzymanie go za rk; pa-

mitajcie, aby si do niego nie odzywa i nie reagowa). Moe trzeba

bdzie wyj z centrum handlowego, czy z innego miejsca, w którym aku-

rat jestecie, i nie wrzeszczce dziecko, albo wróci do samochodu,

68 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

jeli to moliwe. To bdzie prawdopodobnie do upokarzajce dowiad-

czenie, musicie jednak pamita, e robicie to w imi pomocy dziecku.

Zignorujcie zatem wszystkie oburzone twarze i skoncentrujcie si.

Zaangaowanie si w rozmow z dzieckiem pozwoli mu si z Wami

targowa, a Wy bdziecie próbowa je przekona, aby przestao si tak

zachowywa — to niczego nie rozwie, ugoda oznacza poddanie si.

Czy pamitacie tak sytuacj? Dlaczego tak si zachowalicie? Od-

powied czsto kryje si w jednej z poniszych przyczyn:

}

Bylicie zaenowani.

}

Nie chcielicie patrze, jak Wasze dziecko si denerwuje.

}

Pragnlicie spokoju i szybkiego koca wrzasków.

aden z powyszych punktów nie jest wystarczajco dobrym powodem,

aby pozwala dziecku zachowywa si niewaciwie. Poddanie si jest

rozwizaniem krótkoterminowym i przypomina tak naprawd przyklejanie

maego plasterka na powan ran cit — problem nie zniknie bez

waciwej kuracji.

Naley te pamita, co si kryje pod takimi reakcjami, jak te opisane

powyej. Zachowanie spokoju i opanowania jest naprawd niezbdne.

Podobnie jak w przypadku wszelkich interwencji bd momenty, gdy

si uda, ale bd te takie, gdy Wasze wysiki skocz si fiaskiem. Moe

trzeba bdzie naprawd mocno si postara, aby wytrwa. Pamitajcie te

o tym, jak musi to wyglda w oczach dziecka, gdy na jego atak wcie-

koci odpowiadacie tym samym. Jestecie dwa lub trzy razy wiksi od

swojego dziecka i prawdopodobnie goniejsi, gdy wyjaniacie mu,

e ma natychmiast przesta si tak zachowywa. Sdz, e ta wizja po-

zwoli Wam ochon.

Poskramianie ataków wciekoci 69

Niech przedstawienie trwa

Z jakiego powodu atak histerii u dziecka zazwyczaj wywouje zwik-

szone wsparcie otoczenia — ludzie o dobrych intencjach czsto

staraj si zaopiekowa „biednym dzieckiem”. Gdy Wasze dziecko

le si zachowuje, dodatkowe zawstydzenie spowodowane tym, e

inni ludzie si temu przygldaj i komentuj, moe by naprawd

trudne do zniesienia. Musz wyzna, e sama, widzc dzieci wijce

si na pododze, zastanawiaam si, kto jest temu winien, a potem

spogldaam na rodzica i orientowaam si, e to gra godna Oskara!

Naturaln ludzk reakcj wydaje si pomoc paczcemu dziecku,

bo kady zakada, e dzieje mu si jaka krzywda.

Zaplanowaam sobie reakcj na niezwykle czste ataki histerii

jednego z moich dzieci. Podczas zakupów z ochot ogldalimy wy-

stawy, w którym momencie musielimy jednak stawi czoa wrza-

skom dziecka, które nie chciao i dalej i rzucao si na ziemi.

Uzgodnilimy, e poradzimy sobie z takimi wystpami, ignorujc je

i odchodzc kilka kroków dalej. Pewnego dnia tak zrobilimy i wszystko

szo dobrze, dopóki nie wtrcia si jaka pani: „Ach, co si stao,

czego chcesz? Gdzie twoja mama i tata?”. No có, to by moment

triumfu naszego dziecka, cofnam si bowiem, by wyjani ko-

biecie, e nie musi si martwi, bo wszystko jest w porzdku.

W takiej sytuacji osoby znajdujce si w pobliu powinny wie-

dzie, e macie plan, który chcecie zrealizowa, i e wiecie, i to

najlepsza reakcja na zachowanie Waszego dziecka.

70 Nasz uroczy anioek. Wychowanie grzecznego dziecka

Kiedy to si skoczy?

Wielu rodzicom wydaje si, e ataki wciekoci nigdy si nie skocz.

U poszczególnych dzieci ten okres róni si dugoci. Moecie mie

wraenie, e ju przeszlicie t faz, gdy nagle odkryjecie, e dziecko ma

ataki koszmarnej histerii z powodu byle bahostki. Jeli tak jest, zasta-

nówcie si, dlaczego si tak zachowuje. Przypomnijcie sobie, e to tylko

pewien etap, przez który dziecko przechodzi, a nauka, któr po drodze

otrzyma, bdzie nieoceniona w jego dalszym yciu, gdy bdzie musiao

samodzielnie radzi sobie z frustracj.

Poskramianie ataków wciekoci 71

Nie zapomnijcie

}

Ataków wciekoci mona si spodziewa w przypadku bardzo

maych dzieci, zatem zaakceptujcie je jako wany etap ich rozwoju

— pamitajcie jednak, e macie zdolno przewidzenia ich i przej-

cia panowania nad sytuacj.

}

Pamitajcie o zastanowieniu si. Ocecie sytuacj i rozwacie

ponisze punkty, a moe uda Wam si praktycznie od razu upora

z atakami zoci albo przynajmniej zmniejszy czstotliwo ich

wystpowania:

Gdzie i kiedy wystpuj?

Co je wyzwala? Czy zauwaylicie jakie schematy?

Obserwujcie uwanie i notujcie swoje spostrzeenia.

}

Poniewa ataki wciekoci czsto wi si z walk o wadz,

postarajcie si sprawi, eby dzie Waszego dziecka by jak najbar-

dziej przewidywalny. Zastanówcie si nad znaczeniem staych ry-

tuaów w Waszym yciu — dla dziecka równie wane jest, by wie-

dziao, co i kiedy si stanie.

}

Kady chciaby zachowa zdrowe zmysy, wic zastanówcie si,

które bitwy warto wygrywa. Jeli macie dziecko czsto wpadajce

we wcieko, ignorujcie te przypadki, w których nikomu nie dzieje

si krzywda. Nie starajcie si za kadym razem ingerowa, ponie-

wa niektórym dzieciom wanie o to chodzi.

}

Bdcie przy dziecku, jeli jest sfrustrowane; zaoferujcie mu

swoje wsparcie i postarajcie si zapobiec atakom histerii, zanim

si pojawi.