BUDOWA I BADANIA

INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

NISKIEGO NAPIĘCIA

ZAGADNIENIA WYBRANE

Dr. inż. Witold Jabłoński

Poznań, marzec 2010 r.

2

Spis tre

ści

str.

1. Wstęp

7

2. Podstawowe dokumenty normatywne dotyczące ochrony przeciwporażeniowej w

instalacjach i liniach niskiego napięcia………………………………...………………

7

3. Zakres i wybrane postanowienia normy PN-EN 61140 …………………………........ 10

3.1. Zakres tematyczny normy PN-EN 61140………………………………………… 10

3.2. Nowa terminologia dotycząca ochrony przeciwporażeniowej w PN-EN 61140... 10

3.3. Zasady ochrony przed porażeniem elektrycznym………………………………… 12

3.4. Środki ochrony (systemy i ich elementy) ………………………………………… 12

3.5. Koordynacja ochrony zastosowanej w urządzeniach i instalacji…………………. 12
3.6. Prądy dotykowe, prądy przewodu ochronnego PE w instalacjach i urządzeniach

niskiego napięcia w PN-EN 61140 …………………………………………….....

13

3.7. Inne wymagania normy PN-EN 61140 …………………………………………... 14

6. Nowe zasady i wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w normie PN-

HD 60364-4-41………………………………………………………………………..

14

6.1. Wstęp …………………………………………………………………………….. 14
6.2. Zakres tematyczny normy PN-HD ………………………………………………. 15
6.3. Wymagania podstawowe…………………………………………………………. 15
6.4. Wymagania wspólne dla układów TN i TT stawiane środkowi (systemowi) och-

rony – samoczynne wyłączenie zasilania ………………………………………....

16

7. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego instalacji elektrycznych niskiego napię-

cia w normie 60364-5-51………………………………………………………………

19

7.1. Zakres tematyczny normy ………………………………………………………... 19
7.2.Sposoby oznaczania barwami przewodów PEN i żył przewodów wielożyłowych.. 20

7.3. Schematy, tablice, wykresy …………………………………………………….... 22

8. Wymagania stawiane uziemieniom i przewodom ochronnym w PN-HD 60364-5-54.. 23

8.1. Zakres tematyczny normy ………………………………………………………... 23

8.2. Instalacje uziemiające ……………………………………………………………. 24

8.3.Przewody ochronnych połączeń wyrównawczych ……………………………….. 24

9. Sprawdzania instalacji wg PN-HD 60364-6 ………………………………………….. 26

9.1. Zakres normy …………………………………………………………………….. 26

9.2. Definicje ………………………………………………………………………….. 29

9.3. Sprawdzania odbiorcze …………………………………………………………... 29

9.4. Sprawdzania okresowe …………………………………………………………... 36

9.5. Załączniki ………………………………………………………………………… 38

9.6. Uwagi końcowe …………………………………………………………………. 38

Dokumenty przywołane……………………………………………………………….. 39

3

1. Wstęp

W ostatnich latach toczy się w Polsce proces przystosowywania polskich dokumentów

normalizacyjnych (głównie przepisów i norm), w tym dokumentów technicznych z zakresy
elektrotechniki, do odpowiednich dokumentów normalizacyjnych stosowanych w Unii Euro-
pejskiej jeszcze przed wstąpieniem do niej Polski. Proces ten nie jest łatwy z wielu względów.
Liczba takich aktów jest ogromna. Wiele a nich jest wciąż nowelizowana i uzupełniana. Nie-
stety przetłumaczenie ich na język polski wymaga czasu, odpowiednich specjalistów. odpo-
wiedniej koordynacji prac i tłumaczonych postanowień i dużych nakładów finansowych. Nie-
stety w zakresie elektrotechniki zbyt często w procesie tym uczestniczą osoby niekompetent-
ne, nie znające tematyki a prace są niezbyt dobrze koordynowane.

Proces ten w zakresie elektrotechniki jest obecnie bardzo intensywny. Wielokrotnie są

nowelizowane przepisy prawne (ustawy i rozporządzenia). Rozpoczęła się ogromna praca nad
wymianą stosowanych dotychczas w Polsce norm międzynarodowych lub krajowych na nor-
my europejskie. Omówienie nowych wymagań dotyczących projektowania, budowy i badania
instalacji (i linii) elektrycznych niskiego napięcia w przeciągu kilku godzin nie jest możliwe.
Dlatego w niniejszym opracowaniu ograniczono się jedynie do informacji o podstawowych
przepisach i normach dotyczących instalacji elektrycznych niskiego napięcia oraz o już doko-
nanych i aktualnie dokonywanych zmianach wymagań stawianych ochronie przeciwporaże-
niowej w tych instalacjach.

2. Podstawowe dokumenty normatywne dotycz

ące ochrony przeciwporażeniowej w in-

stalacjach i liniach niskiego napi

ęcia

Od ponad 10 lat postanowienia dotyczące ochrony przeciwporażeniowej zawarte są

przede wszystkim w:

- Ustawa Prawo budowlane [13]
- Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim po-
winny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [12],

- Wielo zeszytowej normie PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowla
nych,
- Wielo zeszytowej normie PN-HD 60364 Instalacje elektryczne niskiego napięcia.
- Normie N-SEP-E-001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciw-

porażeniowa [1].

- Normie N-SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projekto-

wanie i budowa [2].

Ustawa Prawo Budowlane [13] normalizuje działalność obejmującą sprawy projekto-

wania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa działanie orga-
nów administracji państwowej w tych dziedzinach. Zawiera więc ona postanowienia o cha-
rakterze prawno – organizacyjnym.

Istotnym postanowieniem Prawa Budowlanego jest wymaganie, aby każdy obiekt bu-

dowlany był projektowany i budowany zgodnie z: przepisami, w tym techniczno – budow-
lanymi i zasadami wiedzy technicznej. Należy przy tym zapewnić szereg wymagań ogól-
nych wymienionych w art. 5.1, w tym dotyczących bezpiecze

ństwa użytkowania.

W ustawie Prawo budowlane ważne dla elektryków są zapisy dotyczące częstości wy-

konywania kontroli okresowych i kto je może przeprowadzać.

4

Bardziej szczegółowe wymagania dotyczące instalacji elektrycznych w budynkach za-

wiera Rozporz

ądzenie MI w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowia-

da

ć budynki i ich usytuowanie [12]

W rozdziale 8 działu III tego rozporz

ądzenia znajdują się wymagania ogólne, jakim

powinny odpowiadać instalacje oraz niektóre wymagania szczegółowe dotyczące budowy
instalacji (w tym ochrony przeciwporażeniowej).

Szczegółowe wymagania techniczne dotyczące instalacji elektrycznych niskiego napię-

cia, w tym środków ochrony przeciwporażeniowej, zawarte są w wielo zeszytowej normie
PN-IEC 60364 mającej wspólny tytuł dla wszystkich części i arkuszy „Instalacje elektrycz-
ne w obiektach budowlanych”.

Przedmiotem ww. normy są postanowienia dotyczące projektowania i montażu instalacji

elektrycznych zasilanych napięciem znamionowym do 1000 V włącznie prądu przemiennego
(a.c.) 50, 60, i 400 Hz i do 1500 V prądu stałego (d.c.), w celu zapewnienia bezpieczeństwa
(szeroko pojętego) i właściwego działania instalacji zgodnie z przeznaczeniem.

Postanowienia normy PN-IEC 60364 dotyczą ochrony przed:
-

pora

żeniem prądem elektrycznym

-

skutkami oddziaływania cieplnego

-

pr

ądami przetężeniowymi

-

pr

ądami spowodowanymi uszkodzeniami,

-

przepi

ęciami,

-

obni

żeniem napięcia

Wielozeszytowa norma PN-HD 60364 Instalacje elektryczne niskiego napi

ęcia ma

podobny zakres tematyczny do normy PN-IEC 60364. Jej postanowienia są oparte na posta-
nowieniach normy IEC, które starano się znowelizować i przystosować do europejskich wa-
runków i rozwiązań prawnych oraz technicznych

Przedmiotem normy N SEP-E-001 [1] są wymagania dotyczące ochrony przeciw-

porażeniowej przy dotyku pośrednim w liniach napowietrznych z przewodami gołymi i izo-
lowanymi oraz w liniach kablowych prądu przemiennego o napięciu znamionowym wyższym
od 50 V lecz nie przekraczającym 1000 V.

Wymagania tej normy stosuje się przy projektowaniu i budowie obwodów rozdziel-

czych linii TN i TT oraz obwodów odbiorczych urządzeń elektrycznych zainstalowanych na
konstrukcjach wsporczych linii niskiego napięcia zasilanych z tych linii.

Przedmiotem normy N SEP-E-004 [2] są wymagania dotyczące projektowania, budo-

wy i badań pomontażowych elektroenergetycznych linii kablowych prądu stałego i przemien-
nego na napięcie nie przekrsczjące 110 kV oraz sygnalizacyjnych linii kablowych.

Dotychczas CENELEC (wydawca norm EN i HD) nie opracował wszystkich europeld-

kich odpowiedników normy IEC 60364. W katalogu PKN liczba zeszytów normy PN-HD
60364 jest mniejsza o około 50% od liczby zeszytów PN-IEC 60364, przy czym większość z
nich ma oznaczenia dodatkowe po tytule normy „(oryg.)”. Oznacza to, że mają one strony
tytułowe zapisane w języku polskim a wymagania normy są zapisane w języku angielskim
(do stycznia 2008 r. miały one oznaczenia „(U)”). Takie normy nie mogą być powoływane w
przepisach prawnych. Poza tym, większość z nich nie może być stosowana dopóki nie zostaną
wycofane powołania w przepisach na ich odpowiedniki IEC.

W tablicy 1.1 przedstawiono spis numerów zeszytów (arkuszy lub działów) normy PN-

EC 60364 oraz ich odpowiedników PN-HD 60364 (PN-HD 384), które znajdowały się w ka-
talogu PKN w dniu 20.02.2010 r.

5

Tablica 2.1. Spis numerów zeszytów (arkuszy lub działów) normy PN-IEC 60364 oraz

zeszytów normy PN-HD 60364 (PN-HD 384), które znajdowały się na stronie internetowej
PKN w dniu 20.02.2010 r. i które będą zastępowały odpowiednie zeszyty normy IEC.

PN-IEC

PN-HD

PN-IEC

PN-HD

60364-1:2000

60364-1: 2009 (oryg.)

60364-5-537:1999

60364-3:2000

60364-5-548:1999

60364-4-41:200

60364-4-41:2009

1

60364-5-551:2003

60364-4-42:1999

60364-5-559:2003

60364-5-559:2006(orgy.)

60364-4-43:1999

60364-6-61:2000

60364-6:2008

60364-4-45:1999

60364-7-701:1999

60364-7-701:2007 (orgy.)

60364-4-46:1999

60364-7-702:1999

60364-4-47:2001

364 7-703:1993

60364-7-703:2007

60364-4-442:1999

60364-7-704:1999

60364-7-704:2007(orgy.)

60364-4-443:1999 60364-4-443:2006(oryg.)

60364-7-705:1999

60364-7-705:2007(orgy.)

60364-4-444:2001

60364-7-706:2000

60364-7-706:2007(orgy.)

60364-4-473:1999

60364-7-707:2000

364-4-481:1994

603647-708:1999

384.7.708 S2:2006 (oryg.)

60364-4-482:1999

384.7.711 S2:2005

60364-5-51:2000

60364-5-51:2009(oryg.)

603647-7-712:2007 (orgy)

60364-5-52:2002

60364-7-713:2005

60364-5-53:2000

60364-7-714:2003

60364-5-54:1999

60364-5-54:2010

2

60364-7-715:2006

60364-5-56:1999

60364-7-717:2001

60364-7-717:2006(orgy.)

60364-5 523:2001

60364-7-740:2009

60364-5-534:2003 60364-5-534:2009 (oryg)

384.7.754: 2006 (oryg.)

1. Zastępuje również normy o końcowych numerach 46, 47 i 481.
2. Zastępuje również normę o końcowym numerze 548.

W dalszym części opracowania przedstawiony zostanie zakres tematyczny normy PN-

EN 61140 [3] i podane w niej zasady tworzenia ochrony przeciwporażeniowej oraz wybrane
nowe postanowienia dotyczące ochrony przeciwporażeniowej następujących zeszytów nor-
my PN-HD 60364:

- PN-HD 60364-4-41:2009 [4],

- PN-HD 60364-5-51:2009 (oryg.) [5],
- PN-HD 60364-5-54:2010 [6],
- PN-HD 60364-6: 2008 [7].

3. Zakres normy PN-EN 61140 oraz zamieszczone w niej terminy i zasady dotycz

ące

ochrony przeciwpora

żeniowej

3.1. Zakres tematyczny normy PN-EN 61140

Norma PN-EN 61140 [3] zawiera podstawowe zasady tworzenia ochrony przeciwpo-

rażeniowej w obiektach elektroenergetycznych niskiego i wysokiego napięcia oraz wymagania
dotyczące koordynacji środków ochrony przeciwporażeniowej przewidzianej dla instalacji elek-
trycznej niskiego napięcia i stosowanej przez producentów w urządzeniach.

Postanowienia normy są zawarte w następujących ośmiu rozdziałach i czterech załącz-

nikach informacyjnych:

1.

Powołania normatywne (normy przywołane)

2.

Definicje

3.

Podstawowe zasady ochrony przed porażeniem elektrycznym

6

4.

Środki ochrony (elementy środków ochrony)

5.

Środki ochronne

6.

Koordynacja urządzeń elektrycznych i środków ochrony w instalacjach elektrycz-
nych

7.

Szczególne warunki działania i obsługi

-

Załącznik krajowy NB (informacyjny). Alfabetyczny wykaz terminów polskich zdefi-

niowanych w rozdziale 3 i ich angielskie odpowiedniki

-

Załącznik A (informacyjny). Zestawienie środków ochrony wprowadzonych na pod-

stawie wymagań dotyczących ochrony

-

Załącznik B (informacyjny). Wartości graniczne maksymalnego prądu przemiennego

dotyczące prądów w przewodach ochronnych, odnoszące się do przypad-
ków 7.5.2.2 a) oraz 7.5.2.2 b)

-

Załącznik C (informacyjny). Wykaz terminów

Wątpliwości budzą tytuły rozdziałów 5 i 6. Trudno od razu zauważyć, czym może różnić

się treść rozdziałów zatytułowanych „Środki ochrony” i „Środki ochronne”. Wprawdzie pewnym
wyjaśnieniem jest zapis podany po pierwszym tytule w nawiasie „(elementy środków ochrony)”,
ale pozostaje trudność, czy właściwe jest nazywanie tych elementów środkami ochrony. Poza
tym, w dalszym tekście normy „środki ochronne” nazywa się „środkami ochrony”. W wersji
angielskiej tej normy tytuły rozdziałów 5 i 6 są następujące: „Protective provisions (elemets of
protective measures)” i „Protective measures”. Kłopot powstał, więc przy tłumaczeniu angiel-
skiego tytułu rozdziału 5.

3.2. Nowa terminologia dotycz

ąca ochrony przeciwporażeniowej w PN-EN 61140

Stosowane w normie PN-EN 61140 [3] terminy i ich definicje zostały w ogromnej więk-

szości zaczerpnięte z najnowszej wersji działu 195 dokumentu PN-IEC 60050 Międzynarodowe-
go słownika terminologicznego elektryki zatytułowanego „Uziemienia i ochrona przed poraże-
niem prądem elektrycznym”. Kilka terminów zaczerpniętych z działu 195 ww. słownika zmody-
fikowano, a kilka terminów zaczerpnięto z innych działów słownika. W omawianej normie za-
mieszczono 65 terminów (patrz tablica 3.1) i ich definicje.

Najważniejszymi dla ochrony przeciwporażeniowej nowymi terminami stosowanymi w

wprowadzanych normach PN-EN i PN-HD są:
- instalacja uziemiaj

ąca – uziemienie,

- napi

ęcie dotykowe (rzeczywiste), napięcie dotykowe rażeniowe- napięcie wrażeniowe,

- napi

ęcie dotykowe spodziewane – napięcie dotykowe,

- ochrona podstawowa – ochrona przed dotykiem bezpośrednim,
- ochrona przy uszkodzeniu – ochrona przy dotyku pośrednim,
-

środek ochrony wzmocnionej – równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośre-

dnim.

3.3. Zasady ochrony przed pora

żeniem elektrycznym

Norma PN-EN 61140 [3] wymaga, aby:
-

w warunkach normalnych (przy braku uszkodzenia) cz

ęści czynne niebezpieczne

były niedost

ępne,

-

w warunkach pojedynczego uszkodzenia cz

ęści przewodzące dostępne nie były

niebezpieczne.

Wymieniona powyżej norma wyjaśnia, że:
-

zasady dostępności części czynnych niebezpiecznych w warunkach normalnych mogą
się różnić dla osób postronnych i dla osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych,

-

w obiektach wysokiego napięcia (U > 1 kV) przekroczenie strefy niebezpiecznej jest
równoznaczne z dotknięciem niebezpiecznej części czynnej.

7

Ochrona przeciwporażeniowa w warunkach normalnych i przy pojedynczym uszko-

dzeniu może być zrealizowana przez zastosowanie:

-

dwóch niezależnych środków –

środka ochrony podstawowej i niezależnego środka

ochrony przy uszkodzeniu, lub

-

jednego środka ochrony nazywanego

środkiem ochrony wzmocnionej o takich wła-

ściwościach, aby efektywność ochrony była równoważna osiąganej za pomocą dwóch
niezależnych środków.

Możliwości realizacji ochrony przeciwporażeniowej wg PN-EN 61140 [3] przedstawiono

na rysunku 3.1.

Ochrona realizowana przez co najmniej dwa niezale

ż

ne elementy

ochrony

=

=

OCHRONA

PRZED

PORA

Ż

ENIEM

PR

Ą

DEM

ELEKTRYCZ-

NYM

OCHRONA WZMOCNIONA

+

+

+

OCHRONA DODATKOWA

(wymagana w okre

ś

lonych

przypadkach)

OCHRONA DODATKOWA

(wymagana w okre

ś

lonych

przypadkach)

OCHRONA PRZY

USZKODZENIU

OCHRONA PODSTAWOWA

(Ochrona

przeciwpora-

ż

eniowa)

Rys.3.1. Elementy ochrony przed porażeniem elektrycznym w obiektach elektroenergetycznych

Jeżeli zamierzone działanie pociąga za sobą zwiększenie ryzyka, np. w miejscach o małej

impedancji styku ludzi z ziemią, komitety techniczne powinny rozważyć konieczność zastoso-
wania ochrony uzupełniającej (dodatkowej).

4. Nowe zasady i wymagania stawiane ochronie przeciwpora

żeniowej

w normie PN-HD 60364-4-41

4.1. Wst

ęp

Norma PN-HD 60361-4-41 [4] zawiera szczegółowe wymagania dotyczące ochrony

przeciwporażeniowej w warunkach zwykłego zagrożenia, przy czym wiele z tych postano-
wień prowadzi do rozwiązań znacznie ostrzejszych od rozwiązań opartych na normie PN-IEC
60364-4-41 [8]. Zawiera ona również niektóre postanowienia zawarte w normach PN-IEC
60364-4-46, PN-IEC 60364-4-47 i PN-IEC 364-4-481. W omawianej normie wprost zapisa-
no, że zastępuje ona ww. normy IEC, co może dziwić, gdyż obejmuje całego zakresu tema-
tycznego tych norm IEC.

W normie PN-HD 60364-4-41 [4] tak jak w normie PN-EN 61140 [3] stosowane są

terminy „środek ochrony” (system), „środek ochrony podstawowej” (element systemu), „śro-
dek ochrony przy uszkodzeniu” (element systemu). Użycie terminu „

środek ochrony” ozna-

cza środek składający się ze

środka ochrony podstawowej i środka ochrony przy uszko-

dzeniu lub jest

środkiem spełniającym równocześnie obie funkcje.

Poniżej podano: zakres tematyczny normy, postanowienia ogólne dotyczące tworzenia

systemów ochrony oraz podstawowe, nowe wymagania stawiane ochronie przy uszkodzeniu
przez samoczynne wyłączenie zasilania.

4.2. Zakres tematyczny normy PN-HD 60364-4-41

Zakres tematyczny normy najlepiej prześledzić zapoznając się z tytułami działów, roz-

działów i aneksów normy PN-HD 60364-4-41[4]:

410. Wprowadzenie

8

410.1. Zakres zastosowania
410.2. Powołania normatywne
410.3. Wymagania ogólne

411.

Środek ochrony: samoczynne wyłączenie zasilania

411.1. Postanowienia ogólne
411.2. Wymagania dotyczące ochrony podstawowej
411.3. Wymagania dotyczace ochrony przy uszkodzeniu
411.4. Układy TN
411.5. Układy TT
411.6. Układy IT
411.7. Bardzo niskie napięcie funkcjonalne (FELV)

412.

Środek ochrony: izolacja podwójna lub wzmocniona

412.1. Postanowienia ogólne
412.2. Wymagania dotyczące ochrony podstawowej i ochrony przy uszkodzeniu

413.

Środek ochrony: separacja elektryczna

413.1. Postanowienia ogólne
413.2.Wymagania dotyczące ochrony podstawowej
413.3 Wymagania dotyczące ochrony przy uszkodzeniu

414.

Środek ochrony: bardzo niskie napięcie w układach SELV lub PELV

414.1 Postanowienia ogólne
414.2. Wymagania dotyczące ochrony podstawowej i dla ochrony przy uszkodzeniu
414.3. Źródła układów SELV i PELV
414.4.Wymagania dotyczące układów SELV i PELV

415. Ochrona uzupełniaj

ąca

415.1. Ochrona uzupełniająca: wyłączniki różnicowoprądowe (RCDs)
415.2. Ochrona uzupełniająca: dodatkowe ochronne połączenia ekwipotencjalne

Zał

ącznik A (normatywny). Ochrona podstawowa (ochrona przed dotykiem bezpośred-

nim)

Zał

ącznik B (normatywny). Przeszkody i umieszczenie poza zasięgiem

Zał

ącznik C (normatywny). Środki ochrony do stosowania tylko wtedy, gdy instalacja

jest sterowana lub pod nadzorem osób wykwalifikowanych lub
poinstruowanych

Zał

ącznik D (informacyjny). Analogia IEC 60364-4-41:2001 z obecną normą HD

60364-4-41:2005

4.3. Wymagania podstawowe

Norma PN-HD 60364-4-41[4] dopuszcza do powszechnego stosowania (z niżej wy-

mienionymi ograniczeniami) następujące środki (systemy) ochrony:
1) samoczynne wył

ączanie zasilania (411),

2) izolacje podwójn

ą lub wzmocnioną (412),

3) separacj

ę elektryczną (ochronną) dla zasilania jednego odbiornika (413),

4) napi

ęcie bardzo niskie SELV lub PELV (414).

Środki (systemy) ochrony, w których dla ochrony podstawowej przewidziano prze-

szkody lub umieszczenie poza zasi

ęgiem ręki, mogą być stosowane jedynie w instalacjach

dostępnych dla:

- osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych, lub
- osób znajdujących się pod nadzorem osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych.

Środki (systemy) ochrony, które mają ograniczony zakres to:

5) izolowanie stanowiska,

9

6) nieuziemione poł

ączenia wyrównawcze miejscowe,

7) separacja elektryczna (ochronna) dla zasilania wi

ęcej niż jednego odbiornika

Przeznaczone są one do stosowania w instalacjach nadzorowanych przez osoby wykwa-

lifikowane lub poinstruowane, w których nie mogą być wykonane nieautoryzowane zmiany.

Je

żeli środki ochrony przeciwporażeniowej nie mogą być skuteczne, powinny być

zastosowane odpowiednio dobrane

środki uzupełniające zapewniające wraz ze środkami

podstawowymi uzyskanie wymaganego stopnia bezpieczeństwa.

Dopuszcza si

ę pominięcie środków (elementów) ochrony przy uszkodzeniu przy

rozpatrywaniu zagro

żenia porażeniowego przy następujących przewodzących częściach:

- metalowych wspornikach izolatorów linii napowietrznych, które są przymocowane do

budynków i są umieszczone poza zasięgiem ręki,

- słupów betonowych zbrojonych linii napowietrznych, w których stalowe zbrojenie słu-

pów nie jest dostępne,

- części przewodzących dostępnych, których wymiary są niewielkie (np. 50 mm x 50

mm), lub nie mogą być chwycone ręką, lub dotykanie ich jest mało prawdopodobne, a
przyłączenie przewodu ochronnego jest trudne lub niemożliwe,

- metalowych rur lub innych metalowych osłon urządzeń, chronionych izolacją podwójną

lub wzmocnioną.

Środki (systemy) ochrony ponumerowane wyżej od 1) do 4) i ich środki (elementy)

składowe przedstawiono na rysunku 4.1 a) i b), a środki ochrony ponumerowane od 5) do 7) -
na rysunku 4.2 (tych rysunków nie ma w normie).

4.4. Wymagania wspólne dla układów TN i TT stawiane

środkowi (systemowi) ochrony -

samoczynne wył

ączenie zasilania

Środek (system) ochrony - samoczynne wyłączenie zasilania powinien, wg PN-HD

60364-4-41 [4], spełniać wymagania stawiane:

- ochronie podstawowej zapewnianej przez izolację podstawową części czynnych albo

zastosowanie obudowy lub ogrodzenia

- ochronie przy uszkodzeniu zapewnionej przez połączenia ekwipotencjalne i samoczyn-

ne wyłączenie zasilania.

Jako

środek uzupełniający (dodatkowy) może być stosowany wyłącznik różnicowo-

prądowy wysokoczuły (30 mA). Wyłącznik taki jest uzupełnieniem ochrony podstawowej
oraz ochrony przy uszkodzeniu.

Ochrona podstawowa wchodząca w skład ochrony przeciwporażeniowej przez samo-

czynne wyłączenie zasilania (system) powinna być zapewniona przez zastosowanie izolacji
podstawowej stałej lub gazowej, przy czym z izolacj

ą gazową należy zastosować obudo-

w

ę lub ogrodzenie (przeszkodę).

Ochrona przy uszkodzeniu (element systemu) powinna polegać na zastosowaniu:

- uziemienia ochronnego spełniającego wymagania zawarte w rozdziałach 411.4 do 411.6

omawianej normy (dotyczące układów TN, TT i IT) oraz normy PN-HD 60364-5-54 [6],

- poł

ączeń wyrównawczych ochronnych spełniających wymagania p. 411.3.1.2 oraz nor-

my PN-HD 60 364-5-54,

- samoczynnego wył

ączenia zasilania spełniającego wymagania podrozdziału 411.32 nor-

my,

- wysokoczułego wył

ącznika różnicowoprądowego dla ochrony uzupełniającej (jeśli jest

ona potrzebna).

10

a)

b)

Rys.4.1.Środki ochrony do powszechnego z wyjątkiem sytuacji, w których są zastosowane
środki ochrony podstawowej zapisanych na szarym tle (środki te mogą być stosowane, gdy
instalację eksploatują osoby wykwalifikowane, poinstruowane lub nadzorowane przez nie
osoby postronne

Ś

RODEK

OCHRONY

PRZECOWPORA-

Ż

ENIOWEJ

ELEMENTY DLA OCHRONY

PODSTAWOWEJ

ELEMENTY DLA OCHRONY PRZY

USZKODZENIU

ELEMENTY DLA OCHRONY

DODATKOWEJ

ELEMENTYDLA OCHRONY DODATKOWEJ

+

+

=

+

IZOLACJA DODATKOWA

IZOLACJA

PODWÓJNA

LUB

WZMOCNIONA

(URZ. II KL OCHR.)

=

=

+

IZOLACJA PODSTAWOWA

ODMIANY:-

- IZOLACJA PODSTAWOWA STAŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA,
-

+

SEPARACJA ZWYKŁA

IZOLACJA PODSTAWOWA

ODMIANY:-

- IZOLACJA PODSTAWOWA STAŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA.

SEPARACJA

ELEKTRYCZNA

DLA ZASILANIA

TYLKO JEDNEGO

ODBIORNIKA

IZOLACJA WZMOCNIONA

=

OGRANICZENIE NAPI

Ę

CIA

(I ZAKRES NAPIECIOWY UZYSKANY Z :

- TRANSFORMATORA BEZPIECZE

Ń

STWA,

LUB

-

Ź

RÓDŁA NIEZALEZNEGO OD OBWO-
DÓ WY

Ż

SZEGO NAPI

Ę

CIA ,LUB

- URZ

Ą

DZENIA ELEKTRONICZNEGO

SPEŁNIAJ

Ą

CEGO ODPOWIEDNIE

WYMAGANIA)

+

+

SEPARACJE OCHRONNA
OD OBWODÓW WY

Ż

SZEGO NAPI

Ę

CIA

(SEPARACJA PRZEZ ZASTOSOWANIE :
- IZOLACJI PODSTAWOWEJ I DODAT-
KOWEJ, LUB
- IZOLACJI WZMOCNIONEJ, LUB
- IZOLACJI PODSTAWOWEJ I EKRANO-
WANIA OCHRONNEGO)

BARDZO

NISKIE

NAPI

Ę

CIE

SELV

LUB

PELV

+

DLA UKŁADU PELV

DOPUSZCZALNE UZIEMIENIE

FUNKCJONALNE, W

NIEKTÓRYCH PRZYPADKACH

IZOLACJA PODSTAWOWA LUB

PRZEGRODA LUB OBUDOWA

DLA UKŁADU

SELV

SEPARACJA

ZWYKŁA OD ZIEMI

I INNYCH

OBWODÓW PELV

I SELV

INNE

WYMAGANIA

=

Ś

RODEK

OCHRONY

PRZECOWPORA-

Ż

ENIOWEJ

ELEMENTY DLA OCHRONY

PODSTAWOWEJ

ELEMENTY DLA OCHRONY PRZY

USZKODZENIU

ELEMENTYDLA OCHRONY

DODATKOWEJ

ELEMENTYDLA OCHRONY

DODATKOWEJ

SAMOCZYNNE

WYŁ

Ą

CZENIE

ZASILANIA

IZOLACJA PODSTAWOWA

ODMIANY:-

- IZOLACJA PODSTAWOWA STAŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA,
-- PSZESZKODA,

- UMIESZCZENIE POZA ZASI

Ę

GIEM R

Ę

KI

SAMOCZYNNE WYŁ

Ą

CZENIA

ZASILANIA
(SAMOCZYNNE WYŁ

Ą

CZANIE ZASILANIA

W WYMAGANYM CZASIE + POŁ

Ą

CZENIA

WYRÓWNAWCZE OCHRONNE + UZIEMIE-
NIA OCHRONNE)

+

+

+

+

WYSOKOCZUŁY WYŁ

Ą

CZNIK

RÓ

Ż

NICOWOPR

Ą

DO WY

UZUPEŁNIAJ

Ą

CE POŁ

Ą

CZENIA

WYRÓWNAWCZE OCHRONNE

DLA INSTALACJI LUB ICH CZ

ĘŚ

CI

WG WYMAGA

Ń

CZ

ĘŚ

CI 7 PN IEC 60364

=

=

+

+

WYSOKOCZUŁY WYŁ

Ą

CZNIK

RÓ

Ż

NICOWOPR

Ą

DOWY

DLA OBWODÓW ZASILAJ

Ą

CYCH :

- GNIAZDA WTYCZKOWE O I n < 20 A,

- URZ

Ą

DZENIA RUCHOME O I n < 32A NA ZEWN

Ą

TRZ

POMIESZCZANIA

LUB

11

Rys.4.2. Środki ochrony do stosowania tylko w instalacjach eksploatowanych przez osoby
wykwalifikowane lub poinstruowane

W każdym budynku należy wykonać główn

ą szynę uziemiającą, z którą połączone bę-

dą przewody wyrównawcze główne, przewód ochronny PE, przewód uziemiający i ewentual-
nie wymagające uziemienia miejscowe i dodatkowe połączenia wyrównawcze.

Wymagania dotyczące uziemień ochronnych i połączeń wyrównawczych w omawianej

normie są w zasadzie takie same jak w normach IEC.

Maksymalne czasy wyłączenia zasilania w przypadku wystąpienia pojedynczego uszko-

dzenia w układach TN, TT, wg normy, mają różne wartości dla:
1) konwencjonalnych obwodów odbiorczych typu TN i TT, w których prądy nie mogą

przekraczać 32 A ),

2)

obwodów rozdzielczych typu TN i obwodów odbiorczych typu TN nie wymienionych w
p.1),

3)

obwodów rozdzielczych TT i obwodów odbiorczych typu TT nie wymienionych w p.1).

W układach TN dopuszcza się samoczynne wyłączanie zasilania w czasie nie przekra-

czającym 5s w obwodach rozdzielczych i obwodach odbiorczych o prądzie przekraczającym
32 A.

W układach TT dopuszcza się samoczynne wyłączanie zasilania w czasie nie przekra-

czającym 1s w obwodach rozdzielczych i obwodach odbiorczych o prądzie przekraczającym
32 A.

W układach o napięciu znamionowym wyższym od 50 V a.c. lub 120 V a.c. samoczyn-

ne wyłączenie zasilania w wyżej podanych czasach nie jest wymagane, jeżeli przy wystąpie-
niu uszkodzenia do przewodu ochronnego lub ziemi, napięcie zasilające jest redukowane w
czasie nie większym od 5 s do 50 V a.c. lub 120 V a.c. lub mniejszego.

W takich przypadkach należy sprawdzić czy odłączenie zasilania nie jest wymagane z

innych powodów niż ochrona przeciwporażeniowa.

Ś

RODEK OCHRONY

PRZECOWPORA-

Ż

ENIOWEJ

Ś

RODKI OCHRONY PODSTAWOWEJ

ś

RODKI OCHRONY PRZY USZKODZENIU

Ś

RODKI OCHRONY DODATKOWEJ

Ś

RODKI OCHRONY DODATKOWEJ

+

+

+

=

=

+

+

SEPARACJA ZWYKŁA

OD INNYCH OBWODÓW I ZIEMI

IZOLACJA PODSTAWOWA

ODMIANY:-

- IZOLACJA PODSTAWOWA STAŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA.

+

+

=

SEPARACJA

ELEKTRYCZ-

NA

DLA ZASILANIA

WI

Ę

CEJ NI

Ż

JEDNEGO

ODBIORNIKA

UZUPENIAJ

Ą

CE POŁ

Ą

CZENIA

WYRÓWNAWCZE OCHRONNE

Ś

RODOWISKO

NIEPRZEWO-

DZ

Ą

CE

IZOLACJA PODSTAWOWA
OD M I A NY :
- IZOLACJA PODSTAWOWA STA ŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA,,
- PRZESZKODA, ,
- UMIESZCZENIE POZA ZASI

Ę

GIEM R

Ę

KI

Ś

RODOWISKO NIEPRZEWODZ

Ą

CE

NIEUZIEMIONE
POŁ

Ą

CZENIA

WYRÓWNA-
WCZE

=

IZOLACJA PODSTAWOWA
OD M I A NY :
- IZOLACJA PODSTAWOWA STA ŁA,
- PRZEGRODA LUB OBUDOWA,,
- PRZESZKODA, ,
- UMIESZCZENIE POZA ZASI

Ę

GIEM R

Ę

KI

NIEUZIEMIONE POŁ

Ą

CZENIA

WYRÓWNAWCZE

12

Tablica 4.3. Maksymalne czasy samoczynnego wyłączenia zasilania w obwodach odbior-

czych typu TN i TT, w których płynąć może prąd nie przekraczający 32 A

Maksymalne czasy (w sekundach) przy napięciu

50 V ≤U

0

≤120 V

120 V<U

0

≤230 V

230 V<U

0

≤400 V

U

0

> 400 V

Układ

a.c.

d.c.

a.c.

d.c.

a.c.

d.c.

a.c.

d.c.

TN

0,8

Uwaga 1

0.4

5,0

0,2

o.4

0,1

0.1

TT

0.3

Uwaga 1

0.2

0,4

0,07

0.2

0,04

0.1

W układzie TT, w którym zastosowano dla ochrony przy uszkodzeniu samoczynne wyłączenie zasi-
lania i połączenia wyrównawcze ochronne łączące wszystkie części przewodzące dostępne może być
stosowany czas wyłączania podany dla układu TN
Uwaga 1: Samoczynne wyłączenie zasilania może być wymagane z innych powodów niż ochrona
przeciwporażeniowa.
Uwaga 2: Przy stosowaniu urządzenia ochronnego w postaci wyłącznika różnicowoprądowego należy
uwzględnić uwagę do 411.4.4, uwagę 4 do 411.5.3 i uwagę do 411.6.4

Jeżeli nie można zrealizować samoczynnego wyłączania zasilania w wymaganych cza-

sach powinny być zastosowane dodatkowe połączenia wyrównawcze spełniające wymagania
rozdziału 415.2 rozpatrywanej normy (uzupełniająca ochrona przez zastosowanie wysokoczu-
łego wyłącznika różnicowoprądowego lub dodatkowego połączenia wyrównawczego).

W układach a.c. uzupełniająca ochrona w postaci wysokoczułego wyłącznika różnico-

woprądowego powinna być zastosowana dla zasilania:

-

gniazd wtyczkowych o prądzie znamionowym nie przekraczającym 20 A przeznaczo-
nych dla użytkowania przez osoby postronne i które są przewidziane do powszechnego
użytku,

- urządzeń ruchomych o prądzie znamionowym nie przekraczającym 32 A użytkowanych

na zewnątrz pomieszczeń.

Pozostałe postanowienia normy PN-HD 60364-4-41 [4] są zbliżone do postanowień

aktualnej normy PN-IEC 60364-4-41[8].

5. Dobór i monta

ż wyposażenia elektrycznego instalacji elektrycznych niskiego

napi

ęcia w normie PN-HD 60364-5-51

5.1. Zakres tematyczny normy

Norma PN-HD 60364-5-51[5] składa się z następujących działów i załączników:

510. Wprowadzenie
511. Zgodność z wymaganiami normy
512. Warunki pracy, wpływy zewnętrzne
513. Dostępność
514. Oznaczenia
515. Zapobieganie przed wzajemnym szkodliwym oddziaływaniem
Załącznik A (informacyjny) - Skrócony wykaz wpływów zewnętrznych
Załącznik B (załącznik B z IEC 60364-3) (inform.) - Współzależność temperatury powietrza,
wilgotności względnej powietrza i wilgotności bezwzględnej powietrza (pusty)
Załącznik C (załącznik C IEC 60364-3) (norm.) - Klasyfikacja warunków mechanicznych (pu-
sty)
Załącznik D (załącznik D IEC 60364-3) (norm.) – Klasyfikacja makrośrodowisk (pusty)
Załącznik E (informacyjny) (IEC 60364-Część 1 ÷ 6) (pusty)
Załącznik ZA (informacyjny) - Wpływy zewnętrzne
Załącznik ZB (informacyjny) - Metody oznaczania przewodów PEN w różnych państwach
Załącznik ZC (informacyjny) - Identyfikacja żył przewodów wielożyłowych

13

Załącznik ZD (normatywny) - Specjalne warunki krajowe.

Zakres normy PN-HD [5], wynikający z tytułów jej działów, jest taki sam jak normy PN-IEC

60364-5-51 [9].

Modyfikacje wprowadzone do omawianej normy CENELEC polegają na :

-

wprowadzeniu zmian merytorycznych niektórych postanowień zawartych w rozdziałach i
podrozdziałach,

-

zastąpieniu tablicy 51 A z normy PN-IEC [9] załącznikiem ZA,

-

zamieszczaniu w omawianej normie HD nowych załączników A, B, C, D, ZB, ZC i ZD.

W rozdziale 510.3 zawarto postanowienie, aby każdy element (urządzenie) instalacji był

dobrany i wykonywany zgodnie z wymaganiami kolejnych zeszytów części 5 HD 60364 oraz
zgodnie z odpowiednimi wymaganiami innych części dokumentów serii HD 60364.

5.2. Warunki pracy i wpływy zewn

ętrzne (512)

W dziale tym (512)zapisano, tak jak w normir IEC, że urządzenia należy dobierać do na-

pięcia znamionowego, prądu obliczeniowego, częstotliwości, uwzględniając moc i kompatybil-
ność urządzeń. Urządzenia powinny mieć stopnie ochrony dobrane do warunków zewnętrznych.
Wymagania w tym ostatnim zakresie zestawiono w załączniku ZA w tablicy ZA1.

5.3. Dost

ępność (513)

Tak jak w normie IEC, w normie HD zapisano, że urządzenia oraz oprzewodowanie po-

winny być tak zainstalowane, aby ułatwić ich działanie, przeglądy, konserwacje i dostęp do po-
łączeń.

5.4. Oznaczenia (514)

W dziale tym, oprócz wymagań ogólnych dotyczących oznaczeń identyfikacyjnych urzą-

dzeń podano wymagania szczegółowe dotyczące oznaczeń przewodów, oraz wymagania ozna-
czeń urządzeń ochronnych i wymagania dotyczące schematów elektrycznych. Poniżej podano
niektóre informacjr i wymagania dotyczące oznaczeń przewodów i schematów.

Sposoby oznaczania barwami przewodów PEN i

żył przewodów wielożyłowych

W normie PN-HD 60364-5-51 [5] istotne informacje są zawarte w tablicy podającej spo-

soby oznaczania w krajach europejskich przewodów PEN oraz postanowienia dotyczące ozna-
czeń żył przewodów wielożyłowych. Powyższe informacje i postanowienia przedstawiono poni-
żej w tablicach 5.1, 5.2 i 5.3.

Dla przewodów wielożyłowych sztywnych i giętkich o liczbie żył większej od 5, każda ży-

ła powinna być oznaczona barwami lub numerami podanymi w normie EN 60446 (odpowiednik
polski PN-IEC 60446). Żyły oznaczone numerami wykorzystywane jak przewody ochronne lub
neutralne powinny mieć odpowiednio oznaczniki zielone i żółte lub odpowiednio - niebieskie na
końcach przewodów.

Przewody jednożyłowe nie izolowane i izolowane powinny być wzdłuż ich długości bar-

wione: brązową lub czarną lub szarą. Zastosowanie jednej z tych barw dla wszystkich przewo-
dów liniowych obwodu jest dozwolone.

Przewodzące obudowy przewodów jednożyłowych izolowanych nieoznaczonych zgodnie z

normą oznacznikami barwami zieloną i żółtą lub barwą niebieską, tj. w przypadku dużych prze-
krojów, większych od 16 mm

2

, mogą być zastosowane jako:

-

przewód ochronny, jeżeli będą miały oznaczniki zielono-żółte na każdym końcu,

-

przewód PEN, jeżeli oznaczniki zielono-żółte i niebieskie będą umieszczone na każdym
końcu,

-

przewód neutralny, jeżeli zastosowane zostaną oznaczniki niebieskie na każdym końcu.

14

Tablica 5.1. Sposoby oznaczania przewodów PEN w niektórych krajach europejskich,

wg PN-HD 60364-5-51: 2006

Kraj

Oznaczenie barwami zieloną i żółtą na
całej długości przewodu z niebieskimi
oznacznikami na końcach

Oznaczenie barwą niebieską na całej
długości przewodu z oznacznikami zie-
lonym i żółtym na końcach

Austria

x

a

x

b

Belgia

x

c

Nie stosowane

Czechy

x

Nie stosowane

Dania

x

x

Finlandia

x

Nie stosowane

Francja

x

c

Nie stosowane

Niemcy

x

Nie stosowane

b

Irlandia

x

x

d

Włochy

x

x

Holandia

x

Nie stosowane

Norwegia

x

Nie stosowane

Polska

x

x

Słowacja

x

Nie stosowane

Hiszpania

x

Nie stosowane

Szwecja

x

Nie stosowane

Szwajcaria

x

Nie stosowane

a – oznaczniki niebieskie na końcach nie są wymagane ale dopuszczalne,
b – dopuszczalne tylko, gdy poprzedni przewód N wykorzystany został jako przewód PEN,
c - bez oznaczników niebieskich na końcach przewodu.

Tabela 5.2. Przewody z żyłą oznaczoną barwami zieloną i żółtą

Barwa izolacji żył

b)

Liczba żył

ochronnej

roboczych

3

zielony i niebieski

niebieski

brązowy

4

zielony i niebieski

-

brązowy

czarny

szary

4

a)

zielony i niebieski

niebieski

brązowy

czarny

5

zielony i niebieski

niebieski

brązowy

czarny

szary

a) tylko dla specjalnych zastosowań
b) nieizolowana, koncentryczna część przewodząca, taka jak metalowy płaszcz, pan-

cerz albo ekran, nie jest traktowana jako żyła; część koncentryczna jest identyfiko-
wana przez jej pozycję i nie musi być oznaczana barwą

Tabela 5.3. Przewody bez żyły oznaczonej barwami zieloną i żółtą

Liczba żył

Barwa izolacji żył

b)

2

niebieski

brązowy

3

-

brązowy

czarny

szary

3

a)

niebieski

brązowy

czarny

4

niebieski

brązowy

czarny

szary

5

niebieski

brązowy

czarny

szary

czarny

a) tylko dla specjalnych zastosowań
b) nieizolowana, koncentryczna część przewodząca, taka jak metalowy płaszcz, pan-
cerz albo ekran, nie jest traktowana jako żyła; część koncentryczna jest identyfiko-
wana przez jej pozycję i nie musi być oznaczana barwą

Zastosowanie przewodu (żyły z izolacją niebieską) jako przewodu liniowego lub do innych

celów jest możliwe, jeżeli nie spowoduje to pomyłki, że jest to przewód neutralny. Nie dotyczy
to przewodu ochronnego.

15

Uwaga: Oznaczenie takie można zastosować np. w części obwodu pomiędzy łącznikiem a

urządzeniem pobierającym prąd.

Oznaczenie barwą (lub oznacznikiem) nie jest wymagane:

-

dla przewodów koncentrycznych,

-

dla metalowych obudów lub pancerzy przewodów, gdy są użyte jako przewód ochronny,

-

dla przewodów gołych, gdy ich identyfikacja nie jest potrzebna ze względu na ekstremal-
ne wpływy, np. agresywną atmosferę i działające siły,

-

dla przewodów gołych napowietrznych.

Oznaczenie barwą nie jest wymagane dla przewodów giętkich bez osłony lub pancerza.

Schematy, tablice, wykresy (514.5)

W zależności od potrzeb należy sporządzać schematy, wykresy lub tablice zgodnie z nor-

mami serii EN 61346-1 i EN-61082 zawierające w szczególności:

-

rodzaj i układ obwodów (punkty odpływów do odbiorców, liczbę i przekroje przewodów,
rodzaje oprzewodowania),

-

miejsce lokalizacji urządzeń oraz charakterystyki niezbędne do identyfikacji urządzeń
spełniających funkcje zabezpieczającą, izolacyjną i łączeniową.

W przypadku nieskomplikowanych instalacji powyższe informacje mogą być podane w

formie tabelarycznej.

Uwaga: Schematy i dokumenty powinny zawierać następujące szczegółowe informacje:

-

typ i przekrój przewodów,

-

długości obwodów,

-

przeznaczenie i typ urządzeń zabezpieczających,

-

prąd znamionowy i nastawienie urządzeń zabezpieczających,

-

przewidywany prąd zwarciowy i współczynniki uszkodzenia urządzeń ochronnych.

Informacje te powinny być podane dla każdego obwodu instalacji. Zaleca się aby te infor-

macje były korygowane po każdej modernizacji instalacji. Schematy i dokumenty powin-ny
wskazywać lokalizację niewidocznych urządzeń.

Zastosowane symbole powinny być zaczerpnięte z norm serii EN 60617.

6. Znowelizowane wymagania stawiane uziemieniom i przewodom ochronnym w normie

PN-HD 60364-5-54:2007

6.1. Zakres tematyczny normy

W stosunku do starej normy [10] zakres treści nowej normy [6] został rozszerzony i

zawiera obecnie następujące rozdziały:
541. Postanowienia ogólne
541.1 Zakres zastosowania
541.2. Powołania normatywne
541.3. Terminy i definicje
542. Instalacje uziemiaj

ące

542.1. Wymagania ogólne
542.2. uziomy
542.3. Przewody uziemiające
542.4. Główny zacisk uziemiający
543. Przewody ochronne
543.1. Minimalne przekroje poprzeczne
543.2. Rodzaje przewodów ochronnych
543.3. Ciągłość elektryczna przewodów ochronnych
543.4. Przewody PEN
543.5. Wspólny uziom ochronny i funkcjonalny

16

543.6. Rozmieszczenie przewodów ochronnych
543.7. Wzmocnione przewody ochronne dla prądów w przewodach ochronnych
przekraczających wartość 10 mA
544. Przewody ochronnych wyrównawcze
544.1. Przewody ochronne wyrównawcze do połączenia z głównym zaciskiem uzie-
miającym
544.2. Przewody ochronnych wyrównawcze do połączeń dodatkowych

Zał

ącznik A (normatywny) Metoda wyznaczania współczynnika k w 543.1.2 (patrz także

IEC 60724 i IEC 60949)
Zał

ącznik B (informacyjny) Ilustracja układu uziomu, przewodów ochronnych i och-

ronnych przewodów wyrównawczych
Zał

ącznik ZA (informacyjny) Wskazówki dotyczące metod obliczamia rezystancji uziemie-

nia

Zał

ącznik ZB (informacyjny) Budowa uziomów – Uziomy fundamentowe

Zał

ącznik ZC (normatywny) Sszczególne warunki krajowe

Zał

ącznik ZD (informacyjny) Odchylenia krajowe A

Zakres normy został rozbudowany w stosunku do normy dotychczasowej [10]. Zmie-

niono i rozszerzono treść prawie wszystkich punktów normy. Istotną zmianą jest dodanie do
normy szeregu załączników. Do najważniejszych z nich należą:

•

Załącznik normatywny A podający rozszerzone w stosunku do normy [10], szczegółowe
zasady obliczania współczynnika k i jego stabelaryzowane wartości.

•

Załącznik informacyjny B ilustrujący zasady układania (budowy) uziomów, przewodów
ochronnych i przewodów ochronnych połączeń wyrównawczych.

•

Załącznik informacyjny ZA podający metody obliczeń rezystancji uziomów.

•

Załącznik informacyjny ZB podający informacje dotyczące uziomów fundamentowych.

•

Załącznik normatywny ZC podający szczegóły specjalnych wymagań krajowych.

•

Załącznik informacyjny ZD przedstawiający odstępstwa krajowe.

6.2. Instalacje uziemiaj

ące (542)

W nowej normie nie zawarto informacji o możliwości wykorzystywania do celów uzie-

mień elektroenergetycznych metalowych rur wodociągowych. Zwrócono natomiast uwagę na
stosowanie uziomów fundamentowych. W nowych budynkach mocno zalecane jest wykona-
nie sztucznego uziomu fundamentowego. Uziom ten zdefiniowany został jako część (element)
przewodząca umieszczona w betonowym fundamencie budynku w formie zamkniętej pętli.
Jeżeli element (elektroda) uziemiający umieszczony został w fundamencie, to dla zapewnie-
nia ochrony przed korozją powinien być oddzielony od gruntu warstwą betonu o grubości co
najmniej 5 cm. Uziomom fundamentowym poświęcony został specjalny załącznik informa-
cyjny (ZB) umieszczony w normie.

Przewody uziemiaj

ące (p.542.3) powinny spełniać wymagania uzupełnione w stosunku

do podanych w poprzednim wydaniu normy IEC, i przedstawione w tablicy 6.1. Podobnie jak
dotychczas uzależniono ich wymiary nie tylko od ochrony przed korozja, lecz również od
ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Tablica 6.1. Minimalne przekroje umieszczonych w ziemi przewodów uziemiających

Przewód

uziemiający

Minimalny przekrój przewodów

chronionych przed uszkodzeniami

mechanicznymi

Minimalny przekrój przewodów

nie chronionych przed uszko-

dzeniami mechanicznymi

Miedź

Stal

Miedź

Stal

Chroniony przed korozją

2,5

10

16

16

Nie chroniony przed korozją

25

50

25

50

17

Na rysunku 6.1. przedstawiono zawarty w aneksie B do normy (rys. B 54.1) przykład

wykonania uziemienia, przewodów ochronnych i wyrównawczych).

Rys. 6.1. Przykład wykonania uziemienia, przewodów ochronnych i wyrównawczych M – części
przewodzące dostępne, C – części przewodzące obce, C1 – metalowa, zewnętrzna rura wodociągowa,
C2 – metalowa, zewnętrzna rura kanalizacyjna, C3 – metalowa, zewnętrzna rura gazowa ze wstawką
izolacyjną, C4 – metalowe ciągi klimatyzacyjne, C5 – metalowa rury ogrzewcze, C6 – metalowe rury
w łazience, C7 – metalowe części przewodzące obce znajdujące się w zasięgu równoczesnego dotyku
do części przewodzących dostępnych, B – łówny zacisk uziemiający (główna szyna wyrównawcza),
T – uziom (elektroda uziemiająca), T1 – uziom fundamentowy, T2 – uziom instalacji odgromowej
(jeżeli jest niezbędny), LPS – instalacja odgromowa, 1 – przewód ochronny PE, 2 – przewód głów-
nego połączenia wyrównawczego, 3 – przewód uzupełniającego połączenia wyrównawczego, 4 –
przewód odprowadzający instalacji odgromowej, 5 – przewód uziemiający.

Główny zacisk (szyna) uziemiaj

ący (p.542.4) powinien spełniać wymagania podobne

do zawartych w obecnej normie. Nowością jest zwrócenie uwagi na konieczność podłączania
każdego z przyłączanych przewodów do oddzielnego zacisku głównej szyny uziemiającej.

18

6.3. Przewody ochronnych poł

ączeń wyrównawczych (544)

Przewody wyrównawcze przył

ączone do głównego zacisku uziemiającego (544.1)

W nowej normie nie ma wymagania, aby przekrój przewodu wyrównawczego przyłą-

czonego do głównego zacisku uziemiającego (do głównej szyny wyrównawczej) był nie
mniejszy niż połowa największego przekroju przewodu ochronnego zastosowanego w danej
instalacji. Nie ma też zatem złagodzenia wymagań pozwalającego na stosowanie przewodów
wyrównawczych wykonanych z miedzi o przekroju nie większym niż 25 mm

2

.

Zgodnie z nową normą przekrój ochronnych przewodów wyrównawczych (głównych)

nie powinien być mniejszy niż : 6 mm

2

Cu, lub 16 mm

2

Al, lub 50 mm

2

Fe.

Przewody ochronnych poł

ączeń wyrównawczych (dodatkowych)uzupełniających (544.2)

Przewód ochronny łączący dwie części przewodzące dostępne powinien mieć przekrój

nie mniejszy niż przewód o przekroju mniejszym przyłączony do części przewodzącej do-
stępnej. Przewód ochronny wyrównawczy niebędący częścią przewodu wielożyłowego powi-
nien być chroniony przed uszkodzeniami mechanicznymi przez ułożenie w obudowie, koryt-
ku lub w inny równoważny sposób.

Wymagania stawiane przekrojowi przewodu wyrównawczemu uzupełniającemu przed-

stawiono na rysunkach 6.2 i 6.3.

Gdy: S

PE1

≤ S

PE2

, to S

b

≥ S

PE1

Oznaczenia na rysunku:
M

1

, M

2

– części przewodzące dostępne

S

PE1

, S

PE2

– powierzchnie przekroju przewodów ochronnych

S

b

– powierzchnia przekroju przewodu wyrównawczego połączenia ochronnego uzupełniającego

Rys. 6.2. Przewód połączenia wyrównawczego ochronnego między częściami przewodzącymi
dostępnymi dwóch odbiorników I klasy ochronności

S

b

≥ 0,5 S

PE

*)

Oznaczenia na rysunku:
M – część przewodząca dostępna
S

PE

– powierzchnia przekroju przewodu ochronnego

S

b

– powierzchnia przekroju przewodu wyrównawczego połączenia ochronnego uzupełniającego

*

)

Minimalny przekrój przewodu ochronnego nie może być mniejszy niż:

2,5 mm

2

Cu – gdy przewód jest chroniony przed uszkodzeniami mechanicznymi, lub

4,0 mm

2

Cu – gdy prz

ewód nie jest chroniony przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Rys. 6.3. Przewód połączenia ochronnego między częścią przewodzącą dostępną odbiornika I
klasy ochronności i częścią przewodzącą obcą

19

7. Sprawdzania instalacji wg normy PN-HD 60364-6

7.1. Zakres normy

Nowa norma [7] ma rozszerzony, w stosunku do obecnie obowiązującej normy, zakres

tematyczny i wiele nowych, bardziej szczegółowych informacji zawartych w załącznikach.

Zmiany tematyczne nowej i zastępowanej normy można ocenić porównując spisy treści

obu norm. Spisy treści rozdziałów 61 obu norm i rozdziału 62 nowej normy zestawiono w
tablicy 7.1, a tytuły załączników obu norm – w tablicy 7.2.

Tablica 7.1. Porównanie zakresu tematycznego postanowień normy PN-IEC 60364-6-61:2000
[11] i normy PN-HD 60364-6:2008 [7]

PN-IEC 60364-6-61:2000

PN-HD 60364-6:2008

61.1 Postanowienia ogólne
61.2 Normy powołane

6.1 Zakres normy
6.2 Powołania normatywne
6.3 Definicje

61 Sprwdzanie odbiorcze
61.1 Postanowienia ogólne

611 Oględziny

61.2 Oględziny

612 Próby

61.3 Próby

612.1 Postanowienia ogólne

61.3.1 Postanowienia ogólne

612.2 Ciągłość przewodów ochronnych, w tym
przewodów wyrównawczych głównych i
dodatkowych

61.3.2 Ciągłość przewodów

612.3 Rezystancja izolacji instalacji elektrycznych

61.3.3 Rezystancja izolacji instalacji elektrycz-
nych

612.4 Ochrona za pomocą separacji obwodów

61.3.4 Ochrona za pomocą SELV, PELV lub se-
paracjo elektrycznej

612.5 Rezystancja podłóg i ścian

61.3.5 Rezystancja /impedancja izolacji podłóg i
ś

cian

612.6 Sprawdzenie stanu ochrony za pomocą sa-
moczynnego wyłączenia zasilania
612.6.1 Postanowienia ogólne
612.6.2 Pomiar rezystancji uziomu
612.6.3 Pomiar impedancji pętli zwarciowej
612.6.4 Pomiar rezystancji przewodów ochron
nych

61.3.6 Ochrona za pomocą samoczynnego wyłą-
czenia zasilania

61.3.7 Ochrona uzupełniająca

612.7 Sprawdzenie biegunowości

61.3.8 Sprawdzenie biegunowości

61.3.9 Sprawdzenia kolejności faz

612.8 Próba wytrzymałości elektrycznej
612.8.1Wymagania ogólne
612.8.2 wartości napięcia probierczego

612.6.9 Próba działania

61.3.10 Próby funkcjonalności

612.6.10 Sprawdzenie spadku napięcia

61.3.11. Spadek napięcia

61.4 Protokołowanie sprawdzenia odbiorczego

( patrz Załącznik F)

62.Sprawdzanie okresowe
62.1 Postanowienia ogólne
62.2 Częstość sprawdzania okresowego
62.3 Protokołowanie sprawdzania okresowego

20

Już po pobieżnym porównanie tytułów i spisów treści normy PN-IEC 60364-6-61 [11]

oraz PN-HD 60264-6 [7] przedstawionych w tablicy 7.1, można zauważyć, że w nowej nor-
mie:

- zmieniony został jej numer i tytuł ze względu na rozszerzenie jej postanowień o rozdział

62 dotyczący sprawdzeń okresowych (norma PN-IEC zawierała informacje o badaniach
okresowych, ale znajdowały się one w załączniku F informacyjnym);

- zamieszczono terminy i ich definicje (6.3 Definicje), których nie było w normie PN-IEC,
- dodano podrozdział poświęcony sprawdzaniu (badaniu) ochrony uzupełniającej oraz

sprawdzaniu kolejności faz,

- zrezygnowano z prób wytrzymałości elektrycznej,

Tablica 7.2. Porównanie zakresu tematycznego załączników mormy PN-IEC 60364-6-
61:2000 [11] i normy PN-EN 60364-6:2008 [7]

PN-IEC 60364-6-61:2000

PN-HD 60364-6:2008

Załącznik A Metoda pomiaru rezystancji
podłóg i ścian

Załącznik A (informacyjny) Metody pomiaru rezy-
stancji/impedancji izolacji podłóg i ścian w stosunku
do ziemi lub przewodu ochronnego
A.1 Postanowienia ogólne
A.2 Metoda probiercza pomiaru impedancji podłóg i
ścian przy napięciu a.c.
A.3 Elektroda probiercza 1
A.4 Elektroda probiercza 2

Załącznik B Sprawdzanie działania urządzeń
ochronnych różnicowoprądowych

Załącznik C Pomiar rezystancji uziomu
Załącznik D Pomiar impedancji pętli zwar-
ciowej

Załącznik B (informacyjny) – Metody B1, B2 i B3
B.1 Metoda B1 – Pomiar rezystancji uziomu
B.2 Metoda B2 – Pomiar impedancji pętli zwarciowej
B.3 Metoda B3 – Pomiar rezystancji pętli uziemienia
z użyciem zacisków prądowych

Załącznik E (infor.) Wskazówki stosowania
przepisów arkusza 61: Sprawdzanie odbiorcze

Załącznik C (informacyjny) – Wskazówki stosowania
postanowień Rozdziału 61: Sprawdzanie odbiorcze

Załącznik F (infor.) Sprawdzanie odbiorcze
F.1 Postanowienia ogólne
F.2 Okresy między okresowymi sprawdza-
niami i próbami
F.3 Zakres okresowego sprawdzania i prób
F.4 Protokół

Załącznik krajowy NA Normy powołane i
ich krajowe odpowiedniki

Załącznik D (infor.) Przykład diagramu odpowied-
niego do wyznaczania wartości spadku napięcia

Załącznik E (informacyjny) – Zalecenia dotyczące
wyposażenia elektrycznego, które ponownie zastoso-
wano w instalacjach elektrycznych

Załącznik F (infor.) – Opis instalacji przeznaczonej
do sprawdzenia

Załącznik G (infor.) – Formularz oględzin instalacji
elektrycznych (patrz przykłady w Rozdziale G.2)

Załącznik H (informacyjny) – Protokół sprawdzenia

Załącznik ZA (normatywny) – Szczególne warunki
krajowe

Załącznik ZB (normatywny) – Odchylenia typu A

21

Porównanie tytułów załączników omawianych norm, zestawionych w tablicy 7.2 po-

zwala stwierdzić, że:

- załączniki do normy PN-HD [7] są w stosunku do załączników do normy obowiązującej są

bardziej obszerne zmienione i szczegółowe;

- w normie PN-HD [7] zrezygnowano z załącznika B normy PN-IEC [11] zatytułowanego

„Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych” (o konieczności wykonania
takich sprawdzeń jest mowa w postanowieniach nowej normy dotyczących sprawdzania samo-
czynnego wyłączenia i ochrony uzupełniającej);

- w załączniku B normy PN-HD [7] oprócz informacji o pomiarach rezystancji uziomu

(powinno być - rezystancji uziemienia) i pomiaru impedancji pętli zwarciowej opisano
metodę pomiaru rezystancji pętli uziemienia (tego opisu nie ma w normie PN-IEC);

- w normie PN-HD [7] zamieszczono szereg załączników nowych, które zawierają: diagram

do wyznaczania spadku napięcia (zał. D), spis dokumentów, które należy sprawdzić w
ramach badań (zał. E), formularz opisu oględzin instalacji elektrycznej (zał. F), formularz
protokółu sprawdzenia (badania)) (zał. H), szczególne warunki krajowe dla niektórych
państw europejskich (nie dotyczą Polski) (zał. ZA) i odchylenia typu A dla niektórych
państw europejskich (nie dotyczą Polski) (zał. ZB).

7.2. Definicje

W normie podano i zdefiniowano 5 terminów. Poniżej terminy te i ich definicje przyto-

czono, bo można mieć do nich wiele zastrzeżeń (zaznaczono je znakami zapytania). A oto te
terminy i definicje:

- sprawdzanie (verification ) – wszystkie czynności, za pomocą których kontroluje się

zgodność instalacji elektrycznej z odpowiednimi wymaganiami HD 60364 (uwaga: obej-
muje ono oględziny, próby i protokołowani;

- ogl

ędziny (inspection) – kontrola instalacji elektrycznej za pomocą zmysłów (?) w celu

upewnienia się czy wyposażenie elektryczne zostało prawidłowo dobrane i zainstalowane;

- próba (?) (testing) – użycie w instalacji elektrycznej, za pomocą których sprawdzana jest

ich skuteczność; (uwaga: obejmuje ona ustalania wartości za pomocą odpowiednich przy-
rządów pomiarowych, innymi słowy wartości (?) niewykrywalnych za pomocą oględzin);

- protokołowanie (reporting) – zapisywanie wyników oględzin i prób (?);
- konserwacja (maintenance) – powiązanie wszystkich technicznych i administracyjnych

czynności, łacznie z czynnościami nadzoru, przeznaczonych do utrzymania instalacji, w
których można spełniać wymagane funkcje, lub do przywrócenia tego stanu.

Podane wyżej terminy i definicje nie tylko budzą zastrzeżenia, ale są w tekście normy

nie zawsze konsekwentnie stosowane.

Słowo „sprawdzenie” to w języku polskim to prawie to samo co „kontrola” lub „bada-

nie”. Nie wszyscy są o tym przekonani. Dlatego należałoby w normach i przepisach stosować
jeden termin. Tymczasem tak nie jest.

Słowo „oględziny” to zdolność organizmu do odbierania wrażeń za pomocą wzroku a w

definicji podanej w normie to zdolność do odbierania wrażeń zmysłami (liczba mnoga?).

Słowo „próba” nie ma takiego samego znaczenia jak słowo „pomiar” tymczasem w

normie słowa te są używane jako jednoznaczne i wymienne.

W definicji terminu „protokółowanie” brak jest wyjaśnienia, że wyniki prób obejmują

również ich ocenę.

7.3. Sprawdzania odbiorcze (61)

Postanowienia ogólne (61.1)

Podstawowe postanowienia ogólne zamieszczone w normie są następujące:

22

- każda instalacja powinna być sprawdzana podczas montażu, na ile jest to możliwe, i po je-

go zakończeniu, a przed przekazaniem użytkownikowi do eksploatacji;

- sprawdzanie odbiorcze powinno obejmować porównanie wyników z odpowiednimi kryte-

riami w celu stwierdzenia, że wymagania HD 60364 zostały spełnione;

- należy zastosować środki ostrożności w celu upewnienia się, że sprawdzenie nie spowodu-

je niebezpieczeństwa dla osób lub zwierząt domowych oraz nie spowoduje to uszkodzenia
obiektu i wyposażenia nawet, gdy obwód jest wadliwy;

- w przypadku rozbudowy lub zmiany istniejącej instalacji należy sprawdzić czy ta rozbu-

dowa jest zgodna z HD 60364 i czy nie spowoduje pogorszenia stanu bezpieczeństwa ist-
niejącej instalacji;

- sprawdzenie odbiorcze powinno być wykonane przez osobę wykwalifikowaną, kompe-

tentną w zakresie sprawdzania (uwaga: wymagania dotyczące kwalifikacji firm i osób są
przedmiotem krajowych uregulowań).

Ogl

ędziny (61.2)

Oględziny należy wykonać przed próbami; zwykle powinny być one wykonane przed

włączeniem zasilania instalacji.

Zadaniem oględzin jest potwierdzenie czy urządzenia elektryczne, stanowiące części in-

stalacji stałej:

- spełniają wymagania bezpieczeństwa odpowiednich norm wyrobu (można to stwier-

dzić, sprawdzając informację producenta, oznakowania lub świadectwa);

- zostało dobrane prawidłowo oraz zainstalowane zgodnie z HD 60364 i instrukcjami

producenta;

- nie ma widocznych uszkodzeń, wpływających na pogorszenie bezpieczeństwa.

Oględziny powinny obejmować, co najmniej następujące sprawdzenia (w nawiasach

podano numery części normy HD60364):

a)

sposób ochrony przed porażeniem elektrycznym (parz Część 4-41),

b)

występowanie przegród ogniowych i innych środków zapobiegających rozprzestrze-
nianie się ognia oraz ochrony przed skutkami ciepła (parz Część 4-42 i Część 5-52,
Rozdział 527),

c)

dobór przewodów z uwagi na obciążalność prądową i spadek napięcia (patrz Część 4-
43 i Część 5-52, Rozdziały 523 i 525)

d)

dobór i nastawienie urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych (patrz Część 5-
53);

e)

występowanie i prawidłowe umieszczenie właściwych urządzeń do odłączania izola-
cyjnego i łączenia (patrz Część 5-53, Rozdział 536),

f)

dobór urządzeń i środków ochrony, właściwych ze względu na wpływy zewnętrzne
(patrz Część 4-42, Rozdział 422, Rozdział 512.2 i Część 5-52, Rozdział 522),

g)

prawidłowe oznaczenie przewodów neutralnych i ochronnych (patrz Część 5-51,p.
514.3)

h)

przyłączenie łączników jednobiegunowych do przewodów fazowych (patrz Część 5-
53, p. 536),

i)

obecność schematów, napisów ostrzegawczych lub innych podobnych informacji
(patrz Część 5-51, p. 514.5),

j)

oznaczenie obwodów urządzeń zabezpieczających przed prądem przetężeniowym
łączników, zacisków itp. (patrz Część 5-51, p. 514),

k)

poprawność połączeń przewodów (patrz Część 5-52, Rozdział 526),

l)

występowanie i ciągłość przewodów ochronnych, w tym przewodów ochronnych po-
łączę wyrównawczych głównych połączeń wyrównawczych dodatkowych (patrz
Część 5-54),

23

m)

dostępność urządzeń umożliwiająca wygodną obsługę, identyfikację i konserwację
(patrz Część 5-51, Rozdziały 513 i 514)

Oględziny powinny uwzględniać wszystkie wymagania szczególne, dotyczące specjal-

nych instalacji i lokalizacji.

W zał

ączniku C zapisano, celem oględzin jest także sprawdzenie czy urządzenia elek-

tryczne zostały zainstalowane zgodnie z instrukcją producenta tak, aby nie wpływało to nie-
korzystnie na działanie tego wyposażenia.

W załączniku tym podano również dodatkowe wskazówki do punktów b, c, d, i, m, p

zakresu oględzin zamieszczonego w rozdziale 61 normy. Popełniono przy tym błąd pisząc o
punktach m i p. Powinny być odwołania do punktów k i m.

W zał

ączniku G (G2) podano przykłady tematów, które należy sprawdzać podczas

oględzin instalacji. Przykłady te opisano na 5 stronach formatu A4 i pogrupowano pod nastę-
pującymi tematami:

- Postanowienia ogólne
- Ochrona podstawowa
- Wyposażenie
- Identyfikacja
Dla przykłady, poniżej przedstawiono zapisy załącznika G w zakresie postanowień

ogólnych oraz ochrony podstawowej.

Postanowienia ogólne
- Dobra jakość wykonania
- Obwody, które powinny być separowane (brak wzajemnego połączenia punktów neu-

tralnych obwodów)

- Obwody, które powinny być rozpoznane (przewody neutralny i ochronny w takiej samej

kolejności jak przewody fazowe)

- Czasy wyłączania, możliwe do spełnienia rzez zainstalowane urządzenia ochronne
- Wystarczająca liczba obwodów
- Wystarczająca liczba przewidzianych gniazd wtyczkowych
- Wszystkie obwody właściwie oznaczone
- Właściwie dobrany łącznik główny
- Główne odłączniki do wyłączenia wszystkich przewodów czynnych, jeżeli ma to zasto-

sowanie

- Główny zacisk uziemiający, łatwo dostępny i oznaczony
- Przewody właściwie oznaczone
- Zainstalowane właściwe bezpieczniki lub wyłączniki
- Wszystkie połączenia bezpieczne
- Cała instalacja uziemiona zgodnie z normami krajowymi
- Połączenia wyrównawcze główne łączą instalacje przychodzące oraz inne części prze-

wodzące obce z głównymi urządzeniami uziemiającymi

- Połączenia wyrównawcze dodatkowe zostały przewidziane we wszystkich łazienkach i

pomieszczeniach z prysznicem

- Wszystkie części czynne są albo izolowane albo umieszczone w obudowach

Ochrona podstawowa
- Izolacja części czynnych
- Przegrody (sprawdzenie adekwatności i pewności)
- Obudowy mają stopień ochrony odpowiadający wpływom zewnętrznym
- Obudowy mają prawidłowo uszczelnione otwory do wprowadzenia przewodów
- Obudowy maja zaślepione nieużywane otwory do wprowadzenia przewodów, jeżeli to

konieczne.

24

Próby (61.3)

Postanowienia ogólne (61.3.1)

Opisane w niniejszym rozdziale metody wykonywania prób podano jako metody odnie-

sienia: nie wyklucza się stosowanie innych metod, pod warunkiem, że dadzą one nie gorsze
wyniki

Przyrządy pomiarowe oraz urządzenia i metody monitoringu należy dobrać zgodnie z

odpowiednimi częściami EN 61557. Jeżeli używa się innych urządzeń pomiarowych, powin-
ny one mieć nie mniejszy stopień sprawności i bezpieczeństwa.

W zależności od potrzeb, należy przeprowadzić następujące próby (61.3) i wykonać je

najlepiej w następującej kolejności.

a) ciągłość przewodów (patrz 61.3.2),
b) rezystancja izolacji instalacji elektrycznej (patrz 61.3.3);
c) ochrona za pomocą SELV, PELVF lub separacji elektrycznej (patrz 61.3.4),
d) rezystancja/impedancja podłóg i ścian (patrz 61.3.5).
e) samoczynne wyłączenie zasilania (patrz 61.3.6),f) ochrona uzupełniająca (patrz 61.3.7),
g) sprawdzenie biegunowości (patrz 61.3.8).
h) sprawdzenie kolejności faz (patrz 61.3.9);
i) próby funkcjonalne i operacyjne (patrz 61.3.10);
j) spadek napięcia (patrz 61.3.11).

Jeżeli wyniki którejkolwiek próby wskazuje na niespełnienie wymagań, próbę tę i próbę

poprzedzającą, jeżeli wykryte uszkodzenia może mieć wpływ na ich wyniki, należy powtó-
rzyć po usunięciu przyczyny uszkodzenia.

UWAGA. Jeżeli próby odbywają się w atmosferze zagrożonej wybuchem, konieczne

jest zastosowanie właściwych środków ostrożności według EN 60079-17 i EN 61241-17.

Poniżej przytoczono postanowienia rozdziału 61 dotyczące najczęściej spotykanych

prób, tzn.: ciągłości przewodów, rezystancji izolacji, ochrony przez samoczynne wyłączenie
zasilania (w układach TN) ora ochrony uzupełniającej.

Ci

ągłość przewodów (61.3.2)

Próbę ciągłości przewodów należy dokonać dla :

- przewodów ochronnych, w tym przewodów wyrównawczych głównych i dodatkowych

oraz

- przewodów czynnych - w przypadku pierścieniowych obwodów odbiorczych.

W zał

ączniku C wyjaśniono, że:

Próba ta jest wymagana do sprawdzenia warunków zabezpieczenia za pomocą samo-

czynnego wyłączenia zasilania (patrz 61.3.6) i jest uznana za miarodajną. Jeżeli przyrząd po-
miarowy użyty do tej próby ma odpowiednie wskazania.

UWAGA. Prąd stosowany podczas próby powinien być dostatecznie mały, aby nie

stwarzał ryzyka pożaru ani wybuchu.

Należy zauważyć, że dotychczasowa norma podawała ograniczające napięcie i prąd

pomiarowy.

Rezystancja izolacji instalacji elektrycznej (61.3.3)

Rezystancję izolacji przewodów należy mierzyć między przewodami czynnymi a prze-

wodem ochronnym, przyłączonym do układu uziemiającego. Do pomiaru przewody czynne
można połączyć razem.

25

Rezystancja izolacji przewodów mierzona przy napięciach pomiarowych podanych w

Tablicy 7.3 jest zadawalająca, jeżeli jej wartość dla każdego obwodu odłączonym osprzętem
jest nie mniejsza niż odpowiednia wartość podana w tablicy 4 (6.A).

Tablicę należy stosować do sprawdzania rezystancji izolacji między nieuziemionymi

przewodami ochronnymi a ziemią.

Tablica 7.3. (6.A) Minimalne wartości rezystancji izolacji

Napięcie znamionowe obwodu

(V)

Napięcie probiercze d.c.

(V)

Rezystancja izolacji

(MΩ)

SELVi PELF

250

≥ 0,5

Do 500V włącznie, w tym FELV

500

≥ 1,0

Powyżej 500V

1000

≥1,0

Podane w tablicy 7.3 (6.A) wartości dopuszczalne rezystancji izolacji przy napięciach

probierczych 250V i 500V są wyższe od podanych w normie PN-IEC.

Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że ograniczniki przepięć (SPD) lub inne urządzenia

mogą mieć wpływ na próbę sprawdzającą lub mogą się uszkodzić, takie urządzenia należy
odłączyć przed wykonaniem pomiaru rezystancji izolacji.

Jeżeli odłączenie takich urządzeń jest w sposób uzasadniony niewykonalne (np. w przy-

padku stałych gniazd wtyczkowych z wbudowanymi SPD), napięcie probiercze dotyczące
szczególnego obwodu może być obniżonego 250 V d.c., ale rezystancja izolacji powinna mieć
wartość co najmniej 1 MΩ.

UWAGA 1. Do celów pomiarowych przewód neutralny odłącza się od przewodu ochronnego.
UWAGA 2. W układach TN-C pomiar wykonuje się między przewodami czynnymi a prze-
wodem PEN.
UWAGA 3 W pomieszczeniach, w których występuje zagrożenie pożarowe, pomiar rezystan-
cji izolacji powinien być wykonany między przewodami czynnymi. W praktyce może być
konieczne wykonanie tego pomiaru podczas montażu instalacji przed przyłączeniem wyposa-
żenia.
UWAGA 4. Wartości rezystancji izolacji są zwykle dużo większe niż wartości podane w Ta-
blicy 6A. Jeżeli takie wartości wykazują ewidentne różnice, konieczne są dalsze badania dla
zidentyfikowania przyczyn.

W zał

ączniku C zapisano dodatkowo:

Pomiary powinny być wykonywane w instalacji odłączonej od zasilania.

Pomiar jest zwykle wykonywany przy złączu instalacji.

Jeżeli zmierzona wartość jest mniejsza od niż wymieniona w tablicy 6 A, to instalację

można podzielić na szereg grup obwodów i należy zmierzyć rezystancję izolacji każdej grupy.
Jeżeli dla pewnej grupy obwodów zmierzona wartość jest mniejsza od podanej w tablicy 6 A,
należy zmierzyć rezystancję izolacji każdego obwodu tej grupy.

Jeżeli jakieś obwody lub części obwodów są wyłączone przez urządzenia podnapięcio-

we (np. styczniki), odłączające wszystkie przewody czynne, to rezystancje izolacji tych ob-
wodów lub części tych obwodów mierzy się oddzielnie.

Ochrona za pomoc

ą samoczynnego wyłączenia zasilania (w układach TN) (61.3.6)

UWAGA. Jeżeli do ochrony przeciwpożarowej są stosowane również urządzenia RCD,

sprawdzanie warunków ochrony za pomocą samoczynnego wyłączania zasilania może być
rozważana w aspekcie postanowień Części 4-42.

26

Postanowienia ogólne (61.3.6.1)

Skuteczność środków ochrony przy uszkodzeniu (ochrona przed dotykiem pośrednim)

za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania, w przypadku układów TN, jest sprawdzana w
sposób niżej przedstawiony.

Należy sprawdzić zgodność z postanowieniami 411.4.4 i 411.3.2 Części 4-41 dokonu-

jąc:
1)

pomiaru impedancji pętli zwarciowej (patrz 61.3.6.3)

UWAGA 1. Jeżeli do wyłączania z zasilania zastosowano urządzenia RCD o prądzie I

∆n

≤

500 mA, to zwykle pomiar impedancji pętli zwarciowej nie jest konieczny.

Alternatywnie, jeżeli są dostępne obliczenia impedancji pętli zwarciowej lub rezystancji
przewodów ochronnych, a sposób wykonania instalacji umożliwia sprawdzenie długości i
przekroju przewodów, wystarczające jest sprawdzenie ciągłości elektrycznej przewodów
ochronnych (patrz 61.3.2).

UWAGA 2. Spełnienie wymagań można sprawdzić mierząc rezystancję przewodów
ochronnych.

2)

sprawdzenie charakterystyk i/lub skuteczności współdziałającego urządzenia ochronnego.
To sprawdzenie należy przeprowadzić:

– w przypadku zabezpieczeń przetężeniowych, wykonując oględziny (tj. oględziny na-
stawienia krótkozwłocznego lub bezzwłocznego wyzwalania wyłączników, prądu zna-
mionowego i typu bezpieczników),
- w przypadku urządzeń RCD, wykonując oględziny i próbę.

Skuteczność samoczynnego wyłączenia zasilania za pomocą urządzeń RCD należy

sprawdzić z użyciem odpowiedniego wyposażenia probierczego, zgodnie z EN 61557-6 (patrz
61.3.1) potwierdzając, że spełnione są stosowne wymagania według Części 4-41.

Zaleca się sprawdzenie wymaganych w Części 4-41 czasów wyłączenia. Jednak wyma-

gania dotyczące tych czasów należy sprawdzić w przypadku:

- ponownie użytych urządzeń RCD;
- rozbudowy lub zmiany istniejącej instalacji, w której istniejące urządzenia RCD mają

być użyte również do wyłączania obwodów w tej rozbudowanej lub zmienionej instalacji.

UWAGA. Jeżeli skuteczność środków ochrony została potwierdzona w punkcie znajdu-

jącym się za RCD (po stronie odbiorów), to ochronę instalacji znajdującej się po stronie od-
biorów od tego punktu można wykazać stwierdzając ciągłość przewodów ochronnych.

Oprócz tego, w obopólnym oświadczeniu wykonawcy robót i dostawcy energii elek-

trycznej należy potwierdzić, że zostały spełnione wymagania 411.4.1 Części 4-41.

Pomiar rezystancji uziomu (61.3.6.2)

Pomiar rezystancji uziomu, tam gdzie jest to zalecane (patrz Część 4-41) w przypadku

układów TN, jest wykonywany odpowiednią metodą.

UWAGA 1. W Załączniku B – Metoda B1, jako przykład podano opis metody pomiaru
z użyciem dwóch uziomów pomocniczych i warunki, które powinny być spełnione.

UWAGA 2. Jeżeli lokalizacja instalacji (np. w miastach) jest taka, że w praktyce wyko-

nanie dwóch uziomów pomocniczych jest niemożliwe, pomiar impedancji pętli zwarciowej
według 61.3.6.3 lub metodami B2 i B3 według Załącznika B da wartość zawyżoną.

Przykładowa procedura, która może być zastosowana przy pomiarze rezystancji uzie-

mienia oraz zalecany układ pomiarowy podany w złączniku B1 są identyczne z podanymi w
załączniku C normy dotychczas stosowanej PN-IEC 60364-6-61[11].

27

Pomiar impedancji p

ętli zwarciowej (61.3.6.3)

Przed pomiarem impedancji pętli zwarciowej należy przeprowadzić próbę ciągłości

elektrycznej opisaną w p.61.3.2.

W przypadku układów TN, zmierzona impedancja pętli zwarciowej powinna spełniać

wymagania 411.4.4 Części 4-41.

Jeżeli wymagania niniejszego podpunktu są niewystarczające lub w razie wątpliwości,

oraz tam, gdzie zastosowano dodatkowe połączenia wyrównawcze wg. 415.2 Części 4-41, to
skuteczność połączeń wyrównawczych należy sprawdzić wg 415.2.2 tej samej Części 4.41.

W zał

ączniku B2 opisano metod pomiaru impedancji pętli zwarciowej, która nie różni

się niczym od metody 1 opisanej z załączniku D normy PN-IEC 60364-6-61 [11].

W zał

ączniku C zapisano:

Zgodnie z HD 60364-4-41:2007, przy sprawdzaniu zgodności z maksymalnymi czasami

wyłączania, do próby powinien być stosowany prąd różnicowy o wartości 5 I

∆n

.

Jeżeli pomiary są wykonywane w temperaturze pokojowej, przy małych prądach, to po-

stepowanie opisane dalej może być stosowane, ponieważ uwzględnia zwiększenie rezystancji
przewodów ze wzrostem temperatury na skutek zwarcia, aby potwierdzić w przypadku układu
TN zgodność zmierzonej impedancji pętli zwarciowej z wymaganiami 411.4 Części 4-41.

Wymagania 411.4 uważa się za spełnione, jeżeli zmierzona impedancja pętli zwarciowej

spełnia następująca zależność:

a

I

U

m

Z

0

3

2

)

(

⋅

≤

S

w której: Z

S

(m) jest zmierzoną wartością impedancji pętli zwarciowej. Rozpoczynającej się w

miejscu zwarcia, w (Ω); U

0

jest napięciem przewodu fazowego względem uziemionego punk-

tu neutralnego, w (V): I

a

jest prądem powodującym samoczynne zadziałanie zabezpieczenia w

czsie określonym w tablicy 41.4. lub w ciągu 5 s, zgodnie z warunkami określonymi w 411.4.

Jeżeli zmierzone wartości impedancji pętli zwarciowej przekracza wartość 2U

0

/3I

a

, to

zgodnie z wymaganiami 411.4 można dokładniej ocenić, określając wartość impedancji pętli
zwarciowej w sposób następujący (tekst przeniesiony dosłownie z normy):

a)

w pierwszej kolejności mierzy się, przy złączu instalacji, impedancję pętli zwarcio-
wej Z

e

obejmującej przewód fazowy i uziemiony punkt neutralny;

b)

następnie mierzy się rezystancję przewodu fazowego i przewodu ochronnego w
obwodzie(-ach) rozdzielczym(-ych);

c)

następnie mierzy się rezystancję przewodu fazowego i przewodu ochronnego w ob-
wodzie odbiorczym;

d)

wartość rezystancji zmierzonych wg a), b) i c) zwiększyć na podstawie wzrostu
temperatury, uwzględniając przy tym, w przypadku prądów zwarciowych, energię
przepuszczoną przez urządzenie zabezpieczające;

e)

te zwiększone wartości rezystancji są na koniec dodawane do wartości impedancji
pętli zwarciowej Z

e

, obejmującej przewód zasilający fazowy i uziemiony punkt neu-

tralny, tak aby otrzymać realną wartość Z

S

w warunkach zwarcia.

Ochrona uzupełniaj

ąca (61.3.7)

Skuteczność środków zastosowanych do ochrony uzupełniającej sprawdza się, wykonu-

jąc oględziny i próbę.

28

Jeżeli do ochrony uzupełniającej są wymagane urządzenia RCD, to skuteczność samo-

czynnego wyłączenia zasilania przez RCD należy sprawdzić, stosując odpowiednie wyposa-
żenie probiercze wg EN 61557-6 (patrz 61.3.1) i potwierdzając, że stosowne wymagania wg
Części 4-41 są spełnione.

UWAGA. Jeżeli urządzenia RCD jest przewidziane do ochrony przy uszkodzeniu i do

ochrony uzupełniającej, to wystarczająca jest próba RCD wg odpowiednich wymagań Części
4-41, dotyczące ochrony przeciwzwarciowej.

Protokołowanie sprawdzenia odbiorczego (61.4)

Po zakończeniu sprawdzenia nowej instalacji, albo rozbudowanej lub zmienionej insta-

lacji istniejącej, należy sporządzić protokół odbiorczy. Taka dokumentacja powinna zawierać
szczegóły instalacji objętej protokół. Łącznie z zapisem z oględzin i wyników prób.

Wady lub braki stwierdzone podczas sprawdzania wykonanego należy usunąć zanim

wykonawca zadeklaruje, że instalacja spełnia wymagania HD 60364.

W przypadku sprawdzenia odbiorczego zmienionej lub rozbudowanej instalacji istnieją-

cej, protokół może zawierać zalecenia naprawy lub ulepszenia, jeżeli może to mieć znaczenie.

Protokół powinien zawierać:
- zapis oględzin;
-zapisy dotyczące obwodów i wyniki prób.
Zapisy szczegółów dotyczących obwodu i wyniki prób powinny identyfikować każdy

obwód łącznie z jego urządzeniem(-ami) ochronnym(-ymi) i zawierać wyniki odpowiednich
prób i pomiarów.

W protokóle należy podać osobę lub osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, budowę

i sprawdzenie instalacji, uwzględniając indywidualną odpowiedzialność tych osób w stosunku
do osoby zlecającej pracę, razem z zapisem wymienionym w 61.4.3 (patrz protokół powinien
zawierać)

UWAGA 1. Protokół odbiorczy instalacji elektrycznej, powinien zawierać zalecenie do-

tycząde okresu międzi sprawdzeniem odbiorczym a pierwszym sprawdzeniem okresowym.

UWAGA 2.W niektórych krajach okres między sprawdzeniem odbiorczym a pierwszym

sprawdzeniem okresowym jest podany w przepisach prawnych lub w innych przepisach kra-
jowych.

Protokóły powinny być opracowane i podpisane, lub inaczej autoryzowane, przez osobę

lub osoby kompetentne w zakresie sprawdzania

UWAGA. W Załącznikach F, G i H podano wzory formularzy, które mogą być użyte do

opisu oraz do sprawdzenia odbiorczego i okresowego instalacji, szczególnie odpowiednich do
instalacji domowych.

7.4. Sprawdzanie okresowe (62)

Postanowienia ogólne (62.1)

Sprawdzanie okresowe, obejmujące szczegółowe badanie instalacji, należy przeprowa-

dzić bez jej demontażu lub – jeśli jest wymagany – z częściowym jej demontażem i uzupełnić
właściwymi próbami według Rozdziału 61 i pomiarami (?), łącznie ze sprawdzeniem mają-
cym na celu wykazanie, że spełnione są wymagania dotyczące czasów wyłączania RCD,
określone w Części 4-41, aby zapewnić:

a) bezpieczeństwo osób i zwierząt domowych przed skutkami porażenia elektrycznego i

oparzenia oraz

b) ochronę mienia przed uszkodzeniem spowodowanym pożarem lub ciepłem powstałym

na skutek uszkodzenia instalacji, oraz

29

c) przekonanie, że instalacja nie jest uszkodzona lub obniżone jej właściwości nie pogor-

szą bezpieczeństwa, oraz

d) identyfikację wad instalacji od wymagań niniejszej normy, które mogą spowodować

niebezpieczeństwo.

Jeżeli poprzedni protokół jest niedostępny, konieczne jest dodatkowe badanie.
UWAGA 1. Istniejące instalacje mogą być tak zaprojektowane i zmontowane, aby za-

pewnić zgodność z wcześniejszym wydaniem HD 60364. Nie musi to oznaczać, że są one
niebezpieczne.

UWAGA 2. Zgodnie z postanowieniem nowego wydania HD 60364-4-41, podczas

sprawdzania zgodności z maksymalnymi czasami wyłączania, próba powinna być wykonana
przy prądzie różnicowym równym 5 I

∆n

.

Należy przedsięwziąć środki ostrożności, aby mieć pewność, że sprawdzenia okresowe

nie spowoduje niebezpieczeństwa dla osób lub zwierząt domowych i nie będzie przyczyną
uszkodzenia obiektu i wyposażenia nawet wtedy, gdy obwód jest wadliwy.

Przyrządy pomiarowe, urządzenia i metody monitoringu należy dobrać według odpo-

wiednich części EN 61577. Jeżeli stosuje się inne urządzenia pomiarowe, powinny one za-
pewniać nie mniejszą efektywność i bezpieczeństwo.

Zakres i wyniki okresowego sprawdzania instalacji lub jakiejkolwiek jej części należy

zapisać w protokóle.

Wszystkie uszkodzenia, pogorszenia stanu, wady lub niebezpieczne warunki powinny

być odnotowane w protokóle. Odnotowane powinny być również znaczące ograniczenia za-
kresy sprawdzania okresowego w stosunku do niniejszej normy i ich przyczyny.

Sprawdzanie powinny wykonywać osoby wykwalifikowane i kompetentne w tym za-

kresie.

UWAGA. Wymaganie dotyczące kwalifikacji instytucji i i osób są przedmiotem ustaleń

krajowych.

Cz

ęstość sprawdzania okresowego (62.2)

Częstość sprawdzania okresowego instalacji powinna być ustalana z uwzględnieniem

rodzaju instalacji i wyposażenia, jej zastosowania i działania. Częstości i jakości konserwacji
oraz wpływów zewnętrznych, na które jest narażona.

UWAGA 1. Najdłuższy okres między sprawdzeniami okresowymi może być ustalony w

przepisach prawnych lub w innych rozporządzeniach krajowych.

UWAGA 2 Zaleca się, aby w protokóle sprawdzenia okresowego był podany – dla oso-

by wykonującej sprawdzenie okresowe – przedział czasu do następnego sprawdzenia okreso-
wego.

UWAGA 3 Przedział ten może wynosić na przykład parę lat (np. 4 lata), z wyjątkiem

podanych niżej przypadków, w których może wystąpić większe ryzyko i mogą być wymagane
krótsze okresy:

- miejsca pracy lub pomieszczenia, w których występuje ryzyko porażenia elektrycznego,

pożaru lub wybuchu spowodowanego degradacją,

- miejsca pracy lub pomieszczenia, w których znajdują się instalacje zarówno niskiego jak

i wysokiego napięcia,

- obiekty komunalne,
- tereny budowy,
- instalacje bezpieczeństwa (np. oświetlenia awaryjnego).

Dla budownictwa mieszkaniowego można stosować dłuższe okresy (np. 10 lat). Gdy

użytkownicy lokali mieszkalnych zmieniają się, sprawdzanie instalacji elektrycznej jest bar-
dzo zalecane.

30

Wyniki i zalecenia z poprzednich protokołów, gdy są dostępne, powinny być wzięte pod

uwagę.

UWAGA 4. Jeżeli poprzednie protokoły nie są dostępne, konieczne jest dodatkowe ba-

danie.

W przypadku instalacji, które są objęte systemem skutecznego zarządzania, zapewniają-

cym profilaktyczną konserwację podczas normalnego użytkowania, sprawdzenia okresowe
mogą być zastąpione odpowiednim systemem stałej kontroli i konserwacji instalacji oraz jej
elementów składowych przez osoby wykwalifikowane. Należy zachować odpowiednie zapi-
sy.

Protokołowanie sprawdzania okresowego (62.3)

Po zakończeniu sprawdzania okresowego istniejącej instalacji należy sporządzić proto-

kół sprawdzenia okresowego. Taka dokumentacja powinna zawierać szczegóły dotyczące
sprawdzanych części instalacji i ograniczeń w sprawdzaniu objętym protokółem, a także opis
oględzin, łącznie z usterkami wymienionymi w 62.1.5, oraz wynik prób. Protokół sprawdze-
nia okresowego może zawierać zalecenia dotyczące napraw lub ulepszeń, takich jak moderni-
zacja instalacji w celu doprowadzenia do zgodności z aktualnymi normami, jeżeli może to
być właściwe.

Osoba odpowiedzialna za sprawdzenie lub osoba upoważniona do działania w jej imie-

niu, powinna przekazać protokół sprawdzenia okresowego osobie zlecającej sprawdzenie.

Zapisy wyników prób powinny obejmować wyniki odpowiednich prób wyszczgól-

nionych w Rozdziale 62.

Protokół powinien być opracowany i podpisany lub w inny sposób poświadczony przez

kompetentną osobę lub osoby.

7.5. Zał

ączniki

Załączniki normy PN-HD 60364-6 [7] są obszerne (zajmują prawie 3 razy więcej stron

niż właściwy tekst zawierający wymagania stawiane sprawdzeniom) i dlatego nie sposób je
przedstawić w tym referacie. Niektóre informacje zawarte w załącznikach przytoczono przy
cytowaniu i omawianiu postanowień dotyczących sprawdzeń odbiorczych. Zupełnie nowe
informacje dotyczące opisu instalacji przeznaczonej do sprawdzenia, formularza oględzin
instalacji i protokołu sprawdzeń są zawarte w załącznikach: F, G i H. Niestety przedstawione
w tych załącznikach tablice mogą wzbudzać zastrzeżenia i wymagają skomplikowanej i dłu-
giej analizy. Dla zilustrowania zakresu wymaganych przez normę zestawień tabelarycznych i
problemów jakie mogą te zestawienia stwarzać poniżej przedstawiono tablice z załączników F
i G oraz opis tablicy z załącznika H.

W załączniku informacyjnym F zamieszczono 5 tablic nienumerowanych, które mają

służyć opisowi instalacji badanej. Stwierdzono przy tym, że zalecane zapisy informacji są
szczególnie przydatne do instalacji domowych.

Tablice te autor niniejszego opracowania ponumerował i zatytułował następująco:

Tablica F1. Opis ogólny badań
Tablica F2. Charakterystyki zasilania i systemy uziemień
Tablica F3. Opis uziemienia odbiorcy
Tablica F4. Przewody uziemiające i wyrównawcze
Tablica F5. Urządzenia na zasilaniu instalacji

W tablicach tych większość informacji zaznacza się krzyżykami w kwadratowych po-

lach

31

Tablica F1. Opis ogólny badań

Tablica F2. Charakterystyki zasilania i systemy uziemień

Tablica F3. Opis uziemienia odbiorcy

32

Tablica F4. Przewody uziemiające i wyrównawcze

Przewody uziemiające i wyrównawcze główne

Przewody wyrównawcze dodatkowe

(1) csa: przekrój przewodu

Przewód uziemiający:
materiał……………….. csa (1) ……mm2 sprawdzane połaczenie
Przewody wyrównawcze główne:
materiał……………….. csa (1) ……mm2 sprawdzane połaczenie

Do instalacji zasil. wodnej i/lub gazowej

Do innych elementów……….

Łazienki/prysznice:
materiał……………….. csa (1) ……mm2 sprawdzane połaczenie
Baseny pływackie:
materiał……………….. csa (1) ……mm2 sprawdzane połaczenie
Inne ;
materiał……………….. csa (1) ……mm2 sprawdzane połaczenie
(proszę określić)

Tablica F5. Urządznia na zasilaniu instalacji

Urządzenia izolacyjne i ochronne przy złączu instalacji

Licznik
główny

Bezpiecznik

lub wyłącznik

RCD

V
A

Wartości znamionowe

Typ

Liczba biegunów

In A
Icn,Icu,Ics kA

In A
I n mA

N5)

Icn - prąd znamionowy wyłączalny zwarciowy, Icu - prąd znamionowy
wyłączalny zwarciowy graniczny, Ics - prąd znamionowy wyłaczalny
zwarciowy eksploatacyjny (wg PN-EN 60947-1)

W załączniku informacyjnym G zamieszczono 3 tablice numerowan A, B i C, które ma-

ją służyć opisowi oględzin instalacji badanej. Są to :

Tablica A. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa)
Tablica B. Wyposażenie
Tablica C. Identyfikacja

Tablica A. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa)

Wyszczególnienie

Zgodność

Komentarze

I

II

III

Izolacja części czynnych

Przegrody

Obudowy

1)

1) Wpisać C, jeżeli jest zgodne z odpowiednią normą instalacyjną,
NC, jeżeli jesy niezgodne

33

Tablica B. Wyposażenie

Tablica C. Identyfikacja

W załączniku informacyjnym H zatytułowanym Protokół sprawdzań (badań), zamiesz-

czono 1 tablicę oznaczoną H.1 i zatytułowaną Przykład formularza do opisu szczegółowego
obwodów oraz pomiarów i prób.

Zanim zostanie przedstawiona tablica H.1 poniżej podano, oznaczone w tablicy H.1

numerami w nawiasach, uwagi i wyjaśnienia znajdujących się w omawianej tablicy niezna-
nych skrótów oraz Kodu Funkcji.

Uwagi:
(1)

- według ankiety (producent, tabliczki znamionowe lub dokument techniczny),

(2)

- na podstawie pomiaru lub obliczenia,

(3)

- wpisać C jeżeli zgodne lub NC, jeżeli niezgodne,

(4)

- należy przeprowadzić, jeżeli to właściwe, pełną próbę wraz z pomiarem napięcia

dotykowego i czasu wyłączenia przy prądzie znamionowym,

(5)

- wpisać właściwy Kod Funkcji (patrz wyjaśnienie Kodu Funkcji),

(6)

- wypełnić jeżeli tablicowa nie jest przyłączona bezpośrednio do złącza instalacji,

(7)

- działanie przycisku testującego,

34

(8)

- wymagane tylko, jeżeli zainstalowano połączenia wyrównawcze dodatkowe zgod-

nie z rozdziałem 413.1.3.6,

(9)

- wpisać przyłączone obciążenie, jeżeli łatwo ustalić.

Skróty:
L - linia (przewód liniowy),
TT

t

- czas wyłaczania, z próby, jeśli wymagany,

Z

S

- impedancja pętli zwarciowej,

CSA - przekrój,
I

cp

- spodziewany prąd zwarciowy szyn głównych rozdzielnicy tablicowej, wartość

r.m.s. (wartość skuteczna),

I

p

- zmierzony prąd zwarciowy na końcu linii zasilającej: dla każdego gniazda wtycz-

kowegon należy wykonać osobny pomiar i zanotować tylko najgorszy przypa-
dek,

I

cw

-

prąd zwarciowy wytrzymywany wyposażenia.

Kod Funkcji (dotyczy kolumny 4):
C - gotowanie,
S/O – gniazda wtyczkowe,
UFH – ogrzewanie podłogowe,
H – ogrzewanie,
W/H – podgrzewanie wody,
S/H – grzejniki akumulacyjne,
LI – oświetlenie,
HP – pompa grzewcza.

35

Dokumenty przywołane

1.

N SEP-E-001:2003. Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciw-
porażeniowa

2.

N SEP-E-004:2004. Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowaniw
i budowa.

3. PN-EN 61140:2005. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Wspólne aspek-

ty instalacji i urządzeń.

4. PN-HD 60364-4-41:2009. Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 4-41:

Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa.

5. PN-HD 60364-5-51:2009. Instalacje elektryczne niskiego napięcia-Część 5.51: Dobór i

montaż wyposażenia elektrycznego- Postanowienia ogólne (oryg.)

6. PN-HD 60364-5-54:2010. Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 5-54: Dobór

i montaż wyposażenia elektrycznego – Uziemienia, przewody ochronne i przewody po-
łączeń ochronnych.

7. PN-HD 60364-6: 2008. Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 6: Sprawdzanie.
8. PN-IEC 60364-4-41:2000. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona

dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa.

9.PN-IEC 60364-5-51:2000. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i mon-

taż wyposażenia elektrycznego. Wymagania ogólne

10.

PN-IEC 60364-5-54:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i
montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne.

11.

PN-IEC 60364-6-61: 2000. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Sprawdza-
nie. Sprawdzanie odbiorcze.

12.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków tech-
nicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. Nr 75 z 2002 r.,
poz. 690. wraz z późniejszymi zmianami

13.

Ustawa z dnia 07.07.1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity). Załącznik do obwiesz-
czenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17.08.2006 r. w sprawie ogło-
szenia jednolitego tekstu – Prawo budowlane.( Dz. U., nr 156 z 2006 r., poz. 1118 z
późniejszymi zmianami).