Wczesna faza dorosłości w kontekście biologicznym

Andragogika

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk

Wprowadzenie

Problematyka dorosłości była przez długi czas pomijana w pracach naukowych. Sprzyjało

temu kilka ważnych elementów, zauważonych przez naukowców zajmujących się tą materią. We

wstępnym okresie badań nad dorosłością zauważono że zmiany w toku życia dorosłych nie

spełniają kryteriów wynikających z biologicznego modelu rozwojowego. Dodatkowo badania

empiryczne pokazują że trudno jest dokładnie określić kierunek zmian w strukturach psychicznych,

a dojrzałość psychiczną człowiek osiąga, jak uważano, w okresie bliskim osiągnięciu dojrzałości

fizycznej. W ostatnim czasie obserwuje się jednak wzrost zainteresowania problematyka dorosłości,

zwłaszcza, fazą wczesną, która zaczyna się między 20 a 23 rokiem życia i trwa aż do 35 lub 40 roku

życia (Gruba 2002, s. 202).

Próbując zgłębić problematykę wczesnej dorosłości należy zastanowić się nad momentem

granicznym, czyli nad takim etapem w życiu człowieka, w którym dokonuje się przejście z fazy

adolescencji do fazy wczesnej dorosłości. Proponuje się zatem, żeby wskaźnikiem rozpoczęcia tego

etapu słało się zawarcie małżeństwa albo uzyskane statusu niezależności ekonomicznej. Wskaźniki

te mogą wydają się jednak błędne, przykładowo gdy analizować będziemy studentów u których

istnieje opóźniony rozwój niezależności ekonomicznej, nasuwał by się wniosek że ta część

społeczeństwa nie jest jeszcze dorosła. Pojawia się dojść widoczny problem, gdyż faza wczesnej

dorosłości to faza drastycznej zmiany, należy pamiętać że do tej pory mówiliśmy o rozwoju

człowieka, zajmując się adolescencją pojawiały się pytania dotyczące rozwoju, zajmujące się

wzrostem pewnych funkcji czy możliwości. Od okresu dorosłości drastycznie zmienia się kierunek

naszych pytań. Teraz pytania te będą starały się odpowiedzieć w jaki sposób, w jakim tempie i

dlaczego następują utrata i pogorszenie tych samych funkcji. Okres wczesne dorosłości jest zatem

pierwszym okresem starzenia się, rozumianym jako ciąg wspólnych nieuniknionych zmian, które

jak zauważa autorka, są oczywiście wynikiem procesu dojrzewania. (Bee 2004, s. 403).

Z wiekiem ludzie stają się bystrzejsi, mądrzejsi, bardziej stabilni i powolniejsi

Analizując zagadnienie dorosłości, przy próbie wyznaczenia początku tego etapu, możemy

posłużyć się pewnymi kryteriami. Jak podaje Ewa Grupa (2002, s. 203), najczęściej spotykamy się

z trzema kategoriami kryteriów. Należą tutaj kryteria rozwojowe, kryteria oparte o pewne sytuacje

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk. Strona 1

kryzysowe wieku dorosłego i kryteria związane z pewnymi typowymi wydarzeniami dla różnych

faz dorosłości. Analizując wspólnie podane kryteria, autorka zwraca uwagę, iż trudno

jednoznacznie określić początek fazy wczesnej dorosłości, ale przyjmuje się że etap ten ma swój

początek od 20-23 r. ż i trwa do 35 r. ż.

Oznacza to że w tym etapie, etapie wczesnej dorosłości, człowiek osiąga pełnię swoich sił

fizycznych oraz poziom intelektualny, który umożliwi mu osiągniecie niezależności ekonomicznej

oraz samodzielne podjęcie i wykonywanie obowiązków wynikających z pełnienia różnych ról

społecznych (pracownika, małżonka, ojca).

Kontekst biologiczny wczesnej fazy dorosłości

Próba ujęcia dorosłości, w swoim wczesnym przejawie, zmusza nas do spojrzenia na

człowieka z punktu widzenia nauk ścisłych, takich jak biologia, chemia, medycyna. Analiza

rozwoju w kontekście biologicznym, to nic innego jak po prostu, zwrot ku fizjologii człowieka w

konkretnym etapie jego życia. Poniższa tabela przedstawia porównanie pewnych cech, wraz w

granicznym wiekiem w którym cechy te są biologicznie wykształcone, czyli następuje stabilizacja i

zatrzymanie dalszego rozwoju.

Kobiety

Mężczyźni

Osiągniecie ostatecznego
wzrostu

17 (+- 3)

21 (+- 2)

Maksymalny rozwój tkanek
aktywnych metaboliczne (w
kilogramach)

16-19 r ż

20-25 r ż

Wydolność organizmu
(mierzona maksymalnym
zużyciem tlenu)

22 - 30 r ż

27 – 35 r ż

Zauważa się że największy przyrost masy ciała przypada na lata 25-35, osoby które w tych

latach odznacza się nadwagą, w późniejszym etapie życia będą zwiększać masę ciała. Natomiast

osoby szczupłe, utrzymają swoją masę ciała aż do wieku senioralnego. Największa wydolność

organizmu, przypadająca na okres wczesnej dorosłości, sprawia że ludzie w tym wieku zyskują

optymalną zdolność do pracy i najwyższy stopień jej wydolności. Sama wydolność człowieka,

połączona jest jednak ścisłe z aktywnością, jak podają badania przeprowadzone w Ameryce i w

Szwecji, zmiany o charakterze regresji w wydolności młodego człowieka mogą pojawić się już w

wieku 18 lat (za: Grupa, 2002).

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk. Strona 2

Przy czym jak zauważa Helen Bee (2004, s. 405), mniejsza wydolność organizmu, z całą

pewnością jest związana z zmniejszoną wydolnością serca, a co za tym idzie z gorszym

zaopatrywaniem tkanek w tlen, ale nie koniecznie musi to być czynnik związany z procesem

starzenia się. Znamy wiele dorosłych i starszych ludzi z problemami serca i krążenia, ale wiemy

również ze często określa się je jako choroby cywilizacyjne, z którymi problemy nie mają dzikie

plemiona żyjące w zgodzie z naturą. Zatem obniżona wydolność, na pewno jest wyznaczaniem

biologicznego procesu starzenia się, ale należy podchodzić do niej z relatywną ostrożnością.

Uwzględniając wszystkie elementy można mówić o wtórnym procesie starzenia się, czyli o takim

na który wpływ mają warunki środowiska, złe nawyki i choroby. Wtórny proces starzenia się nie

jest nieunikniony i nie jest powszechny. Z punktu widzenia tematu, interesuje nas jednak pierwotny

proces starzenia się, który jest uniwersalny i dotyczy każdego, niezależnie od warunków

środowiskowych. Jak twierdzi Helen Bee (2004, s. 404) proces ten jest znacznie powolniejszy i

rozpoczyna się znacznie później.

Młody człowiek na początku wczesnej fazy dorosłości ma więcej tkanki mięśniowe, ma

największa zawartość wapnia w tkance kostnej, cechuje się lepszym wzrokiem i słuchem, a jego

układ immunologiczny jest najbardziej odporny i zdolny do zwalczania przeróżnych infekcji. Od

czasu wejścia we wczesną fazę dorosłości następuje powolny proces obniżania się tych zdolności.

Układ rozrodczy

Okres wczesnej dorosłości to okres dojrzałości rozrodczej. Ewa Grupa (2002, s. 208)

twierdzi że optymalne warunki do przekazywania informacji genetycznej młode kobiety zyskują w

okresie od 25 rż do 30 rż, natomiast u mężczyzn okres ten jest przesunięty średnio o 5 lat. Na

potwierdzenie tych hipotez autorka przytacza następujące argumenty:

1. do 25 roku życia u kobiet 40% cyklów menstruacyjnych nie kończy się dojrzewaniem

gamet;

2. najmniej noworodków w grupie ryzyka ( o niskiej masie urodzeniowej) rodzą kobiety w

wieku od 25 – 35 r.ż;

3. optymalny rozwój dziecka między 14 a 20 rokiem życia następował, tylko gdy było ono

urodzone przez matę w wieku od 21lat do 32 lat.

Serce i płuca

Najbardziej rozpowszechnionym pomiarem wydolności człowieka jest pomiar VO

2

Max,

czyli maksymalne zużycie tlenu. W przeprowadzonych badaniach maksymalnego zużycia tleny w

warunkach izolowanych (na bieżni i z maską tlenową) obserwujemy że wraz z wiekiem obniża się

saturacja. Co ma znaczący wpływ na działanie organizmu. Skutkiem obniżonej saturacji dla mięśni

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk. Strona 3

jest ich gorsze zaopatrzenie w tlen, co przekłada się bezpośrednio na ich zdolność do pełnej

aktywności. Badania statystyczne pokazuję że rocznie każdy człowiek traci 1 % sprawności

uzyskiwanej w pomiarze VO

2

Max. Proces pogarszania zaczyna się w etapie wczesnej dorosłości,

przy czym jest ona nieznaczny, dopiero w średnim etapie dorosłości pogorszenie to jest na tyle

znaczące że odczuwalne bez przyrządów specjalistycznych.

Pomiary ciśnienia ukazują również pewne zmiany. Zgodnie z obserwacjami, w trakcie

starzenia się, tkanki tracą swoją elastyczność, wpływa to znacząco na elastyczność żył. Fakt ten ma

duże znaczenie w pomiarach ciśnienia, zwłaszcza w pomiarze ciśnienia skurczowego, które jest

niższe o 20 latków a większe u 25 latków.

Siła i szybkość

Utrata sprawności mięśniowej oraz oddechowej, przekłada się na obniżenie siły i szybkości.

Wykresy pokazujące zmiany w zakresie siły ucisku badanej u mężczyzn, dokładnie pokazują

wzajemną zależność pracy serca i płuc w stosunku do siły mięśniowej. Widać dokładnie że

największą sprawność przejawiają młodzi ludzie od 20 do 30 roku życia, czyli w początkowym

etapie wczesnej fazy dorosłości. Po przekroczeniu 30 lat, sprawność ta stopniowo maleje, a

szybkość jej spadku rośnie wraz z wiekiem.

Układ odpornościowy

Dwoma podstawowymi organami układu odpornościowego są grasica i szpik kostny.

Zmiany związane z procesem starzenia się są najbardziej widoczne właśnie w trakcie obserwacji

grasicy. Narząd ten, największą masę i wielkość ma w okresie dorastania i w początkowych fazach

dorosłości. Potem stopniowo zanika. W wieku 45 lat grasica posiada już tylko 5 – 10% masy

komórek z pierwotnej liczby (za: Bee 2004, s. 410). Spadek ten, jak się uważa, ma istotny wpływ

na rosnącą podatność na choroby we wczesnej dorosłości.

Narządy zmysłów

W przypadku wrażliwości oka na światło, badania pokazują, że ostatecznie kształtuje się

ona w 25 r. ż i od 30 roku życia rozpoczyna się jej powolny spadek. Wraz ze spadkiem czułości na

światło powiększa się pole widzenia peryferycznego. Sama ostrość widzenia generalnie nie ulega

zmianą aż do 60 roku życia (Gruba 2002, s. 209)

W przypadku słuchu, ostrość słyszalności najlepsza jest w wieku, podobnie jak w przypadku

oka, 25 lat. Pogorszenie słuchu, jako efekt starości następuje dopiero w późniejszych okresach

dorosłości.

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk. Strona 4

Bibliografia:

1. Gruba Ewa (2002) Wczesna dorosłość (W:) Harwas - Napierała B., Trempała J.. Psychologia

rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

2. Helen Bee (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Przygotowanie: Agata Szczepkowicz, Grzegorz Głupczyk. Strona 5