Stanisław WALUSIAK
Wiktor PIETRZYK
Andrzej SUMOREK
OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO
POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH W WYBRANEJ
STACJI DIAGNOSTYCZNEJ
The diagnostic evaluation of technical status of automotive vehicles in selected
service station
Wstęp
W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych
poruszających się po drogach. To zjawisko spowodowało zwiększenie zagro\
e-
nia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na środo-
wisko naturalne.
W Polsce takie wskaz
niki jak liczba ofiar śmiertelnych na milion mieszkań-
ców oraz liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków są bardzo wysokie. Za
najczęstsze przyczyny wypadków uwa\
a się: nadmierną prędkość, nieprzestrze-
ganie pierwszeństwa przejazdu, nieprawidłowe wykonywanie manewrów
w ruchu drogowym oraz niesprawność techniczną pojazdów.
Według danych statystycznych Biura Ruchu Drogowego Komendy Głów-
nej Policji w 1998 r. przyczyną wypadków był m.in. zły stan techniczny ukła-
dów: hamulcowego (26,2%), zawieszenia (21,4%), kierowniczego (19,0%).
Dlatego konieczne jest ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów, zarów-
no podczas okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej
prowadzonej przez policjÄ™. W badaniach nale\
y tak\
e uwzględnić kontrolę
sprawności silników, gdy\
powodują one wzrost toksyczności spalin oraz hałas.
Zbli\
ający się termin integracji Polski z Unią Europejską nakłada na nasz
kraj obowiązek dostosowania przepisów do wymagań Unii. Pociąga to za sobą
równie\
konieczność wyposa\
enia stacji diagnostycznych w sprzęt odpowiada-
jący wymogom tych przepisów.
W pracy przedstawiono wyniki oceny stanu technicznego 60 samochodów
osobowych ró\
nych marek, ró\
nych roczników i o ró\
nych przebiegach uzyska-
Dr in\
. Stanisław Walusiak, prof. dr hab. in\
. Wiktor Pietrzyk, dr in\
. Andrzej Sumo-
rek, Katedra Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lubelskiej.
220 STANISA
AW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK
ne w autoryzowanej stacji diagnostycznej w powiatowym mieście we wschod-
niej Polsce. Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz
analizę składu spalin.
Wybrana stacja diagnostyczna jest wyposa\
ona w nowoczesny sprzęt, za-
pewniający wykonywanie badań według standardów obowiązujących w Polsce.
Sprzęt ten ma atesty Instytutu Transportu Samochodowego, zgodnie z ustawą
z dn. 3.04.1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. nr 55 z 1993 r., poz. 250).
Badanie amortyzatorów
Badanie przeprowadzono na stanowisku GARGENT ST 2000P. Wyniki
badań skuteczności tłumienia amortyzatorów dla 30 samochodów przedstawiono
na rys. 1, 2 i 3.
Przyjęto następujące kryteria oceny sprawności amortyzatorów dla stanowi-
ska GARGENT:
- 46-99% = dobre;
- 26-45% = słabe, odpowiadające;
- 0-25% = nieodpowiednie;
- niebezpieczna ró\
nica >15%.
Ogólne wyniki badania amortyzatorów przedstawiono na rys. 3.
Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako  dobre wynosi 48, co
stanowi 80% badanych samochodów. Amortyzatory oceniane jako  słabe, od-
powiadające , miało 12 samochodów, co stanowi 20%. Amortyzatorów  nieod-
powiednich nie stwierdzono.
Rys. 1. Wyniki badań amortyzatorów przednich
OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH& 221
Rys. 2. Wyniki badania amortyzatorów tylnych
Rys. 3. Skuteczność amortyzatorów wg kryterium standardowego GARGENT
Niebezpieczna ró\
nica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi powo-
duje trudności z utrzymaniem \
ądanego kierunku jazdy. Na 60 pojazdów w 14
stwierdzono ró\
nicę skuteczności tłumienia większą ni\
15%, co stanowi 23,3%
badanych samochodów.
Kryteria oceny amortyzatorów ustalone przez Europejskie Stowarzyszenie
Producentów Amortyzatorów (EUSAMA) są następujące:
- 0-20% = niedostateczna skuteczność tłumienia,
- 21-40%, = średnia,
- 41-60%, = dobra,
- powy\
ej 60%, = bardzo dobra.
Ró\
nica między wartościami wskaz
nika EUSAMA dla strony lewej i pra-
wej jednej osi nie powinna być większa ni\
20%. Wyniki badań amortyzatorów
według tych kryteriów przedstawia rys. 4.
222 STANISA
AW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK
Rys. 4. Skuteczność amortyzatorów wg EUSAMA
Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako  bardzo dobre wyno-
si 12, co stanowi 20%,  dobre  40, co stanowi 66,7%,  średnie  8, co stano-
wi 13,3% badanych pojazdów. Liczba pojazdów, w których niebezpieczna ró\
-
nica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi jest większa ni\
20%, wynosi
10 co stanowi 16,7% badanych samochodów.
Badanie hamulców
Warunkiem koniecznym uznania hamulca roboczego za zdatny jest jedno-
czesne spełnienie wymagań dotyczących skuteczności oraz równomierności
działania hamulców. Od 1 lipca 1999 roku w Polsce dla samochodów osobo-
wych obowiÄ…zuje wskaz
nik skuteczności hamowania o wartości 50% dla hamul-
ca roboczego i 25% dla hamulca awaryjnego (postojowego). Wskaz
nik ten uzy-
skuje siÄ™ z zale\
ności:
Ph sum
z = Å"100 [%] (1)
G
gdzie:
Ph sum  sumaryczna siła hamowania pojazdu [N],
G  ciÄ™\
ar pojazdu w stanie całkowitego dopuszczalnego obcią\
enia [N].
OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH& 223
Rys. 5. Wyniki badań hamulca zasadniczego dla osi przedniej
Równomierność działania hamulców tej samej osi uwa\
a siÄ™ za wystarcza-
jÄ…cÄ…, je\
eli ró\
nica w skuteczności nie przekracza 30%. Na rys. 5 oraz 6 przed-
stawiono wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi przedniej
i tylnej, natomiast na rys. 7 wyniki badań dla hamulca pomocniczego. Dla przej-
rzystości przedstawiono wyniki dla 30 samochodów.
Rys. 6. Wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi tylnej
Na podstawie wzoru (1) oraz w oparciu o dane techniczne poszczególnych
modeli samochodów zostały opracowane tabele, według których mo\
na ocenić
skuteczność działania hamulców na podstawie sumarycznej siły hamowania [1].
W oparciu o te kryteria i wyniki pomiarów siły hamowania, skuteczne
działanie hamulca roboczego stwierdzono w 16 samochodach, co stanowiło
zaledwie 26,7% badanych pojazdów, a hamulca awaryjnego tylko w 4 samo-
chodach, co stanowi 6,7% ogółu badanych pojazdów. Wyniki te zestawiono
na rys. 8.
224 STANISA
AW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK
Rys. 7. Wyniki badań hamulca pomocniczego
Rys. 8. Skuteczność działania hamulców roboczych i awaryjnych
Ró\
nica w skuteczności działania hamulców tej samej osi większa ni\
30%
wystąpiła w 14 pojazdach, co stanowi 23,3%.
W krajach Unii Europejskiej obowiÄ…zujÄ… takie same kryteria oceny sku-
teczności hamulców jak w Polsce.
ANALIZA SPALIN
Według obowiązujących w Polsce przepisów dopuszczalne stę\
enie tlenku
węgla CO w spalinach pojazdu z zapłonem iskrowym zale\
y od daty jego pierw-
szej rejestracji. W pojazdach rejestrowanych po raz pierwszy po 1.07.1995 r.
zmniejszono dopuszczalne wartości CO w spalinach, rozszerzając jednocześnie
zakres badanych składników spalin. W niniejszej pracy przedstawiono tylko
wyniki zawartości tlenku węgla CO, jako związku najbardziej szkodliwego
OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH& 225
(rys. 9). Na rys. 10 przedstawiono zestawienie liczby pojazdów przekraczają-
cych dopuszczalne normy emisji tlenku węgla.
Rys. 9. Wyniki badań zawartości CO w spalinach przy biegu jałowym oraz prędkości 2000 obr/min
Rys. 10. Liczba pojazdów przekraczających dopuszczalne normy emisji szkodliwych składników spalin
Jak wynika z badań, łączna liczba samochodów, które nie spełniają kryte-
riów emisji zanieczyszczeń wynosi 12, co stanowi 40%, w tym pojazdy wypro-
dukowane przed 1.10.1986 r. stanowią 0%, wyprodukowane pomiędzy
1.10.1986 r. a 1.05.1995 r.  4, co stanowi 6,7%, wyprodukowane po
1.05.1995 r.  20, co stanowi 33,3% badanych pojazdów.
Według kryteriów obowiązujących w Unii Europejskiej liczba pojazdów,
w których emisja CO przekracza obowiązujące normy wyniosła 14, co stanowi
23,3% badanych pojazdów.
WNIOSKI I UWAGI
1. Z przedstawionych wyników widać wyraz
nie, \
e w badanych pojazdach
skuteczne hamulce robocze miało tylko około 30% samochodów, a hamulec
226 STANISA
AW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK
awaryjny mniej ni\
10% badanych samochodów. Na takie wyniki ma wpływ
zbyt mała świadomość kierowców o konieczności dbania o stan techniczny po-
jazdu, bowiem badane samochody były kilkuletnie, a mniej ni\
20% miało wię-
cej ni\
10 lat.
2. Badania amortyzatorów wykazały, \
e w \
adnym samochodzie nie było
nieodpowiedniego tłumienia.
Piśmiennictwo
1. Trzecia K: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiA
, Warszawa 2000.
2. Hojda A.: Nowe tendencje w diagnostyce pojazdów samochodowych. Politechnika Lubelska.
Praca dyplomowa. Lublin 2002
3. Bocheński C. (red.): Badania kontrolne samochodów. WKiA
, Warszawa 2000.
Streszczenie
W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych poruszających się po drogach.
To spowodowało zwiększenie zagro\
enia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na
środowisko naturalne. Ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów jest konieczne zarówno podczas
okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej prowadzonej przez policję.
Celem pracy jest przedstawienie wyników oceny stanu technicznego samochodów osobowych ró\
nych
marek, ró\
nych roczników i o ró\
nych przebiegach odwiedzajÄ…cych autoryzowanÄ… stacjÄ™ diagnostycznÄ….
Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz analizę składu spalin.
Summary
During last years the number of cars been in use has considerably increased. That increases traffic haz-
ards and toxic influence of motorization on the natural environment. Therefore, frequent controls of technical
status of the cars are necessary, both during periodical technical examinations and police controls.
The study aim was to present the results of the evaluation of technical status automobiles, visiting the
authorized service station. The cars differed in respect to mark, yearbook and mileage.
The state of braking system, shock absorbers and the composition of exhaust gas were analyzed.
Recenzent: Prof. dr hab. in\
. Wiesław Piekarski