1. Lekcj´ rozpoczynamy od wys∏uchania inwokacji z p∏yty CD.

2. Uczniowie próbujà okreÊliç charakter tego fragmentu. Cytujà: t´skni´ po to-

bie, dusza ut´skniona. Zwracajà uwag´ na ∏adunek emocjonalny (tonacja wy-
krzyknikowa pierwszego wersu, apostroficznoÊç wypowiedzi).

3. Prowadzimy çwiczenia leksykalne. Gromadzimy wyrazy bliskoznaczne do

s∏owa t´sknota:

4. OkreÊlamy, kto i za czym t´skni w inwokacji. Wskazujemy adresatów wypo-

wiedzi.

bolesna

bezdenna

g∏´boka

niezmierzona

niewypowiedziana

niewys∏owiona

niezmierna

straszliwa

poryw t´sknoty

gnany, szarpany, trawiony t´sknotà

serce wezbrane t´sknotà

chory z t´sknoty

do swoich, do kraju

za ojczystymi stronami

za rodzinà

po utracie ojczyzny

budzi si´ w kimÊ

odzywa si´

ogarnia kogoÊ

opanowuje czyjàÊ dusz´

przenika coÊ

Êciska pierÊ

trawi, z˝era, zjada kogoÊ

wzbiera w czyimÊ sercu

czekaç z t´sknotà

odczuwaç t´sknot´

usychaç, umieraç, konaç z t´sknoty

z t´sknotà spoglàdaç na coÊ

ukoiç t´sknot´ w swym sercu

wypowiadaç ca∏à tesknot´

patrzeç oczami pe∏nymi t´sknoty

t´sknota

uczucie cierpienia, ˝alu z powodu roz∏àki, braku kontaktu z kimÊ

lub czymÊ, pragnienie zobaczenia kogoÊ, czegoÊ

nostalgia

11

„Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Âwi´ty i czysty jak pierwsze kochanie”.
O roli inwokacji w

Panu Tadeuszu

nadawca

adresat

wyznania, proÊby

•

przebywajàcy na obczyênie,

•

niezmiernie t´skniàcy
za rodzinnymi stronami,

•

postrzegajàcy kraj rodzinny
jako oaz´ szcz´ÊliwoÊci,

•

pragnàcy przenieÊç si´
w krain´ dzieciƒstwa
choçby myÊlami,

•

wierzàcy w cudowny
powrót do kraju,

•

w myÊleniu i pisaniu
o ojczyênie
znajdujàcy ukojenie,

•

proszàcy o natchnienie
dla wyobraêni,
która mo˝e wyczarowaç
wizerunek utraconego domu.

5. Uczniowie, pracujàc ze s∏ownikiem terminów literackich, wskazujà na ró˝-

nice pomi´dzy apostrofà a inwokacjà i na elementy pozwalajàce nazwaç po-
czàtkowy fragment Pana Tadeusza inwokacjà. PodkreÊlamy liryczny charak-
ter tego fragmentu dzie∏a epickiego.

6. Uczniowie czytajà notk´ biograficznà o Mickiewiczu i wybierajà te informa-

cje, które potwierdza∏yby fakt, ˝e osobà przedstawiajàcà swoje uczucia w li-
rycznym wyznaniu mo˝e byç sam poeta.

7. Zastanawiamy si´ nad przyczynami t´sknoty. Przywo∏ujemy fakty histo-

ryczne: upadek powstania listopadowego, koniecznoÊç emigracji, trudnà
sytuacj´ emigrantów (równie˝ problemy osobiste Mickiewicza, Êmierç przy-
jaciela), swary i k∏ótnie, podzia∏y polityczne wÊród uchodêców.

8. Cytujemy fragment „Epilogu” i zapisujemy temat lekcji.

9. W domu uczniowie majà nauczyç si´ recytowaç inwokacj´.

inwokacja

– rozwini´ta, pe∏niejsza treÊciowo ni˝ apostrofa
– umieszczona na poczàtku utworu, najcz´Êciej

epopei

– zawiera zazwyczaj proÊb´ autora o inspiracj´,

natchnienie

– skierowana do istoty nadprzyrodzonej (Bóg, muza)

apostrofa

bezpoÊredni, uroczysty
zwrot do adresata
w utworze literackim

Matka Boska
(Cz´stochowska, Ostrobramska,
Nowogródzka), której w przesz∏oÊci
zawdzi´cza∏ ju˝ ocalenie

Litwa – ojczyzna porównana do
zdrowia, wartoÊci najcenniejszej
w ˝yciu cz∏owieka
(aluzja do fraszki Kochanowskiego
Na zdrowie: Aby coÊ doceniç,
trzeba to wczeÊniej utraciç)

12