UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 

ETYMOLOGIA SŁOWA „UBEZPIECZENIA” 

securitas (łac.) – bezpieczeństwo 
securus, secura, securum (łac.) – bezpieczny 
assecuramentum (łac.) – ubezpieczenie 
sine cura vivere (łac.) – żyć bez troski i obawy 

 

Ubezpieczenie ≈ Asekuracja 

 

PODSTAWOWE POJĘCIA UBEZPIECZEŃ 

1. Niepewność 

a. niemierzalna, 
b. mierzalna (niepewność mierzalna jest ryzykiem). 

2. Ryzyko 
3. Zdarzenie losowe 
4. Wypadek ubezpieczeniowy 

 

FUNKCJE UBEZPIECZEŃ 

FUNKCJA OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ: 
‐ funkcja kompensacyjna 

(finansowa ochrona ubezpieczającego: wypłata świadczenia lub odszkodowania) 

‐ funkcja gotowości do pokrycia szkody 

(utrzymywanie przez zakład ubezpieczeń w czasie trwania stosunku ubezpieczenia stałej gotowości 
do pokrycia szkody powstałej w przedmiocie ubezpieczenia) 

 
FUNKCJA PREWENCYJNA: 
‐ funkcja prewencji materialnej 

(finansowanie przez zakład ubezpieczeń przedsięwzięć prewencyjnych) 

‐ funkcja prewencji niematerialnej 

(działalność  zmierzająca  do  zmniejszenia  szkód  losowych  poprzez  instrumenty  systemu  bonus‐
malus,  instytucji  udziału  własnego,  ograniczenia  odpowiedzialności  zakładu  ubezpieczeń,  regresu 
oraz instrumenty legislacyjne) 

 
FUNKCJA FINANSOWA: 
‐ akumulacyjna i redystrybucyjna 

(kumulowanie i proporcjonalne rozdzielanie środków finansowych pomiędzy własnych adresatów) 

‐ fiskalna 

(dostarczanie państwu i innym podmiotom publicznym dochodów w postaci płaconych podatków) 

‐ lokacyjna 

(inwestowanie chwilowo wolnych środków finansowych zgromadzonych przez zakłady ubezpieczeń 
w  różne  instrumenty  finansowe,  np.  akcje,  obligacje,  lokaty  bankowe,  w  celu  osiągnięcia 
dodatkowych dochodów) 
 
 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 

 

‐ interwencyjna (stymulacyjna) 

(stworzenie  bodźców  zmierzających  do  polepszenia  ryzyka,  zmniejszenia  zagrożenia 
ubezpieczonego,  skłonienie  ubezpieczonego  do  większej  dbałości  o  przedmiot  oraz  stymulowanie 
rozwoju nowych dziedzin gospodarki poprzez postęp naukowo‐techniczny) 

‐ kontrolna 

(kontrola postępowania ubezpieczającego z przedmiotem ubezpieczenia oraz weryfikacja wartości 
przedmiotu ubezpieczenia) 

 

FUNKCJA WYCHOWAWCZA: 
‐ przewidywania przyszłych zdarzeń 

(przezorność, umiejętności przewidywania skutków działań) 

‐ oszczędności 

(kształtowania umiejętności oszczędzania ‐ odkładania konsumpcji) 

‐ wspólnoty niebezpieczeństwa 

(zasada: "jeden za wszystkich wszyscy za jednego") 

 

FUNKCJE PODSTAWOWE UBEZPIECZEŃ: 

1. OCHRONA UBEZPIECZENIOWA 
2. PREWENCJA 
3. AKUMULACJA KAPITAŁOWA 

 

ZASADY UBEZPIECZEŃ 

Zasady ubezpieczeń to określone wymagania, jakie są stawiane usługom ubezpieczeniowym. Część z 
tych  wymagań  ma  charakter  bezwzględnie  obowiązujących  (bezwzględnie  przestrzegane  i 
realizowane), część ma charakter względnych i postulatywnych. 

ZASADY PODSTAWOWE: 

‐ REALNOŚĆ OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ 

Ubezpieczający może ‐ nie popełniając błędu ekonomicznego i prawnego ‐ liczyć na to, że skutki 
zdarzeń  losowych  będą  kompensowane  (np.  poprzez  wyrównanie  straty)  przez  ubezpieczyciela  i 
zgodnie  z  obowiązującymi  go  warunkami.  Realność  ochrony  ubezpieczeniowej  zapewniona  jest 
poprzez gwarancje prawne i ekonomiczne. 

‐ PEŁNOŚĆ OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ 

Ubezpieczenie powinno w pełni pokrywać szkody powstałe w wyniku zdarzeń losowych. Miarami 
realizacji  zasady  pełności  w  ubezpieczeniach  majątkowych  są:  stosunek  odszkodowania  do 
wartości  szkody,  wysokość  odszkodowania.  W  praktyce  występują  trzy  przypadki: 
niedoubezpieczenia, pełnego ubezpieczenia, nadubezpieczenia. 

‐ POWSZECHNOŚĆ  OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ 

Ideą  jest  ekstensywny  rozwój  ubezpieczeń  (maksymalizacja  upowszechnienia  usług 
ubezpieczeniowych).  Powszechność  to  możliwość:  uzasadnionego  korzystania  z  ubezpieczenia 
przez każdy podmiot (osobę), uzasadnionego ubezpieczenia każdego przedmiotu ubezpieczenia i 
ubezpieczenia w zakresie realnie zagrażających ryzyk. 

‐ MINIMALIZACJA CZASU KOMPENSACJI SKUTKÓW 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 

ZALETY UBEZPIECZEŃ 

‐ Duża (względnie) szybkość kompensacji skutków zdarzeń 
‐ Pewność (względna) kompensacji skutków zdarzeń 
‐ Bezkonfliktowy (względnie) charakter procedur kompensacji skutków zdarzeń 
‐ Powszechna dostępność ubezpieczenia (rynek ubezpieczeń, obowiązkowość prawna) 
‐ Taniość (względna) ubezpieczenia 
 

WADY UBEZPIECZEŃ 

‐ Nieubezpieczalność niektórych (wielu) ryzyk 
‐ Ryzyko niewypłacalności zakładu ubezpieczeń 
‐ Brak pełności kompensacji skutków zdarzeń 
‐ Przewlekłość procedur kompensacji skutków zdarzeń 

 

KORZYŚCI GOSPODARCZE I SPOŁECZNE UBEZPIECZEŃ 

‐ Stabilizacja sytuacji materialnej osób i ich rodzin 
‐ Ułatwienie planowania działalności gospodarczej (pewność działania) 
‐ Ułatwienie operacji kredytowych (zabezpieczenie spłaty) 
‐ Przeciwdziałanie monopolizacji w gospodarce (rozwój małych i średnich firm) 
‐ Zmniejszenie kosztów pozyskiwania kapitału (wzrost podaży kapitału na rynku) 
‐ Integracja usług finansowych ("finansowe supermarkety", "bankassurance", "allfinanz", 

"assurfinance") 

 

ZDARZENIE LOSOWE A WYPADEK UBEZPIECZENIOWY 

CECHY ZDARZENIA LOSOWEGO: 

1. Występuje ze statystyczną prawidłowością (tzn. podlega prawu wielkich liczb, jest opisywalne 

matematycznie) 

2. Jest nadzwyczajne (tzn. zagraża wielu podmiotom, a zachodzi jedynie w stosunku do niektórych, 

zakłócając sytuację normalną) 

3. Jest losowe (tzn. zagraża różnym podmiotom, ale nie jest możliwe wskazanie podmiotu, który 

zostanie nim dotknięty) 

4. Ma charakter masowy (tzn. zagraża wielu podmiotom i realizuje się w skali masowej z 

możliwością oceny odchylenia lub błędu) 

5. Wystąpiło wbrew woli ubezpieczającego (lub nie jest zależne od woli osoby nim dotkniętej) 
 

WYPADEK LOSOWY 

Jest  to  zdarzenie  losowe,  którego  skutki  oceniane  są  negatywnie  (uszczerbek  w  mieniu,  utrata 
zdrowia lub życia). 
 

WYPADEK UBEZPIECZENIOWY 

Jest  to  zdarzenie  losowe  objęte  działalnością  ubezpieczeniową,  z  wystąpieniem  którego  zakład 
ubezpieczeń  jest  zobowiązany  spełnić  w  nawiązanym  stosunku  ubezpieczeniowym  określone 
odszkodowanie lub świadczenie. 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 

FORMY UBEZPIECZEŃ 

‐ ASEKURACJA (≈UBEZPIECZENIE): 

UBEZPIECZAJĄCY ↔ UBEZPIECZYCIEL 
 

‐  KOASEKURACJA: 
 

 

 

 

⎧↔ UBEZPIECZYCIEL 

UBEZPIECZAJĄCY 

⎨↔ UBEZPIECZYCIEL 

 

 

 

 

⎩↔ UBEZPIECZYCIEL 

‐ REASEKURACJA: 
 

UBEZPIECZYCIEL ↔ REASEKURATOR 

(Cedent, Reasekurowany) 

(Cesjonariusz) 

 
‐ RETROCESJA: 
 

REASEKURATOR ↔ REASEKURATOR 

(Retrocedent)          (Retrocesjonariusz) 

 
 

CECHY INSTYTUCJI UBEZPIECZENIOWEJ (SPECYFIKA SYSTEMU FINANSOWEGO) 

Porównanie: przedsiębiorstwo ‐ zakład ubezpieczeń – bank 

1. Celowy charakter funduszu ubezpieczeniowego. 
2. Specyficzne metody tworzenia i rozdziału funduszu ubezpieczeniowego, oparte na ocenie ryzyka. 
3. Działalność ubezpieczeniowa prowadzona jest przez  zakłady ubezpieczeń (specjalizacja). 
4. Jednorodność rodzaju prowadzonej działalności  ubezpieczeniowej. 
5. Szczegółowa normatyzacja prawa systemu finansowego i gospodarki finansowej zakładu 

ubezpieczeń. 

 

ZASADY  OKREŚLANIA  PODMIOTÓW  DZIAŁALNOŚCI  UBEZPIECZENIOWEJ  I 
REASEKURACYJNEJ 

-

Zasada ściśle określonej formy organizacyjno‐prawnej 

-

Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej i/lub reasekuracyjnej 

-

Zasada ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności  ubezpieczeniowej 

-

Zasada branżowości 

 

KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ 

1. Ubezpieczenia społeczne (Sfera socjalna państwa i społeczeństwa) 
2. Ubezpieczenia gospodarcze (Sfera gospodarcza państwa i społeczeństwa) 
 
Kryteria klasyfikacji: 
-

przedmiot ubezpieczenia, 

-

rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową, 

-

występowanie/brak swobody nawiązywania prawnego stosunku ubezpieczenia, 

-

podział ustawowy. 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 
 
Kryterium przedmiotu ubezpieczenia: 
-

ubezpieczenia osobowe (przedmiotem ubezpieczenia są dobra osobiste, np.: życie, zdrowie, 
zdolność do pracy), 

-

ubezpieczenia majątkowe (przedmiotem ubezpieczenia są różne dobra i wartości majątkowe: 
mienie, odpowiedzialność cywilna). 

 
Kryterium rodzaju zdarzenia losowego: 
-

ubezpieczenia ogniowe, 

-

ubezpieczenia gradowe, 

-

ubezpieczenia od kradzieży, 

-

ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, 

-

ubezpieczenia od uszkodzeń, 

-

ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, 

-

itp. 

 
Kryterium występowania/braku swobody: 
-

ubezpieczenia obowiązkowe (przepisy prawne nakładają obowiązek, przymus zawarcia umowy 
ubezpieczenia), 

-

ubezpieczenia dobrowolne (występuje swoboda umów ubezpieczenia). 

 
Kryterium ustawowe: 
-

dział I (obejmuje tylko ubezpieczenia na życie wg 5 grup ubezpieczenia: na życie, posagowe, na 
życie związane z funduszem kapitałowym, rentowe, wypadkowe i chorobowe), 

-

dział II (obejmuje pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz majątkowe wg 18 grup ubezpieczenia: w 
tym różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych oraz wszystkie majątkowe). 

 
Kryteria inne (w tym historyczne): 
-

ubezpieczenia morskie (regulowane przepisami kodeksu morskiego), 

-

ubezpieczenia lądowe (regulowane przepisami kodeksu cywilnego; zawierają także ubezpieczenia 
lotnicze, satelitarne, żeglugi śródlądowej); 

-

ubezpieczenia podmiotów gospodarczych, 

-

ubezpieczenia ludności; 

-

ubezpieczenia w obrocie krajowym, 

-

ubezpieczenia w obrocie międzynarodowym; 

-

ubezpieczenia publiczne, 

-

ubezpieczenia prywatne; 

-

ubezpieczenia komercyjne (spółki akcyjne), 

-

ubezpieczenia wzajemne (ubezpieczenia wzajemne non‐profit); 

-

ubezpieczenia bezpośrednie (asekuracja i koasekuracja), 

-

ubezpieczenia pośrednie (reasekuracja i retrocesja). 

 
 
 
 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 

ORGANIZACJA UBEZPIECZEŃ W POLSCE 

1. Ubezpieczeniowa spółka akcyjna 
2. Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (w tym: małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych) 
 
Podstawa prawna: 
-

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej 

-

Kodeks handlowy 

 

ZASADY ORGANIZACJI RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO W POLSCE 

1.  Prowadzenie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej tylko w dwóch prywatnych formach 

organizacyjno‐prawnych: SA lub TUW 

2.  Koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej 
3.  Rozdział branż (dział I lub dział II) 
4.  Ograniczenie pozaubezpieczeniowej działalności ubezpieczeniowej 
5.  Ochrona krajowego rynku ubezpieczeniowego (protekcjonizmu) w zakresie cen 
6.  Otwarcie polskiego rynku ubezpieczeniowego dla kapitału zagranicznego i warunkowego otwarcia 

dla   zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych (swoboda świadczenia usług dla UE i zasada 
wzajemności) 

7.  Materialny (finansowy) nadzór państwa nad działalnością ubezpieczeniową 
8.  Ochrona ubezpieczonych i poszkodowanych (konsumentów usługi ubezpieczeniowej). 
 

UBEZPIECZENIOWA S.A. A SPÓŁKA AKCYJNA PROWADZĄCA INNĄ DZIAŁALNOŚĆ 

-

Wyższe wymagania dotyczące minimalnej wysokości  kapitału zakładowego i akcyjnego; 

-

W podziale zysku uczestniczą nie tylko akcjonariusze lecz również klienci  (ubezpieczeni); 

-

Spółka ubezpieczeniowa może emitować wyłącznie akcje imienne (z wyjątkiem wprowadzanych 
do publicznego obrotu za zgodą Komisji Papierów Wartościowych); 

-

Nadzór nad działalnością ubezpieczeniową sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) oraz  
Minister Finansów. 

RÓŻNICE POMIĘDZY TUW A UBEZPIECZENIOWĄ SA 

-

TUW nie jest spółką handlową (nie jest wpisywane do rejestru handlowego lecz do   rejestru 
TUW); 

-

Do TUW stosują się niektóre przepisy kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych; 

-

Działalność TUW określona jest przez prawo ubezpieczeniowe; 

-

Celem TUW nie jest osiąganie zysku (działalność musi być rentowna) ale wzajemne zapewnienie 
członkom (lub osobom trzecim) odszkodowań lub świadczeń; 

-

Kapitał zakładowy stanowi tylko rodzaj funduszu gwarancyjnego; 

-

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego jest niższa niż w ubezpieczeniowej SA; 

-

Ubezpieczony  jest  jednocześnie  członkiem  towarzystwa,  a  każdy  członek  towarzystwa  jest 
równocześnie  ubezpieczonym  (ubezpieczeniowe  SA  jest  związkiem  kapitałów,  TUW  jest  
związkiem osób i innych podmiotów); 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA 

 
-

Członkowie są ze sobą powiązani przynależnością do TUW oraz zobowiązaniem do   przyczyniania 
się do tworzenia funduszu potrzebnego towarzystwu na pokrycie 

wydatków 

z 

tytułu 

odszkodowań,  świadczeń oraz kosztów własnych; 

-

Nadwyżki powstające w działalności ubezpieczeniowej, z reguły wracają do  ubezpieczonych  bądź 
w postaci zwrotów lub obniżenia składek, bądź w postaci   przyrostu świadczeń. 

 
MAŁE TUW 
TUW posiadające ograniczony zakres działania ze względu na małą liczbę członków, niewielką liczbę 
lub niskie sumy zawieranych ubezpieczeń bądź też niewielki terytorialny zasięg działalności, może być 
uznane przez Ministra Finansów za "małe towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych" (małe TUW). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

UBEZPIECZENIA – WYBRANE ZAGADNIENIA