58

Elektronika dla Wszystkich

Przedstawione poniżej układy to automa-
tyczne włączniki reagujące na przechylenie
o kąt około 90

o

. Świetnie nadają się do załą-

czania mikrofonów służących do udzielania
odpowiedzi. 

Dołączony mikrofon zostaje włączony po

przechyleniu tyczki z pozycji pionowej, w ja-
kiej jest w stanie spoczynku, do pozycji
w przybliżeniu poziomej, w jakiej znajduje
się w czasie wypowiedzi. Oczywiście włącz-
niki mogą być użyte także do innych celów.

Układ 1

Opis układu

Schemat ideowy przedstawiony został na ry-
sunku 1. Układ działa w bardzo prosty spo-
sób, zbudowany jest z garstki elementów
i jednego układu scalonego. Metalowa kulka
porusza się po szynie podłączonej do plusa
zasilania. Po obu stronach toru ruchu kulki
znajdują się blaszki – czujniki. Początkowo
kulka styka się z czujnikiem podłączonym do
wejścia R (reset) US1 (nóżka 4). Jeżeli obra-
camy układem, kulka toczy się i dotyka czuj-
nika połączonego z wejściem S (set) US1
(nóżka 6). Wtedy na wyjściu Q pojawia się
stan H, załączając przekaźnik.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na płytce uniwer-
salnej. Montaż jest standardowy. Omówienia
wymaga jedynie budowa czujnika. Można
go zbudować na płytce uniwersalnej. Na po-
czątku montujemy dwie długie zwory (szy-
ny, po których będzie się poruszała kulka).
Obok tych „szyn” montujemy dwa kawa-
łeczki laminatu o wymiarach 5x30mm.
Montujemy je po to, by kulka nie wyleciała.
W ten sposób powstał „korytarz”. Na jego
obu końcach montujemy małe blaszki –
czujniki. Ostatecznie można jeszcze od góry
odgrodzić tor ruchu kulki, aby zawsze była
w czujniku.

Po zmontowaniu układu nie powinien on

stać pionowo, gdy mikrofon jest wyłączony.
Musi on być nachylony względem poziomu
pod kątem np. 75

o

, aby po przechyleniu kul-

ka ponownie dotknęła blaszki.

Układ 2

Opis układu

Schemat ideowy przedstawiony został na ry-
sunku 2. Jeśli układ jest ustawiony poziomo,
wtedy potencjometr obrotowy P1, na którym
został sztywno zamontowany ciężarek, wy-
kazuje rezystancję około 300k

Ω. Rezystan-

cja ta, wraz z cząstkową rezystancją R2, R3

równą 14,7k

Ω, jest zbyt duża, aby załą-

czyć tranzystor T1, więc jest on zatkany.
Gdy obracamy potencjometr P1 o 90

o

jego rezystancja maleje praktycznie do
zera, co powoduje załączenie przekaźni-
ka PK1. Ktoś, kogo zainteresuje powyż-

sze rozwiązanie, może użyć kilkustopniowej
skali sygnalizacyjnej, np. 5 ledów, każda sy-
gnalizująca obrót o 30

o

.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na płytce uniwer-
salnej. Poprawnie zmontowane urządzenie
działa od razu. Należy je zasilać napięciem
12V. Omówienia wymaga jedynie zamoco-
wanie odważnika (50 lub 100g) na potencjo-
metrze. Najlepiej będzie użyć kawałka bla-
szki o wymiarach 40x5mm. Należy ją tak po-
wyginać, aby dobrze się trzymała potencjo-
metru i odważnika. Następnie potencjometr
i ciężarek można do blaszki przylutować.

Piotr Dereszowski

A

A

u

u

t

t

o

o

m

m

a

a

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

y

y

w

w

ł

ł

ą

ą

c

c

z

z

n

n

i

i

k

k

 

 

m

m

i

i

k

k

r

r

o

o

f

f

o

o

n

n

u

u

Układ 1

Wykaz elementów

R1-R4  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10kΩ
R5  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200Ω
R6  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300Ω
C1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF
T1,T2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC547 
D1-D3  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED
D4  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
US1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4013
PK1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .przekaźnik 12V

Układ 2

Wykaz elementów

R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10kΩ
R2  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7kΩ
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10kΩ
R4  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220Ω
C1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED
D2  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
T1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC547
PK1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .przekaźnik 12V
P1  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .potencjometr 1kΩ

Rys. 1 Schemat ideowy

Rys. 2 Schemat ideowy

Forum Czytelników