Pasja i zauroczenie. Oficjalna strona Jacka Ptaka.
Tatry na starej fotografii.
LICZNIK ODWIEDZIN
kt
strona główna
kontakt
Podróż w Tatry w XIX wieku
W epoce odkrywania Tatr.
Turysta w Tatrach w XIX
wieku
Dawno temu w Zakopanem
Krupówek dawnych czar
Spacer po starych
Kuźnicach
"Szkoła Życia" w Kuźnicach.
Szkoła Domowej Pracy
Kobiet
"Szkoła Snycerska" - Szkoła
Przemysłu Drzewnego
W Tatrach lat minionych
Z historii ratownictwa w
Tatrach
Zakopane w okresie II wojny
światowej 1939 - 1945
Z kart historii kolejki linowej
na Kasprowy Wierch
Kasprowy i jego ludzie
Józef Stolarczyk. Pierwszy
zakopiański proboszcz i
pionier taternictwa
Władysław hrabia Zamoyski i
jego zasługi dla Zakopanego
Tytus Chałubiński - "Król
Tatr".
Walery Eljasz - Radzikowski
w epoce odkrywania Tatr
Pierwsze przewodniki
Walerego Eljasza
Oni kochali góry
Ludzie, kultura, zwyczaje
Wierzenia i obrzędy. Magia
świętojańskiej nocy
Wierzenia i obrzędy. Noc
czarownic
Wierzenia i obrzędy. Magia
ludzkiego domostwa
Wspomnienie o Bartku
Pasterstwo w Tatrach
Oscypek - Król serów
Życie codzienne na hali
Na czym pasterze grywali
Z historii łowiectwa w
Dawne Tatry w kolorze
Zakopiański styl
Adam Asnyk i jego
Kazimierz Przerwa-
Mieczysław Karłowicz.
Stefana Żeromskiego
Schroniska Tatr Polskich
strona główna
Na czym pasterze grywali
.
Dzisiaj już niewielu pamięta czasy, gdy na halach tatrzańskich pasły się owce. Dawniejsze czasy , kiedy
rozbrzmiewały tutaj instrumenty pasterskie możemy sobie tylko wyobrazić. Ich ślady spotkać możemy w
literaturze, w muzeach czy pracach naukowych. Muzyka góralska kojarzy się przede wszystkim ze skrzypcami i
basem podhalańskim. To klasyczny skład kapeli góralskiej, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Tak
muzykowały najsłynniejsze góralskie kapele, między innymi kapela Bartka Obrochty, która nieodłącznie
towarzyszyła doktorowi Tytusowi Chałubińskiemu na jego gromadnych kilkudniowych wyprawach w Tatry.
Początkiem XIX wieku i wcześniej świat górskich dźwięków wyglądał zupełnie inaczej. Obok śpiewu ptaków,
szumu potoków, czasem nawałnic i wiatru halnego najważniejszym instrumentem był ludzki głos.
Urozmaiceniem była gra na słomce, listku czy zrobionym na poczekaniu gwizdku. Najbardziej wrażliwi na piękno
dźwięku budowali prymitywne instrumenty, które potem zyskiwały ważne funkcje.
Używano do ich wytwarzanie wolich rogów. Z czasem zastępowano wole rogi rogami drewnianymi, wygiętymi
naturalnie. Były one przepoławiane, wyżłobione i ponownie spojone klejem kostnym i owinięte korą brzozowa.
Duże znaczenie miała
trombita
. Baca graniem na tym sygnałowym instrumencie przekazywał informacje
pasącym na hali juhasom, ostrzegał przed zbliżającym się niebezpieczeństwem, załamaniem pogody, a także
ogłaszał przy użyciu
trombity
porę modlitwy.
Ulubionym instrumentami baców i juhasów były
piszczałki i fujary. Fujary
mogły być bezotworowe,
posiadające naturalny ciąg dźwięków tworzących tak zwana skalę górską. Występowały też na podhalu
piszczałki
sześciootworowe, na których można było wykonać prawie wszystkie tradycyjne nuty. Bardziej
oryginalna była
dwojnica
– piszczałka podwójna, wydrążona w jednym kawałku drewna, z jednym kanałem o
sześciu otworach, z drugim bez otworów bocznych, brzmiąca bardzo lirycznie i tęskno.
Do wykonywania muzyki tanecznej bardziej nadawały się
złóbcoki – gęśliki
żłobione w jednym kawałku
drewna o wrzecionowatym kształcie, będące archaiczna formą skrzypiec. Złóbcokom, zwłaszcza przy graniu do
tańca wtórowały małe
basy
o ósemkowym kształcie i trzech strunach z baranich jelit.
Koza podhalańska
to oryginalne dudy. Instrument o bardzo dawnym rodowodzie, w czasach staropolskich
używano ich w kręgach dworskich, kościelnych i wojskowych. W XIX wieku zasięg muzyki dudziarskiej
ograniczył się do stanu chłopskiego. Po drugiej wojnie światowej instrumenty pasterskie zamilkły prawie
całkowicie, na szczęście kolejne pokolenia górali podjęły próbę rekonstrukcji dawnych instrumentów.
Nieprzemijające zainteresowanie Tatrami i kultura podhalańską oraz rozwój ruchu regionalnego sprawiły, że
instrumenty pasterskie, tracąc swoje pierwotne funkcje, nie zaginęły zupełnie, stanowią część naszego
dziedzictwa kulturowego.
Jacek Ptak
dwojnice
basy
trombita
fujara
róg
trombity
Page 1 of 3
Tatry na starej fotografii. Oficjalna strona Jacka Ptaka. Instrumenty pasterskie.
2016-11-17
http://jacekptak.nazwa.pl/na%20czym%20pasterze%20grywali.html
