POMYSŁY DLA SKAUTOWYCH INSTRUKTORÓW

S K A U T I N G W P R A K T Y C E

tłumaczenie: Marcin Dukaczewski

PRZEDMOWA

Ta publikacja skierowana jest do wszystkich skautów na całym świecie. Jej celem jest przywołanie

podstawowych zasad Skautingu tym wszystkim, których praca nad rozwojem dzieci i młodzieży,

inspirowana jest przez metodę skautową. Niezależnie od tego, gdzie się znajdujecie, ta publikacja jest

przewidziana do bezpośredniego użycia w Waszych codziennych zajęciach ze skautami. Ma

przypomnieć w prostych słowach podstawowe zasady, które są Wam potrzebne w codziennej

praktyce skautowej. We wszystkich częściach świata, niezależnie od kultury, skauting musi mieć

pewne elementy wspólne.

Oczywiście, na poziomie narodowym, te elementy muszą być dopasowane do rzeczywistości: do

kultury danego państwa, sytuacji społeczno-ekonomicznej tak, by spełniały wymagania młodych

ludzi. Analogicznie, w oparciu o interpretację tych elementów na poziomie narodowym, młody

instruktor na szczeblu szczepu czy też drużyny, musi dopasować te elementy do cech charakteru

swoich skautów.

By móc dokonać adaptacji wspólnych elementów skautingu, bez których niewątpliwie nie mógłby on

istnieć, trzeba je najpierw gruntownie poznać. Są one przedstawione w tej publikacji.

Użyte przykłady są obrazami nie reprezentatywnymi, ze względu na ogromną różnorodność ruchu

skautowego.

Mamy nadzieję, że skautowi instruktorzy, po przeczytaniu tej publikacji będą praktykować skauting

„jakościowy”, bliski młodym ludziom i otwarty dla zmieniającej się rzeczywistości. Mamy nadzieję, że

nie tylko będziecie odnosić sukcesy, ale i będziecie traktować swoją pracę z przyjemnością.

PORTRET SKAUTOWEGO INSTRUKTORA

Michał ma trzydzieści pięć lat. Jest z zawodu informatykiem. Pracuje w sklepie, gdzie sprzedaje i

obsługuje komputery, oraz zajmuje się ich konserwacją. Jest także drużynowym liczącej dwadzieścia

pięć dziewcząt i chłopców, w wieku od czternastu do siedemnastu lat, drużyny skautowej. Pracuje z

nią z pomocą dwójki, nieco młodszych niż on, przybocznych. Jak wielu innych, stał się „wychowawcą”

dzięki własnym doświadczeniom opartym na wychowywaniu dwójki własnych dzieci, mających teraz

lat osiem i dziesięć. Nie jest on jednak „profesjonalnym wychowawcą”, ale jest kimś kto jest

zainteresowany młodymi ludźmi i ich przyszłością i który postanowił „coś zrobić”.

Kiedyś sam był skautem. Bazując na własnych doświadczeniach stwierdził, że skauting może nauczyć

młodych ludzi „zmagania się” z przeciwnościami losu. Postanowił, więc zostać instruktorem

skautowym. Nie chce powtarzać tego, czego sam doświadczył przeszło dwadzieścia lat temu - tych

samych gier, zabaw, zadań czy biwaków i obozów - ma świadomość, że wiele rzeczy się zmieniło.

Odczuwa on jednak „to coś” specyficznego, gdy przebywa ze skautami.

Kiedy myśli o swoich własnych dzieciach, o tym co one robią i o tym co może się im przytrafić, czuje

się zaangażowany w ich wychowanie, jest za nie przecież bezpośrednio odpowiedzialny. Gdyby coś

poszło nie tak jak trzeba, to on czułby się winny. Dlatego też musi być bardzo ostrożny by ograniczyć

do minimum niezbędne ryzyko. Czuje się także odpowiedzialny za swoich skautów. Jednak nie żywi

on tych samych obaw, które ma w stosunku do swoich dzieci. To prawda, ma on do czynienia z

młodymi ludźmi, ale nie są oni od niego bezpośrednio zależni. Wzajemne stosunki są zupełnie inne,

gdyż dystans pomiędzy nimi jest znacznie większy. Nie oczekuje od nich odniesienia sukcesu w

sytuacjach w których jemu się nie powiodło, ale oczekuje od nich samozrealizowania się.

Każdy wie, że łatwiej jest „obchodzić” się z cudzymi dziećmi niż z własnymi. Instruktorzy skautowi

dobrze o tym wiedzą, a Michał wcale nie jest tu wyjątkiem. Najprawdopodobniej to jego skautowa

wiedza determinuje jego stosunki ze skautami. W kręgach specjalistów takie wzajemne stosunki

nazwane by były „relacjami wychowawczymi”. Dla Michała jest to, po prostu, jego sposób bycia w

stosunku do młodych ludzi. Ten sposób bycia jest w rzeczywistości bardzo złożony, składa się z wielu

elementów. Przy tym jest on niesamowicie spontaniczny, nie ma w nim utartych schematów

postępowania. Każdy pojmuje wychowywanie, rozwój jednostki jako proces tzn. jako pewną

sekwencję wydarzeń dziejących się czasie (w przeciwieństwie do wydarzeń, których efekty są

natychmiastowe). Według opinii specjalistów taki proces, niezależnie od osoby i dziedziny, w której

się rozwija składa się z czterech etapów. Pierwszy etap to świadomość np. „mogę (jestem fizycznie do

tego zdolny) chodzić, biegać czy wspinać się”. Ta świadomość przemienia potencjalne „mogę” w

zdolność, w coś co jest wielce prawdopodobne. Dlatego też „próbuję”, „doświadczam (chodzenia,

biegania czy wspinania)” i wyciągam konsekwencje z tych doświadczeń (to jest łatwe, trudne;

wymaga zaangażowania, treningu; jest ryzykowne). Na podstawie tych wniosków, decyduję się na

rozwój (trenuję, poprawiam swoją zręczność) co staje się częścią moich życiowych doświadczeń, lub

też całkowicie zaprzestaję dalszego rozwoju w określonej dziedzinie. Jest to całkowicie naturalna

droga rozwoju, którą każdy z nas przemierza wiele razy. Jako skautowy instruktor Michał towarzyszy

swym skautom na tejże drodze rozwoju. Być może nie zdaje on sobie z tego sprawy, ale faktycznie

tworzy on warunki dla zaistnienia tych czterech (świadomość, doświadczenie, analiza, doskonalenie)

etapów rozwoju. By pomóc młodym ludziom ma do swej ciągłej dyspozycji Metodę Skautową.

Michał zdaje sobie sprawę, że rozwój młodego człowieka musi być nastawiony na jego niezależność,

na to żeby był zdolny do podejmowania samodzielnych decyzji, w których uwzględnia jednak opinie

innych osób. Wie także, że skauting dostarcza pewną liczbę celów rozwoju osobowości młodego

człowieka, dopasowanych do jego wieku. Jego zadaniem, jako instruktora skautowego jest ukazanie

tych celów młodym ludziom, z którymi się styka, motywowanie ich, a także, w niektórych sytuacjach

dowartościowywanie. Każdy młody człowiek musi dopasować te cele do swoich własnych potrzeb i

swojej własnej sytuacji. To co się liczy to główne założenia. Detale są zmienne w zależności od osoby.

Gdy Michał, zarówno jako skautowy instruktor (lub jako ojciec) zapomni, lub zignoruje te założenia to

wtedy ponosi on porażkę w tym co chciał osiągnąć.

Dla każdego instruktora są wyznaczone pewne zasadnicze kierunki, według których musi on podążać,

pewne cele, które musi osiągnąć. Nie jest jednak powiedziane jak należy do nich dojść. Gdyby

jedynym pytaniem, jakie trzeba by było zadać, było pytanie o rodzaj zabaw jakie trzeba

przeprowadzić by osiągnąć dany cel, to wszystko było by zbyt proste! Konkretna zabawa jest

„pojazdem”, a nie „kierowanym pociskiem” zmierzającym do osiągnięcia celu! Wiele elementów,

dotyczących metod osiągnięcia wyznaczonych celów, znajduje się w Metodzie Skautowej i właśnie

zadaniem Michała jest ich inteligentne wdrożenie w życie.

Sposób bycia Michała, jak i innych instruktorów jest w pełni zależny od wyznaczonych celów. Jeśli

Michał przywiązuje ogromną wagę do dialogu międzyludzkiego i do szanowania innych stron tego

dialogu to nie może on zmuszać swoich skautów do respektowania jego decyzji bez ich

wcześniejszego przedyskutowania. Podejmowane decyzje, propozycje zadań, muszą być zatem

efektem dialogu w jego drużynie skautowej. W innym razie zaistniała by sytuacja w której wszyscy

byli by równi, ale niektórzy byli by „równiejsi”! Instruktor skautowy nie może iść na ustępstwa. Musi

być przekonanym o słuszności tego co głosi, inaczej pokładane w nim zaufanie, przez tych których on

wychowuje, może ulec zachwianiu.

Dzień powszedni grupy młodych ludzi, ich doświadczenia, wzajemne relacje, są innym ważnym

aspektem, który odgrywa ogromną, na równi z celami i „stylem bycia” instruktora, rolę w procesie

wychowawczym. Po co wprowadzać zajęcia z „dialogu międzyludzkiego” i „słuchania innych”, kiedy

tych wartości nie będziemy przestrzegać w naszej grupie? Jedną z cech charakterystycznych

skautingu jest wykorzystywanie codziennych doznań i doświadczeń w procesie wychowawczym.

Dlatego też, gdy Michał ze swoją drużyną wyrusza na rajd lub też biwak, daje swym skautom czas na

rozbicie obozu, przygotowanie posiłku czy też wypoczynek - inaczej mówiąc, daje im czas na wspólne

obcowanie. Niektórzy instruktorzy skautowi eliminują ze swych wyjazdów z drużynami element

wspólnego przyrządzania posiłków, zastępując go wcześniej przyrządzonymi kanapkami, by w ten

sposób pozyskać więcej czasu na inne „zabawy”.

Skauting jest bez wątpienia szkołą życia. Nie powinniśmy także zapominać, że właśnie chodząc

nauczyliśmy się chodzić. Owszem ryzykowaliśmy, ale zawsze mieliśmy wyciągnięte na boki ręce, które

w każdej chwili mogły złagodzić nasz upadek.

To jest tylko pewien wizerunek, ukazujący w jaki sposób Michał postrzega swoją rolę jako

skautowego instruktora. Wie że np. musi wytworzyć „przestrzeń” w której to młody człowiek

uświadomi sobie co może zrobić, w której w warunkach całkowitego bezpieczeństwa będzie mógł się

całkowicie bezgranicznie uczyć. Pamięta o zachowaniu równowagi między rozwojem intelektualnym,

fizycznym, psychicznym, emocjonalnym i duchowym młodego człowieka. Pamięta też o tym, że

codzienne zajęcia muszą przyczyniać się do rozwoju młodego człowieka. Jako instruktor stara się być

konsekwentnym w swym dążeniu do osiągnięcia wyznaczonych przez siebie celów, które przedstawia

swoim skautom!

DOROŚLI POMAGAJĄ MŁODYM

Skauting jest przede wszystkim Ruchem Młodych. Jest miejscem, w którym mogą wyrazić oni swoje

własne myśli, eksperymentować, odkrywać rzeczywistość poprzez realizację zadań. Skauting pozwala

im znaleźć swoje miejsce wśród innych młodych ludzi, obok dorosłych.

Dorośli, zarówno mężczyźni jak i kobiety, którzy chcą słuchać, o oczekiwaniach i potrzebach młodych,

są po to by ich wspierać i pomagać im na ich drodze życia. Są także po to by upewniać się, że zajęcia

w których młodzi biorą udział są odpowiednie dla ich fizycznego, intelektualnego, społecznego i

duchowego rozwoju.

Dorosły nie jest po to, w ruchu skautowym, by zachowywać się jak młody, ani by wydłużać swoją

własną młodość. Jako dorosły w środowisku młodych musi pozostać sobą, by nadal odgrywać swoją

rolę. Musi jednak wiedzieć jak słuchać i rozumieć młodych. Podstawową cechą instruktora jest

rozpoznawanie indywidualnej wartości każdego dziecka, każdego młodego człowieka. Dziecko nie jest

czystą kartą, która można zapisać tak jak to sobie życzy dorosły. Dziecko nie jest także surowym

materiałem, który może być modelowany w dowolny sposób na życzenie dorosłego. Dziecko jest

istotą żyjącą, mającą pewne cechy, które rozwija poprzez swoją egzystencję. Zadaniem dorosłego jest

stymulowanie procesem rozwoju dziecka. Wyznacza on punkty, dzięki którym młody człowiek

znajduje swoją właściwą drogę życia i podejmuje w pełni świadome decyzje. Dorosły tworzy także

przychylne, dla rozwoju dziecka, środowisko. Mówiąc innymi słowami „ roślinka nie będzie rosnąć

gdy będziemy ciągnąć za łodygą”.

Płaszczyzny

Nasze życie rozgrywa się na wielu płaszczyznach. Mamy np. płaszczyznę związaną z naszą pracą, która

wiąże się z szeregiem specyficznych dla siebie cech - atmosfera, ustawienie, ludzie postrzegania

swojej osoby i innych. Nie są to te same cechy, które występują na płaszczyźnie związanej z rodziną.

Zupełnie inne cechy ma natomiast płaszczyzna związana z czasem wolnym.

Definiując Skauting jako płaszczyznę, przeznaczoną dla młodych ludzi, mamy na myśli pewien zespół

cech, które różnią ją od innych płaszczyzn na których młody człowiek się rozwija.

Na „płaszczyźnie skautowej”, każdy ma jakąś rolę do odegrania. Każdy jest odpowiedzialny za swój

wkład w realizację jakiegoś zadania, projektu, za życie grupy. W ten sposób każdy stopniowa rozwija

własną pewność siebie, która pozwoli mu się w przyszłości bronić się przed przeciwnościami losu i

podejmować się realizacji innych zadań. To jest zarazem jedna z podstawowych funkcji „płaszczyzny

skautowej”.

„Płaszczyzna rodzinna” jest dość specyficzna, jako że pełna jest dwuznaczności i „rzeczy

niedopowiedzianych do końca”. Jest też czasem przestrzenią składającą się ze związków siły

pomiędzy jednostkami indywidualnymi, pomiędzy jednostkami indywidualnymi i podgrupami oraz

pomiędzy samymi podgrupami. Jest przestrzenią w której każdy ma jakieś plany wobec innych

(będziesz mężczyzną, mój chłopcze!) a pewne stereotypowe zachowania są przypisane każdej

jednostce.

„Płaszczyzna szkolna” ma charakter inetegracyjny. Czasem jednak wpada w pułapkę wieloznacznej

„paplaniny” (jednakowe cele i jednakowy rozwój dla każdego) i przedstawiania selektywnej

rzeczywistości (najlepszymi są ci, którym udało się zrozumieć system i którzy odnieśli sukces

realizując zlecane im zadania).

Nie da się ukryć, że zarówno rodzina, jak i szkoła odgrywają niepowtarzalną rolę i nie brakuje

przypadków do przedstawienia negatywnego wpływu na rozwój jednostki, w sytuacji gdy brakuje

jednego z tych elementów.

Niestety, żaden z tych elementów nie potrafi pokonać swych wewnętrznych sprzeczności i swego

upośledzenia.

Wzajemne stosunki

W skautingu stosunki młodych z dorosłymi są stosunkami partnerskimi. Dwaj partnerzy dążą się

wzajemnym szacunkiem i wnoszą jednakowy wkład w realizację podjętego projektu.

Zarówno młodzi jak i dorośli są zaangażowani w realizację projektu, którym jest po prostu samo życie.

Wzajemne stosunki opierają się na zaufaniu, dialogu, umiejętności słuchania akceptacji odmiennych

poglądów na rzeczywistość. Nie bez znaczenia jest fakt, że każdy z nas musi samodzielnie

podejmować decyzje. Nikt nas nie może w tym zastąpić, nawet gdyby miał by to być niesamowicie

doświadczony dorosły.

Taka forma wzajemnych relacji jest bardzo rzadka, lecz jeśli chcesz być instruktorem skautowym to

musi ona być dla Ciebie celem.

CEL: PEŁNY ROZWÓJ JEDNOSTKI

Każdy człowiek jest jedyny w swoim rodzaju. Każdy z nas przychodzi na świat wyposażony w pewne

cechy charakteru i zdolności, które może rozwijać. Właśnie dzięki temu jednostka może się rozwijać.

Proces rozwoju nie jest zastrzeżony tylko dla dzieciństwa, czy wieku młodzieńczego, ale obejmuje

całe nasze życie od urodzenia do śmierci. Nie jest to także proces linearny. Podzielony jest na etapy.

W niektórych rozwój może być dużo bardziej dynamiczny niż w innych, lub też może przechodzić

przez chwilowe załamania. Może się także zatrzymać, kiedy jednostka dojdzie do wniosku, że cel

został osiągnięty i nie ma już nic czego mogłaby się nauczyć.

Przedstawione powyżej wykresy jedynie ilustrują omówione procesy, a nie opisują ich w sposób

całkowicie wyczerpujący. Zauważycie też na pewno, że nie są pokazane wszystkie obszary rozwoju.

Ideałem do którego powinno się zmierzać jest zadowolona i zrównoważona jednostka, która jest

zarówno niezależna, autonomiczna, jak i wspierająca innych. Niezależność powinna się objawiać

poprzez zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji i bycia odpowiedzialnym za powierzone

zadania. Taka jednostka nie może jednak być odizolowana od potrzeb innych. Musi pomagać innym i

odczuwać to co oni czują. Musi być wrażliwa na otaczającą rzeczywistość. Ten ideał jest bardzo

trudny do osiągnięcia, ale właśnie ta dwoista osobowość jednostki, zarówno niezależnej jak i

wspierającej innych, pasuje do modelu stworzonego przez B-P. Innym słowy, osobą z „klasą” jest ten

na którym można polegać i który jest odpowiedzialny za siebie i za innych.

Jak widać niezależność nie ma nic wspólnego z egoizmem lub stawianiem siebie w centrum

zainteresowania. Egoista myśli tylko o sobie i działa zgodnie ze swoimi pragnieniami i potrzebami, nie

biorąc pod uwagę potrzeb innych. Osoba stawiająca się w centrum zainteresowania jest zwykłym

„pępkiem świata”, zmierzającym do podporządkowania sobie innych. Osoba niezależna troszczy się o

siebie i o innych. Stara się sprostać stawianym przez życie zadaniom w sposób jak najlepszy dla siebie,

jednocześnie respektując innych.

Dążąc do stawania się jednostką niezależną musimy być otwarci na kontakty z innymi, gdyż jednostka

niezależna szanuje ich takimi jakimi są. Sprzeciwia się wykorzystywaniu ich dla swoich własnych

potrzeb.

Gdy mówimy o rozwoju we wszystkich obszarach ludzkiej działalności myślimy przede wszystkim o

rozwoju w sferze fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej, socjalnej i duchowej. Rozwój jednostki w

każdej z tych sfer może toczyć się przez całe jej życie. Rozwój może być uzależniony od czegoś co

powstrzymuje niezależność jednostki, co musi być przełamane by można było osiągnąć wyższy

stopień samo-kontroli. Samo-kontrola nie oznacza ignorowania własnych uczuć, czy doznań.

Posiadanie kontroli nad nimi pozwala wykorzystać je w chwilach gdy będą potrzebne, by w ten

sposób zapewnić sobie stan równowagi.

Weźmy może parę przykładów, którego pomogą nam zilustrować to „przejście ze stanu uzależnienia

do stanu niezależności” w różnych sferach rozwoju.

Najprostszy przykład tyczy się sfery rozwoju fizycznego. Rozwijanie własnej fizycznej niezależności

daje nam możliwość poruszania się, do wykorzystywania nóg i rak, oraz mięśni. W normalnych

warunkach tj. braku jakichkolwiek schorzeń, czy upośledzeń, stan fizycznej niezależności osiągany jest

bardzo szybko. Niemowlak jest całkowicie zależny, w poruszaniu się, od innych, ale te podstawowe i

niezbędne do życia funkcje nabywa w przeciąg pierwszego roku jego życia. Nadal jednak jest wiele do

zrobienia by wzmocnić sferę fizycznego rozwoju, dzięki której pozostajemy zdrowi i w dobrej formie

przez długi czas. Sprawność fizyczna nie tylko dotyczy zdolności do poruszania się czy uprawiania

sportu, ale także dotyczy stosowanej diety, konsumowanego alkoholu, wypalonego tytoniu czy

zażytych narkotyków.

Czy jest coś takiego niezależność socjalna? Czy nie jest to połączenie dwóch słów, wykluczających się

wzajemnie? Na pewno nie. Niezależność nie oznacza przecież ignorowania innych, czy zachowywania

się jak „pępek świata”. Być niezależnym to także widzieć potrzeby innych i akceptować innych takimi

jakimi są. Być niezależnym to nie tylko rozumienie zasady współzależności, ale także troszczenie się i

solidaryzowanie z innymi. Być niezależnym to komunkowanie się z innymi. Być niezależnym oznacza

współpracę, wzajemne wspieranie, czy przejęcie „pałeczki” gdy jest to potrzebne. Na końcu, być

niezależnym oznacza wdrażanie w życie zasad społecznej egzystencji.

W sferze duchowej niezależność oznacza dostrzeganie znajdującego się poza nami innego „wymiaru”,

innej rzeczywistości. Należy zdawać sobie sprawę, że nie jesteśmy początkiem i końcem wszystkiego.

Tenże „wymiar” powinien być badany przez nas samych, a wyciągane wnioski powinny dotyczyć

codziennej rzeczywistości, a w szczególności nieprzerwanego rozwoju naszej świadomości. Ten

wymiar daje nam wskazówki dotyczące reszty.

Jeżeli spojrzymy na podstawowe zasady Skautingu, a w szczególności trzy pola służb (Służba Bogu,

Służba Innym, Służba Sobie) na których skauting opiera swoją działalność, możemy dostrzec, że

kładziony nacisk dotyczy przede wszystkim rozwoju jednostki. W tym, według założeń twórcy

skautingu, tkwi sedno sprawy. Jeżeli chcemy brać udział w tworzeniu lepszego świata, modyfikowanie

rzeczywistości odbywa się poprzez przemiany w nas samych.

Skauting nigdy nie będzie w stanie całkowicie pomóc w osiągnięciu tych celów przez jednostkę. By w

pełni rozwinąć swoją osobowość potrzeba przecież całego życia. Należy pamiętać, że skauting nie jest

jedynym „źródłem presji” mającym wpływ na kształcenie młodych ludzi. Rodzina. szkoła, instytucje

religijne są także organami, które zajmują się kształceniem i wychowywaniem. Każdy z tych organów

ma swoje własne cele, zasady którymi się kieruje, swoje słabe i silne strony. Nie należy także

zapominać, że młodzi ludzie kształcą się także przez kontakty ze swoimi kolegami i koleżankami,

poprzez dostęp do środków masowego przekazu.

Instruktorzy skautowi nie powinni zatem twierdzić, że są jedynymi „rzeźbiarzami ludzkiej duszy”.

Mimo wszystko odgrywa dużą rolę w rozwoju jednostki. Pozwala młodym ludziom zawierać bliskie

kontakty z innymi ludźmi, zwiększając tym samym ich doświadczenie życiowe.

WYBÓR WYCHOWAWCZY

Jedna z definicji podaje, że „edukacja jest zajęciem dla dorosłego pokolenia, które w ten sposób

wywiera wpływ na ukształtowanie się u dziecka pewnych fizycznych, psychicznych i moralnych, które

będą mu potrzebne do w jego dalszym życiu.” (E. Durkheim, 1911r.)

Inna definicja podaje, że „edukacja jest ciągiem metod, które umożliwiają dziecku przejście przez

poszczególne etapy rozwoju i prowadzą do osiągnięcia przez nie pełnej społecznej aktywności.” (S.

Lebovici, 1979).

W obydwu przypadkach „wymiary” indywidualny i zbiorowy, osoba i społeczeństwo, są obecne.

Byłoby próżne wychowywanie bez uwzględnienia tych dwóch, jak się okazuje podstawowych,

„wymiarów”

Skauting stworzony przez Baden-Powella zawiera w sobie obydwa te wymiary. Kładzie nacisk na

wychowywanie jednostki tak by była przydatna w społeczeństwie. Poprzez Metodę skauting

towarzyszy w procesie rozwoju jednostki. Kładzie nacisk zarówno na rozwój tego co dobre, jak i

pobudza do pozytywnego rozwoju to co jest „uśpione”.

Przewaga takiego podejścia nad innymi tkwi w tym, że kształcenie i wychowywanie młodych nie jest

postrzegane jako tylko przygotowanie do życia dorosłego. Gdy mówimy, że skauting jest szkołą życia

mamy na myśli, że skauting uczy nas żyć coraz to efektywniej i lepiej w tych pięciu obszarach ludzkiej

aktywności - fizycznej, psychicznej, emocjonalnej, społecznej i duchowej.

Każda jednostka jest zatem postrzegana jako kombinacja pewnych elementów, jako zintegrowana

całość, która nie może żyć w izolacji. Wzajemne relacje muszą się rozwijać, zarówno z samym sobą

(ciało, emocje, wola, upodobania, aspiracje), ze światem (środowisko, natura, społeczeństwo), z

Bogiem (życie, śmierć, przyszłość). Tego typu relacje buduje się stopniowo, na pewnym zespole

wartości, które jednostka wybrała sobie, i które mają wpływ na jej życie. Żyć oznacza doświadczać

tych wzajemnych relacji. Relacje jednostki z jej własnym ciałem nie są odizolowane od relacji z

innymi, czy relacjami z Bogiem. Jest oczywiste, że będziemy tak postrzegani przez innych jak

będziemy się ubierać, czy dbać o swoje zdrowie. Także moje kontakty z innymi mają wpływ na mój

stan psychiczny i fizyczny. Czemu mam się troszczyć o własne zdrowie, czy kondycję, jeśli nie mam

kontaktu z innymi osobami? Podobnie jest ze sferę relacji duchowych.

Ta forma kształcenia, powiązana z rozwojem pewnej świadomości, jak i rozwojem aktywności i

niezależności jednostki, nie jest linearna. Nie może istnieć żadne automatyczne połączenie pomiędzy

tymi sferami. Rozwój posuwa się w miarę upływu życia i jest uzależniony od charakteru jednostki.

Uogólniając każda jednostka rozwija się na bazie swoich własnych doznań i kontaktów. To w czym my

żyjemy jest w rzeczywistości zbiorem wzajemnie powiązanych doznań. Doznania sfery intelektualnej

mogą mieć wpływ na uczucia czy sferę fizyczną. Po tych wszystkich doznaniach pojedyncza jednostka

może zadecydować (nie w sposób racjonalny, lecz emocjonalny) o tym co powinna przyjąć, a co

odrzucić. To co postanawia przyjąć zostanie dołączone do jej doświadczenia życiowego.

To wszystko umiejscawia wychowawcę w miejscu z którego może przedstawiać jednostce propozycje

zajęć, która ta wykona...jeśli pozna ich prawdziwy cel.

SYSTEM EDUKACYJNY

Na poprzednich stronach staraliśmy się przedstawić podstawowe zasady skautingu, oraz cele do

których dąży. Te wszystkie formy są częścią jednego systemu edukacyjnego.

Skauting nie jest jedyną organizacją, która stawia sobie za cel harmonijny i pełny rozwój jednostki.

Jednakże jest jedynym Światowym Ruchem, który stawia sobie taki rozwój za priorytetowy. Jest

pierwsza charakterystyczna cecha skautingu.. Druga cechy odnosi się do specyficznej metody, która

skauting się posługuje by osiągnąć ten cel. Ta metoda jest kombinacją elementów, które nie mogą

być rozdzielone. Niektóre z tych elementów można odnaleźć także gdzie indziej np. nauka poprzez

robienie. Jednak w Skautingu te elementy są bardzo blisko ze sobą powiązane i tworzą jeden system.

Gdy jednego z nich zabraknie to nowo powstały system edukacyjny nie będzie już Skautingiem. Taki

system można przyrównać do rakiety osadzonej na orbicie, od której odłącza się właściwy pojazd

kosmiczny i porusza się dalej w głąb kosmosu - jest to jednostka autonomiczna, wspierająca i

dostrzegająca potrzebę udzielenia pomocy innym, odpowiedzialna i zaangażowana.

Baden-Powell miał na myśli właśnie taką jednostkę, która jest „ zadowolona, aktywna i użyteczna ”.

Jest po prostu osobą z klasą.

W tej ilustracji z rakietą silniki pełnią rolę:

1. PROPOZYCJI

2. METODY

3. NAPĘDU

Te trzy etapy są przedstawione poniżej.

1. PROPOZYCJA

Ta propozycja kierowana jest już dziś bezpośrednio do ludzi młodych. Zawiera w sobie elementy:

Osobistego zaangażowania

Pełne zaangażowanie w rozwój idealnej jednostki.

Odpowiedzialności za czyny

Zwykłe branie spraw w swoje ręce. Rozwój poczucia odpowiedzialności za swą działalność.

Podejmowania działania już dziś

Doświadczanie odpowiedzialności, zaangażowania, samorozwoju i kontaktów z innymi.

Stopniowego samorozwoju

Wolność, niezależność, odpowiedzialność, otwartość- już dziś by stać się w pełni rozwiniętym,

odpowiedzialnym i kompetentnym człowiekiem jutro.

2. METODA

Metoda z której korzysta instruktor skautowy składa się z siedmiu podstawowych elementów.

Zawierają one w sobie zarówno to co jest potrzebne w życiu skauta już dziś, oraz to co będzie

potrzebne do życia jutro.

Prawo i Przyrzeczenie

To jest główny element metody. Prawo jest nie tylko prawem grupy, ale i stylem życia, pewnym

zbiorem wartości, których przestrzeganie obiecuje się poprzez przyrzeczenie. Dla instruktora Prawo

jest zarówno wzorem dla każdego członka Ruchu, jak i narzędziem do kształcenia.

Prawo jest zbiorem zasad, które muszą być całkowicie dobrowolnie przestrzegane. Zadaniem na dziś

jest jego gruntowne poznanie, by jutro móc samemu i także całkowicie dobrowolnie

podporządkować się innym prawom.

Przyrzeczenie, na dziś, skłania nas do samodzielnego zaangażowania się, zaś na jutro rozwija w nas

poczucie wartości dla opinii innych.

Michał zdaje sobie sprawę z tego, że ważniejsze od recytowania tekstu Prawa jest jego przestrzeganie

w codziennym życiu.

Zawsze gdy pojawia się okazja, a zdarza się to dość często, Michał odwołuje się do Prawa. Jednak nie

po to, by przypomnieć swym skautom tekst jednego z punktów, ale by pokazać im pewien sposób

myślenia. W każdej sytuacji wiążącej się w jakiś sposób z wzajemnymi relacjami, Prawo jest dobrym

analitycznym narzędziem. Jest także zbiorem pewnych kryteriów, które każdy może porównać z tym

co sam uważa z wzorcowe.

Gdy jeden z zastępów spóźnia się na spotkanie jest to okazja do odbycia poważnej rozmowy, która

będzie jednak poświęcona nie osądzeniu ich zachowania, ale raczej zrozumieniu konsekwencji jakie u

niego wynikają. Najważniejsze jest by nasi podopieczni zrozumieli swój błąd. Bycie dorosłym to

przede wszystkim patrzenie w przyszłość i przewidywanie konsekwencji pewnych zachowań.

Z całym szacunkiem dla Przyrzeczenia, Michał nie uważa aby tworzyło ono pewien wzorzec skauta.

Jest raczej wskazówką na podstawie, której młodzi podejmują decyzje. W praktyce Michał stara się

traktować Przyrzeczenie z pewnym dystansem. Stara się pokazać ogromną role Przyrzeczenia w życiu

skauta, ale nie chce by Przyrzeczenie było traktowane jako swoisty sakrament.

Praca w małych grupach

Stworzony przez Baden-Powella system pracy w zastępach jest obecnie podstawowym elementem

Skautingu.

Mała grupa (zastęp, patrol, grupa) jest podstawową jednostką Skautingu. Składa się z siedmiu lub

ośmiu młodych ludzi, z których jeden jest dowódcą grupy, czyli zastępowym. Ta zasada wykorzystuje

w sposób całkowicie naturalny tendencję młodych ludzi do przebywania w grupach. Kilka takich

zastępów, z reguły cztery lub pięć, tworzy drużynę, której działalność wspierana jest przez

drużynowego.

Ten system pracuje bardzo dobrze o ile jest respektowany tzn. gdy inicjatywa wychodzi prosto od

zastępu, gdy młodzi ludzie bezpośrednio biorą udział w podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą i gdy

dorośli starają się wspierać działalność młodych.

Innymi słowy zastęp nie jest podgrupą w drużynie, a zastępowy nie jest środkiem komunikowania się

z innymi harcerzami.

W każdej takiej małej grupie, poprzez codzienne zadania, które realizują i zajęcia w których

uczestniczą, powstają, a następnie umacniają się więzi. Każdy członek grupy odkrywa swoich

kolegów, poznaje ich coraz lepiej. Poznaje granice swoich możliwości. Wie w jakim stopniu może

polegać na swoich kolegach. Jest to ich życiowe doświadczenie.

Dziś uczymy się gdzie jest nasze miejsce i jaką mamy rolę do odegrania wśród innych. Staramy się by

nasz głos był słyszalny, staramy się brać czynny udział w podejmowaniu decyzji. Staramy się także

słuchać innym, akceptować opinie innych. Staramy się być zaangażowanym w to co się dzieje.

Uczymy się na przyszłość umiejętności słuchania, uczestniczenia, odpowiedzialności i demokracji.

Uczymy się służyć innym.

Dla Michała nie jest to łatwa droga skautowej wędrówki. Często myśli, że zaoszczędził by wiele czasu

gdyby podejmował wszystkie decyzje sam. Jest w końcu osobą dorosłym, przeszedł już przez niektóre

szczeble, wiele doświadczył i to powinno wystarczyć mu do przekonania swoich skautów. Niestety tak

prosto to wszystko nie wygląda. Doświadczenie jest „pochodnią, która rzuca światło tylko na tę osobę

która ją niesie”. Pracy w małych grupach w Skautingu nie da się zastąpić. Michał przypomina sobie, że

gdy zaczął pracę ze swoją drużyną trzy lata temu, przeszło rok zajęło mu utworzenie zastępów. Ale

warto było! Stworzone przez niego patrole były zwarte, silne i zdolne do podejmowania

samodzielnych decyzji. Młodzi wiedzą, że powinni się dzielić zadaniami między sobą. Gdyby Michał

stworzył zastępy zaraz na początku swej pracy skautowej na pewno nie osiągnąłby takich efektów.

Doświadczenie pozwoliło mu pokierować się swoją skautową intuicją, która podpowiadała mu, że

należy wykorzystać naturalne skłonności dzieci do zabawy, ich dynamikę i chęć do podejmowania

wyzwań.

Nauka poprzez robienie

Powszechnie wiadomo, że ten termin oznacza zastąpienie nauki czysto teoretycznej, nauki z książek,

czystym praktykowaniem poszczególnych technik. Baden-Powellowskie „learning by doing” nie

oznacza tylko poznawania pewnych technicznych „ciekawostek” np. wiązanie węzłów, by nauczyć się

wiązania węzłów. Ta zasada może zostać wykorzystana we wszystkich sferach ludzkiej aktywności.

Życie grupę uczy jednostkę komunikowania się z innymi, Przyrzeczenie uczy zaangażowania, zaś

pełnienie służb przyczyni się do rozwoju naszej społecznej świadomości.

Termin „szkoła życia” ma podwójne znaczenie. Rozumiemy przez to zarówno naukę życia, czyli

zdobywania potrzebnej do niezależnego życia wiedzy i zdolności, oraz naukę o życiu, czyli

wykorzystywanie tego wszystkiego czego nauczyliśmy się pracując w grupach.

Scoutinig stara się wzbogacać codzienne doświadczenia o wymiar edukacyjny. Osiąga to poprzez

zajęcia o charakterze podsumowującym. Stara się wyłowić to wszystko co może się przydać jednostce

w jej życiu.

Dla Michała wzbogacanie doświadczeń życiowych jest bardzo ważne. Musi on się starać by

podejmowane przez grupę zadania przyczyniały się do rozwoju jednostki w tej czy innej sferze.

Całkowicie naturalne jest szukanie przez młodych ludzi takich zajęć, które dają im szansę przeżycia

wielkiej przygody. Nie martwią się o w ogóle o stronę wychowawczą tych zajęć. To za nich musi robić

Michał.

Musi się on także strać by zadania, których realizacji się podejmują były właściwie rozłożone w czasie,

by przyczyniały się do harmonijnego rozwoju jednostki.

Wszyscy znamy mnóstwo przykładów tzw. „twardych drużyn”, w których nacisk kładzie się przede

wszystkim nacisk na rozwój fizyczny, sport i inne wyzwania, ignorując rozwój w innych sferach.

Michał mógłby bez problemów, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe, wprowadzić, w pracy

śródrocznej, wiele elementów związanych z komputerami. jego drużyna bardzo szybko przerodziłaby

się w drużynę słabo ręcznych „jajogłowych” skautów..

Nie zawsze jest prosto być instruktorem skautowym!

Symbolika

Skauting zawiera bardzo dużo elementów związanych z symbolami np. puszczaństwa, odkrywania

świata.

Jak wiele młodych mogło w 1907 roku w Anglii biegać po lesie w krótkich spodenkach, czołgać się, czy

rozpalać ogień w trudnych warunkach, spać w namiocie? Skauting w tym czasie charakteryzował się

ogromną swobodą, życiem na łonie natury dzięki któremu następował rozwój jednostki.

W latach późniejszych, inne grupy wiekowe, korzystały z innych symboli. Praca gromad zuchowych

opierała się na „Księdze Dżungli”, micie o rycerzu, wzorcu postaw, micie indiańskim. Wśród zwykłych

ludzi zaczął się kształtować mit skautów jako ludzi „twardych” zdolnych do przetrwania w trudnych

warunkach, w środowisku niebezpiecznym i pełnym wrogów, ale zarazem odkrywców , pionierów i

podróżników budujących mosty ponad dolinami.

Inne symbole i mity charakteryzujące Ruch zmieniają się w zależności od regionu, czy obowiązującej

kultury.

Każdy z tych mitów odwołuje się do jakiegoś okresu w historii Ruchu i do pewnego środowiska.

Wspólne mają tworzenie pewnych wzorców postaw. Stymulują rozwój skautów i dowartościowują

ich w realizacji zadań, które nawet na chwilę przemienią ich w tych symbolicznych bohaterów

różnych mitów i opowieści.

Dla drużyny Michała zeszły tydzień był tygodniem „niedźwiedzia polarnego”. Ze „śniegowcami” na

nogach Michał wraz ze swoją drużyną chodził po śniegu, budował igloo, i zbierał suche drewno spod

drzew by móc rozpalić ogień. Góry Jura, znajdujące się ok. 50 kilometrów od Genewy, stały się Daleką

Kanadyjską Północą. Była to świetna zabawa dla skautów, która nie miała wiele wspólnego ze zwykła

sobotnią wycieczką w góry. Liczyła się przede wszystkim umiejętność przetrwania w nocy, w zimnie

pod niebem i... blokami lodu. Każdy po takiej zabawie mógł powiedzieć, że „przełamał wszelkie

bariery”.

Schemat działania

Poprzez zajęcia, wzbogacane o elementy wychowawcze, i życie grupowe, każdy skaut rozwija się w

jednej z tych siedmiu sfer. Nie zawsze cel poszczególnych zadań musi być wyjaśniony na samym

początku ich realizacji. Jego wartość zostanie przedstawiona w przyszłości. Poprzez Przyrzeczenie,

każdy skaut zobowiązuje się by wypaść jak najlepiej w realizacji zadań. W wypadku niektórych zadań

element rywalizacji działa stymulująco i motywuje do większego wysiłku.

Jeśli ktoś stawia sobie za zadanie zdobycie szczytu Góry Kenia niekoniecznie musi osiągnąć go jako

pierwszy. Na poziomie grupy ważniejszy jest sukces całości niż jednostki. Cały zastęp osiągnie cel,

gdyś wszyscy sobie nawzajem będą pomagali, a silniejsi wspierali słabszych.

W skautingu ten postęp często można rozpoznać po zdobytych sprawnościach. Mają one oznaczać, że

dany skaut posiada zdolności, które zdobył w pracy z grupą.

Michał jest świadomy celów i zasad wychowawczych Ruchu. Nie jest mu jednak łatwo skłonić swoich

skautów do wytyczania sobie własnych celów do których będą dążyć. Każda jednostka musi podjąć

decyzję co do kierunku swojego rozwoju. Musi być to decyzja podjęta dobrowolnie. Musi być to

decyzja samodzielna. Instruktor powinien pomóc w osiągnięciu wybranego celu.

Michał zauważył, że dla jego nowego skauta Marka, najważniejsza była integracja z grupą. Dlatego

też, podczas ostatniej zbiórki dał mu zadanie do wykonania, by w ten sposób znalazł swoje miejsce w

grupie. Podczas wieczornego podsumowania miło było popatrzeć jak Marek został w pełni

zaakceptowany przez grupę.

Relacje dorosły-dziecko

Skauting jest ruchem młodych, w którym dorośli odgrywają rolę pomagającą i wspierającą. Zarówno

młodych jak i dorosłych łączy ta sama więź, wierności pewnym zasadom. Jednoczą się poprzez to

samo Prawo i Przyrzeczenie. Są partnerami zaangażowanymi w osiągnięcie wspólnego celu: pełnego

rozwoju jednostki. Zarówno młodzi jak i dorośli zachowują swoją tożsamość. Dorośli nie starają się

udawać dzieci, zaś dzieci nie starają się przejść przez okres dojrzewania jak najszybciej by stać się

dorosłymi.

Młodzi potrzebują dorosłych do udzielania im pomocy w celu osiągnięcia wyznaczonych celów,

poznania granic swoich możliwości, wyrobienia zaufania do samych siebie, lub po prostu do

porozmawiania.

Dorośli potrzebują młodych ludzi, gdyż ci stawiają im wyzwania. Pozwalają im także zachować swą

„świeżość” i ciekawość świata.

Na bazie wzajemnego zrozumienia i szacunku buduje się międzypokoleniowy dialog. Każdy akceptuje

innego takim jakim jest. Ten dialog prowadzi do bardzo pozytywnych zmian, uczy umiejętności

słuchania innych.

Dorośli muszą być przygotowani do prowadzenia rozmów z młodymi, pokazywania im wzorców

godnych naśladowania, „wpajania” pewności siebie i do tworzenia bezpiecznego środowiska, w

którym młodzi będą mogli się rozwijać. Dorosły musi dopilnować by wszystko co zostało wykonane

zostało podsumowane i by wyciągnięte zostały właściwe wnioski.

11 marca w porannej gazecie Michał przeczytał o dwójce nastolatków Weronice i Sebastianie, którzy

zostali oskarżeni o zamorodowanie innego nastolatka. Obrońca Weroniki podkreślał całkowity brak

porozumienia pomiędzy nią a jej rodzicami. W dalszej części artykułu ojciec Weroniki powiedział, że

czuje się winny za to co przydarzyło się jego córce i że gdyby to było możliwe zajął by jej miejsce na

ławie oskarżonych. Jedną z przyczyn całej sytuacji mógł być brak porozumienia córki z rodzicami oraz

ich „nieobecność” w życiu córki.

Ten artykuł potwierdził to, że brak dobrego kontaktu młodych z dorosłymi może prowadzić do wielu

tragedii. Michał czuje się zobowiązany do pracy ze swoją grupą młodych ludzi - skautów - słuchania

ich, pomagania im czy mobilizowania. Jego rola w tym środowisku młodych ludzi jest ogromna, ale i

jednocześnie bardzo potrzebna.

Życie w naturze

Środowisko naturalne jest podstawową skautowych zabaw i zajęć. Baden-Powell, który wiele czasu

spędzał na łonie natury, podróżując wzdłuż i wszerz Afryki Południowej, starał się oprzeć

proponowane młodym zabawy właśnie o środowisko naturalne.

Środowisko naturalne dostarcza wiele wyzwań. Stawia dość twarde warunki gry, w której nie da się

oszukać. Na łonie natury, odległości, zimno, gorąco, deszcz, śnieg, wiatr czy susza są elementami

przed którymi nie da się uciec. Trzeba się do nich przystosować. Starając się żyć na łonie natury,

bardzo szybko pozbędziemy się naszych miejskich nawyków. Wiele ludzi, przebywając na pustyni,

doświadczyło spotkania z Bogiem. Natura może być świątynią.

Gdy mówimy o naturze mamy na myśli prawdziwą naturę - pola, lasy, pustynie, a nie o przyszkolnym

placu zabaw. Jeżeli warunki nie pozwalają na odbywanie zbiórek skautowych w plenerze, to starajmy

się by nasze biwaki, czy obozy zlokalizowane były na łonie natury. Bez tego nie może być mowy o

prawdziwym skautingu.

Życie na łonie natury oznacza pełną harmonię ze środowiskiem naturalnym. Powinno ono być

chronione i szanowane. Dla skautów pierwszym zadaniem związanym z ochroną środowiska jest

zapoznanie się z zasadami biwakowania harmonijnego z naturą Dopiero później porusza się wszystkie

problemy i realizuje zadania związane z ochroną środowiska.

Odkrywanie na łonie natury. Nikt nie może oszukać swoich własnych możliwości. Poznawanie

wszystkich elementów przyrody i ich ochrona. Rozwijanie właściwego stosunku do środowiska

naturalnego, dzięki czemu równowaga w przyrodzie nie ulegnie zachwianiu.

Dwa tygodnie obozu latem, biwak przynajmniej raz w miesiącu - to jest to podstawowe minimum dla

drużyny Michała. Lokalizacja obozu jest zawsze wybierana bardzo starannie, tak by miała do

zaoferowania jak najwięcej atrakcji. Lokalizacja decyduje o tym czy każdy będzie mógł się sprawdzić

podczas tego obozu, czy będzie w stanie pokonać trudności. Taki obóz zrywa na jakiś czas wszystkie

uzależnienia. Na łonie natury grupa się odkrywa na nowo i na nowo jednoczy. Kształtują się pewne

nawyki np. pomagania sobie wzajemnie. Wyrabia się też poczucie przynależności do jednej grupy,

która tworzy jedną zwartą całość.

3.DYNAMIKA

Bez tego aspektu, poszczególne elementy Metody nie funkcjonowały by efektywnie. Sposób

wykorzystania narzędzi jest równie ważny jak same narzędzia. Dynamika, jako narzędzie edukacyjne

zawiera cztery blisko ze sobą powiązane i całkowicie uzależnione elementy:

- cele kształcenia

- zajęcia

- funkcje

- dynamika grupy

Każdy z tych elementów, musi być rozpatrywany oddzielnie, w zależności od tego czy są

rozpatrywane na szczeblu narodowym, czy lokalnym. Na szczeblu narodowym analiza tych

elementów opiera się na logicznym rozumowaniu każdego z nich. Na szczeblu lokalnym, w szczepie,

analiza tych elementów opiera się o praktyczne codzienne działanie (zajęcia, zadania, zabawy).

Szczebel narodowy

Projekt Programu Młodych

Cele kształcenia

Niezależnie, czy pytanie dotyczy celów ostatecznych - oczekiwanych rezultatów w każdej ze sfer

rozwoju człowieka, czy też połowicznych celów - oczekiwanych rezultatów rozwoju człowieka po

zakończeniu jakiegoś etapu (granica wiekowa, awans do następnej grupy wiekowej) - cele kształcenia

dają poczucie znaczenia i kierunku podejmowanych do realizacji zadań oraz tego co należy po nich

oczekiwać.

Cele definiowane na szczeblu narodowym, w oparciu o program młodych, nie dają się bezpośrednio

użyć do każdej jednostki. Mogą służyć jako instrument pomiarowy dla pracy poszczególnych

środowisk skautowych i ich sposobów kształcenia., czy jako narzędzie weryfikujące aktualność

programu młodych.

Funkcje

Program organizacji definiuje strukturę organizacyjną, określa kompetencje poszczególnych

jednostek organizacyjnych i mechanizmy podejmowania decyzji oraz odpowiada na pytania „kto jest

za co i po co odpowiedzialny?”, każdego szczebla organizacji. Każdy element organizacji musi

współpracować z innymi w sposób harmonijny. Musi także odpowiadać ostatecznym celom

organizacji. Trudno by było wyrobić poczucie odpowiedzialności jednostki za powierzone zadania jeśli

wszystkie decyzje podejmowane by były na wysokim szczeblu. W tej sytuacji trudno by było mówić o

jakimkolwiek dążeniu do niezależności. Proponowana przez organizację metoda funkcjonowania jest

ściśle powiązana z jej celami.

Zajęcia

W każdej ramówce programowej zajęcia są środkami do osiągnięcia wyznaczonych przez Ruch celów.

Forma zajęć nie czyni ich od razu zajęciami skautowymi. Ich przeprowadzenie jest równie ważne jak

ich treść.

Można np. biwakować na sposób całkowicie nie skautowy. Tak robi wiele ludzi. Przyszkolny ogródek,

poza tym, że jest na zewnątrz budynku, ma niewiele wspólnego ze środowiskiem naturalnym w

rozumieniu Baden-Powellowskim.

Nie powinniśmy także zapominać, że jednym z zadań Skautingu jest wzbogacanie zabaw dzieci i

młodzieży o ich wychowawczą stronę. Trzeba wykorzystać ich naturalną dynamikę i ciekawość, ich

pragnienie bycia w grupie i wspólnego przeżywania przygód. Proponowane przez nas zajęcia powinny

odpowiadać zainteresowaniom naszych skautów. Muszą one także odpowiadać wyznaczonym przez

Ruch celom do których należy dążyć. Musimy się starać by z organizowanych przez nas zajęć „coś”

wynikało.

Dynamika grupy

Na szczeblu narodowym należy uwzględnić niezwykle ważną rolę jaką pełni, w pracy skautowej,

grupa. Wiele doświadczeń związanych np. z komunkowaniem się, odpowiedzialnością nabywa się

poprzez pracę w grupie.

Struktura proponowana przez szczebel narodowy, a odnosząca się do grupy, jest bardzo ważna.

Określa ona przedziały wiekowe grup, ich wielkość, płeć jej członków, stopień niezależności i

autonomii.

Szczebel lokalny

Wdrażanie programu

Cele kształceniowe

Dla każdej grupy, dla każdego jej członka, cele kształceniowe określają pewien kierunek rozwoju, lecz

to członkowie tych grup, przy pomocy dorosłych instruktorów określają cele, które oni konkretnie

chcą osiągnąć.

Zadaniem dorosłego jest sprawdzenie, czy wyznaczone przez młodego człowieka cele odpowiadają

odpowiednim przedziałom wiekowym i czy wpływają one na pełny harmonijny rozwój jednostki.

Funkcjonowanie

Stopniowe wdrażanie elementów strukturalnych tworzonych przez program organizacji na podstawie

rytmu pracy grup, ich historii i stopnia dojrzałości.

Utrzymywanie ciągłości między wymaganiami życia grupowego i zajęciami (warunku odniesienia

sukcesu) i metodą funkcjonowania.

W grupie np. mało dojrzałej i słabo powiązanej więzami będziemy mieli problem z reakcjami

członków w sposób niezależny i odpowiedzialny. Sukces będziem y w stanie osiągnę poprzez

wybranie zajęcia wymagającego przywództwa. To może się przyczynić do szybszego dorośnięcia

grupy i do rozwinięcia się poczucia odpowiedzialności i niezależności.

Zajęcia

Program zawiera wiele stałych pozycji, lecz większość zajęć musi zostać wybrana przez samą grupę

Propozycje zajęć tworzone na szczeblu narodowym mogą posłużyć grupie jako pomoc. Grupa jednak

sama ponosi odpowiedzialność za ich realizację. Zadaniem dorosłego instruktora jest wzbogacenie

tych pomysłów o kontekst wychowawczy np. o elementy które przyczynią się do dalszego rozwoju

jednostki.

Od instruktora też zależy by realizowane zadania pokrywały jak najszerszy zakres celów. W ten

sposób można się przyczynić do pełnego i harmonijnego rozwoju.

Dynamika Grupy

W codziennym życiu jest to wartość determinująca. Sposób pracy grupy zasadniczo wpływa na

zadania jakie będzie ona realizować. Grupa jest miejscem w którym uczymy się nawiązywania

kontaktów, respektowania, dialogu i odpowiedzialności.

Szczebel narodowy i lokalny

Program projektowany przez szczebel narodowy nabiera właściwych kształtów dopiero gdy

realizowany w praktyce przez szczebel lokalny. Zadaniem instruktora jest zrozumienie tego

zaproponowanego programu i jego wdrożenie, po wcześniejszym dopasowaniu do realiów swojej

grupy.

Jeśli nie posiada on adekwatnej wiedzy to nie będzie w stanie zaadoptować programu do swoich

potrzeb. Nie można zaadoptować czegoś czego się nie rozumie. Sztuka bycia instruktorem

skautowym polega na „zmuszaniu” Skautingu do działania i upewnianiu się czy wszystko jest w

porządku.

PODSUMOWANIE

Pisząc tę publikację, myśleliśmy o instruktorach skautowych, ich codziennych problemach z

prowadzeniem grupy skautów. Pisaliśmy o wymyślonej przez nas postaci, jej problemach i sposobie

ich rozwiązywania i osadzonej w wymyślonych przez nas warunkach. Należy jednak pamiętać, że tzw.

„spirit” (duch) skautingu jest uniwersalny. Niestety warunki społeczno-kulturowe środowiska są

zupełnie odmienne w każdym regionie świata. W praktyce musimy być dopasowani do konkretnego

środowiska i grupy wiekowej naszych skautów. My np. stworzonego przez nas Michała obdarzyliśmy

zawodem informatyka. Nie każdy jest przecież informatykiem, lecz to nie jest ważne. To co jest

ważne, to co się naprawdę liczy to co kierowało nim w działaniu i to co „zmusiło” go do wstąpienia w

szeregi skautingu i pracowania z młodymi.

Mogliśmy go także nazwać Ahmed, John, Carlos czy Koffi. Mógłby on być równie dobrze urzędnikiem,

sprzedawcą, rzemieślnikiem, nauczycielem lub kimkolwiek innym. Jego drużyna mogła by nie być

drużyną koedukacyjną, jak ta opisana w publikacji. Równie dobrze mogła by to być gromada

zuchowa. To jednak nie wpływa w żaden sposób podstawowe zasady Skautingu, które w tej publikacji

przedstawiliśmy. Czytelnik sam musi dokonać interpretacji, w zależności od warunków w jakich

pracuje.

Zuchy na pewno nie będą brały udziału w podejmowaniu decyzji w takim samym stopniu jak to robią

ich starsi koledzy. Ważne jest to by każdy instruktor skautowy zrozumiał, że praktykując skauting,

musicie znaleźć sposób na to by zuchy podejmowały część decyzji, na miarę swoich możliwości.

Instruktor skautowy musi wyrobić u swoich skautów nawyk poczucia odpowiedzialności za

powierzone zadania. Gdybyśmy starali się pokazać wszystkie możliwe wariacje warunków

społecznych, kulturowych czy ekonomicznych. musielibyśmy napisać przynajmniej dwadzieścia pięć

takich publikacji! Mamy jednak nadzieję, że ten kto przeczyta tę publikacje zmysłowi sobie, że

warunki w których żyje są zupełnie inne, ale liczą się przede wszystkim pomysły. To one mają

pobudzać do dalszego myślenia.

Mamy nadzieję, że ta publikacja odpowiada waszym oczekiwaniom.