Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

dysleksja

MCH-P1A1P-062

EGZAMIN MATURALNY

Z CHEMII

Arkusz I

POZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy 120 minut

Instrukcja dla zdaj

ącego

1. Sprawd

Ĩ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron

(zadania 1 – 27). Ewentualny brak zg

áoĞ przewodniczącemu

zespo

áu nadzorującego egzamin.

2. Rozwi

ązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to

przeznaczonym przy ka

Īdym zadaniu.

3. W rozwi

ązaniach zadaĔ rachunkowych przedstaw tok

rozumowania prowadz

ący do ostatecznego wyniku oraz

pami

Ċtaj o jednostkach.

4. Pisz czytelnie. U

Īywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

5. Nie u

Īywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.

6. Pami

Ċtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

7. Mo

Īesz korzystaü z karty wybranych tablic chemicznych, linijki

oraz kalkulatora.

8. Wype

ánij tĊ czĊĞü karty odpowiedzi, którą koduje zdający.

Nie wpisuj

Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej

dla egzaminatora.

9. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj

ą datĊ urodzenia i PESEL.

Zamaluj

pola odpowiadaj

ące cyfrom numeru PESEL. BáĊdne

zaznaczenie otocz kó

ákiem

i zaznacz w

áaĞciwe.

ĩyczymy powodzenia!

ARKUSZ I

MAJ

ROK 2006

Za rozwi

ązanie

wszystkich zada

Ĕ

mo

Īna otrzymaü

áącznie

50 punktów

Wype

ánia zdający przed

rozpocz

Ċciem pracy

PESEL ZDAJ

ĄCEGO

KOD

ZDAJ

ĄCEGO

Miejsce

na naklejk

Ċ

z kodem szko

áy

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

2

Informacja do zadania 1. i 2.

Konfiguracj

Ċ elektronową atomu glinu w stanie podstawowym moĪna przedstawiü

nast

Ċpująco:

1s

2

2s

2

2p

6

3s

2

3p

1

(K

2

L

8

M

3

)

Zadanie 1. (1 pkt)

Przepisz ten fragment konfiguracji elektronowej atomu glinu, który odnosi si

Ċ

do elektronów walencyjnych.

3s

2

3p

1

Zadanie 2. (1 pkt)

Podaj trwa

áy stopieĔ utlenienia, który glin przyjmuje w związkach chemicznych.

III

Informacja do zada

Ĕ 3. – 5.

Chlorek glinu otrzymuje si

Ċ w reakcji glinu z chlorowodorem lub dziaáając chlorem na glin.

Zwi

ązek ten tworzy krysztaáy, rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym.

Z roztworów tych krystalizuje uwodniona sól – tak zwany heksahydrat chlorku glinu
[gr. héks = sze

Ğü]. Hydraty (sole uwodnione) to sole zawierające w sieci krystalicznej

cz

ąsteczki wody, np. dekahydrat wĊglanu sodu, Na

2

CO

3

·10H

2

O. Zapis ten oznacza,

Īe w sieci

krystalicznej tej soli na 2 jony Na

+

i 1 jon CO

3

2–

przypada 10 cz

ąsteczek wody.

Chlorek glinu jest stosowany jako katalizator w wielu syntezach organicznych.

Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Chemia, Warszawa 2001

Zadanie 3. (3 pkt)

a) Napisz w formie cz

ąsteczkowej równania reakcji ilustrujące wymienione w informacji

metody otrzymywania chlorku glinu.

Równanie reakcji ilustruj

ące I metodĊ:

2Al + 6HCl

ĺ 2AlCl

3

+ 3H

2

Równanie reakcji ilustruj

ące II metodĊ:

2Al + 3Cl

2

ĺ 2AlCl

3

b) Podaj liczb

Ċ moli chloru cząsteczkowego, która caákowicie przereaguje z jednym

molem glinu.

1,5 mola

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

3

Zadanie 4. (3 pkt)

Napisz wzór i oblicz mas

Ċ molową soli, która krystalizuje z wodnego roztworu chlorku

glinu. Pami

Ċtaj, Īe jest to sól uwodniona. Zapisz niezbĊdne obliczenia.

a) wzór soli:

AlCl

3

·6H

2

O

b) obliczenia:

M

Al

= 27 g/mol; M

Cl

= 35,5 g/mol; M

O

= 16 g/mol; M

H

= 1 g/mol

- obliczenie masy molowej:

>

@

mol

g

16

2

6

35,5

3

27

M

O

2

6H

3

AlCl

˜

˜

mol

g

241,5

M

O

6H

AlCl

2

3

#

˜

Odpowied

Ĩ:

Masa molowa soli wynosi 241,5

g/mol

Zadanie 5. (3 pkt)

a) Doko

Ĕcz poniĪsze równanie reakcji (stosunek molowy substratów wynosi 1:1).

b) Podaj nazw

Ċ systematyczną związku organicznego otrzymanego w tej reakcji.

chlorobenzen

c) Okre

Ğl, jaką rolĊ w tej reakcji peáni chlorek glinu.

katalizatora

Zadanie 6. (2 pkt)

Dysponujesz wodnymi roztworami nast

Ċpujących soli:

KNO

3

, AgNO

3

, Ba(NO

3

)

2

Korzystaj

ąc z tablicy rozpuszczalnoĞci, wybierz spoĞród nich roztwór tej soli, za pomocą

którego wytr

ącisz z wodnego roztworu chlorku glinu jony chlorkowe w postaci trudno

rozpuszczalnego osadu. Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji
zachodz

ącej w czasie mieszania tych roztworów.

a) wzór odczynnika (wpisz wzór soli):

AgNO

3

b) równanie reakcji w formie jonowej skróconej:

Ag

+

+ Cl

Ǧ

ĺ AgClĻ

Nr zadania

1

2

3.1

3.2

4.1

4.2

5.1

5.2

5.3

6.1

6.2

Maks. liczba pkt

1

1

2

1

1

2

1

1

1

1

1

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

+

Cl

2

chlorek glinu

+

Cl

HCl

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

4

Informacja do zadania 7. i 8.

Tlenek magnezu ma zastosowanie do produkcji cegie

á, którymi wykáada siĊ wnĊtrza pieców

hutniczych. Zwi

ązek ten stosuje siĊ równieĪ w medycynie jako skáadnik leków przeciw

nadkwasocie (dolegliwo

Ğci polegającej na nadmiernym wydzielaniu siĊ w Īoáądku kwasu

solnego).

Zadanie 7. (2 pkt)

a) Korzystaj

ąc z tablicy elektroujemnoĞci, oblicz róĪnicĊ elektroujemnoĞci magnezu

i tlenu, a nast

Ċpnie okreĞl rodzaj wiązania chemicznego w tlenku magnezu.

Ró

Īnica elektroujemnoĞci:

3,5 – 1,2 = 2,3

Rodzaj wi

ązania:

jonowe

b) Poni

Īej wymieniono piĊü wáaĞciwoĞci fizycznych tlenku magnezu. SpoĞród nich

wybierz i podkre

Ğl dwie, uzasadniające zastosowanie tego związku do obudowy wnĊtrz

pieców hutniczych.

ma wysok

ą temperaturĊ topnienia

; ma wysok

ą temperaturĊ wrzenia;

jest cia

áem staáym

;

stopiony przewodzi pr

ąd elektryczny; jest biaáej barwy

Zadanie 8. (2 pkt)

a) Napisz w formie cz

ąsteczkowej równanie reakcji zachodzącej w Īoáądku po zaĪyciu

przez osob

Ċ cierpiąca na nadkwasotĊ leku zawierającego tlenek magnezu.

MgO + 2HCl

ĺ MgCl

2

+ H

2

O

b) Okre

Ğl, jaki charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, obojĊtny) przejawia tlenek

magnezu w tej reakcji.

zasadowy

Zadanie 9. (2 pkt)

W celu zbadania zachowania gazowego amoniaku i bromowodoru wobec wody wykonano
do

Ğwiadczenia, które ilustruje poniĪszy rysunek.

Okre

Ğl odczyn roztworów otrzymanych w obu probówkach.

Odczyn roztworu w probówce A:

zasadowy

Odczyn roztworu w probówce B:

kwasowy

H

2

O

+ wska

Ĩnik

NH

3

HBr

A

B

H

2

O

+ wska

Ĩnik

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

5

Informacja do zada

Ĕ 10. – 12.

Przeprowadzono do

Ğwiadczenie, w którym rejestrowano wartoĞci temperatury podczas

rozpuszczania wodorotlenku sodu, a nast

Ċpnie azotanu(V) amonu w wodzie. Rezultaty

wykonanych pomiarów przedstawiaj

ą poniĪsze wykresy.

Wykres 1. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania wodorotlenku sodu w wodzie.

Wykres 2. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania azotanu(V) amonu w wodzie.

Zadanie 10. (2 pkt)

Okre

Ğl efekt energetyczny rozpuszczania w wodzie wodorotlenku sodu i azotanu(V)

amonu. W tym celu uzupe

ánij nastĊpujące zdania.

Rozpuszczanie wodorotlenku sodu w wodzie jest procesem

egzotermicznym

, poniewa

Ī

w czasie tego procesu temperatura

ro

Ğnie

.

Rozpuszczanie azotanu(V) amonu w wodzie jest procesem

endotermicznym

,

poniewa

Ī

w czasie tego procesu temperatura

maleje

.

Zadanie 11. (1 pkt)

Spo

Ğród poniĪszych zdaĔ wybierz to, które jest poprawnie sformuáowanym wnioskiem

na temat efektów energetycznych procesów rozpuszczania zwi

ązków jonowych

w wodzie, jaki mo

Īna wyciągnąü na podstawie tego doĞwiadczenia.

A. Na podstawie wyników tego do

Ğwiadczenia nie moĪna wnioskowaü o efekcie

cieplnym rozpuszczania zwi

ązków jonowych w wodzie, poniewaĪ wodorotlenek sodu

i azotan(V) amonu nie s

ą związkami jonowymi.

B. Rozpuszczaniu zwi

ązków jonowych w wodzie zawsze towarzyszy wydzielenie ciepáa.

C. Rozpuszczaniu zwi

ązków jonowych w wodzie zawsze towarzyszy pocháoniĊcie

ciep

áa.

D.

Rozpuszczaniu zwi

ązków jonowych w wodzie moĪe towarzyszyü

wydzielenie lub poch

áoniĊcie ciepáa.

Nr zadania

7.1

7.2

8.1

8.2

9

10

11

Maks. liczba pkt

1

1

1

1

2

2

1

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

6

Zadanie 12. (2 pkt)

Napisz równanie dysocjacji jonowej zachodz

ącej podczas rozpuszczania w wodzie

a) wodorotlenku sodu.

NaOH

ĺ Na

+

+ OH

Ǧ

b) azotanu(V) amonu.

NH

4

NO

3

ĺ NH

4

+

+ NO

3

–

Zadanie 13. (2 pkt)

Nasycony wodny roztwór azotanu(V) amonu w temperaturze 20

o

C mo

Īna otrzymaü

przez rozpuszczenie 189,9 gramów azotanu(V) amonu w 100 gramach wody.

Oblicz st

ĊĪenie procentowe (w procentach masowych) nasyconego roztworu tej soli

w temperaturze 20

o

C.

Obliczenia:

– obliczenie masy roztworu azotanu(V) amonu:

m

r

= 100g + 189,9g = 289,9g

– obliczenie st

ĊĪenia procentowego roztworu:

65,5%

100%

289,9g

189,9g

100%

100g

189,9g

189,9g

c

p

˜

˜

Odpowied

Ĩ:

St

ĊĪenie roztworu wynosi 65,5%.

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

7

Informacja do zadania 14. i 15.

Do umieszczonego w kolbie w

Ċglanu sodu dodawano z wkraplacza roztwór kwasu octowego.

Rurka do

áączona do kolby byáa zanurzona w roztworze wodorotlenku wapnia, znajdującym

si

Ċ w probówce.

CH

3

COOH

(aq)

Na

2

CO

3(s)

Ca(OH)

2(aq)

Zadanie 14. (2 pkt)

Sformu

áuj jedną obserwacjĊ, dotyczącą reakcji zachodzącej

a) w kolbie.

Wydziela si

Ċ gaz.

b) w probówce.

Wytr

ąca siĊ osad.

Zadanie 15. (2 pkt)

Napisz w formie cz

ąsteczkowej równanie reakcji zachodzącej

a) w kolbie.

2CH

3

COOH + Na

2

CO

3

ĺ 2CH

3

COONa + H

2

O + CO

2

n

b) w probówce.

Ca(OH)

2

+ CO

2

ĺ CaCO

3

Ļ + H

2

O

Nr zadania

12

13

14

15

Maks. liczba pkt

2

2

2

2

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

8

Informacja do zadania 16. i 17.

Akwaforta jest technik

ą graficzną, w której wykorzystuje siĊ proces tzw. trawienia

(cz

ĊĞciowego rozpuszczania) miedzi za pomocą chlorku Īelaza(III). Technika ta zostaáa

zastosowana tak

Īe do wytwarzania obwodów drukowanych w elektronice. W trakcie

trawienia zachodzi reakcja opisana równaniem:

Cu + 2FeCl

3

ĺ CuCl

2

+ 2FeCl

2

Zadanie 16. (1 pkt)

Napisz w formie jonowej równanie powy

Īszej reakcji.

Cu + 2Fe

3+

+ 6Cl

–

ĺ Cu

2+

+ 2Fe

2+

+ 6Cl

–

Zadanie 17. (3 pkt)

a) Podaj stopnie utlenienia miedzi oraz

Īelaza przed reakcją i po reakcji.

stopie

Ĕ utlenienia

przed reakcj

ą

po reakcji

miedzi

0

II

Īelaza

III

II

b) Napisz po

áówkowe równania procesu utleniania i procesu redukcji.

Równanie procesu utleniania:

Cu

ĺ Cu

2+

+ 2e

Równanie procesu redukcji:

Fe

3+

+ e

ĺ Fe

2+

Zadanie 18. (1 pkt)

Wybierz poprawne sformu

áowanie.

Chlorku miedzi(II) nie mo

Īna otrzymaü dziaáając

A. kwasem solnym na tlenek miedzi(II).
B. kwasem solnym na wodorotlenek miedzi(II).
C.

kwasem solnym na mied

Ĩ.

D. chlorem na mied

Ĩ.

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

9

Zadanie 19. (3 pkt)

W jednej probówce znajduje si

Ċ wodny roztwór chlorku potasu, a w drugiej – wodny roztwór

bromku potasu.

Którego odczynnika – Br

2(aq)

czy Cl

2(aq)

– nale

Īy uĪyü, aby rozróĪniü te roztwory? Podaj

wzór chemiczny wybranego odczynnika oraz przewidywane obserwacje. Napisz
w formie cz

ąsteczkowej równanie reakcji, bĊdącej podstawą rozróĪnienia tych

roztworów.

Wzór odczynnika:

Cl

2 (aq)

Obserwacje:

W roztworze bromku potasu pojawia si

Ċ ciemnopomaraĔczowe

zabarwienie, w roztworze chlorku potasu nie obserwujemy

Īadnych zmian.

Równanie reakcji:

Cl

2

+ 2KBr

o

Br

2

+ 2KCl

Informacja do zadania 20. i 21.

Poni

Īej przedstawiono schemat ciągu reakcji, w wyniku których związek X moĪna

przekszta

áciü w związek Y.

CH

3

C

H

H

3

C

OH

X

Y

H

2

O

+

temp.

kat. (H

2

SO

4

)

+ [O]

Zadanie 20. (2 pkt)

Napisz wzory pó

ástrukturalne (grupowe) związków X i Y.

Wzór zwi

ązku X:

C

H

2

CH

CH

3

Wzór zwi

ązku Y:

C

H

3

C

CH

3

O

Zadanie 21. (1 pkt)

Pos

áugując siĊ podziaáem charakterystycznym dla chemii organicznej, nazwij typ

reakcji, w której zwi

ązek X jest substratem.

addycja

Nr zadania

16

17.1

17.2

18

19.1

19.2 19.3

20

21

Maks. liczba pkt

1

1

2

1

1

1

1

2

1

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

10

Zadanie 22. (1 pkt)

Podaj nazw

Ċ systematyczną związku o wzorze:

C

H

3

CH

3

CH

CH

2

CH

3

Nazwa systematyczna:

2-metylobutan

Zadanie 23. (3 pkt)

Poni

Īszy rysunek przedstawia doĞwiadczenie, które wykonano w celu odróĪnienia roztworu

wodnego glukozy od roztworu wodnego glicerolu (gliceryny).

substancja A

substancja B

Cu(OH)

2

H

2

O

H

2

O

A

B

Przed ogrzaniem w obu probówkach niebieski osad wodorotlenku miedzi(II) rozpu

Ğciá siĊ

(roztworzy

á siĊ) i powstaá roztwór o szafirowym zabarwieniu. Po ogrzaniu w probówce A

wytr

ąciá siĊ ceglasty osad, a w probówce B pojawiá siĊ osad o czarnym zabarwieniu.

a) Napisz, jaka cecha budowy cz

ąsteczek glukozy i glicerolu (gliceryny) spowodowaáa

powstanie szafirowego zabarwienia obu roztworów przed ich ogrzaniem.

Powstanie szafirowego zabarwienia jest spowodowane obecno

Ğcią kilku grup

hydroksylowych w cz

ąsteczce glukozy i w cząsteczce glicerolu.

b) Podaj nazw

Ċ substancji, której wodny roztwór znajdowaá siĊ w probówce A i krótko

uzasadnij swój wybór.

W probówce A znajdowa

á siĊ wodny roztwór glukozy, która ma wáaĞciwoĞci

redukuj

ące. W doĞwiadczeniu zaszáa redukcja miedzi(II) do miedzi(I). Ceglasty

osad to tlenek miedzi(I).

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

11

Informacja do zadania 24. i 25.

Jednym z aminokwasów bia

ákowych jest walina o nastĊpującym wzorze:

CH

C

O

CH

NH

2

C

H

3

CH

3

OH

Zadanie 24. (2 pkt)

Napisz w formie cz

ąsteczkowej równania reakcji waliny z wodnym roztworem

wodorotlenku potasu i kwasem solnym (chlorowodorowym). Zastosuj wzory
pó

ástrukturalne (grupowe) związków organicznych.

Równanie reakcji z wodnym roztworem wodorotlenku potasu:

CH

C

O

CH

NH

2

C

H

3

CH

3

OH

+

KOH

CH

C

O

CH

NH

2

C

H

3

CH

3

OK

+

H

2

O

Równanie reakcji z kwasem solnym (chlorowodorowym):

CH

C

O

CH

NH

2

C

H

3

CH

3

OH

+

CH

C

O

CH

NH

3

Cl

C

H

3

CH

3

OH

HCl

Zadanie 25. (1 pkt)

Podaj wzór pó

ástrukturalny (grupowy) jednego z kwasów karboksylowych (z szeregu

homologicznego o wzorze ogólnym C

n

H

2n+1

COOH), zawieraj

ących tyle samo atomów

w

Ċgla co walina.

Wzór pó

ástrukturalny (grupowy):

CH

2

CH

2

CH

2

C

O

OH

C

H

3

Nr zadania

22

23.1

23.2

24

25

Maks. liczba pkt

1

1

2

2

1

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

12

Zadanie 26. (1 pkt)

W kolumnie I poni

Īszej tabeli przedstawiono skutki dziaáania substancji chemicznych,

a w kolumnie II wymieniono nazwy substancji, które mog

ą je wywoáywaü.

Przyporz

ądkuj kaĪdemu skutkowi nazwĊ jednej substancji, która go wywoáuje.

Kolumna I

Kolumna II

Przyporz

ądkowanie:

A. Dzia

áanie rakotwórcze

1. fosforany(V)

A. –

2

B.

Eutrofizacja zbiorników wodnych
prowadz

ąca do ich zamierania

2.

w

Ċglowodory

aromatyczne

B. –

1

C.

Udzia

á w powstawaniu kwaĞnych

deszczów

3. tlenek w

Ċgla(II)

C. –

4

4. tlenek siarki(IV)

Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997

Zadanie 27. (1 pkt)

Ozon obecny w stratosferze (warstwie atmosfery po

áoĪonej powyĪej troposfery) pocháania

szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe. Zmniejszenie ilo

Ğci ozonu w tej warstwie moĪe mieü

istotny wp

áyw na funkcjonowanie organizmów. StĊĪenie ozonu w troposferze (przyziemnej

warstwie atmosfery) jest znacznie mniejsze ni

Ī w stratosferze. Wzrost iloĞci ozonu

troposferycznego pozostaje w

Ğcisáym związku ze wzrostem liczby przypadków astmy

i problemów z uk

áadem oddechowym wĞród populacji miejskiej.

Na podstawie: Peter O`Niell: Chemia

Ğrodowiska, Warszawa 1997

Przeanalizuj przytoczony tekst i z poni

Īszych zdaĔ wybierz zdanie prawdziwe.

A. Zmniejszenie ilo

Ğci ozonu stratosferycznego i wzrost iloĞci ozonu troposferycznego są

zjawiskami pozytywnymi.

B. Zmniejszenie ilo

Ğci ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem pozytywnym, a wzrost

ilo

Ğci ozonu troposferycznego jest zjawiskiem negatywnym.

C. Zmniejszenie ilo

Ğci ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem negatywnym, a wzrost

ilo

Ğci ozonu troposferycznego jest zjawiskiem pozytywnym.

D.

Zmniejszenie ilo

Ğci ozonu stratosferycznego i wzrost iloĞci ozonu

troposferycznego s

ą zjawiskami negatywnymi.

Nr zadania

26

27

Maks. liczba pkt

1

1

Wype

ánia

egzaminator!

Uzyskana liczba pkt

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

13

BRUDNOPIS

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl