Nazwa przedmiotu:

Archeologia Śródziemnomorska: Egipt i Bliski Wschód

Typ przedmiotu:
Obowiązkowy
Rok studiów, semestr:
I rok; semestr I i II.
Kierunek i tryb studiów:

Archeologia. Studia I stopnia (stacjonarne i niestacjonarne)

Imię i nazwisko prowadzącego (prowadzących):
prof. Krzysztof Ciałowicz
Liczba godzin zajęć dydaktycznych, formuła przedmiotu:

60 godzin, konwersatorium

Punktacja ECTS: 12
Czy przedmiot stanowi podstawę obliczania średniej ważonej: TAK
Forma i warunki zaliczenia, w tym zasady dopuszczania do egzaminu:

Obecność na zajęciach; egzamin

TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU:

Omówienie podstawowych założeń wykładu oraz roli Bliskiego Wschodu i Egiptu w

kształtowaniu się wczesnych cywilizacji – 2 godziny.

Wczesne kultury z wyspecjalizowanym zbieractwem i łowiectwem na Bliskim

Wschodzie (Kultura Natufijska i kultura Zawi Szemi - Szanidar). Kultury Neolitu
Preceramicznego A w Palestynie – 2 godziny.

Neolit Preceramiczny B i kultury wczesnoneolityczne (Karim Szahir; Dżarmo). Neolit

Anatolii, powstanie pierwszego ośrodka miejskiego w Catal Huyuk – 3 godziny.

Północnomezopotamskie kultury rozwiniętego neolitu (Hassuna, Samarra, Halaf) – 3

godziny.

Kompleks Obeid – 4 godziny.

Kultura Uruk i rozwój pierwszych państw-miast – 4 godziny.

Kultury Gawra i Dżemdet Nasr – 3 godziny.

Sztuka IV tys. w Mezopotamii. Początki sztuki sumeryjskiej – 2 godziny.

Społeczności epipaleolityczne i tzw. mezolit chartumski w Afryce Północno-

Wschodniej – 2 godziny.

Neolityzacja Egiptu i kultury wczesnorolnicze w Dolnym Egipcie (Fajum A;

Merimde; Omari) – 3 godziny.

Problemy chronologii względnej i bezwzględnej. Historia badań nad egipskim

okresem predynastycznym – 3 godziny.

Kultury Tasa i Badari przykładem społeczności górnoegipskich – 2 godziny.

Kultura Dolnoegipska, jej rozwój i upadek. Kontakty handlowe z Palestyną – 4

godziny

Kultury Nagada I i II. Omówienie zespołów i problem ekspansji na północ – 4

godziny.

Formowanie się państwa Egipskiego w okresie Nagada III – 3 godziny.

Pierwsi faraonowie. Znaczenie okresu archaicznego dla ukształtowania monarchii

faraońskiej – 3 godziny.

Sztuka i architektura okresu pre- i wczesnodynastycznego – 4 godziny.

Stare Państwo egipskie. Pierwszy wielki okres rozwoju cywilizacji:

o

Najważniejsze wydarzenia historyczne – 2 godziny.

o

piramidy i ich geneza – 2 godziny.

o

obrządek pogrzebowy i architektura grobowa – 2 godziny.

o

sztuka Starego Państwa – 3 godziny.

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej
Adams B.

1988

Predynastic Egypt, Shire Egyptology 7, Aylesbury.

Adams B, Ciałowicz K.M

1997 Protodynastic Egypt, Shire Egyptology 25, Pembrokeshire

Albright W.F

1964 Archeologia Palestyny, Warszawa

Aldred C.
1949 Old Kingdom Art in Ancient Egypt, London.
1986 Egyptian Art in the Days of the Pharaohs 3100-320 BC, London.
Arnaud D.
1982 Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do podbojów Aleksandra
Wielkiego, Warszawa
Bielicki M

1996 Zapomniany świat Sumerów, Warszawa

Bieliński P.

1985

Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do

wprowadzenia pisma, Warszawa.

1991 „Ubaid Północny”. Mezopotamia pomiędzy Dijalą a Haburem w latach 4800-4000
p.n.e., Warszawa
Braun J. (red)

1971 Mezopotamia, Warszawa

Brink van den E.C.M., Levy T.E. (eds.)
2002 Egypt and the Levant: Interrelations from the 4

th

through the early 3

rd

Millennium BC,

London-New York.
Capart J.
1905 Primitive Art in Egypt, London.
Ciałowicz K.M.

1999

Początki cywilizacji egipskiej, Warszawa-Kraków.

2007 Kość i złoto. Początki sztuki egipskiej, Kraków – Poznań.
Ciałowicz K.M., Ostrowski J.A.
2000 (red.) Encyklopedia historyczna świata. Tom II: Starożytność, Część 1, Kraków.
Dagnan-Ginter A., Ginter B., Kozłowski J.K., Pawlikowski M., Śliwa J.
1984 Excavations in the Region of Qasr el-Sagha 1981. Contribution to the Neolithic
Period, Middle Kingdom settlement and chronological sequences in the Northern Fayum
desert, MDAIK 40: 33-102.
Drioton E., Vandier J.
1975 L'Égypte. Des origines à la conquête d'Alexandre, Paris.
Frankfort H.
1951 The Birth of Civilisation of the Near East, Bloomington.
Gawlikowska K.

1975 Sztuka Mezopotamii, Warszawa

Grimal N.
2004 Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa
Helck W., Otto E. (eds.)

1975-86 Lexikon der Ägyptologie 1-6, Wiesbaden.

Hoffman M.A.
1991 Egypt before the Pharaohs. The Prehistoric Foundations of Egyptian Civilization,
London.
Hornung E.

1991 Jeden czy wielu. Koncepcja boga w starożytnym, Warszawa.
Huot J-L.
1994 Les premiers villageois de Mésopotamie. Du village à la ville, Paris.
Kemp B.J
1989 Ancient Egypt. Anatomy of a Civilisation, London-New York (polska wersja z 2008 r)
Kramer S.

1961 Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa

Krzyżaniak L.
1980 Egipt przed piramidami, Warszawa.
1992 Schyłek pradziejów w środkowym Sudanie, Poznań.
Lipińska J.

1977 Historia architektury starożytnego Egiptu, Warszawa

1978 Historia rzeźby, reliefu i malarstwa starożytnego Egiptu, Warszawa

Lloyd S.

1978 The Archaeology of Mesopotamia, London

Marciniak M.
1976 Historia starożytnego Egiptu, [w:] A. Szczudłowska (ed.), Starożytny Egipt,
Warszawa, 74-137
B. Midant-Reynes
2003 Aux Origines de l’Égypte: du Néolithique à l’émergence de l’État, Paris
Mierzejewski A.

1981 Sztuka starożytnego Wschodu, Warszawa

Nissen H.J.

1988

The Early History of the Ancient Near East 9000 – 2000 B.C., Chicago-

London.

Niwiński A.

1995 Mity i symbole starożytnego Egiptu, Warszawa

Petrie W.M.F.
1920 Prehistoric Egypt, London.
Redford D.B. (ed.)
2001 The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Cairo.
Roaf M.

1998 Wielkie kultury świata: Mezopotamia, Warszawa

Roux G

1973 Mezopotamia, Warszawa

Schneider T.
2001 Leksykon Faraonów, Warszawa-Kraków (tłum. R. Darda; E. Jeleń, Z. Pisz)
Schulz R., Seidel M (ed.).
2001 Egipt. Świat faraonów, Kolonia (tłum. D. Gorzelany; A. Kubala)
Smith W.S
1949 A History of Egyptian Sculpture and Painting in the Old Kingdom, London.
Ś

liwa J.

1997

Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu, Warszawa-Kraków

2005 (red), Wielka Historia Świata II. Stary i Nowy Świat od „rewolucji” neolitycznej do
podbojów Aleksandra Wielkiego, Kraków.
Vandier J.
1952 Manuel d'archaeologie égyptienne I, Paris.
Wendorf F., Schild R.
1976 Prehistory of the Nile Valley, New York.
1980 Prehistory of Eastern Sahara, New York.

Wengrow D.
2006 The Archaeology of Early Egypt. Social Transformations in North-East Africa 10000
to 2650 BC, Cambrigde.
Wilkinson T.A.H.
1999 Early Dynastic Egypt, Routledge, London-New York.