2014-01-10
1
Wykład III
Ewa Magier-Łakomy
WSB
2013/2014
2014-01-10
1
Klasyczne
teorie
Model 1.
Oczekiwana
wartość
Model 2.
oczekiwana
użyteczność
Model 3. SEU
Zarzuty wobec
modeli
klasycznych
Teoria
perspektywy
Efekt
obramowania
Punkt
odniesienia
Wartość.
Asymetria
poz.-neg.
Wagi
decyzyjne
Wybór
Prospektu
(wzór)
Heurystyki
Heurystyki
jako
obciążenie
Heurystyki
jako działanie
„inteligentne”
Racjonalność
ekologiczna
2014-01-10
2
Twórcy: Kahneman, Tversky
model jest opisowy a nie
normatywny.
Daniel Kahneman – (1934-) psycholog,
2002 Nagroda Nobla w dziedzinie
Nauk Ekonomicznych
Amos Tversky – psycholog,
(1937-1996)
2014-01-10
3
2014-01-10
2
Twórcy: Kahneman, Tversky
Jesteś odpowiedzialny za zdrowie publiczne. Wyobraź
sobie, że stoisz w obliczu epidemii. Istnieje
niebezpieczeństwo, że 600 osób umrze.
Jesteś zmuszony do wyboru jednej z opcji programów
badawczych mających na celu zwalczenie epidemii:
2014-01-10
4
Jednakowa wartość obu opcji uwidacznia się
Wersja I:
Program A. 200 osób zostanie uratowanych
Program B. 1/3 szansy, że 600 osób zostanie uratowanych
2/3 szansy, że nikt nie zostanie uratowany
Wersja II
Program A. 400 osób umrze
Program B. 1/3 szansy, że nikt nie umrze
2/3 szansy że wszyscy umrą
2014-01-10
5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
pozytywne obramowanie (zysk)
negatywne obramowanie
(strata)
decyzja pewna
decyzja niepewna (ryzyko)
2014-01-10
6
2014-01-10
3
W każdej opcji efekt ten sam (!): 20 funtów
2014-01-10
7
0
10
20
30
40
50
60
70
zysk
strata
P
roc
ent
os
ób
p
od
ej
m
uj
ąc
yc
h
ry
zy
ko
2014-01-10
8
W przypadku
sformułowania
pozytywnego:
Ludzie są bardziej
skłonni do
unikania
ryzyka i
utrzymania
proponowanej opcji
1.Awersja do ryzyka
2.Utrzymanie status quo
W przypadku sformułowania
negatywnego
:
Ludzie są bardziej
skłonni do
podejmowania
ryzyka
i
zrezygnowania
z
proponowanej opcji
1.Skłonność do ryzyka
2.Podejmowanie działań na
rzecz lepszego wyniku
to:
Efektem obramowania-
Modyfikowanie decyzji
w zależności od
powierzchniowej struktury zadania
2014-01-10
4
Twórcy: Kahneman, Tversky
1.
Podejmowanie decyzji uzależnione jest od
mentalnej reprezentacji problemu
decyzyjnego,
2.
Mentalna reprezentacja problemu
decyzyjnego nie ma charakteru stałego
3.
Mentalna reprezentacja podlega
modyfikacjom w zależności od:
(1) uwzględnionego/poszerzonego
kontekstu,
(2) sposobu opisu sytuacji zadaniowej (!!!):
pozytywne sformułowanie wpływa na
spostrzeganie ryzyka (obniżenie) i zysków
(podwyższenie)
Efekt obramowania może stać się źródłem
manipulacji
Teoria perspektywy:
Opisowa (wyprowadzona z obserwacji)-tym
różni się od modeli normatywnych wcześniej
opisywanych
Teoria uwzględnia
(podobnie jak modele
klasyczne)
:
użyteczność
prawdopodobieństwo
2014-01-10
11
Klasyczne Teorie
Teoria perspektywy
Odwołuje się do
użyteczności i
prawdopodobieństwa i
Odwołuje się do
użyteczności(wartości) i
prawdopodobieństwa
Użyteczność (subiektywna
wartość pieniądza)
Wartość
Zysk to każdy wynik powyżej
zera,
Strata-każdy wynik poniżej
zera
Punkt odniesienia !
(reference point), wartość
rozumiana definiowana
też w kategoriach zysków i
strat ale jako odchylenia
od jakiegoś pkt
odniesienia
2014-01-10
12
Teoria perspektywy
w tym pkt. zbieżna
z poprzednimi
teoriami
2014-01-10
5
2014-01-10
13
Wg Kahnemana i Tversky’ego
Dwa etapy decyzji
Faza edycji
Faza oceny
2014-01-10
14
Dwa etapy decyzji
I Etap: Faza edycji
Wstępna analiza sytuacji decyzyjnej
(ustalanie co pewne a co ryzykowne
Kodowanie - tworzenie punktu
odniesienia (
reference point)
2014-01-10
15
PUNKT ODNIESIENIA
Informacja o podwyżce- 500 zł-
500 zł staje się punktem odniesienia .
Informacja o zmianie wielkości podwyżki:
400 zł
Zysk czy strata?
Nominalnie/ekonomicznie: zysk (400zł)
Postrzeganie: strata (-100zł)
2014-01-10
6
2014-01-10
16
Punkt odniesienia
(reference point)
Zależny od pierwszych informacji oraz
sposobu ich kodowania
Każda następna informacja będzie określana
(definiowana/odczuwana)
względem tej
zakodowanej
Zatem: dodatnia wartość finansowa może
być spostrzegana jako strata, jeśli
odpowiadający jej punkt odniesienia ma
jeszcze wyższą wartość (zatem zyski i straty
są relatywne i szacowane wg pkt.
odniesienia)
2014-01-10
17
Dwa etapy decyzji
II Etap: Faza oceny
Ustalenie wartości poszczególnych opcji i
wyboru opcji o najwyższej wartości
W ustalaniu wartości ocenia się:
wartości opcji
(użyteczność
)(wg punktu
odniesienia: strata/zysk?): v(xi)
prawdopodobieństwa poszczególnych opcji na
wartość całej decyzji: π(pi);
Tu teoria
perspektywy zbieżna
z poprzednimi
teoriami
Teoria perspektywy i efekt obramowania
pokazują, że preferencje decydentów są
uzależnione
od
sformułowania
problemu/sytuacji.
Jeśli punkt odniesienia będzie taki, że wynik
będzie odczuwany jako zysk decydent
wykaże
awersję do ryzyka
.
Jeśli natomiast punkt odniesienia będzie
taki, że wynik podjętej decyzji odczuwany
będzie jako strata, decydent wykaże
skłonność do ryzyka.
2014-01-10
18
2014-01-10
7
Nowość: Odmienna krzywa wartości dla zysków i dla strat
2014-01-10
19
uży
te
czno
ść
Wartość obiektywna pieniądza
Funkcja użyteczności pieniądza w
modelu maksymalizacji
użyteczności
(z wcześniejszego wykładu)
Teoria perspektywy: Krzywa
wartości dla zysków i strat
2014-01-10
20
Badani dokonywali wyboru między:
A: 50% szansa na wygranie $1000
B: pewna wygrana w wysokości $500
Około 80% respondentów
wybrało opcję B!
Strategia zgodna z teorią Perspektywy
:
Funkcja
wartości
posiada
większy
przyrost pomiędzy $0 i $500 niż
pomiędzy $500 i $1000.
1000
2014-01-10
8
Badani dokonywali
wyboru:
A: 50% szansa na stratę $1000
B: pewna strata w wysokości $500
W tym przypadku większość
opowiedziała się za opcją A!
Strategia
zgodna
z
teorią
Perspektywy
:
Funkcja wartości spada silniej pomiędzy
$0 a $500 niż pomiędzy $500 i $1000,
tak więc pewna strata $500 wydaje
się być gorsza niż 50% szansa na
stratę $1000.
-1000
Asymetria pozytywno-negatywna w
podejmowaniu decyzji!:
Funkcja wartości dla strat jest
bardziej stroma niż funkcja
wartości dla zysków.
To znaczy: Odmienne
wartościowanie zysków i strat:
Oznacza to, że stratę odczuwamy
dużo mocniej niż zysk o tej samej
wartości bezwzględnej.
To znaczy: przy takiej samej
nominalnej wartości bezwzględnej
strata bardziej boli niż cieszy zysk
2014-01-10
23
Asymetria pozytywno-negatywna w podejmowaniu decyzji!:
Zwykle subiektywna wartość zysku jest mniejsza od jego wartości
obiektywnej
Subiektywna różnica (odległość) między 0 i 50 zł jest większa niż
między zyskiem 50 a 100 zł
Znaczy to: Wraz ze wzrostem zysków coraz
trudniej
ludzi
zadowolić
Wraz ze wzrostem strat coraz
łatwiej
ludzi
sfrustrować
2014-01-10
24
2014-01-10
9
W jaki sposób ludzie szacują prawdopodobieństwa zdarzeń?
ZAMIAST funkcji prawdopodobieństwa w poprzednich modelach
Kahneman wprowadza pojęcie:
funkcji wag decyzyjnych
2014-01-10
25
2014-01-10
26
Oznacza to, że ludzie wykazują skłonność do zawyżania
małych prawdopodobieństw i zaniżania dużych
Dla niższych
prawdopodobieństw
funkcja wag przyjmuje
wartości wyższe niż
odpowiadające
prawdopodobieństwa.
Dla wyższych
prawdopodobieństw
funkcja wag przyjmuje
wartości niższe niż
odpowiadające
prawdopodobieństwa
.
2014-01-10
27
Faza edycji
Wstępna analiza sytuacji decyzyjnej (ustalanie co pewne co ryzykowne
Kodowanie (tworzenie punktu odniesienia reference point)
Faza oceny
Ustalenie wartości poszczególnych opcji i wyboru opcji o najwyższej wartości
W ustalaniu wartości ocenia się:
prawdopodobieństwa poszczególnych opcji na wartość całej decyzji: π(pi);
wartości opcji
(użyteczność
)(wg punktu odniesienia: strata/zysk?): v(xi)
Ustalanie oczekiwanej użyteczności
V(x,p,y, q) =
(p)
x
(x)+
(q)
x
(y)
V(x,p,y, q) –wartość prospektu
(p)
,
(q) -wartości wag decyzyjnych kalkulowane na
podstawie funkcji wag decyzyjnych
(x),
(y)- wartości wyników x i y kalkulowanych na podstawie
funkcji wartości