54

Forum Czytelników

Elektronika dla Wszystkich

Zaprezentowany poniżej układ jest odmianą
zabezpieczenia typu „dodatkowy wyłącznik”
i uniemożliwia uruchomienie silnika samo-
chodu przez odcięcie zasilania pompy pali-
wa nawet w przypadku zaboru kluczyka i pi-
lota autoalarmu. Zabezpieczenie włącza się
automatycznie po każdym zatrzymaniu sil-
nika. Szczegółowy opis połączeń dotyczy sa-
mochodu Skoda Octavia, choć układ może
być stosowany także w samochodach innych
marek.

Opis układu

Schemat ideowy pokazany został na rysun-
ku 1. Sterownik silnika podaje napięcie zasi-
lania pompy na bezpiecznik oznaczony nu-
merem 28 w skrzynce bezpieczników w na-
stępujący sposób:

Jeżeli zapłon zostanie włączony, ale nie

jest uruchomiony rozrusznik, napięcie na
bezpieczniku 28 zanika po kilku sekundach.
Uruchomienie rozrusznika powoduje poda-
nie napięcia zasilającego pompę i taki stan
zostanie podtrzymany w czasie pracy silnika.
Jeżeli z jakichkolwiek powo-
dów silnik się zatrzyma, zani-
ka również napięcie zasilania
pompy na bezpieczniku 28.

Aby podłączyć układ za-

bezpieczający, bezpiecznik 28
wykorzystano jako wtyczkę
po uprzednim jego uszkodze-
niu, a rolę bezpiecznika speł-
nia dodatkowy bezpiecznik
15A zamontowany w oprawce
bezpośrednio w przewodzie
połączeniowym.

Z powyższego opisu dzia-

łania wynika, że przy każdym
uruchamianiu rozrusznika na-
leży na chwilę przycisnąć
ukryty przycisk K, co powo-
duje uruchomienie przekaźni-
ka P i jego samopodtrzymanie

stykiem S2, oraz załączanie napięcia zasila-
nia pompy stykiem S1.

Należy podkreślić, że zabezpieczenie tego

typu jest bardzo skuteczne, gdyż do jego
obejścia muszą być spełnione dwa warunki:
1. należy znaleźć przycisk,
2. należy wiedzieć, jak uruchomić

silnik.

Producenci samochodów nie

mogą stosować tego typu zabezpie-
czenia, gdyż byłoby ono ogólnie
znane, ale do indywidualnego mon-
tażu nadaje się znakomicie.
W przypadku awarii układu należy
wyciągnąć wtyczkę-bezpiecznik
i w to miejsce włożyć sprawny bez-
piecznik 15A, co przywraca stan
poprzedni. W ten sam sposób moż-
na wyłączyć zabezpieczenie, gdy
trzeba na przykład oddać samochód
do serwisu.

Po kilku miesiącach użytkowania

okazało się jednak, że układ pokaza-
ny na rysunku 1, pomimo niezaprze-

czalnych zalet, jak skuteczność i prosta budo-
wa, ma jedną poważną wadę: do uruchomie-
nia silnika należy używać obu rąk jednocze-
śnie. Jest to niezbyt wygodne i może być gro-
źne, gdy np. podczas nawet krótkotrwałego
ostrego hamowania dojdzie do zablokowania

AA

AA

uu

uu

tt

tt

oo

oo

m

m

m

m

aa

aa

tt

tt

yy

yy

cc

cc

zz

zz

nn

nn

ee

ee

zz

zz

aa

aa

bb

bb

ee

ee

zz

zz

pp

pp

ii

ii

ee

ee

cc

cc

zz

zz

ee

ee

nn

nn

ii

ii

ee

ee

ss

ss

aa

aa

m

m

m

m

oo

oo

cc

cc

hh

hh

oo

oo

dd

dd

uu

uu

Rys. 1 Schemat układu zabezpieczającego

Rys. 2 Schemat układu zabezpieczającego

ze stopniem czasowym

55

Forum Czytelników

Elektronika dla Wszystkich

kół i tym samym do zatrzymania pracy silni-
ka. Próba uruchomienia silnika może spowo-
dować utratę kontroli nad kierownicą. Z tego
powodu układ zabezpieczający został zmody-
fikowany przez dodanie prostego stopnia cza-
sowego z wykorzystaniem bramki Schmitta.

Opis układu

zabezpieczającego

ze stopniem czasowym

Schemat tego rozwiązania pokazany został
na rysunku 2. Działanie zabezpieczenia
z tym układem jest następujące:

Naciśnięcie przycisku K uruchamia prze-

kaźnik i jest on podtrzymywany przez 8 se-
kund po zwolnieniu przycisku. Jeżeli w tym
czasie zostanie uruchomiony silnik, przeka-
źnik zostanie podtrzymany napięciem zasila-
nia pompy paliwa (za pomocą układu elek-
tronicznego) przez dowolnie długi czas pracy
silnika.

Jeżeli silnik zostanie wyłączony lub gdy

zatrzyma się z jakichkolwiek powodów,
można go ponownie uruchomić w czasie 8
sekund bez naciskania przycisku. W tym cza-
sie układ czasowy utrzymuje przekaźnik
w stanie załączonym. Silnik można urucho-
mić jedną ręką, naciskając przycisk, a następ-
nie przekręcając kluczyk.

Po wyłączeniu silnika, układ po czasie 8

sekund wraca do stanu spoczynku (czuwa-
nia), w którym nie pobiera prądu, gdyż jest
zachowana przerwa powietrzna.

Krótkie naciśnięcie przycisku K powodu-

je włączenie zasilania układu od strony masy
przez diodę D4, jednocześnie dioda D3 po-
woduje rozładowanie kondensatora C1, oraz
stan niski na wejściach bramki B2, na jej
wyjściu będzie stan wysoki, tranzystor T1
przewodzi, przekaźnik P zadziała i stykiem
S1 utworzy drogę do zasilania pompy, a sty-
kiem S2 podtrzyma zasilanie układu boczni-
kując przycisk K.

Jeżeli silnik nie zostanie uruchomiony, na

bezpieczniku 28 nie będzie napięcia zasilania
pompy paliwa, a więc na wejściach bramki
B1 będzie stan niski, a na wyjściu wysoki.
Kondensator C1 zacznie się ładować przez
rezystor R4, i po pewnym czasie (8s) zależ-
nym od wartości elementów R4C1, napięcie

na wejściach bramki B2 osiągnie wartość
progową (bramka z wejściami Schmitta), stan
wyjścia bramki B2 zmieni się na niski, tran-
zystor T1 przestaje przewodzić, przekaźnik
P zwalnia swoje styki, układ jest w stanie spo-
czynku (czuwania). Jeżeli w czasie 8 sekund
po naciśnięciu przycisku K zostanie urucho-
miony silnik, napięcie zasilania pompy pali-
wa jest podtrzymane przez sterownik silnika,
na wejściach bramki B1 jest stan wysoki, a na
wyjściu B1 niski. Dioda D1 powoduje utrzy-
manie stanu niskiego na wejściach B2, na
wyjściu B2 stan wysoki, tranzystor T1 prze-
wodzi, przekaźnik P pozostanie załączony tak
długo jak pracuje silnik oraz dodatkowe 8 se-
kund po jego zatrzymaniu.

Naciskanie przycisku K w czasie pracy

silnika nie ma żadnego wpływu na układ,
gdyż przycisk zbocznikowany jest stykiem
S2 przekaźnika. Gdy silnik nie pracuje, naci-
skanie przycisku K przed upływem czasu
opóźnienia przedłuża czas włączenia przeka-
źnika o następne 8 sekund od chwili zwolnie-
nia przycisku. Ta właściwość jest ważna ze
względu na możliwą konieczność długotrwa-
łego uruchamiania silnika.

Odwrotne włączenie wtyczki bezpieczni-

ka (zamiana końcówek) nie wpływa na dzia-
łanie zabezpieczenia.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na płytce drukowa-
nej pokazanej na rysunku 3. Montaż na płyt-
ce jest klasyczny i nie powinien nikomu spra-
wić problemów.

Układ zabezpieczający można dołączyć

do samochodu w trudniejszy, ale pewniejszy
sposób, pozostawiając bezpiecznik 28 nie-
uszkodzony i łącząc styki S1 przekaźnika
w obwód przeciętego przewodu, za bezpiecz-
nikiem od strony pompy. Nie trzeba wtedy
stosować dodatkowego bezpiecznika. Wiąże
się to jednak z kłopotliwym demontażem
dolnej osłony pulpitu oraz skrzynki z bez-
piecznikami. Należy pamiętać o odpowie-
dnim przekroju przewodów zasilających po-
mpę paliwa, co najmniej 2mm

2

. Przycisk

K może być montowany w dowolnym miej-
scu, warunkiem pożądanym jest wygodne
sięganie ręką. Z tego powodu można go
montować nawet na widocznym miejscu,
maskując np. pod postacią łba śruby lub ja-
kiejś ozdoby. W Octavii płytkę urządzenia
najlepiej jest zamontować na dnie pulpitu po
stronie kierownicy, tuż nad małą półeczką na
drobiazgi.

Układ może być zamontowany także w in-

nych samochodach, oczywiście z uwzględnie-
niem odpowiedniego sposobu podłączenia.

Marian Burkowski

Wykaz elementów

R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100kΩ
R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10kΩ
R3,R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1kΩ
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1MΩ
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10µF/25V
D1-D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4007
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BD139
US1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4093
P . . . . . .przekaźnik LY2-12VDC (10A) z podstawką
Złącza konektorowe 4-stykowe
Konektory (2 szt.) do podłączenia dodatkowego
bezpiecznika
Złącze do podłączenia przycisku K

Rys. 3 Schemat montażowy

Ciąg dalszy ze strony 49.

Warto także obalić pewien mit panujący

wśród radioamatorów o stosowaniu kabli
zasilających (głównie na CB i UKF) o wie-
lokrotności k x L/2 (k - współczynnik
skrócenia).

W przypadku, gdy antena posiada inną

oporność niż linia zasilająca i wyjście nadaj-
nika, należy stosować dodatkowe transfor-
matory (baluny), skrzynki antenowe lub ko-
rzystać z transformujących właściwości linii

zasilających, celem dopasowania nadajnika
do układu antenowego.

Na zakończenie warto wspomnieć o moż-

liwości zwiększenia czułości reflektometru
podczas pomiarów urządzeń QRP (małej mo-
cy). Oczywiście zwiększenie czułości można
w pewnym zakresie osiągnąć poprzez zwięk-
szenie liczby zwojów cewki L2, a także za-
stosowanie bardziej czułego wskaźnika po-
miarowego np. 50

µH.

Jednak najlepszym sposobem na uzyska-

nie reflektometru QRP jest zastosowanie spe-

cjalnego wzmacniacza prądu stałego np.
z użyciem wzmacniaczy operacyjnych.

Zastosowanie układu pokazanego na ry-

sunku 3 (podwójny wzmacniacz prądu stałe-
go na czterech wzmacniaczach operacyjnych
np. wchodzących w skład układu scalonego
TL084) jest także wygodne w przypadku
użycia podwójnego wskaźnika wychyłowego
np. wskaźnika wysterowania stereo (elimina-
cja przełącznika, równoczesna kontrola REF
i FWD).

Andrzej Janeczek