Strony od PSL XLII nr3 12 Czaja Kopia

background image

Dariusz Czaja

MIT, SZTUKA,

N i e j e d n o k r o t n i e z w r a c a n o u w a g ę n a obecność m i t u w s z t u c e

w s p ó ł c z e s n e j , p o d e j m o w a n o p r ó b y r o z p o z n a n i a j e j m i t y c z n y c h

j a k o ś c i . C z y m j e s t ó w m i t i j a k się w s z t u c e p r z e j a w i a ? I n t e r e s u ­

j ą c e j o d p o w i e d z i w t e j k w e s t i i u d z i e l a r a d z i e c k i b a d a c z m y ś l i

s y m b o l i c z n e j S e r g i e j A w i e r i n c e w , w s w e j k r y t y c z n e j a n a l i z i e

p s y c h o l o g i i J u n g a i j e j z a s t o s o w a ń d o b a d a ń n a d w y o b r a ź n i ą

t w ó r c z ą .

1

W y c h o d z i o n o d p o r z ą d k u j ą c e g o r o z r ó ż n i e n i a „ p i e r ­

w o t n e g o m i t u t o t a l n e g o " , z j a k i m m a m y d o c z y n i e n i a w p r z y ­

p a d k u k u l t u r a r c h a i c z n y c h , p l e m i e n n y c h , l u d o w y c h , g d z i e

w s z y s t k i e d z i e d z i n y l u d z k i e j a k t y w n o ś c i , r ó w n i e ż s z t u k a , są

z r e l a t y w i z o w a n e d o m i t u p o d s t a w o w e g o i w j e g o k o n t e k ś c i e

d a j ą się r o z u m i e ć o r a z „ z r ó ż n i c o w a n e j t w ó r c z o ś c i a r t y s t y c z n e j " ,

t e r m i n u o d n o s z ą c e g o się d o s y t u a c j i k u l t u r o w e j , w k t ó r e j s z t u k a

stalą się j e d n y m z o b s z a r ó w k u l t u r y , o r g a n i z m u z r ó ż n i c o w a n e g o ,

p o w s t a ł e g o z d e s t r u k c j i n i e p o d z i e l n e g o ś w i a t a m i t u p i e r w o t n e g o .

E m a n c y p a c j a s z t u k i d o k o n a ł a się w r e z u l t a c i e śmierci m i t u .

W h i s t o r i i s z t u k i e u r o p e j s k i e j z a u w a ż a A w i e r i n c e w d w i e p o s t a w y

w o b e c m a t e r i i m i t y c z n e j : k l a s y c z n ą i r o m a n t y c z n ą ; n i e u ż y w a

t y c h t e r m i n ó w z g o d n i e z i c h h i s t o r y c z n o - l i t e r a c k i m r o z u m i e n i e m ,

a l e w i d z i w n i c h d w a n a j o g ó l n i e j s z e w z o r y r e a k c j i w o d n i e s i e n i u

d o d z i e d z i c t w a m i t y c z n e g o . W z ó r k l a , s y c y s t y e z n y o d z n a c z a się

f o r m a l i s t y c z n y m t r a k t o w a n i e m s y m b o l i c z n y c h t o p o i , e s t e t y z a c j a

w a r t o ś c i m i t y c z n y c h b i e r z e się z p o s ł u g i w a n i a się n i m i w s p o s ó b

i n s t r u m e n t a l n y . O d n i e s i e n i e d o m i t u m a t u c h a r a k t e r ś w i a d o m y ,

r a c j o n a l n y . K o n c e p c y j n o ś ć e l i m i n u j e e m o c j o n a l n e z a a n g a ż o ­

w a n i e . W z ó r r o m a n t y c z n y u k s z t a ł t o w a ł się w w e r s j i m o d e l o w e j

w w i e k u X I X , c h o c i a ż w c z e ś n i e j u s t a w i c z n i e p r z e j a w i a ! się

w s z t u c e e u r o p e j s k i e j w j e j n i e o f i c j a l n y m , n i e k a n o n i c z n y m

n u r c i o . C e c h u j e g o ż y w y , e m o c j o n a l n y s t o s u n e k d o m i t u , a p l i k o ­

w a n i e j e g o m o w y s y m b o l i c z n e j d o w y r a ż e n i a z ł o ż o n y c h treści

e g z y s t e n c j a l n y c h d a n e j e p o k i , k t ó r e — j a k w i e r z y się — w y k r a ­

czają p o z a j e j h o r y z o n t h i s t o r y c z n y . Z t e j r a c j i p o s t a w a t a

o b e j m u j e z a r ó w n o ś w i a d o m y z w r o t w stronę m i t o l o g i i , j a k

i n i e ś w i a d o m e d z i a n i e się m i t u w w y o b r a ź n i t w ó r c z e j . Co w a ż n e :

s z t u k ę X X w i e k u u w a ż a A w i e r i n c e w z a k o n t y n u a c j ę w z o r c a

r o m a n t y c z n e g o . W r e z u l t a c i e z a d a n i e m b a d a c z a k u l t u r y w s p ó ł ­

c z e s n e j j e s t u j a w n i a n i e r o l i m i t u , k t ó r y d e f i n i u j e a u t o r j a k o

„ p i e r w o t n e s c h e m a t y p r z e d s t a w i e ń " . O n e t o o r g a n i z u j ą p o d s t a ­

w o w e s t r u k t u r y k r e a c j i a r t y s t y c z n y c h .

M i r c e a E l i a d e w i e l e r a z y d a w a ł w y r a z z a i n t e r e s o w a n i u d l a

b a d a l i z o r i e n t o w a n y c h n a o d k r y w a n i e a r c h e t y p i c z n y c h , m i t o ­

l o g i c z n y c h p o k ł a d ó w s z t u k i w s p ó ł c z e s n e j , g ł ó w n i e l i t e r a t u r y ,

w m n i e j s z y m s t o p n i u p l a s t y k i i f i l m u .

2

T e k s t o r z e ź b i a r s k i c h

dzieła,ch B r a n c u s i e g o j e s t t y l e ż o s o b i s t y m w s p o m n i e n i e m

p o k r e w n e g o m u d u c h e m a r t y s t y , co p e w n ą p r o p o z y c j ą i n t e r p r e ­

t a c y j n ą , s p o s o b e m c z y t a n i a „ t e k s t u " dzieła a r t y s t y c z n e g o ,

p o d ą ż a j ą c e g o t r o p e m , o k t ó r y m m ó w i ł A w i e r i n c e w . W a r t o

z a t r z y m a ć się n a d s t r a t e g i ą t a k i e g o podejścia, opisać g ł ó w n e

j e g o r y s y .

B r a n c u s i b y ł r u m u ń s k i m c h ł o p e m , czerpał o b f i c i e z f o l k l o r u

s w o j e g o k r a j u , j e g o dzieła, z a k o r z e n i o n e są w

T

r o d z i m e j t r a d y c j i

m i t o l o g i c z n e j — t o z e s t a w o b i e g o w y c h b a n a ł ó w z w i ą z a n y c h

z t w ó r c z o ś c i ą rzeźbiarza,. E l i a d e m e d y s k r e d y t u j e i c h i n i e o d ­

r z u c a , a l e t r a k t u j e j a k o p u n k t w y j ś c i a s w o j e j h e r m e n e u t y k i ,

z m i e r z a j ą c k r o k p o k r o k u d o p r z e k r o c z e n i a t e g o s t e r e o t y p o w e g o

ujęcia. W a r t o p r z y t y m z w r ó c i ć u w a g ę n a d w u t o r o w o ś ć t e j

i n t e r p r e t a c j i . S z u k a j ą c e l e m e n t ó w t r w a ł y c h , n i e z m i e n n y c h , n i e

l e k c e w a ż y E l i a d e h i s t o r y c z n e g o k o n t e k s t u d z i e ł a . P o d k r e ś l a ,

ż e p o s z u k i w a n i a B r a n c u s i e g o , o w o „ z s t ę p o w a n i e d o g ł ę b i " ,

m i a ł o s w ó j o d p o w i e d n i k w b a d a n i a c h p s y c h o l o g ó w o d k r y w a j ą ­

c y c h n i e ś w i a d o m e w a r s t w y p s y c h i k i , e t n o l o g ó w z m i e r z a j ą c y c h

INTERPRETACJA

d o w y o d r ę b n i e n i a s t a d i u m p r e l o g i c z n e g o w l u d z k i m m y ś l e n i u ,

a n a w e t w b a d a n i a c h p r z e d s t a w i c i e l i n a u k p r z y r o d n i c z y c h .

W s z y s t k i e t e f a k t y odzwierciedlają d o m i n u j ą c ą t e n d e n c j ę

d u c h o w ą k o n k r e t n e g o c z a s u h i s t o r y c z n e g o — p o c z ą t k u o b e c n e g o

w i e k u . B r a n c u s i w s w y m p r a g n i e n i u o d k r y c i a a r c h a i c z n y c h

poziomów" s z t u k i z w r ó c i ł się k u l u d o w y m k o r z e n i o m . J e d n a k ż e

j e g o t w ó r c z o ś ć , co a k c e n t u j e E l i a d e , n i e b y ł a p r o s t y m p r z e ­

n i e s i e n i e m l u d o w y c h w z o r c ó w , n i e b y ł a i c h r e p l i k ą . Jeśli coś

p o w t a r z a ł o się w n i e j , t o u n i w e r s a l n o d o ś w i a d c z e n i e e g z y s t e n ­

c j a l n e , k t ó r e b y ł o j e j p o d s t a w ą i w a r u n k i e m . W y

r

k o r z y s t u j ą c

f e n o m e n o l o g i c z n ą za,sadę r o z u m i e n i a , p r z e z s y m b o l , odsłania

E l i a d e m i t o l o g i c z n e u n i w e r s a l i a t e m a t ó w o p r a c o w y w a n y c h p r z e z

B r a n c u s i e g o . Niekończącą się kolumnę rozważa p o c z ą t k o w o n a

t l e m o t y w u „ k o l u m n y n i e b i o s " o b e c n e g o w m i t o l o g i i r u m u ń s k i e j ,

b y przejść d o s z e r s z y c h o g ó l n o ś w i a t o w y c h odniesień m i t o l o g i c z ­

n y c h , d o s t r z e g a j ą c w r z e ź b i e p r z e t w o r z e n i e a r c h e t y p i c z n e g o

m o t y w u axis mundi z j e g o w i e l o w a r t o ś c i o w y m i k o n o t a c j a m i

s y m b o l i c z n y m i . U j m u j e dzieło B r a n c u s i e g o w p o w i ą z a n i u z s y m ­

b o l i k ą l o t u , w s t ę p o w a n i a , t r a n s e e n d o w a n i a doczesności. P o ­

d o b n i e w o p r a c o w y w a n y m w i e l o k r o t n i e p r z e z e ń t e m a c i e Ptaki

w i d z i E l i a d e r o z w i n i ę c i e p o p u l a r n e g o m o t y w u f o l k l o r u r u m u ń ­

s k i e g o . R ó w n o c z e ś n i e p o k a z u j e , j a k t o s a m o d o ś w i a d c z e n i e

a b s o l u t n e j w o l n o ś c i , o d r z u c e n i a z i e m s k i c h o g r a n i c z e ń , p r z e k r o ­

c z e n i a k o n d y c j i l u d z k i e j , k t ó r e stało u ź r ó d e ł całego c y k l u , r e a l i z o ­

w a n e b y ł o p r z e z w y o b r a ź n i ę m i t y c z n ą p r z y u ż y c i u o b r a z ó w

s k r z y d e ł , l o t u , p t a k ó w . U w y d a t n i a rolę w y o b r a ź n i t w ó r c z e j

B r a n c u s i e g o , który sięgając p o f o l k l o r y s t y c z n y k o n k r e t , w o b y d ­

w u o m a w i a n y c h p r z y p a d k a - c h t r a n s f o r m u j e g o i w d r o d z e d ł u g o ­

t r w a ł e j p r a c y d o c h o d z i d o w y r a ż e n i a zna,czeń u n i w e r s a l n y c h .

T r z e b a z a z n a c z y ć , ż e z a u w a ż o n e p o k r e w i e ń s t w o ś w i a t a a r c h a ­

i c z n e j m i t o l o g i i i w y o b r a ź n i a r t y s t y c z n e j n i e m a c h a r a k t e r u

g e n e t y c z n e g o , ale s t r u k t u r a l n y . D z i e ł o B r a n c u s i e g o zo w z g l ę d u

n a w y r a ź n e k o n e k s j e ze s z t u k ą l u d o w ą , m o ż e w y d a ć się p r z y ­

k ł a d e m n i e o m a l l a b o r a t o r y j n y m , szczególnie p o d a t n y m n a

o d c z y t a n i e , k t ó r e p r o p o n u j e E l i a d e .

S i ę g n i j m y z a t e m p o i n n y , j u ż n i e t a k c z y t e l n y przykład,

lecz z a w i e r a j ą c y p o d o b n ą , u w r a ż l i w i o n ą n a s y m b o l i c z n e p o d ­

t e k s t y i n t e r p r e t a c j ę . W s w o i m e s e j u Portret artysty jako lino­

skoczka h i s t o r y k l i t e r a t u r y J e a n S t a r o b i n s k i śledzi b o g a t e i z ł o ­

ż o n e k o m p l e k s y s y m b o l i c z n e w j a k i e u w i k ł a n e są p o s t a c i błazna,

k l o w n a , l i n o s k o c z k a , a r l e k i n a w t w ó r c z o ś c i a r t y s t y c z n e j .

3

A n a l i z o w a n y m a t e r i a l p o c h o d z i z p o e z j i B a u d e l a i r e ' a , R i l k e g o ,

B a i w i l l o ' a , Jaeoba,, A p o l l i n a i r e ' a o r a z m a l a r s t w a P i c a s s a ,

4

R o u a u l t a , T o l o u s e - L a n t r c c a . N i e sposób streścić t e g o n i e z w y k l e

g ę s t e g o , a n t r o p o l o g i c z n e g o w; i s t o c i e t e k s t u , o d w o ł u j ą c e g o się

w a n a l i z i e d o t r a d y c j i pogańskiej i l u d o w e j , ze s z c z e g ó l n y m

m i e j s c o m j a k i e z a j m o w a ł w n i e j „folkfool" ( g ł u p e k w i e j s k i ) ,

m i s t e r i ó w ś r e d n i o w i e c z n y c h z d e m o n i c z n ą postacią, A r l e k i n a ,

u t r z y r n u j ą e o g o w i z u a l n i e i z n a c z e n i o w o w i ę ź ze ś w i a t e m z w i e ­

r z ę c y m i p o d z i e m i a m i , b a j k i i l e g e n d y l u d o w - e j , d z i e l S z e k s p i r a ,

j a k też d o f i l m u . r o k r o u j

:

i o e g o a r c h a i c z n o z n a c z e n i a b ł a z n a

w b o h a t e r z e k o m e d i i C h a p l i n a i b r a c i a c h M a r x . P r z y w o ł a j m y

j e d y n i e w t y m m i e j s c u dla, u k a z a n i a p o s t ę p o w a n i a a u t o r a p o r t r e t y

k l o w n ó w ( { e o r g e s ' a R o u a u l t a . J a k o ś w i a d c z a a r t y s t a w liście

d o p r z y j a c i e l a , , j e g o f a s c y n a c j a t y m t e m a t e m była, r e z u l t a t o m

s p o t k a n i a . Z o s t a ł p o r u s z o n y k t ó r e g o ś d n i a w i d o k i e m w ę d r o w n e g o

w o z u m i e s z k a l n e g o , s t a r e g o , w y c h u d z o n e g o k o n i a s k u b i ą c e g o

t r a w ę i d o p e ł n i a j ą c e g o t e n o b r a z , s t a r e g o k l o w n a n a p r a w i a j ą c e g o

s w ó j r ó ż n o b a r w n y s t r ó j . R o u a u l t p o j ą ł p o s t a ć k l o w n a j a k o

m e t a f o r ę s w o j e g o Losu, p ó ź n i e j j a k o f i g u r ę k o n d y c j i l u d z k i e j ,

w i z e r u n e k k a ż d e g o z n a s . O b j a w i ł a m u się z całą moną s p r z e c z -

283

background image

nośó p o m i ę d z y b o g a t y m , błyszczącym s t r o j e m a nędzą i s t n i e n i a ,

k t ó r e s k r y w a . N a w i ą z u j e w t y m r o z p o z n a n i u d o s ł y n n e g o p o e ­

t y c k i e g o o b r a z u „ S t a r e g o l i n o s k o c z k a " B a u d e l a i r e ' a , odsłaniają­

c e g o całą d w u z n a c z n o ś ć t e j p o s t a c i : j e j z a w i e s z e n i u m i ę d z y

w z l o t e m i u p a d k i e m , zręcznością i o p o r e m j a k i s t a w i a c i a ł o ,

ż y c i o d a j n ą sławą i nieustanną bliskością, śmierci. W s w y c h

a u t o p o r t r e t a c h o d k r y w a R o u a u l t i s t o t n e p o d o b i e ń s t w o m i ę d z y

k o n d y c j ą a r t y s t y i k o n d y c j ą b ł a z n a . N a k r y c i e g ł o w y m a l a r z a

i c z a p k a b ł a z e ń s k a t r a k t o w a n e są p r z e z e ń w y m i e n n i e . T a b i e g u ­

n o w o ś ć z n a c z e ń z a w a r t a w p o s t a c i c l o w n a , r o z z i e w p o m i ę d z y

p i e r w i a s t k i e m d u c h o w y m i koniecznością j e g o w c i e l e n i a , p r o ­

w a d z i S t a r o b i n s k i e g o d o o d k r y w c z e j r e f l e k s j i u j a w n i a j ą c e j

g ł ę b o k ą g r ę s y m b o l i c z n y c h p o d t e k s t ó w Pierrola R o u a u l t a :

„ Z m a g a n i e się d u s z y z n ę d z ą j e j w c i e l e n i a n a j g ł ę b s z y w y r a z

z n a j d u j e w t w a r z y C h r y s t u s a . T r a g i c z n y — i n i e w i n n y — k l o w n

z ł o ż o n y w o f i e r z e s t a n o w i n i e z n a c z n i e p a r o d y s t y c z n y o d p o w i e d n i k

P a s j i . K l o w n j e s t t y m , k t ó r e g o p o l i c z k u j ą , i w t e n sposób s t a j e

się s y m b o l i c z n y m o d p o w i e d n i k i e m z n i e w a ż a n e g o C h r y s t u s a , .

P o d o b n i e j a k w a u t o p o r t r e c i e , a r t y s t y m o ż n a się d o p a t r y w a ć

u s t a l o n e g o t y p u k l o w n a , t a k też podłoga o n w p ł y w o m t o g o

m o d e l u , j a k i m j e s t ś w i ę t e o b l i c z e . W y t w a r z a się z a m k n i ę t y o b i e g

p o d t e k s t ó w z n a c z e n i o w y c h : k l o w n u z y s k u j e aureolę świętości,

C h r y s t u s zaś o t r z y m u j e blacie p o l i c z k i k l o w n a . N i c p o p a d a j ą c

w p a r a d o k s m o ż n a s t w i e r d z i ć , ż e religijność R o u a u l t a j e s t w i ­

d o c z n a w j e g o o b r a z a c h o t e m a t y c e c y r k o w e j j a k w s c e n a c h ,

do k t ó r y c h n a t c h n i e n i e m b y ł a h i s t o r i a ś w i ę t a . W a r t o ś c i o k a z u j ą

się w y m i e n n e : P a s j a w e d l e R o u a u l t a r o z g r y w a się n a t l o n ę d z y

p r z o d m i e ś c i a , za,ś areną s c e n c y r k o w y c h z d a j ą sio b y ć w y ż y n y

G o l g o t y . A - w t e d y , g d y t r a g i c z n y k l o w n p r z y j m u j e rolę z ł o ż o n e j

d l a o d k u p i e n i a o f i a r y , c z y ż n i e w r a c a m y d o j e d n e g o z n a j w a ż ­

n i e j s z y c h z n a c z e ń p o j ę c i a k l o w n a i s z a l e ń c a ? (...) W t w ó r c z o ś c i

R o u a u l t a j e s t e ś m y m o ż e z a t e m ś w i a d k a m i p r o c e s u o d ż y w a n i a

i c h r y s t i a n i z a c j i e l e m e n t u o f i a r y i z b a w i e n i a o b e c n e g o p o c z ą t k o ­

w o w p o s t a c i błazna. T a p o g a ń s k a p o z o s t a ł o ś ć , n i e ś w i a d o m i e

i n i e j a k o n i e w i n n i e t r w a j ą c a w l u d o w e j t r a d y c j ' , o d z y s k u j e

t a r a z o t o j e d n o ze s w o i c h p i e r w o t n y c h z n a c z e ń , o ś w i e t l o n e

j e d n a k b l a s k i e m n a m i ę t n e g o i z a f a s c y n o w a n e g o c i e r p i e n i o m

c h r y s t i a n i z m u ' ' .

5

B ł y s k o t l i w i e w y c h w y t u j e S t a r o b i n s k i i s t o t n ą w ł a ś c i w o ś ć

w y o b r a ź n i , o k t ó r e j w s p o m i n a ł r ó w n i e ż E l i a d e : f a k t , ż e d ł u g o ­

t r w a ł e o p r a c o w y w a n i e , p r z e t w a r z a n i e p e w n y c h m o t y w ó w

7

,

obrazów

7

, s z u k a n i e d l a n i c h c o r a z t o a d e k w a t n i e j s z y c h f o r m

w y r a z u , p r o w

7

a d z i d o u j a w n i e n i a w

7

a,rtośei a r e h e t y p i c z n y c h ,

odsłonięcia m a t r y c y m i t o l o g i c z n e j , p r a o b r a z u o ż y w i a j ą c e g o

i w z b o g a c a j ą c e g o sens p r z e d s t a w i e n i a p l a s t y c z n e g o .

Ż o t e g o r o d z a j u i n t e r p r e t a c j a możo b y ć z a s a d n a i o d k r y w c z a

w z a s t o s o w a n i u d o t w ó r c z o ś c i z d a w a ć b y się m o g ł o m o d e l o w o

r e a l i s t y c z n e j , p r z e k o n u j e p o d j ę t a p r z e z M i e c z y s ł a w a P o r ę b s k i e g o

a n a l i z a m a l a r s t w a P i o t r a M i c h a ł o w s k i e g o . B r a k m i e j s c a p o z w ' a l a

j e d y n i e w y d o b y ć n a j i s t o t n i e j s z ą cechę t e g o s e m i o t y c z n e g o p o ­

dejścia z a n t r o p o l o g i c z n e j p e r s p e k t y w y : p r e c y z y j n e m u określe­

n i u p o j ę c i a „ r o m a n t y z m u " , p o t r a k t o w a n i u g o j a k o s y s t e m u

w y o b r a ź n i z b i o r o w e j , o d c z y t a n i u d e t e r m i n a n t h i s t o r y c z n y c h

w ś w i a d o m o ś c i t w ó r c z e j , t o w a r z y s z y w f a z i e f i n a l n e j r e k o n s t r u k ­

c j a e l e m e n t a r n y

7

c h schematów

7

, k t ó r e r e a k t u a l i z u j e w s w o i c h

o b r a z a c h M i c h a ł o w s k i .

6

M o w a j e s t o r o z w i j a n e j p r z o z o ń t o p o ­

g r a f i i D r o g i i D o m u , m o t y w ó w W a l k i i D z i e d z i c t w a , p r z y w o ł y ­

w a n y c h n a w p ó ł ś w i a d o m i e p o s t a c i B ł ę d n e g o R y c e r z a , M ę d r c a ,

o d n a w i a n i u a r e h o t y p i e z n e g o c h r z e ś c i j a ń s k i e g o o b r a z u Ecce

Homo. P o n i e w a ż t e r m i n „ a r c h e t y p " w c i ą ż w y w o ł u j e r e a k c j e

a l e r g i c z n e , p r z y p o m n i j m y jeszcze u w a g ę z a w a r t ą w t y m o g r o m n i e

i n s t r u k t y w n y m dla. b a d a c z a k u l t u r y tekście M . P o r ę b s k i e g o :

„ C z y a r c h e t y p y m a j ą c h a r a k t e r d z i e d z i c z n y i w r o d z o n y , c z y

s t a n o w i ą „ o s a d " o b r a z o w y c h d o ś w i a d c z e ń w s z y s t k i c h d z i o l ą o y c h

n a s o d p r a p o c z ą t k ó w g a t i n : u p o k o l e ń , c z y raczej p o c h o d z ą

z n a s z e g o n a t u r a l n e g o i k u l t u r o w e g o o t o c z e n i a i z a k a ż d y m

r a z e m o d p o c z ą t k u p r z y s w a j a n e są p r z e z p o j a w i a j ą c y c h się

w t y m o t o c z e n i u o s o b n i k ó w — t o s p r a w a d a l s z a , o k t ó r e j t u

r o z s t r z y g a ć n i e m u s i m y . W r o d z o n o c z y n a b y t e , p o z o s t a n ą

a r c h e t y p y

7

w y z n a c z n i k i e m p e w n e g o n a j o g ó l n i e j s z e g o u k ł a d u

odniesień p o l a r y z u j ą c e g o n a s z e w y o b r a ż e n i a i c z y n i ą c e g o z n i c h

całość, k t ó r a p o m a g a n a m r o z p o z n a ć się w świecie i określić

s w ó j d o n i e g o s t o s u n o k . "

7

N a d s z t u k ą c i ą ż y n i e u c h r o n n i e p r z e k l e ń s t w o i n t e r p r e t a c j i .

Z r a c j i n a d m i a r u sensów

7

, k t ó r e p r z y n o s i , e s e n c j a l n e j n i e d o o k r e ś l o -

ności z n a c z e n i o w e j , p o d d a w a n a j e s t r o z m a i t y m p r ó b o m o d c z y ­

t a n i a . B y ć m o ż e d r o g a i n t e r p r e t a c j i s y m b o l i c z n e j , k t ó r ą o b r a l i

w s p o m n i a n i t u p r z y k ł a d o w o h i s t o r y k r e l i g i i , h i s t o r y k l i t e r a t u r y ,

h i s t o r y k s z t u k i , n a j b l i ż s z a j e s t p r z e d m i o t o w i , k t ó r y p r ó b u j ę

z r o z u m i e ć i opisać. Szanując k a ż d o r a z o w o swoistość d z i e ł a

a r t y s t y c z n e g o , w p i s u j ą c j e w

7

h o r y z o n t m e n t a l n y e p o k i , d o s t r z e ­

g a j ą c p r z y t y m j e g o o p o r n o ś ć n a d y s k u r s y w n y p r z e k ł a d , w r e s z c i e

wprow

7

adzają,c w n i e o c z e k i w a n e k o n t e k s t y , i n t e r p r e t a c j a t a n i e

t y l k o n i e d o k o n u j e r e d u k c j i treści dzieła a l e p r z e c i w m i e u k a z u j e

i c h w i o l o w a r t o ś c i o w o ś ć i g ł ę b i ę . U j a w n i a się t y m s a m y m p o d o ­

b i e ń s t w o s y m b o l u i k r e a c j i t w ó r c z e j : o b e c n y w n i c h s p l o t p i e r ­

w i a s t k ó w k o n c e p c y j n e g o i e m o c j o n a l n e g o , ś w i a d o m e g o i n i e ­

ś w i a d o m e g o , r e a l n e g o i n i e r e a l n e g o , h i s t o r y c z n e g o i t r a n s h i s t o -

r y c z n e g o . I s t o t ę s y m b o l i c z n e g o s p o j r z e n i a n a d z i e ł o s z t u k i

t r a f n i e o d d a j e p i ę k n a s e n t e n c j a B a c h t i n a : „ K a ż d y sens p r z e ż y j e

ś w i ę t o s w o j e g o o d r o d z e n i a . "

8

1' R Z Y P i S Y :

1

Anałiticzeskaj" psirhologija K.-O. Jungu i zakonomiernosti

tworczeskoj fantuzii. S t r e s z c z e n i e m t e g o a r t y k u ł u j e s t t e k s t
L . K o l a n k i e w i c z a , Rozumienie i dialog (Psychologia analityczna
w oczach badacza radzieckiego),
. . L i t e r a t u r a , na, ś w i e c i e " n r 3 ( 8 3 ) :

1 9 7 8 , ss. 2 2 1 — 2 3 3

2

P o r . l i c z n e na, t e n t e m a t u w a g i r o z s i a n e w

7

Ordeal by Laby­

rinth. Conversations with Claude-Henri Pecquet, j a k r ó w n i e ż
d r o b n i e j s z e p r a c e : Sur la permanence du saere dans l'art con-
temporuin,
„ X X

е

s i e c l o " , 1 9 6 4 , 2 6 , ss. 3 — 1 0 ; The Sacred and

the Modem Artist, „ C r i t e r i o n " , 1 9 6 5 , 4 , ss. 2 2 — 2 4 ; Art and

the Divine, [ w : ] Encyclopaedia of World Art, v o l . 4, ss. 3 8 2 — 3 8 7

-

1

J . S t a r o b i n s k i , Portret artysty jako linoskoczka, „ L i t e r a t u r a

n a Ś w i e c i e " n r 9 ( 6 5 ) : 1 9 7 6 , ss . 3 0 8 — 3 2 3

* P s y c h o l o g i z u j ą c ą i n t e r p r e t a c j ę m o t y w u k l o w n a , l i n o s k o c z k a

w t w ó r c z o ś c i P i c a s s a d a j e J u n g . Z o b . C. G . J u n g , Picasso, [ w : ]

Archetypy i symbole, W a r s z a w a 1 9 7 6 , ss. 4 8 9 — 4 9 6

5

S t a r o b i n s k i , Portret artysty..., s. 3 1 2 — 3 1 3

6

M . P o r ę b s k i , Romantyzm i archetypy, [ w : ] Interregnum.

Studia z historii sztuki polskiej XIX i XX w., W a r s z a w a 1 9 7 5 ,

ss. 6 7 — 1 2 8

7

T a m ż e , ss. 1 2 6 — 1 2 7

8

M . B a c h t i n , Estetyka twórczości słownej, W a r s z a w a 1 9 8 6 ,

s. 5 2 5


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Benedyktowicz symbol w etnografii Strony od PSL XLII nr3 2
Strony od PSL XLIV nr4 1 spis treci dom Kopia
oblicza folkloru folklor polityczny Strony od PSL XLIV nr2 4 Lysiak
Strony od PSL XL nr1 2 18 Tomicki
Strony od EP XXVI z1 13Lehrwierzenia z zagrodą Kopia
Strony od PSL XLVIII nr1 2 31 Stawarz
Najniższy bilans ofiar od 2003 roku (01 12 2009)
Pierwszy rok dziecka rozwój czesc II od urodzenia do 6 do 12 m cy
EiT 2rok L 12 13 Kopia
Ostra i przewlekła biegunka u dzieci 01 12 2008 Kopia
Sprawozdanie Nr3 12 11r
15 12 2010 Kopia fiza
od Elwiry, Spółki kapitałowe (12 stron)
auksologia strony od 210 do 249
Prawo karne wykład nr 5 z dn 3 12 2011 Kopia
Najniższy bilans ofiar od 2003 roku (01 12 2009)

więcej podobnych podstron