Marianna Kosyl
Nauczyciel
Centrum Kształcenia Praktycznego
w Siedlcach
Dzieci przewlekle chore w szkole
- cukrzyca
Cukrzyca jest stanem chorobowym powstającym w następstwie niedoboru lub zupełnego braku
insuliny w organizmie ludzkim.
Cukrzyca (diabetes mellitus)- moczówka cukrowa- określa najłatwiej dostrzegalny objaw choroby: oddawanie
dużych ilości moczu zawierających cukier.
Rodzaje cukrzycy:
" Insulinozależna- wymagająca bezwzględnego leczenia insuliną, występuje u dzieci i ludzi młodych,
tzw.; cukrzyca młodzieńcza;
" Insulinoniezależna- ujawnia zwykle u ludzi starszych i w średnim wieku, chorzy są często otyli, do
uzyskania poprawy wystarcza często dieta i odchudzanie.
c
.
i
n
s
u
l
i
n
o
z
a
l
e
ż
n
a
-
m
Å‚
o
d
z
i
e
Å„
c
z
a
c
.
i
n
s
u
l
i
n
o
n
i
e
z
a
l
e
ż
n
a
-
d
o
r
o
s
Å‚
y
c
h
c
h
o
r
u
j
Ä…
g
Å‚
ó
w
n
i
e
dzieci i młodzież dorośli
P
o
c
z
Ä…
t
e
k
c
h
o
r
o
b
y
raczej nagły (dni, tygodnie) często niedostrzegalny, powolny
O
b
j
a
w
y
narastające pragnienie, oddawanie może nie być żadnych uchwytnych
dużych objętości moczu objawów
s
t
a
n
o
d
ż
y
w
i
e
n
i
a
p
r
z
e
d
zwykle upośledzony a nawet często nadmierna otyłość
r
o
z
p
o
c
z
Ä™
c
i
e
m
l
e
c
z
e
n
i
a
wyniszczenie
l
e
c
z
e
n
i
e
i
n
s
u
l
i
n
Ä…
konieczne często wystarcza dieta i
odchudzanie
l
e
k
i
d
o
u
s
t
n
e
nieskuteczne skuteczne
z
a
g
r
o
ż
e
n
i
e
k
w
a
s
i
c
Ä…
k
e
t
o
n
o
w
Ä…
Tak raczej wyjÄ…tkowo
k
o
n
t
r
o
l
a
(
l
e
c
z
e
n
i
e
)
c
u
k
r
z
y
c
y
trudna, cukrzyca czasem bardzo cukrzyca stabilna, Å‚atwa do
chwiejna (niestabilna), konieczne wyrównania
zmiany dawkowania insuliny
Mechanizm choroby:
Wszystkie komórki łączy wspólna zależność od z
ródła energii, którym jest zachodząca
wewnątrzkomórkowo przemiana glukozy.
Przerwy w podaży glukozy i niedostateczne wytwarzanie energii uniemożliwiają prawidłową pracę komórek.
Zasadniczym z
ródłem glukozy jest pokarm.
Węglowodany aby mogły być wchłonięte w przewodzie pokarmowym, muszą być rozłożone na cukry proste
(glukoza, fruktoza, galaktoza).
W tej postaci wchłaniane są z jelit do krwi i tam podlegają dalszym przemianom, na które zasadniczy wpływ
wywierajÄ… hormony: insulina i glukagon.
Wydzielane są one przez komórki wysp trzustkowych.
Znane są 4 rodzaje hormonów białkowych wydzielanych przez komórki tych wysp:
" Komórki A wydzielają glukagon,
" Komórki B produkują insulinę, stanowią zdecydowaną większość,
" Komórki D wydzielają hormon somatostatynę, jest ich ok. 10% wszystkich komórek, ma hamujący
wpływ na komórki A i B,
" Komórki PP syntetyzują peptyd trzustkowy, występują pojedynczo.
1
Insulina
Sygnałem do wydzielania insuliny jest zwiększona zawartość glukozy we krwi (po jedzeniu). Insulina umożliwia
przechodzenie glukozy z krwi do tkanek i komórek, które zależnie od potrzeby mogą zużywać glukozę
do wytwarzania energii lub odkładają ją jako substancje zapasowe w wątrobie (glikogen).
Insulina wpływa również na przemianę aminokwasów, tworząc z nich białka niezbędne do budowy komórek-
organizm może więc rosnąc i rozwijać się.
Zwiększa też zapasy w tkance tłuszczowej.
W miarę zmniejszania się stężenia glukozy we krwi, wydzielanie insuliny zmniejsza się (możliwość wystąpienia
niedocukrzenia), i zaczynają działać komórki A wydzielające glukagon.
Glukagon
Glukagon dociera z krwią do wątroby i powoduje uwalnianie glukozy z zapasów glikogenu, lub dodatkowo
uwalnia kwasy tłuszczowe z tkanki tłuszczowej, z której komórki wątrobowe produkują glukozę- jest to proces
glukonogenezy.
U dzieci z cukrzycą wydzielanie insuliny jest znikome lub ustaje zupełnie na skutek zniszczenia komórek B.
Zaburzenia:
Øð tkanki nie otrzymujÄ… glukozy,
Øð nie gromadzÄ… siÄ™ zapasy glikogenu,
Øð zahamowana jest synteza biaÅ‚ka w organizmie,
Øð aminokwasy zużywane sÄ… do wytwarzania glukozy (glukonogeneza),
Øð nastÄ™puje zwiÄ™kszone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia),
Øð głównym z
ródłem energii jest spalanie tłuszczów,
Øð spalanie tÅ‚uszczów bez użytkowania glukozy jest niezupeÅ‚ne i prowadzi do powstania kwaÅ›nych
substancji ketonowych,
Øð organizm gÅ‚oduje,
Øð organizm ulega zakwaszeniu
Zaś glukoza potrzebna tkankom, gromadzi się w nadmiarze we krwi i musi być wydalana z moczem.
Stężenie glukozy we krwi w zdrowym organizmie wynosi:
70- 150 mg%
Przyczyny cukrzycy u dzieci:
" Genetycznie uwarunkowana podatność na zachorowanie
" Infekcje wirusowe i nieprawidłowy system obronny, który doprowadza do zniszczenia własnych
komórek B.
Objawy cukrzycy u dzieci:
" zwieszone pragnienie
" częste oddawanie moczu,
" narastające osłabienie,
" głód,
" chudniecie
" pojawienie się niegojących zajadów, stanów zapalnych napletka i sromu,
" spadek  energii życiowej
Okres ujawniania się choroby trwa zwykle 2-3 tygodnie. U niemowląt i małych dzieci cukrzyca rozwija się
gwałtownie i w ciągu kilku godzin może doprowadzić do kwasicy ketonowej i śpiączki.
Powikłania cukrzycy:
Śpiączka ketonowa (cukrzycowa) jest stanem nieprzytomności spowodowanym kwasica ketonową, która
rozwija się wskutek braku lub znacznego niedoboru insuliny np. w wyniku błędów w leczeniu.
2
Kwasica ketonowa nie występuje nagle. Poprzedzają ją objawy:
- duże pragnienie,
- wielomocz ze znacznym cukromoczem,
- ketonuria,
WyglÄ…d dziecka w stanie kwasicy:
- czerwona, pałająca twarz,
- skóra, wargi, błona śluzowa jamy ustnej i język są suche,
- przyspieszony i pogłębiony oddech,
- z ust wyczuwalny słodkawoowocowy zapach acetonu,
Narastanie stanu kwasicy:
- zaostrzone rysy twarzy,
- trudne nawiÄ…zanie kontaktu z dzieckiem.
Ratunkiem dla dziecka jest podanie w porę insuliny. W przeciwnym razie dziecko zapada w śpiączkę, która
może skończyć się śmiercią.
Hiperglikemia jest jednym z powikłań w kwasicy ketonowej. Polega ona na gromadzeniu dużych ilości glukozy
we krwi, co powoduje:
- olbrzymie objętości moczu,
- wymioty i odwodnienie organizmu,
- spadek stężenia potasu i fluoru (niezbędne do funkcjonowania komórek),
- zapaść krążeniową,
- ciężką kwasicę prowadzącą do śmierci.
Hipoglikemia- niedocukrzenie
To zbyt niski poziom glukozy we krwi spowodowany nadmiarem insuliny, która powoduje szybką  ucieczkę
glukozy z krwi do tkanek.
Objawy:
- zimne poty,
- drżenie rąk,
- uczucie słabości,
- gorsz, podwójne widzenie,
- bóle głowy,
- głód,
- napady złego humoru,
- bladość,
- szerokie z
renice,
Gwałtowna reakcja organizmu na niedobór cukru we krwi służy ochronie mózgu przed niedożywieniem.
Spadek poziomu glukozy we krwi poniżej 49mg% może doprowadzić do:
- drgawek,
- utraty przytomności.
Przyczyny:
- wstrzyknięcie za dużej dawki insuliny,
- niedostateczny dowóz pożywienia,
- biegunka i wymioty,
- duża aktywność fizyczna,
Leczenie:
- podanie dziecku cukru w kostkach lub słodyczy.
3
Powikłania naczyniowe:
Są to zmiany w ścianie najdrobniejszych naczyń krwionośnych.
" Retinopatia cukrzycowa- zmiany w naczyniach siatkówki oka,
" Nefropatia cukrzycowa- powoduje upośledzenie czynności kłębuszków nerkowych,
oraz
" Zaćma  zmętnienie soczewek oka (katarakta).
Powikłania naczyniowe są następstwem zaburzeń przemiany ustrojowej wywołanej przez niedobór insuliny.
Rozwój dziecka chorego na cukrzycę:
Jeżeli kontrola cukrzycy jest dobra dziecko powinno rozwijać się prawidłowo.
W przeciwnym razie mogą wystąpić zaburzenia:
üð Zwolnione tempo wzrostu w pierwszym okresie,
üð Niższy wzrost,
üð Póz
niejsze dojrzewanie płciowe,
Zmiany te mogą się pogłębiać przy długotrwałych okresach niedostatecznego leczenia.
Główne zasady leczenia cukrzycy u dzieci:
" Odpowiednie dostosowanie dawek insuliny,
" 3- krotne w ciągu dnia badanie moczu na zawartość cukru o acetonu,
" przestrzeganie diety,
" prowadzenie samokontroli,
" noszenie przy sobie cukru,
" przestrzeganie higieny osobistej.
Dziecko w szkole - rola wychowawców:
Należy:
üð zapewnić dziecku bezpieczeÅ„stwo,
üð odżywiać je zgodnie z potrzebami,
üð dziecko powinno uczestniczyć we wszystkich zajÄ™ciach tj.; gry zabawy, nauka.
Zalecenia:
üð poinformować nauczyciela , że dziecko jest chore na cukrzycÄ™,
üð opiekun powinien znać podstawowe zasady postÄ™powania w razie wystÄ…pienia objawów
cukrzycy,
üð opiekun powinien przestrzegać godzin spożywania posiÅ‚ków,
üð opiekun powinien mieć zapobiegawczo cukier.
Literatura:
Cukrzyca u dzieci; Ludwiczak, Symonides- A
awecka, Olszowska; PZWL 1986
Cukrzyca u dzieci i jej leczenie; Ludwiczak, Symonides-A
awecka; PZWL 1981
Cukrzyca u dzieci; Margolis; PZWL 1973
Zarys pediatrii; Szczepski, Walczak; PZWL 1984
4