Tech_hodowca_koni_321[01].O1.01

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Lucyna Karpińska

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
sanitarno-weterynaryjnych, ochrony przeciwpoŜarowej
oraz ochrony środowiska i zwierząt 321[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inŜ. Zofia Blajer
mgr inŜ. Barbara Lewandowska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Maria Majewska

Konsultacja:
mgr inŜ. Anna Augustyńska-Mincger
mgr Rafał Rzepkowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[01].O1.01,

„Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, sanitarno-weterynaryjnych, ochrony
przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska i zwierz

t”, zawartego w modułowym programie

nauczania dla zawodu technik hodowca koni.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpoŜarowa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. ZagroŜenia występujące w rolnictwie. Środki ochrony indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wypadki i pierwsza pomoc

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Przepisy sanitarno-weterynaryjne i ochrona zwierząt. Ochrona środowiska

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach oraz zasadach

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  czynnikach  środowiska  pracy,  mogących  powodować
zagroŜenia dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych, a takŜe
udzielaniu  pomocy  osobie,  która  uległa  wypadkowi.  Ponadto,  wzbogacisz  swoją  wiedzę
o zagadnienia  dotyczące  przepisów  i  zasad  sanitarno-weterynaryjnych,  ochrony  środowiska
oraz o dobrostanie zwierząt.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Wszystkie przepisy, z których będziesz korzystał, mają charakter jawny i są

publikowane.  Niemniej  jednak,  z  uwagi  na  ciągłe  zmiany  w  obowiązującym  prawie,
pierwotne teksty tych przepisów stosunkowo szybko stają się nieaktualne. Dlatego najbardziej
miarodajnym  źródłem  są  cyklicznie  aktualizowane,  specjalistyczne  elektroniczne  programy
prawnicze zawierające jednolite teksty wszystkich aktów prawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

przewidzieć zagroŜenia związane z uŜytkowaniem maszyn i sprzętu rolniczego,

−

przewidzieć zagroŜenia związane z pracą ze zwierzętami,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące obsługi maszyn,
pojazdów i urządzeń stosowanych w produkcji rolniczej,

−

zastosować przepisy ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska,

−

zastosować przepisy sanitarno-weterynaryjne i przepisy dotyczące dobrostanu zwierząt,

−

postąpić zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową w sytuacji zagroŜenia poŜarowego,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

−

określić sposoby przechowywania narzędzi, maszyn i pojazdów stosowanych
w produkcji roślinnej i zwierzęcej,

−

określić sposoby zabezpieczania sprzętu rolniczego przed uszkodzeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpoŜarowa

4.1.1. Materiał nauczania

Prawna ochrona pracy

Powszechnie obowiązujące źródła prawa pracy, moŜna uszeregować w hierarchicznym

systemie,  w  którym  najwaŜniejszą  pozycję  zajmuje  Konstytucja  Rzeczypospolitej  Polskiej
(Dz.  U.  z  1997  r.,  Nr  78,  poz.  483),  która jest ustawą zasadniczą i gwarantuje m. in. nadzór
państwa  nad  warunkami  wykonywania  pracy.  Dalej  są  to:  Kodeks  pracy  i  inne  ustawy  oraz
ratyfikowane  umowy  międzynarodowe,  akty  wykonawcze,  ponadzakładowe  i  zakładowe
układy zbiorowe pracy oraz regulaminy pracy. Wiele rozwiązań dotyczących prawa pracy ma
swoje  źródło  w Konwencjach  Międzynarodowej  Organizacji  Pracy  lub  w  Dyrektywach  Unii
Europejskiej.  Proces  dostosowywania  naszego  prawa  do  wymogów  dyrektyw  unijnych  trwa
od  kilku  lat.  Dyrektywy  dotyczące  bezpieczeństwa  pracy  stanowią  obowiązujące  prawo
w Unii Europejskiej.

Podstawowym polskim aktem prawnym w dziedzinie prawa pracy, regulującym m.in.

kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
(Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz.141 z późn. zm.).

Jako uzupełnienie Kodeksu pracy naleŜy traktować rozporządzenia i zarządzenia Rady

Ministrów  oraz  naczelnych  i  centralnych  organów  administracji  państwowej,  m.in.
rozporządzenia  i  zarządzenia  Ministra  Pracy  i  Polityki  Społecznej  oraz  rozporządzenia
i zarządzenia  Ministra  Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi.  Rozporządzenia  i  zarządzenia  stanowią
przepisy  wykonawcze  do  Kodeksu  pracy,  zawierają  normy  szczegółowo  regulujące  pewne

zagadnienia, np.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie

wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych
prac (DZ. U. z 2004 r.).

Układy zbiorowe pracy są porozumieniem między pracodawcą a związkami

zawodowymi i dotyczą wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawcę.

Kodeks pracy wymaga od pracodawców stworzenia regulaminów pracy określających

godziny pracy, przerwy w pracy, wymogi bezpieczeństwa. Regulaminu pracy nie wprowadza
się, jeŜeli w zakładzie pracy obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub, gdy
pracodawca zatrudnia mniej niŜ 20 pracowników.

Obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy

Kodeks pracy określa obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy.

Obowiązki pracodawcy:

Ustawowym obowiązkiem kaŜdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy chroniących ich Ŝycie i zdrowie. Zakład
pracy, odpowiednio wykorzystując najnowsze zdobycze nauki i techniki, powinien właściwie
organizować pracę, usuwać ewentualne uchybienia, stosować się do nakazów organów
nadzoru nad warunkami pracy, wykonywać polecenia społecznego inspektora pracy.

Na pracodawcy spoczywa równieŜ obowiązek:

−

informowania pracowników o ryzyku zawodowym, związanym z wykonywaniem
określonej pracy,

−

stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym oraz innym chorobom,
które związane są z wykonywaną pracą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapoznawanie pracowników z przepisami i zasadami bhp związanymi z wykonywaną
przez nich pracą,

−

zaopatrywania pracowników nieodpłatnie w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Obowiązki osoby kierującej

Osoby kierujące w jednostce gospodarczej zespołem pracowników, tzn. kierownicy

wydziałów, oddziałów, mistrzowie, brygadziści i inni obowiązani są:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego,
a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.

Obowiązki pracownika:

−

poznawanie przepisów i zasad bhp oraz uczestniczenie w szkoleniach,

−

wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,

−

dbanie o właściwy stan maszyn i urządzeń oraz utrzymywanie porządku w miejscu pracy,

−

stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, a takŜe odzieŜy i obuwia
roboczego zgodnie z przeznaczeniem,

−

poddawanie się wstępnym, okresowym oraz kontrolnym badaniom lekarskim
i wykonywanie zaleceń lekarskich,

−

niezwłoczne powiadamianie przełoŜonych oraz ostrzeganie współpracowników i innych
osób o zaistniałej sytuacji zagroŜenia Ŝycia i zdrowia,

−

współdziałanie z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Znajomość zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy, jest jednym z elementów

kwalifikacji  zawodowych,  nie  wolno,  bowiem  dopuścić  pracownika  do  wykonywania  pracy,
jeŜeli nie zna on przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przed dopuszczeniem do
pracy naleŜy więc przeszkolić pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest to
szkolenie  wstępne,  obejmujące,  oprócz  wykładu  zapoznającego  z  przepisami  i  zasadami
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  równieŜ  instruktaŜ  wstępny  na  stanowisku  pracy.  Ponadto
zakład  pracy  obowiązany  jest  prowadzić  okresowe  szkolenia  z  zakresu  bhp,  którego  celem
jest ugruntowanie, rozszerzenie i aktualizacja znajomości tych przepisów i zasad.

Podstawowe prawa pracownika:
1.  W  razie,  gdy  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy

i stwarzają  bezpośrednie  zagroŜenie  dla  zdrowia  lub  Ŝycia  pracownika  albo,  gdy
wykonywana  przez  niego  praca  grozi  takim  niebezpieczeństwem  innym  osobom,
pracownik  ma  prawo  powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym
niezwłocznie przełoŜonego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. JeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagroŜenia, o którym mowa

w pkt1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełoŜonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagroŜenia

w przypadkach, o których mowa w pkt. 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego, powstrzymać się od

wykonywania  pracy  wymagającej  szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy  jego  stan  psychofizyczny  nie  zapewnia  bezpiecznego  wykonywania  pracy  i  stwarza
zagroŜenie dla innych osób.

5. Przepisy pkt 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest

ratowanie Ŝycia ludzkiego lub mienia.

6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki

Społecznej określa, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej
sprawności psychofizycznej.

Ochrona pracy kobiet i młodocianych

Grupami pracowniczymi, chronionymi w sposób szczególny są kobiety i młodociani.

Pracodawca  zatrudniający  kobiety  i  pracowników  młodocianych  powinien  sporządzić
zakładowy  wykaz  prac  wzbronionych  kobietom  i  młodocianym.  Kodeks  pracy  zakazuje
zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciąŜliwych i szkodliwych dla zdrowia. Rodzaje
tych  prac  określa  rozporządzenie  Rady  Ministrów  z  10  września  1996r.  w  sprawie  wykazu
prac  szczególnie  uciąŜliwych  lub  szkodliwych  dla  zdrowia  kobiet  (Dz.  U.  Nr  114,  poz.  545
z późn. zm.).

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie

przekroczyła 18 roku Ŝycia. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.
Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

−

ukończyli co najmniej gimnazjum,

−

przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŜa ich

−

zdrowiu.
Poza tym;

−

młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej,

−

przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niŜ 14 godzin
(łącznie z porą nocną),

−

czas pracy osoby w wieku do 16 lat nie moŜe przekroczyć 6 godzin na dobę,

−

czas pracy osoby w wieku powyŜej 16 lat nie moŜe przekroczyć 8 godzin na dobę.
Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych

Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, które są zawarte

w rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U.
nr 200, poz. 2047 z późn. zm.). Dyrektywy unijne 92/85/EWG i 94/33/EWG dotyczą ochrony
pracy kobiet i młodocianych. Szczególnie dotyczy to gospodarstw rolnych, w których dzieci
nie powinny wykonywać prac związanych z:

−

opakowaniami po środkach trujących,

−

odchodami zwierzęcymi,

−

pozostałościami po uboju zwierząt,

−

maszynami i urządzeniami rolniczymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy

W celu zapewnienia zatrudnionym naleŜytych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy

powołane  zostały  określone  organy  nadzoru.  NajwaŜniejszym  ich  zadaniem  jest  działalność
kontrolna  dotycząca  przestrzegania  zasad  bhp,  działalność  profilaktyczna,  wyraŜająca  się  na
przykład wydawaniem nakazów dla zapewnienia właściwych warunków bhp w przyszłości
i  usunięcia  stwierdzonych  zagroŜeń  oraz  działalność  polegająca  na  stosowaniu  środków
represyjnych w razie stwierdzenia uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad

i przepisów  higieny  pracy  i  warunków  środowiska  pracy  są  przede  wszystkim:  Państwowa
Inspekcja  Pracy  (PIP)  oraz  Państwowa  Inspekcja  Sanitarna,  działające  na  podstawie
odrębnych przepisów.

Państwowa  Inspekcja  Pracy  jest  podległym  Sejmowi  RP  organem  nadzoru  i  kontroli
przestrzegania  prawa  pracy,  w  szczególności  przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy.  Zakres  jej  działania  i  uprawnień  określa  Ustawa  o  Państwowej  Inspekcji  Pracy
z 6 marca 1981 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362).

Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy naleŜy między innymi:

−

nadzór  i  kontrola  przestrzegania  przez  pracodawców  prawa  pracy,  w  szczególności
przepisów  i  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  przepisów  dotyczących  stosunku
pracy,  wynagrodzenia  za  pracę  i  innych  świadczeń  ze  stosunku  pracy,  czasu  pracy,
urlopów, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych;

−

kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu
budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposaŜenie
maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii;

−

uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych
zakładów pracy lub ich części;

−

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny
pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy;

−

analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania
ś

rodków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu

okoliczności i przyczyn wypadków cięŜkich, zbiorowych i śmiertelnych;

−

ciganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu w tych

sprawach w charakterze oskarŜyciela publicznego;

−

wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy
w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy;

−

udzielanie porad technicznych i prawnych;

−

opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac legislacyjnych w zakresie
prawa pracy;

−

inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym

Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania zasad,

przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy. Instytucja ta została powołana w celu
ochrony zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciąŜliwych, a w szczególności w
celu  zapobiegania  powstawaniu  chorób  zakaźnych  i  zawodowych.  Oprócz  wymienionych
instytucji  waŜną  rolę  odgrywają  organy  technicznego  nadzoru  i  kontroli,  takie  jak  np. Urząd
Dozoru  Technicznego  czy  WyŜszy  Urząd  Górniczy,  których  zakres  kontroli  ma  znaczący
wpływ na stan bezpieczeństwa w zakładach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich

ródłem wielu zagroŜeń dla zdrowia i Ŝycia ludzi są czynności związane z chowem

i hodowlą zwierząt gospodarskich, wykonywane codziennie lub okresowo, a w szczególności
prace  związane  z  karmieniem,  pojeniem,  dojeniem,  wymianą  ściółki  oraz  pielęgnacją,
leczeniem i transportem. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt
gospodarskich  uregulowane  są  przepisami  Rozporządzenia  Ministra  Rolnictwa  i  Rozwoju
Wsi  z  dnia  28  września  2001  r.  w  sprawie  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przy  obsłudze
zwierząt gospodarskich (Dz. U. z dnia 15 października

2001 r).

Warunki w pomieszczeniach inwentarskich

Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie odpowiednich warunków w pomieszczeniach

inwentarskich oraz organizowanie prac przy obsłudze zwierząt zgodnie z wymogami
bezpieczeństwa i higieny pracy.

W pomieszczeniach przeznaczonych do hodowli lub chowu zwierząt pracodawca

powinien zapewnić w szczególności:

−

utrzymywanie czystości i porządku, w tym regularne usuwanie odchodów,

−

zwalczanie gryzoni, owadów i szkodliwych mikroorganizmów,

−

niedopuszczanie do zagrzybienia ścian i sufitów,

−

utrzymywanie właściwej wentylacji.
W tym celu powierzchnia podłogi korytarza powinna być nienasiąkliwa i ograniczająca

poślizg, a szerokość korytarza powinna umoŜliwiać stosowanie urządzeń technicznych do
dowozu i dozowania pasz. NaleŜy równieŜ zapewniać łatwy i bezpieczny dostęp do zwierząt
oraz bezpieczne wykonywanie czynności związanych z ich obsługą. Kanały odprowadzające
ś

cieki i gnojowicę powinny być odpowiednio zabezpieczone. Drzwi w pomieszczeniach

inwentarskich powinny być otwierane na zewnątrz.

W pomieszczeniach inwentarskich niedopuszczalne jest:

−

uŜywanie ognia otwartego oraz palenie tytoniu,

−

wykonywanie nagłych ruchów oraz wydawanie dźwięków mogących niepokoić
zwierzęta,

−

podchodzenie w bezpośrednie sąsiedztwo zwierząt w sposób niezauwaŜalny dla
zwierzęcia.
W celu ograniczenia stęŜenia pyłów organicznych w pomieszczeniach inwentarskich

powinno się wyposaŜyć pomieszczenia przeznaczone dla drobiu i trzody chlewnej
w urządzenia odpylające lub stosować inne dostępne urządzenia techniczne do odpylania
pomieszczeń.

W nowo budowanych lub przebudowywanych pomieszczeniach inwentarskich powinny

być zastosowane urządzenia techniczne ułatwiające pracę przy dowozie i dozowaniu pasz,
usuwaniu odchodów zwierzęcych oraz pojeniu zwierząt. W tych pomieszczeniach
niedopuszczalne jest umieszczanie progów w otworach drzwiowych.
Niedopuszczalna jest eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektrycznych nie zapewniających
odpowiedniej ochrony przed moŜliwością poraŜenia.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac ze zwierzętami

Przepisy prawne określają szczegółowo zasady, których naleŜy przestrzegać pracując ze

zwierzętami, między innymi:

−

przy obsłudze buhajów,

−

przy obsłudze zwierząt uznanych za niebezpieczne (rozpłodników, klaczy ze źrebiętami
oraz loch z prosiętami),

−

w czasie naturalnego rozrodu zwierząt,

−

podczas uŜywania koni w zaprzęgach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przy obsłudze zwierząt uznanych za niebezpieczne,

−

podczas przewozu zwierząt środkami transportu,

−

podczas  wykonywania  zabiegów  pielęgnacyjnych,  hodowlanych  lub  weterynaryjnych  na
koniach, bydle, owcach i kozach.
Przy  obsłudze  rozpłodników,  klaczy  ze  źrebiętami  oraz  loch  z  prosiętami,  które  uznaje

się za zwierzęta niebezpieczne powinno się zachować niŜej wymienione środki ostroŜności:

−

niedopuszczalne jest przywiązywanie zwierząt niebezpiecznych do ruchomych lub
niedostatecznie umocowanych przedmiotów,

−

pracownicy zatrudnieni przy obsłudze zwierząt niebezpiecznych nie powinni wykonywać
na nich bolesnych zabiegów ani pomagać przy ich wykonywaniu,

−

zwierzęta wykazujące skłonność do gryzienia ludzi lub innych zwierząt, jeŜeli
przebywają poza swoim stanowiskiem, powinny mieć nałoŜone kagańce,

−

zwierzęta wykazujące skłonność do kopania powinny być umieszczane w boksach,
w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników,

−

nad stanowiskami dla zwierząt niebezpiecznych powinny być umieszczone napisy
ostrzegawcze,

−

boksy powinny być skonstruowane w taki sposób, aby karmienie zwierząt i zakładanie
uwiązów mogło odbywać się bez konieczności wchodzenia do nich, a drzwi otwierały się
na zewnątrz,

−

rozpłodniki powinny być prowadzone w uprzęŜy, pojedynczo i z zachowaniem
szczególnej ostroŜności,

−

zwierzęta niebezpieczne podczas wyprowadzania powinny mieć załoŜone uwiązy.
Ponadto:

−

niedopuszczalne jest spoŜywanie posiłków i palenie tytoniu podczas obsługi zwierząt,

−

posiłki powinny być spoŜywane w wydzielonym pomieszczeniu, po uprzednim umyciu
rąk i twarzy,

−

na zapleczu pomieszczeń inwentarskich powinna znajdować się apteczka spełniająca
wymagania określone w odrębnych przepisach,

−

pracownicy obsługujący zwierzęta powinni niezwłocznie opatrywać doznane skaleczenia,

−

pracownicy  wypasający  zwierzęta  w  warunkach  potencjalnego  zagroŜenia  ukąszeniem
przez  kleszcze  powinni  być  wyposaŜeni  w  środki  zabezpieczające,  a  takŜe  być  poddani
szczepieniu ochronnemu przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu,

−

pracownicy poszkodowani na skutek ugryzienia lub poturbowania przez zwierzęta oraz
na skutek zranienia przez przedmioty zanieczyszczone nawozem organicznym lub ziemią
powinni mieć niezwłocznie zapewnioną pomoc lekarską,

−

pracownicy zatrudnieni przy obsłudze zwierząt gospodarskich powinni zostać poddani
szczepieniom ochronnym przeciw tęŜcowi,

−

w przypadku wystąpienia u pracownika objawów nasuwających podejrzenie choroby
odzwierzęcej powinien on niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Zasady bezpiecznej pracy ciągnikami i maszynami rolniczymi

Bezpieczne uŜytkowanie maszyn rolniczych wymaga znajomości czynników, które mogą

spowodować zagroŜenia podczas wykonywania prac polowych oraz czynności obsługowych
i regulacyjnych.

Przed uruchomieniem maszyny naleŜy sprawdzić prawidłowość jej działania, stan

połączeń  i  osłon  zabezpieczających  oraz  upewnić  się,  czy  połączenie  maszyny  z  ciągnikiem
jest  zabezpieczone  przed  przypadkowym  rozłączeniem.  Przed  włączeniem  napędu  maszyny
powinno  się  bezwzględnie  sprawdzić,  czy  w  zasięgu  działania  zespołów  maszyny  nie
przebywają  ludzie  lub  nie  znajdują  się  obce  przedmioty.  W  razie  stwierdzenia  usterek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w działaniu maszyny podczas ruchu agregatu naleŜy zatrzymać go i wyłączyć napęd
maszyny.

W czasie działania maszyny nie wolno wchodzić na nią lub schodzić, stawać na zaczepie

lub w innym nie przeznaczonym do tego miejscu. Nie wolno jeździć na ciągnikach siedząc na
błotniku lub stojąc na zaczepie. Nie wolno przebywać między ciągnikiem, a maszyną ani
w czasie ruchu agregatu, ani podczas postoju, jeŜeli silnik nie został wyłączony. Po kaŜdym
zatrzymaniu ciągnika obsługujący powinien przed zejściem z siedziska wyłączyć napęd wału
odbioru mocy.

Części maszyn, słuŜące do ich napędu, jak: koła pasowe, pasy, koła zębate, łańcuchy

i wały napędowe, przeguby itp. powinny być osłonięte w sposób zapewniający ich bezpieczną
obsługę,  osłon  tych  nie  wolno  zdejmować  ani  odchylać  podczas  ruchu  maszyny.
Regulowanie,  smarowanie,  naprawy,  czyszczenie  i  inne  podobne  czynności  mogą  być
wykonywane  tylko  po  wyłączeniu  napędu  i  zatrzymaniu  maszyny  przez  wyłączenie  silnika.
Nie  wolno  pracować  przy  maszynach  w  odzieŜy  podartej,  o  luźno  zwisających  lub
odstających częściach, kobiety i długowłosi męŜczyźni muszą mieć włosy związane chustką.

W czasie uŜytkowania maszyn rolniczych, zasilanych energią elektryczną, naleŜy

Ogólne zasady przechowywania maszyn i narzędzi rolniczych

Maszyny rolnicze są przewaŜnie maszynami pracującymi sezonowo, w krótkich okresach

agrotechnicznych.  Większość  maszyn  stosowanych  w  produkcji  polowej  jest  uŜytkowana
w ciągu roku jedynie przez okres kilku tygodni. W związku z tym, sprawą niezmiernie istotną
jest  prawidłowe  zabezpieczenie  maszyn  i  narzędzi  przed  korozją  oraz  odpowiednie  ich
przechowywanie.  Prawidłowe  przechowywanie  maszyn  i  narzędzi  wiąŜe  się  z  określonymi
czynnościami przygotowawczymi, w szczególności z:

−

prawidłową ochroną przed korozją,

−

odpowiednim miejscem do przechowywania maszyn i narzędzi,

−

dostatecznym wyposaŜeniem parku maszynowego.
Po zakończonym sezonie sprzęt powinien zostać dokładnie umyty zimną lub ciepłą wodą,

przy  czym  czynności  te  powinny  zostać  przeprowadzone  w  miarę  moŜliwości  na  specjalnie
przygotowanych  stanowiskach,  przy  uŜyciu  pistoletów  do  wody  lub  specjalnych  myjni.
NaleŜy  przy  tym  pamiętać,  Ŝe  rozpuszczone  w  wodzie  pozostałości  chemicznych  środków
ochrony  roślin,  paliw,  olejów  lub  smarów  mogą  przenikać  do  gleby  lub  wód  gruntowych,
stanowiąc  ekologiczne  zagroŜenie  dla  środowiska  naturalnego.  W  przypadku  stwierdzenia
miejscowej  korozji  na  metalowych  częściach  naleŜy  ją  usunąć,  a  następnie  zakonserwować
całą  maszynę  przy  uŜyciu  olejów  lub  smarów  ochronnych.  Miejscowe  ubytki  powłok
lakierniczych  naleŜy  uzupełnić.  Szczegółowe  zalecenia  dotyczące  konserwacji  maszyn
i urządzeń  oraz  ich  przygotowania  do  postoju  między  sezonowego  zawierają  instrukcje
obsługi.

Do przechowywania sprzętu rolniczego moŜna wykorzystywać:

−

specjalnie przystosowane tereny otwarte,

−

wiaty,

−

szopy półotwarte,

−

szopy zamknięte,

−

garaŜe,

−

specjalne magazyny.
Pomieszczenia słuŜące do przechowywania maszyn i narzędzi rolniczych muszą spełniać

wymagania przeciwpoŜarowe; powinny być wykonane z materiałów niepalnych i nie mogą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sąsiadować  z  obiektami  słuŜącymi  do  przechowywania  materiałów  łatwo  palnych,  a  takŜe
powinny  być  wyposaŜone  w  instalację  odgromową.  Pomieszczenia  zamknięte  muszą  być
wyposaŜone  w  skutecznie  działający  układ  wentylacyjny.  Obok  przechowywanego  sprzętu
powinien być odpowiednio rozmieszczony sprzęt przeciwpoŜarowy, a zwłaszcza gaśnice.

Ochrona przeciwpoŜarowa

Ochrona przeciwpoŜarowa polega na przedsięwzięciach mających na celu ochronę Ŝycia,

zdrowia i mienia przed poŜarem, klęską Ŝywiołową lub innym miejscowym zagroŜeniem
przez:

−

zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się poŜaru, klęski Ŝywiołowej, lub innego
miejscowego zagroŜenia;

−

zapewnienie sił i środków do zwalczania poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub innego
miejscowego zagroŜenia;

−

prowadzenie działań ratowniczych.

Przyczyny powstawania poŜarów

Najczęściej spotykanymi przyczynami poŜarów jest ludzka nieostroŜność, która objawia

się  drastycznym  lekcewaŜeniem  podstawowych  zasad  bezpieczeństwa  oraz  świadomym
łamaniem  przepisów  przeciwpoŜarowych.  Szczególnie  powszechne  jest  nieprzestrzeganie
zakazu  palenia  tytoniu  w  miejscach  niedozwolonych,  niewłaściwe  zabezpieczenie  prac
określanych  jako  niebezpieczne  poŜarowo  oraz  lekcewaŜenie  zagroŜeń  związanych
z uŜywaniem  cieczy  palnych.  Drugą  pod  względem  częstotliwości  przyczyną  występowania
poŜarów  są  wady  i  nieprawidłowa  eksploatacja  urządzeń  elektrycznych.  Objawia  się  to
głównie  nadmiernym  obciąŜaniem  obwodów  zasilających,  eksploatowaniem  urządzeń
niesprawnych  technicznie  oraz  uŜytkowaniem  przenośnych  urządzeń  grzewczych  w  sposób
niezgodny z przeznaczeniem i określonymi zasadami uŜytkowania.

Podstawowe przepisy prawne

NajwaŜniejszym polskim aktem prawnym, regulującym zagadnienia związane z ochroną

przeciwpoŜarową jest Ustawa o ochronie przeciwpoŜarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r. (Dz. U.
z  2002  r.  Nr  147,  poz.  1229,  z  późn.  zm.).  Przepisy  wykonawcze  do  Ustawy  znajdują  się
w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r.
w  sprawie  ochrony  przeciwpoŜarowej  budynków,  innych  obiektów  budowlanych  i  terenów
(Dz.  U.  z  dnia  11  maja  2006  r.).  Rozporządzenie  określa  między  innymi  warunki
zabezpieczenie przeciwpoŜarowego zbioru, transportu i składowania palnych płodów rolnych.

Obowiązki właściciela (kierownika zakładu pracy) w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej

Właściciel lub kierownik zakładu pracy jest zobowiązany zapewnić jego ochronę

przeciwpoŜarową, która polega głównie na:

−

przestrzeganiu

przeciwpoŜarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych;

−

wyposaŜeniu budynków, obiektów i terenu w sprzęt poŜarniczy i ratowniczy oraz środki
gaśnicze;

−

zapewnieniu osobom przebywającym w zakładzie pracy bezpieczeństwa i moŜliwości
ewakuacji;

−

przygotowaniu zakładu pracy do prowadzenia akcji ratowniczej;

−

ustalaniu sposobów postępowania w razie powstania poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub
innego miejscowego zagroŜenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej

Na pracownikach ciąŜy równieŜ wiele obowiązków związanych z ochroną

przeciwpoŜarową, gdyŜ są oni zobowiązani:

−

znać przepisy przeciwpoŜarowe, instrukcje o alarmowaniu straŜy poŜarnej i ich
przestrzegać, znać miejsce rozmieszczenia i sposobu uŜycia podręcznego sprzętu
poŜarniczego oraz urządzeń przeciwpoŜarowych;

−

wykonywać wszystkie czynności związane z pracą w sposób gwarantujący pełne
bezpieczeństwo poŜarowe;

−

utrzymać stale w naleŜytym porządku swoje stanowisko pracy oraz czuwać nad
prawidłowym działaniem powierzonej sobie maszyny, urządzenia lub aparatury, aby nie
spowodowały one poŜaru;

−

nie zastawiać i nie blokować dojścia do sprzętu poŜarniczego i urządzeń
przeciwpoŜarowych oraz przejść między stanowiskami pracy oraz maszynami
i urządzeniami, a takŜe wyjść z pomieszczeń;

−

usuwać

bezzwłocznie

stwierdzone

przyczyny

mogące

spowodować

poŜar,

niedociągnięcia zaś, których nie moŜna usunąć we własnym zakresie, zgłaszać
natychmiast przełoŜonemu lub pracodawcy;

−

brać udział w szkoleniach w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej;

−

w razie poŜaru uczestniczyć w akcji ratowniczej i wykonywać wszelkie polecenia
kierującego działaniami ratowniczymi;

−

uprzątnąć swoje stanowisko pracy, z chwilą zakończenia pracy, wyłączyć dopływ prądu
lub gazu do maszyn i urządzeń oraz sprawdzić, czy nie ma niebezpieczeństwa powstania
poŜaru.

Zasady ochrony przeciwpoŜarowej

W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie

czynności, które mogą spowodować poŜar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie
prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji.

Właściciele, budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków

mieszkalnych  jednorodzinnych,  oznakowują  drogi  ewakuacyjne  znakami  zgodnymi
z Polskimi  Normami.  Oznakowania  wymagają  pomieszczenia,  w  których  w  myśl  przepisów
techniczno-budowlanych  konieczne  są,  co  najmniej  2  wyjścia  ewakuacyjne.  Z  kaŜdego
miejsca  przeznaczonego  na  pobyt  ludzi  w  obiekcie  powinny  być  zapewnione  odpowiednie
warunki  ewakuacji,  zapewniające  moŜliwość  szybkiego  i  bezpiecznego  opuszczenia  strefy
zagroŜonej  lub  objętej  poŜarem.  Warunki  ewakuacji  powinny  być  dostosowane  do  liczby
i stanu  sprawności  osób  przebywających  w  obiekcie,  funkcji  obiektu  oraz  jego  konstrukcji
i wymiarów.

Przy wytyczaniu dróg ewakuacyjnych naleŜy uwzględnić wymogi w sprawie warunków

technicznych,  jakim  powinny  odpowiadać  budynki  i  ich  usytuowanie,  liczbę  osób
przewidywanych  do  ewakuacji  nie  tylko  z  poszczególnych  kondygnacji  obiektu,  ale  równieŜ
z   ich  części.  Istotne  jest  równieŜ  właściwe  oznakowanie  dróg  ewakuacyjnych.  Generalną
regułą jest stosowanie poszczególnych, wymienionych w Polskiej Normie PN-92 N-01256/02
pt.  „Znaki  Bezpieczeństwa.  Ewakuacja”  znaków  ściśle,  z  ich  przeznaczeniem  oraz  takie  ich
rozmieszczanie,  aby  z  kaŜdego  miejsca  drogi  widoczny  był  co  najmniej  kolejny  jeden  znak.
Szczegóły  dotyczące  prawidłowego  rozmieszczania  znaków  ewakuacyjnych  określa
natomiast Polska Norma PN-N-01256-5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Ciągnąć, aby otworzyć

Pchać, aby otworzyć

Przesunąć w celu otwarcia

Stłuc, aby uzyskać dostęp

Kierunek wyjścia schodami w górę

Kierunek do wyjścia schodami w dół

Rys. 1. Znaki ewakuacyjne [11]

Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze

Podręczny sprzęt gaśniczy stanowią: gaśnice, hydranty wewnętrzne, koce gaśnicze

i tłumice. Podręczny sprzęt gaśniczy jest przeznaczony wyłącznie do gaszenia poŜarów
w zarodku. Przy doborze sprzętu gaśniczego naleŜy brać pod uwagę następujące wskazania.

Tabela 1. Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego do palącego się materiału [9]

Grupa
poŜarów

Rodzaj palącego się materiału

Rodzaj środka gaśniczego

Ciała stałe pochodzenia organicznego,

przy spalaniu, których występuje
zjawisko Ŝarzenia (drewno, papier itp.
materiały)

woda, piana gaśnicza, proszek

gaśniczy, dwutlenek węgla

Ciecze palne i substancje stałe

topniejące wskutek ciepła
(rozpuszczalniki, pasty do podłogi,
topiące się tworzywa sztuczne)

piana gaśnicza, proszek

gaśniczy, dwutlenek węgla,
halon

Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-

butan)

proszek gaśniczy, dwutlenek

węgla, halon

PoŜary ABC występujące w

obrębie urządzeń pod napięciem

proszek gaśniczy,

dwutlenek węgla, halon

Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednie do gaszenia poŜarów danej

grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gaśnice są to przenośne urządzenia o masie brutto do 20 kg i masie środka gaśniczego

do  12 kg.  Napełnione  są  substancjami  gaśniczymi,  które  są  wyrzucane  z  gaśnicy  pod
ciśnieniem,  z  zasady  w  postaci  strumienia.  Na  kaŜdej  gaśnicy  znajduje  się  instrukcja  jej
uŜycia,  oznaczenie  rodzaju  gaśnicy  (np.  GS  –  gaśnica  śniegowa),  masa  środka  gaśniczego
podawana  najczęściej  w  kilogramach  oraz  oznaczenie  literowe  wskazujące,  do  jakich  grup
poŜarów  moŜe  być  zastosowana  (np.  B,C,  E).  Polska  Norma  wyróŜnia  następujące  typy
gaśnic  (w zaleŜności  od  zawartego  w  gaśnicy  środka  gaśniczego):  gaśnice  wodne,  gaśnice
pianowe, gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe CO

, gaśnice halonowe.

Hydrant wewnętrzny to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej

obudowany szafką i wyposaŜony w wąŜ poŜarniczy i prądownice. MoŜe być o średnicy 25 lub
52 mm. Ma on zastosowanie do gaszenia poŜarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek
gaśniczy stosuje się wodę.

Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (np. z włókna szklanego)

o powierzchni około 2 m

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. SłuŜy do tłumienia

poŜaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Koc
gaśniczy moŜe być uŜywany wielokrotnie.

Tłumice są to płaskie miotły wiklinowe, obszyte wsiąkliwą tkaniną i osadzone na długich

drąŜkach. SłuŜą do gaszenia (tłumienia) iskier i Ŝagwi przenoszonych przez wiatr na obejścia
i dachy. Zamoczoną w wodzie tłumicą uderza się w miejsca, na które padły iskry lub,
z których wydostaje się płomień.
Pomocną rolę w gaszeniu poŜaru odgrywają bosaki, topory, siekiery, kilofy, łomy, łopaty
i szufle.

Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zalicza się:

−

wodę,

−

piasek,

−

pianę gaśniczą,

−

proszki gaśnicze,

−

gazy gaśnicze.
Instrukcja

bezpieczeństwa

poŜarowego

jest

specjalnym,

opracowywanym

indywidualnie  na  potrzeby  konkretnego  obiektu  dokumentem,  w  którym  właściciel  zarządca
lub uŜytkownik obiektu, zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady
ochrony  przeciwpoŜarowej.  Opracowanie  tego  dokumentu  najlepiej  powierzyć  jest
doświadczonemu  specjaliście  i  po  zatwierdzeniu  go  przez  właściciela  (administratora)
wprowadzić w Ŝycie stosownym zarządzeniem wewnętrznym.

Instrukcja bezpieczeństwa poŜarowego dla obiektów uŜyteczności publicznej lub

zamieszkania zbiorowego powinna zawierać:
1)  potencjalne źródła powstania poŜaru i drogi jego rozprzestrzeniania,
2)  zasady zapobiegania moŜliwości powstania poŜaru,
3)  zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych poŜarowo,
4)  rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego,
5)  obecność  stałych  i  półstałych  urządzeń  gaśniczych  oraz  instalacji  sygnalizacyjno-

alarmowej w obiekcie oraz związany z tym wymagany sposób zachowania się ludzi na
wypadek ich uruchomienia,

6) organizację i warunki ewakuacji z uwzględnieniem:

−

rodków i sposobów ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie,

−

warunków ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej, w tym
korytarzy i klatek schodowych oraz drabin i zewnętrznych schodów ewakuacyjnych,
sąsiednich tarasów, pomieszczeń, okien (parter),

−

sposobów prowadzenia ewakuacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) zasady postępowania na wypadek poŜaru, w tym zasady postępowania pracowników

w przypadku powstania poŜaru do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz
współdziałania z kierującym akcją ratowniczą.

Zasady bezpiecznej pracy ciągnikami i maszynami rolniczymi zasilanymi, energią elektryczną

W czasie uŜytkowania maszyn rolniczych zasilanych energią elektryczną, naleŜy

przestrzegać  dodatkowych  zasad  postępowania  z  urządzeniem  elektrycznym.  W  celu
uniknięcia  zwarć  w  instalacji  trzeba  stosować  wyłączniki  samoczynne  i  bezpieczniki
topikowe, chroniące przewody przed nadmiernym nagrzaniem. Ze względów bezpieczeństwa
przeciwpoŜarowego wymaga się, aby silniki elektryczne były ustawione w odległości 5 m od
materiału  łatwopalnego.  W  pomieszczeniach  wilgotnych  lub  zapylonych,  gniazda  wtykowe
i wyłączniki  muszą  być  umieszczone  w  osłonach  hermetycznych.  Przed  pierwszym
przyłączeniem  maszyny  do  sieci  elektrycznej  naleŜy  sprawdzić  stan  instalacji.  Przepalone
wkładki  topikowe  bezpieczników  trzeba  zastąpić  oryginalnymi.  Podczas  wyjmowania  wtyku
z  gniazda  nie  wolno  ciągnąć  za  przewód,  w  przypadku  przerwy  w  zasilaniu  energią  naleŜy
natychmiast  wyłączyć  maszynę.  Wszelkie  naprawy  instalacji  elektrycznej  mogą  być
wykonywane  tylko  na  urządzeniu  odłączonym  od  sieci  przez  uprawnionego  elektryka;
kontrola instalacji powinna być przeprowadzana przynajmniej raz w roku.

Zabezpieczenie przeciwpoŜarowe zbioru, transportu i składowania palnych płodów rolnych

Podczas zbioru, transportu i składowania płodów rolnych naleŜy:

−

stosować wskazania podane w instrukcjach obsługi przy eksploatacji maszyn rolniczych
i innych z napędem,

−

stosować silniki elektryczne o odpowiednim do warunków pracy stopniu ochrony;
minimalna odległość układu napędowego od stert, stogów i budynków o konstrukcji
palnej powinna wynosić 5 m,

−

ustawiać silniki spalinowe na podłoŜu niepalnym, w odległości co najmniej 10 m od stert,
stogów lub budynków o konstrukcji palnej,

−

zabezpieczać urządzenia wydechowe silników spalinowych przed wylotem iskier;

−

zapewnić moŜliwość ewakuacji ludzi i sprzętu,

−

przechowywać niezbędne materiały pędne, w ilości nie przekraczającej dobowego
zapotrzebowania, w zamkniętych nietłukących się naczyniach, w odległości co najmniej
10 m od punktu omłotowego i miejsc występowania palnych płodów rolnych,

−

wyposaŜyć miejsca omłotów, stertowania i kombajnowania w gaśnice oraz w razie
potrzeby w sprzęt słuŜący do wykonywania pasów ograniczających rozprzestrzenianie się
poŜaru.
Nie wolno:

−

palić tytoniu przy obsłudze sprzętu, maszyn i pojazdów podczas zbiorów palnych płodów
rolnych oraz ich transportu,

−

uŜywać otwartego ognia i palić tytoniu w odległości mniejszej niŜ 10 m od punktu
omłotowego i miejsc występowania palnych płodów rolnych,

−

wypalać słomy i pozostałości roślinnych na polach w odległości mniejszej niŜ 100 m od
zabudowań,  lasów,  zboŜa  na  pniu  i  miejsc  ustawienia  stert  lub  stogów  bądź  w sposób
powodujący  zakłócenia  w  ruchu  drogowym,  a  takŜe  bez  zapewnienia  stałego  nadzoru
miejsca wypalania.

Strefa poŜarowa sterty lub stogu z palnymi produktami roślinnymi nie powinna

przekraczać powierzchni 1000 m

lub kubatury 5000 m

. Przy ustawianiu stert, stogów

i brogów naleŜy zachować, co najmniej następujące odległości:
1) od budynków wykonanych z materiałów:

−

palnych – 30 m,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

niepalnych i o pokryciu co najmniej trudno zapalnym – 20 m,

2)  od dróg publicznych i torów kolejowych – 30 m,
3)  od urządzeń i przewodów linii elektrycznych wysokiego napięcia – 30 m,
4)  od lasów i terenów zadrzewionych – 100 m,
5)  między stertami i stogami stanowiącymi odrębne strefy poŜarowe – 30 m.

Wokół stert i stogów naleŜy wykonać i utrzymać powierzchnię o szerokości, co najmniej

2 m w odległości 3 m od ich obrysu pozbawioną materiałów palnych.

Produkty roślinne naleŜy składować w sposób uniemoŜliwiający ich samozapalenie.

W przypadku konieczności składowania produktów niedosuszonych naleŜy okresowo
sprawdzać ich temperaturę.

NaleŜy pamiętać, Ŝe o wiele łatwiej jest zapobiegać poŜarom niŜ je gasić. ToteŜ waŜnym

elementem ochrony przeciwpoŜarowej powinna być profilaktyka, czyli takie ostroŜne
i rozsądne postępowanie ludzi, które wyklucza moŜliwość powstania poŜaru.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1.  Co jest podstawowym źródłem prawa pracy w Polsce?
2.  Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
3.  Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
4.  Kogo moŜna nazwać pracownikiem młodocianym?
5.  Jakie są główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych?
6.  Jakich prac nie mogą wykonywać dzieci w gospodarstwach rolnych?
7.  Jakie są najwaŜniejsze zadania Państwowej Inspekcji Pracy?
8.  W jakich warunkach naleŜy przechowywać maszyny i narzędzia rolnicze?
9.  Jakie są zasady ochrony przeciwpoŜarowej?
10.  Co to są podręczne środki gaśnicze?
11.  Co zaliczamy do sprzętu gaśniczego?
12.  Co to jest instrukcja bezpieczeństwa poŜarowego i co powinna zawierać?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w odpowiednich aktach prawnych, obowiązki pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy. Zredaguj na tej podstawie kodeks postępowania pracownika
w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w Internecie odpowiedni akt prawny,
2) wyszukać w ustawie i rozporządzeniach obowiązków pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy,

3)  sporządzić wykaz obowiązków, jakie nakładają przepisy prawa na pracownika,
4)  zredagować kodeks postępowania pracownika,
5)  zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia,

−

akty prawne dotyczące bhp.

Ćwiczenie 2

Na podstawie odpowiednich aktów prawnych sporządź wykaz prac przy obsłudze

zwierząt gospodarskich, których nie naleŜy powierzać dzieciom do lat 15.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać np. w Internecie odpowiedni akt prawny,
2)  wyszukać w rozporządzeniu rodzaj prac zabronionych dla dzieci,
3)  sporządzić wykaz prac,
4)  wyciągnąć i zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia,

−

akty prawne dotyczące wykonywania prac przez dzieci.

Ćwiczenie 3

W określonym gospodarstwie hodującym i uŜytkującym konie przeprowadź wywiad,

który pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy właściciele gospodarstwa znają przepisy
przeciwpoŜarowe?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeprowadzić wywiad z właścicielem gospodarstwa,
2)  wpisać wyniki wywiadu do tabeli roboczej,
3)  wyciągnąć wnioski,
4)  przedstawić wyniki wywiadu na forum grupy,
5)  porównać wyniki badań uzyskane przez poszczególne zespoły,
6)  opracować wnioski,
7)  sporządzić notatkę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Sporządź wykaz podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych w gospodarstwie

rolnym (stadninie koni).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować tabelę roboczą z wykazem podręcznego sprzętu gaśniczego i środków

gaśniczych w gospodarstwie rolnym,

2) sporządzić wykaz znajdującego się w gospodarstwie podręcznego sprzętu gaśniczego

i środków gaśniczych,

3) sporządzić wykaz brakującego podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych,
4) wyciągnąć wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)  skorzystać ze źródeł prawa pracy obowiązujących w Polsce?
2)  wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
3)  określić  podstawowe  prawa  i  obowiązki  pracownika

w zakresie bhp?

4) określić główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych?



5) określić instytucje nadzoru państwowego nad warunkami

pracy w Polsce?

6)  określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Pracy?
7)  określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej?
8)  scharakteryzować  przepisy  prawne  dotyczące  bhp  przy

obsłudze zwierząt gospodarskich?

9) określić niebezpieczeństwa, na jakie naraŜone są dzieci

w gospodarstwach rolnych?

10) określić zasady bhp przy obsłudze zwierząt?
11) wymienić zasady ochrony przeciwpoŜarowej?



12)  wskazać elementy planu ewakuacji?
13)  rozpoznać znaki ewakuacyjne?
14)  rozpoznać środki gaśnicze i sprzęt gaśniczy ?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. ZagroŜenia występujące w rolnictwie. Środki ochrony

indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady ergonomii

Ergonomia jest nauką zajmującą się zasadami i metodami dostosowania warunków pracy

człowieka do jego właściwości fizycznych i psychicznych.

Często określa się cel ergonomii jako zapewnienie człowiekowi dobrego Ŝycia,

zadowolenia,  poczucia  bezpieczeństwa  i  komfortu  psychicznego,  jakie  moŜe  on  doznawać
z chwilą  stworzenia  mu  optymalnych  warunków  do  pracy  i  wypoczynku.  Pracodawcy
powinni  kierować  się  osiągnięciami  ergonomii,  aby  zapewnić  optymalne  warunki
wykonywania pracy. NaleŜy uwzględnić następujące wskazania ergonomii:

−

projektowanie  przestrzeni  pracy  i  środków  pracy  powinno  uwzględniać  uwarunkowania
wynikające  z  wymiarów  ciała  ludzkiego  w  powiązaniu  z  procesem  pracy;  przestrzeń
pracy powinna być dostosowana do pracownika,

−

praca  powinna  być  tak  zaprojektowana,  aby  moŜna  było  uniknąć  niepotrzebnego  lub
nadmiernego  obciąŜenia  mięśni,  stawów,  wiązadeł  oraz  układów  oddechowego
i krąŜenia,

−

postawa ciała nie powinna powodować zmęczenia pracą na skutek długotrwałego
napięcia mięśni,

−

wymagana siła mięśni powinna odpowiadać fizycznym moŜliwościom pracownika,

−

naleŜy ustalić równowagę między ruchami ciała, korzystniejszy jest bowiem ruch niŜ
długotrwały bezruch,

−

elementy  sygnalizacyjne  i  urządzenia  informacyjne  powinny  być  zaprojektowane
i usytuowane  w  sposób  zgodny  z  moŜliwościami  percepcyjnymi  oraz  ruchowymi
pracownika,

−

rodowisko pracy winno być zaprojektowane i utrzymywane w taki sposób, aby warunki

fizyczne, chemiczne i biologiczne nie miały szkodliwego wpływu na ludzi, ale słuŜyły
zachowaniu ich zdrowia oraz utrzymywaniu zdolności i gotowości do pracy,

−

proces  pracy  powinien  być  tak  zaprojektowany,  aby  chronił  zdrowie  i  zapewniał
bezpieczeństwo  pracowników,  przyczyniał  się  do  ich  dobrego  samopoczucia  i  ułatwiał
realizację celu pracy.

Czynniki zagroŜeń w środowisku pracy

Rolnictwo,

szczególnie

rolnictwo

indywidualne,

charakteryzuje

się

wysoką

wypadkowością.  Wynika  to  z  faktu,  Ŝe  środowisko  pracy  rolników  jest  niezwykle  złoŜone,
a róŜnego  rodzaju  zagroŜenia  wypadkowe  dotyczą  tej  samej  osoby.  Sytuacja  taka  nie
występuje  na  stanowiskach  pracy  w  innych  gałęziach  gospodarki,  gdzie  stanowiska  pracy
mają stały charakter.

Rolnik moŜe być, w ciągu dnia, naraŜony na kilka lub nawet kilkanaście róŜnych

zagroŜeń, co wynika właśnie z częstych zmian stanowisk pracy. RóŜnią się one, między sobą,
charakterem i rodzajem wykonywanych na nich czynności, złoŜonością techniczną, potrzebną
do ich uŜytkowania wiedzą, wymaganą siłą i sprawnością fizyczną oraz wieloma innymi
cechami. Jak wynika ze struktury wypadków, stopień zagroŜenia wypadkowego w rolnictwie
jest bardzo zróŜnicowany. Są takie elementy stanowiska pracy (np. podwórze, maszyny
rolnicze), w związku, z którymi dochodzi szczególnie często do wypadków oraz takie, które
przyczyniają się jedynie do pojedynczych wypadków (np. środki ochrony roślin).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Udział wypadków w rolnictwie indywidualnym w ogólnej liczbie wypadków w Polsce
wynosi ponad 25%.

ZagroŜenia mechaniczne

Głównymi zagroŜeniami towarzyszącymi wykonywanym pracom w rolnictwie są

zagroŜenia powodowane przez czynniki mechaniczne. NaleŜy przez nie rozumieć wszelkie
czynniki fizyczne, które mogą doprowadzić do lŜejszych lub cięŜszych urazów, a nawet
ś

mierci poszkodowanych, powodowane mechanicznym oddziaływaniem na człowieka

maszyn  i  ich  elementów,  przedmiotów  i  narzędzi  pracy,  upadkiem  na  skutek  poślizgnięcia,
potknięcia  itp.  ZagroŜenia  te  mogą  być  powodowane  przez  czynniki  mechaniczne
występujące  zarówno  podczas  normalnego  funkcjonowania  maszyny,  narzędzia  lub  innego
przedmiotu  pracy,  jak  i  przez  czynniki  powstałe  na  skutek  zakłóceń,  uszkodzeń  bądź  teŜ
awarie.

ZagroŜenia chemiczne i pyłowe

Do zagroŜeń chemicznych, na które jest naraŜony rolnik, naleŜy zaliczyć kontakt ze

rodkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, paliwami i smarami. Środki ochrony roślin

(pestycydy) naleŜą do najbardziej szkodliwych związków, na których działanie są naraŜeni
rolnicy. DuŜa toksyczność środków ochrony roślin, jak równieŜ wciąŜ wzrastające ich zuŜycie
w gospodarstwach rolnych sprawia, Ŝe są one największym zagroŜeniem dla zdrowia, a nawet
Ŝ

ycia osoby, która ma z nimi kontakt.

Niekorzystne warunki termiczne i czynniki atmosferyczne

Większość prac w rolnictwie wykonuje się na otwartej przestrzeni. Środowisko pracy na

tych  stanowiskach  jest  kształtowane  przez  panujące  warunki  atmosferyczne,  bardzo  często
niekorzystnie  oddziałujące  na  człowieka.  RównieŜ  warunki  pracy  w  pomieszczeniach
zamkniętych  (obory,  chlewnie,  spichrze,  stodoły,  piwnice,  warsztaty)  są  kształtowane  przez
warunki  atmosferyczne,  panujące  na  zewnątrz.  Niektóre  prace  są  wykonywane  na  przemian
w   pomieszczeniach  i  poza  nimi,  co  potęguje  niekorzystny  wpływ  środowiska  termicznego
z uwagi na znaczne zróŜnicowanie temperatury i wilgotności.

ZagroŜenia biologiczne

ZagroŜenia biologiczne to zjawisko bardzo powszechne w środowisku rolniczym.

Podczas  wykonywania  wielu  róŜnych  prac  produkcyjnych  rolnik  jest  naraŜony  na  działanie
biologicznych  czynników  szkodliwych.  Biologiczne  czynniki  szkodliwe  to  mikro-
i makroorganizmy  oraz  substancje  przez  nie  wytwarzane,  które  wywierają  szkodliwy  wpływ
na  organizm  człowieka  i  mogą  wywoływać  choroby  zawodowe,  zwłaszcza  układu
oddechowego  i  skóry.  WyróŜnia  się  następujące  trzy  grupy  biologicznych  czynników
szkodliwych:

−

czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego, czyli wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki,

−

alergeny i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne, np : seler, pasternak, rutę i inne,

−

alergeny  i  toksyny  wytwarzane  przez  drobnoustroje  (bakterie,  promieniowce,  grzyby),
rośliny i zwierzęta. Występują w pyłach organicznych i są uwalniane w duŜych ilościach
do  powietrza  wdychanego  przez  rolnika.  Szkodliwe  czynniki  biologiczne  mogą  mieć
działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, draŜniące i rakotwórcze.

ZagroŜenia prądem elektrycznym

Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą róŜnego

rodzaju zagroŜenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Rolnik w swoim
ś

rodowisku pracy ma do czynienia z wieloma urządzeniami elektrycznymi, które, jeśli są

niewłaściwie uŜytkowane, stają się przyczyną wielu wypadków oraz chorób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZagroŜenie hałasem

Jednym z waŜniejszych szkodliwych czynników środowiskowych występujących

w rolnictwie  jest  hałas.  Powstaje  on  podczas  pracy  takich  maszyn,  jak:  ciągniki
współpracujące  z  zespołami  maszyn  rolniczych  (doczepianych  lub  zawieszanych  na
ciągniku);  samobieŜne  maszyny  rolnicze  (kombajny  zboŜowe,  kombajny  buraczane,
sieczkarnie,  kosiarki  pokosowe),  maszyny  rolnicze  stacjonarne  (młocarnie,  śrutowniki.
gniotowniki,  rozdrabniacze,  mieszalniki,  sortowniki  do  ziemniaków,  dojarki)  oraz  maszyny
warsztatowo-budowlane  (pilarki  łańcuchowe  spalinowe,  pilarki  tarczowe,  spręŜarki,
przecinarki  do  metalu,  szlifierki,  wiertarki,  spawarki,  betoniarki).  PoniewaŜ  podstawową
jednostką napędową, najczęściej wykorzystywaną w rolnictwie jest ciągnik rolniczy, maszyna
ta jest głównym źródłem hałasu w środowisku rolnym.

Upadek z wysokości

ZagroŜenia związane z upadkiem z wysokości wynikają z dwojakiego rodzaju prac często

spotykanych w gospodarstwach rolnych: pracą na wysokości i pracą w zagłębieniach lub ich
pobliŜu.  Oba  rodzaje  prac,  w  przypadku  braku  podjęcia  odpowiednich  działań
zabezpieczających,  niosą  ze  sobą  ryzyko  powaŜnych  wypadków  mogących  w  konsekwencji
doprowadzić  do  cięŜkich  urazów,  a  nawet  śmierci  człowieka.  NaleŜy  zwrócić  uwagę,  Ŝe
w środowisku  pracy  rolnika  podczas  wykonywania  praktycznie  kaŜdego  rodzaju  czynności
występują  dodatkowe  czynniki  zwiększające  zagroŜenie  w  razie  spadania  z  wysokości.  Do
najwaŜniejszych  z  nich  naleŜą,  obecność  maszyn  rolniczych  i  innego  sprzętu  stanowiącego
potencjalne  przeszkody,  w  które  moŜe  uderzyć  spadający  człowiek  oraz  posługiwanie  się
niebezpiecznymi, ostrymi narzędziami.

ZagroŜenia przy spawaniu

Główne zagroŜenia występujące przy spawaniu to intensywne promieniowanie optyczne,

emisja ciepła oraz iskry i rozpryski stopionego metalu. Promieniowanie optyczne jest to
promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 1nm. do 1mm. Najczęściej
spotykanymi technologicznymi źródłami promieniowania optycznego w gospodarstwach
rolnych są spawarki gazowe oraz elektryczne.

Znaki bezpieczeństwa i higieny pracy

W Polsce przyjęto następujące znaczenie kolorów i form dla większości znaków:

Tabela 2. Znaki bezpieczeństwa i higieny pracy [11]

Kolor

Forma

Ramka

Tło

Znaczenie

Kwadrat, prostokąt

Zielona

Białe

Ewakuacja, sprzęt pierwszej pomocy

Prostokąt, koło

Niebieska

Białe

Informacja, nakaz

Kwadrat

Czerwona

Białe

Ochrona przeciwpoŜarowa

Trójkąt

Czarna

ółte

OstrzeŜenie przed niebezpieczeństwem

Koło

Czerwona

Białe

Zakaz wykonywania konkretnej czynności

Ogólny znak zakazu

Zakaz przejścia

Rys. 2. Znaki zakazu [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ogólny znak ostrzegawczy

OstrzeŜenie przed upadkiem

Rys. 3. Znaki ostrzegawcze [11]

Pierwsza pomoc

Apteczka pierwszej pomocy

Rys. 4. Znaki informacyjne [11]

Nakaz stosowania ochrony oczu

Nakaz mycia rąk

Rys. 5. Znaki nakazu [11]

Choroby zawodowe

Choroba zawodowa rolnika, w myśl artykułu 12 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym

rolników, to choroba, która powstała w związku z pracą w gospodarstwie rolnym i objęta jest
wykazem  chorób  zawodowych.  Wykaz  chorób  zawodowych  stanowiący  załącznik  do
Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  30  lipca  2002  r.  w  sprawie  chorób  zawodowych  (Dz.  U.
z 2002 r. Nr 132, poz. 1115), zawiera 26 chorób lub grup chorobowych.

Do chorób zawodowych, na jakie najczęściej zapadają rolnicy, naleŜą: choroby układu

oddechowego-dychawica oskrzelowa, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, a takŜe
uczuleniowe zapalenie skóry oraz kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-
rdzeniowych

Choroby zawodowe u rolników wykrywane są bardzo rzadko, głównie z powodu braku

systematycznych badań profilaktycznych. Wiele chorób rozwija się w początkowej fazie bez
wyraźnych objawów, a pacjenci zgłaszają się do lekarza najczęściej zbyt późno. Przyczyny
wystąpienia chorób zawodowych nie uległy zmianie – są to głównie naraŜenie na pył rolniczy
oraz kontakt ze zwierzętami domowymi i dzikimi, w tym ukąszenia przez kleszcze.

Jednymi z częściej występujących chorób zawodowych rolników są choroby

odzwierzęce.

Chorobami odzwierzęcymi są takie choroby zakaźne i pasoŜytnicze, którymi

człowiek moŜe zarazić się od zwierząt chorych lub będących nosicielami wirusów, bakterii,
grzybów. Schorzenia te są bardzo niebezpieczne, z trudnymi do wyleczenia powikłaniami,
czasem powodującymi trwałe kalectwo, a nawet śmierć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Opis niektórych chorób odzwierzęcych [9]

Nazwa

choroby

Przyczyna

Objawy

Skutki

Zapobieganie

Leczenie

Pryszczyca ZakaŜenie

wydzielinami lub
wydalinami chorych
zwierząt,
spoŜywanie
skaŜonego mięsa
i mleka

Gorączka, dreszcze,
bóle głowy i mięśni,
spadek ciśnienia,
pęcherzyki ropne na
skórze rąk i nóg
oraz błonie
ś

luzowej jamy

ustnej.

Po ok. 2
tygodniach
choroba kończy
się wyzdrowie-
niem

Ubój chorych
zwierząt,
szczepienia bydła
i owiec,
dezynfekcja
ubrania w portach
i na lotniskach

Antybiotyki

Włośnica

SpoŜycie surowej
zakaŜonej
wieprzowiny lub
dziczyzny

Nudności, wymioty,
biegunki, potem
wysoka gorączka,
bóle mięśni, obrzęki
na twarzy

Choroba
nieuleczalna,
moŜna z nią Ŝyć,
jeśli inwazja larw
jest niewielka.
Ś

miertelność

3–30%

Badanie
poubojowe mięsa

Nie ma
moŜliwości
wyleczenia

Toksokaroza Kontakt z jajami

toksokar (gleba,
spoŜycie niemytych
warzyw i owoców,
kontakt
z zaraŜonymi
zwierzętami oraz
ich odchodami)

PodwyŜszona liczba
granulocytów
kwasochłonnych
w organizmie, inne
objawy zaleŜą od
umiejscowienia
larw w organizmie

Nie leczenie
choroby moŜe
spowodować
nieodwracalne
uszkodzenia

Odrobaczanie
psów i kotów,
wymiana piasku
w piaskownicy,
mycie warzyw
i owoców,
u dzieci nawyk
mycia rąk

Leki
przeciwpasoŜyt-
nicze

Wścieklizna Ugryzienie

zakaŜonego chorobą
zwierzęcia

Pieczenie w miejscu
ukąszenia,
gorączka, ból
głowy, brak apetytu,
nerwowość,
halucynacje,
konwulsje

Choroba jest
nieuleczalna,
zawsze, więc
dochodzi do
ś

mierci

Szczepionka

Nie ma
moŜliwości
wyleczenia

Gąbczaste

zwyrodnienie

mózgu –

choroba

Creutzfeldta-

Jakoba

SpoŜywanie
wołowiny
zawierającej priony

Kilka lat po
zakaŜeniu: wahania
nastroju,
nerwowość,
mimowolne ruchy,
niepokój, utrata
apetytu,
bezsenność, zaniki
mięśni, zaburzenia
równowagi, mowy
i wzroku

Zwykle śmierć,
nowy
eksperymentalny
sposób leczenia
ma zwiększyć
szanse przeŜycia

Rezygnacja ze
spoŜywania
wołowiny
pochodzącej
z krajów Europy
Zachodniej

Eksperymentalne
leczenie atabryną
i chloro-
promazyną

Borelioza

Bakterie
przenoszone przez
kleszcze

Czerwone plamy,
gorączka,
osłabienie, bóle
mięśni i stawów

Nieleczona moŜe
doprowadzić do
niedowładów,
uszkodzeń
mózgu, u kobiet
poronienia,
uszkodzenia
płodu

rodki

odstraszające
kleszcze

Antybiotyki

Poza chorobami odzwierzęcymi praca w rolnictwie moŜe powodować zagroŜenia układu

oddechowego i zagroŜenia dermatologiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Wybrane zagroŜenia układu oddechowego i zagroŜenia dermatologiczne [9]

Przyczyny

Skutki zdrowotne

ZagroŜenia układu oddechowego

Pyłki zbóŜ, antygeny grzybów w kurzu pochodzącym
ze zbiorów zbóŜ, roztocza

Astma i nieŜyt nosa pochodzenia alergicznego

rodki owadobójcze, arsen, gryzący kurz i dym, pyłki

pszenicy i jęczmienia

Skurcz oskrzeli, ostre chroniczne zapalenie oskrzeli

Zarodniki

grzybów

lub

ciepłolubne

grzyby

(actinomycetes) ze spleśniałego ziarna lub siana

Zapalenie płuc

ZagroŜenia dermatologiczne

Amoniak i sztuczne nawozy, pył ze słomy owsa
i jęczmienia, pestycydy

PodraŜnienia skóry

Promieniowanie słoneczne

Rak skóry, poparzenia słoneczne

Pestycydy, rozpuszczalniki, benzen, spaliny

Chroniczne zatrucia, zapalenie nerwów obwodowych,
ostra i przewlekła encefalopatia (uszkodzenie mózgu)

Orzekanie choroby zawodowej

Rolnik, u którego stwierdzono chorobę zawodową, jeśli objęty jest ubezpieczeniem

KRUS, nabywa uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników:
jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
renty inwalidzkiej.

Aby schorzenie mogło być uznane za chorobę zawodową, lekarz, jeŜeli podejrzewa

chorobę,  dokonuje  zgłoszenia  do  właściwego  państwowego  inspektora  sanitarnego
i inspektora  pracy.  Państwowy  inspektor  sanitarny  kieruje  chorego  na  badania  do  właściwej
jednostki  orzeczniczej.  Właściwym  do  orzekania  o  rozpoznaniu  choroby  zawodowej  lub
braku  podstaw  do  jej  rozpoznania  jest  lekarz  posiadający  odpowiednie  kwalifikacje,
zatrudniony  w  jednej  z  jednostek  orzeczniczych  I  lub  II  stopnia.  Lekarz  zatrudniony  w  tej
jednostce  wydaje  orzeczenie  lekarskie  o  rozpoznaniu,  bądź  braku  podstaw  do  rozpoznania
choroby zawodowej. Orzeczenie otrzymuje państwowy inspektor sanitarny, rolnik oraz osoba,
która stwierdziła podejrzenie choroby.

JeŜeli rolnik nie zgadza się z treścią otrzymanego orzeczenia moŜe, w ciągu 14 dni od

jego  otrzymania,  wystąpić  z  wnioskiem  o  przeprowadzenie  ponownego  badania  przez
jednostkę  orzeczniczą  stopnia  II.  Wniosek  powinien  wtedy  złoŜyć  za  pośrednictwem
jednostki  orzeczniczej  I  stopnia.  Orzeczenie  wydane  w  wyniku  ponownego  badania  jest
ostateczne.  Decyzję  o  stwierdzeniu  choroby  zawodowej  albo  decyzję  o  braku  podstaw  do
stwierdzenia  choroby  zawodowej  wydaje  właściwy  państwowy  inspektor  sanitarny.
Od decyzji  przysługuje  odwołanie  do  właściwego  państwowego  wojewódzkiego  inspektora
sanitarnego, a w dalszej kolejności skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Środki ochrony indywidualnej

Zgodnie z przepisami art. 237 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć

pracownikowi  nieodpłatnie  środki  ochrony  indywidualnej  zabezpieczające  przed  działaniem
niebezpiecznych  i  szkodliwych  dla  zdrowia  czynników  występujących  w  środowisku  pracy
oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.
Środki  ochrony  indywidualnej  to  urządzenia  lub  wyposaŜenie  przeznaczone  do  noszenia
bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagroŜeń,
które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Z wymagań prawa Unii Europejskiej dotyczących, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

jednolitego  rynku  wewnętrznego  wynika,  Ŝe  środki  ochrony  indywidualnej  stosowane
w środowisku  pracy  i  Ŝycia  powinny  zapewniać  moŜliwie  największe  bezpieczeństwo
w przewidywanych  warunkach  uŜywania  oraz  być  dostosowane  do  cech  i  potrzeb
uŜytkowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie

zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.),
ś

rodki ochrony indywidualnej powinny:

−

spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa
„B”, a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE – znakiem „CE”),

−

być prawidłowo dobrane do istniejącego zagroŜenia,

−

nie powodować same z siebie dodatkowego zagroŜenia,

−

być udostępnione w odpowiedniej ilości,

−

być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących
w miejscu pracy,

−

być uŜytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod

względem ich ogólnego przeznaczenia, na 8 grup oznaczonych odpowiednimi symbolami.

Tabela 5. Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia [9]

Nazwa grupy

Symbol

oznaczenia

OdzieŜ ochronna

rodki ochrony kończyn dolnych

Sprzęt ochrony głowy

Sprzęt ochrony twarzy i oczu

Sprzęt ochrony układu oddechowego

Sprzęt ochrony słuchu

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości

rodki izolujące cały organizm

Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, równieŜ

odzieŜ i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm. OdzieŜ robocza
przysługuje:

−

jeŜeli odzieŜ własna pracownika moŜe ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

−

ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne.

Środki ochrony indywidualnej

OdzieŜ ochronna – odzieŜ, która okrywa lub zastępuje odzieŜ osobistą i chroni

pracownika  przed  jednym  lub  wieloma  zagroŜeniami.  Do  odzieŜy  ochronnej  nie  zalicza  się
odzieŜy  przeznaczonej  do  wykonywania  prac,  przy  których  występuje  tylko  intensywne
brudzenie  substancjami  nieszkodliwymi  dla  zdrowia,  działają  czynniki  powodujące
przyśpieszone  niszczenie  odzieŜy  lub  wymagana  jest  specjalna  czystość  wytwarzanego
produktu.  Ten  rodzaj  odzieŜy,  zaliczany  jest  do  odzieŜy  roboczej,  która  nie  podlega
obowiązkowej certyfikacji.

Do odzieŜy ochronnej zalicza się: płaszcze, peleryny, kurtki, kombinezony, fartuchy

przednie,  bluzy,  ubrania,  spodnie,  kamizelki,  ochraniacze  klatki  piersiowej,  ochraniacze
brzucha i części tułowia, kaptury, kapelusze, czapki, berety, stoŜki, chustki.
Środki  ochrony  kończyn  dolnych  –  obuwie  ochronne  –  produkowane  jest  w  szerokim
asortymencie  i  jest  przeznaczone  zwykle  do  ochrony  przed  kilkoma  rodzajami  zagroŜeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jednocześnie.  Jego  parametry  ochronne  zaleŜą  głównie  od  materiałów  uŜytych  do  ich
produkcji,  a  takŜe  konstrukcji  i  ewentualnego  wyposaŜenia  w  dodatkowe  elementy  (np.
podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki).
Sprzęt ochrony głowy – przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe zabezpieczenie
głowy  pracownika  przed  uderzeniem  na  stanowisku  pracy.  Głównym  zadaniem  hełmów  jest
ochrona  przed  uderzeniami  spadających  przedmiotów  oraz  uderzeniami  głową  o  wystające
elementy konstrukcji stanowiska pracy.
Sprzęt  ochrony  twarzy  i  oczu  –  dowolna  postać  środka  ochrony  indywidualnej
osłaniającego,  oczy  wraz  z  ich  najbliŜszym  otoczeniem  oraz  twarz  lub  jej  część  (czasami
łączonej z ochroną szyi, uszu, karku i głowy). Ze względu na konstrukcję, moŜna wyróŜnić:

−

okulary ochronne,

−

gogle ochronne,

−

osłony twarzy,

−

przyłbice spawalnicze,

−

tarcze ochronne ( np. tarcze spawalnicze).

Sprzęt ochrony układu oddechowego – sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza do
strefy oddychania. NaleŜy wyróŜnić dwie podstawowe grupy zagroŜeń dla układu
oddechowego:

−

zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),

−

niedobór tlenu (zawartość poniŜej 17%).
Wymienione wyŜej grupy czynników determinują sposób ochrony oraz podział sprzętu

ochrony układu oddechowego. Sprzęt ten moŜna podzielić na dwie grupy:

−

sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza) np. maski, półmaski,
hełmy powietrzne itp.,

−

sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Dodatkowo moŜna wyróŜnić sprzęt ucieczkowy – przeznaczony do ewakuacji.

Maski

Półmaski

Rys. 6. Maski i półmaski [9]

Sprzęt  ochrony  słuchu  –  ochronniki  słuchu  są  najprostszym  i  najszybszym  sposobem
ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.
Sprzęt  chroniący  przed  upadkiem  z  wysokości  –  pracownicy  pracujący  na stanowiskach
zagroŜonych  upadkiem  z  wysokości,  na  których  nie  mogą  być  stosowane  ochrony  grupowe
np.  pomosty,  siatki  ochronne,  powinni  być  wyposaŜani  w  indywidualne  systemy  chroniące
przed upadkiem z wysokości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Czym zajmuje się ergonomia?
2.  Co zalicza się do czynników zagroŜeń w środowisku pracy rolnika?
3.  Co powoduje zagroŜenia biologiczne w środowisku pracy w rolnictwie?
4.  Jakie znasz choroby zawodowe rolników?
5.  Jakie znasz choroby odzwierzęce?
6.  Co powoduje zagroŜenia układu oddechowego?
7.  Na jakie zagroŜenia dermatologiczne naraŜeni są rolnicy?
8.  Co to są środki ochrony indywidualnej?
9.  Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?
10.  Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?
11.  Co to jest odzieŜ ochronna?
12.  Jakie są zadania sprzętu ochrony głowy?
13.  Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?
14.  Kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ czynniki szkodliwe najczęściej występujące w wybranym gospodarstwie hodującym

i uŜytkującym konie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  ustalić rodzaje zagroŜeń występujących w gospodarstwach hodujących i uŜytkujących konie,
2)  określić czynniki szkodliwe na podstawie danych z gospodarstwa szkoleniowego,
3)  przedstawić wnioski z oceny przeprowadzonej przez grupę na forum klasy,
4)  porównać wyniki i zapisać końcowe wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sformułuj wnioski pokontrolne dla gospodarstwa rolnego, w którym stwierdzono

niedociągnięcia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i przeprowadź inscenizację
rozmowy z właścicielem tego gospodarstwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać opis przypadku,
2) przygotować w zespole scenariusz rozmowy inspektora Państwowej Inspekcji Pracy

z właścicielem gospodarstwa,

3) wziąć udział w inscenizacji rozmowy inspektora z właścicielem gospodarstwa,
4) ocenić metody i skuteczność działania inspektora.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–  opis przypadku,
–  przybory do pisania,
–  literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz odzieŜ roboczą i/lub środki ochrony indywidualnej dla pracownika stadniny

koni. Opisz stanowisko, na którym pracuje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sporządzić opisy stanowisk pracy w stadninie: masztalerza, podkuwacza i instruktora

jazdy konnej,

2) dobrać pracownikowi na określonych stanowiskach pracy środki ochrony indywidualnej

i odzieŜ roboczą,

3) ocenić ćwiczenie,
4) zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–  komputer z dostępem do Internetu,
–  wykaz środków ochrony indywidualnej,
–  literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)  określić zadania ergonomii?
2)  wymienić czynniki zagroŜeń w środowisku pracy?
3)  wymienić,  co  zalicza  się  do  czynników  zagroŜeń

w środowisku pracy rolnika?

4) scharakteryzować zagroŜenia biologiczne w środowisku

rolniczym?

5) rozróŜniać rodzaje znaków bhp?



6)   rozpoznać informacyjne znaki bhp?
7)  przeprowadzić skróconą ocenę zagroŜeń w środowisku pracy?
8)  podać definicję choroby zawodowej rolnika?
9)  wymienić najczęściej występujące choroby odzwierzęce?
10) określić  zagroŜenia  dla  układu  oddechowego  występujące

w gospodarstwie rolnym?

11) określić

zagroŜenia

dermatologiczne

występujące

w gospodarstwie rolnym?

12) zdefiniować środki ochrony indywidualnej?
13) określić wymagania jakie powinny spełniać środki ochrony

indywidualnej?



14) dokonać podziału środków ochrony indywidualnej na grupy?
15) dobrać odzieŜ ochronną?
16) dobrać sprzęt ochrony głowy ?
17) dobrać sprzęt ochrony twarzy i oczu?

18) określić, kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają

wymagania ochronne?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wypadki i pierwsza pomoc

4.3.1 Materiał nauczania

Wypadki w rolnictwie

Zgodnie z danymi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego najwięcej wypadków

przy  pracy  w  rolnictwie  w  2004  roku  (podobnie  jak  w  latach  ubiegłych)  było  w  grupach:
„upadki  osób”,  „pochwycenia  i  uderzenia  przez  części  ruchome  maszyn  i  urządzeń”  oraz
„uderzenia,  przygniecenia  i  pogryzienia  przez  zwierzęta”.  Wypadki  tych  trzech  grup
stanowiły  ponad  75%  wszystkich  wypłaconych  odszkodowań.  Najwięcej,  bo  ponad  połowa
wypadków, była skutkiem upadku osób – najczęściej na skutek potknięcia, poślizgnięcia lub
upadku  z  wysokości  (z  drabin,  schodów,  przyczep,  itp.).  Ze  statystyk  wynika,  Ŝe  aŜ  ponad
80%  wszystkich  odnotowanych  nieszczęśliwych  zdarzeń  w  rolnictwie  miało  miejsce
w obejściach  gospodarskich,  a  więc  na  podwórzu,  w  budynkach  inwentarskich
i gospodarczych.  Pozostałe  wypadki  zdarzyły  się  na  polach,  łąkach  i  pastwiskach,  w  lasach
i na drogach.

Głównymi przyczynami wypadków przy pracy w gospodarstwach indywidualnych są:

−

nieznajomość występujących zagroŜeń i zasad bezpiecznej pracy (szczególnie
w przypadku zatrudniania dzieci),

−

zły stan techniczny maszyn i urządzeń uŜytkowanych przez rolników (maszyny
wykonywane we własnym zakresie),

−

własnoręczne wykonywanie napraw bez uwzględnienia zasad bhp,

−

lekcewaŜenie zagroŜeń (z powodu pośpiechu, braku odpowiedzialności),

−

brak wymaganych kwalifikacji do wykonywania prac,

−

trudna sytuacja finansowa gospodarstw i związana z tym konieczność oszczędzania.

Rodzaje wypadków

Wypadek, to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące śmierć lub

uszczerbek na zdrowiu.

Wypadki pozazawodowe

Urazy przy czynnościach nie pozostających w związku z pracą zawodową, np. podczas

wypoczynku, przy pracach domowych.

Do wypadków zawodowych zalicza się:

−

wypadek przy pracy,

−

wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy,

−

wypadek przy innych czynnościach, w tym wypadek przy pracy świadczonej na innej
podstawie niŜ umowa o pracę, np. umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o dzieło,

−

wypadek w drodze do pracy i z pracy,

−

wypadek przy pracy rolniczej.
Za wypadek przy pracy uwaŜa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną

powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełoŜonych,

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych

w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

−

w czasie podróŜy słuŜbowej w okolicznościach innych niŜ wykonywanie pracy, chyba Ŝe
wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje
w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

−

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

−

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Za  wypadek  w  drodze  do  pracy  lub  z  pracy  uwaŜa  się  nagłe  zdarzenie  wywołane
przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia
lub  innej  działalności  stanowiącej  tytuł  ubezpieczenia  rentowego,  jeŜeli  droga  ta  była
najkrótsza  i  nie  została  przerwana.  JednakŜe  uwaŜa  się,  Ŝe  wypadek  nastąpił  w  drodze  do
pracy lub z pracy, mimo Ŝe droga została przerwana, jeŜeli przerwa była Ŝyciowo uzasadniona
i  jej  czas  nie  przekraczał  granic  potrzeby,  a  takŜe  wówczas,  gdy  droga,  nie  będąc  drogą
najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

Za drogę do pracy lub z pracy uwaŜa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do

domu równieŜ drogę do miejsca lub z miejsca:

−

innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,

−

zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,

−

zwykłego spoŜywania posiłków,

−

odbywania nauki lub studiów.

Za  wypadek  przy  pracy  rolniczej  uwaŜa  się  nagłe  zdarzenie  wywołane  przyczyną
zewnętrzną,  które  nastąpiło  podczas  wykonywania  czynności  związanych  z  prowadzeniem
działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:
1.  na terenie gospodarstwa rolnego, które rolnik prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na

terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym,

2. w drodze z mieszkania do gospodarstwa rolnego, albo w drodze powrotnej,
3. podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, zwykłych czynności

związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem
tych czynności,

4. w drodze do miejsca wykonywania tych czynności, o których mowa w pkt. 3, albo

w drodze powrotnej.

Procedura postępowania powypadkowego

JeŜeli miał miejsce wypadek przy pracy wymagane jest:

−

zgłoszenie wypadku,

−

zabezpieczenie miejsca wypadku,

−

zawiadomienie o wypadku,

−

powołanie zespołu powypadkowego,

−

postępowanie zespołu powypadkowego,

−

sporządzenie dokumentacji powypadkowej,

−

zatwierdzenie protokołu powypadkowego,

−

zarejestrowanie wypadku,

−

sporządzenie karty statystycznej GUS.
Wypadek w drodze do pracy wymaga podjęcia następujących czynności:

−

zgłoszenie wypadku,

−

sporządzenie dokumentacji powypadkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc

Prawny obowiązek udzielania pomocy jest określony w artykule 162 Kodeksu karnego,

którego zapis brzmi:
§.1. Kto

człowiekowi

znajdującemu

się

połoŜeniu

groŜącym

bezpośrednim

niebezpieczeństwem utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela
pomocy, mogąc jej udzielić bez naraŜenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo
utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności
do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się

zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których moŜliwa jest niezwłoczna pomoc
ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Reanimacja, a resuscytacja

Terminów reanimacja i resuscytacja uŜywa się często w języku potocznym zamiennie, jako

równoznacznych określeń zabiegów ratunkowych mających na celu przywrócenie funkcji
Ŝ

yciowych. Tymczasem czynnikiem róŜnicującym te pojęcia jest stan świadomości chorego.

JeŜeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krąŜenia, oddychania

i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji.
JeŜeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji Ŝyciowych bez powrotu
ś

wiadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze

zostały podjęte po upływie dłuŜszego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów Ŝycia.
Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje Ŝycie, gdy u poszkodowanego wystąpią:
zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie krąŜenia, krwotok, wstrząs pourazowy.

W zaleŜności od wyniku tej oceny naleŜy przystąpić do udzielenia pierwszej pomocy

w zakresie:

−

podjęcia sztucznego oddychania,

−

zewnętrznego masaŜu serca,

−

zatamowania krwotoku,

−

ułoŜenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

−

zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu,

−

wezwania pogotowia ratunkowego,

−

wezwania policji.

Instrukcja udzielania pierwszej pomocy

Podstawowym zadaniem ratownika (osoby udzielającej pierwszej pomocy) jest ocena

stanu zdrowia osoby poszkodowanej w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania.
Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje Ŝycie, gdy u poszkodowanego wystąpią:

−

zaburzenia w oddychaniu (bezdech),

−

zatrzymanie krąŜenia,

−

krwotok,
Podstawowym zadaniem jest ustalenie, czy zachowane są procesy decydujące

bezpośrednio o Ŝyciu ofiary: wyczuwalne tętno, oddech, droŜne drogi oddechowe,
przytomność.

Rys. 7. Badanie tętna [4, s. 264]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat postępowania podczas akcji ratunkowej:
1. Ocenić przytomność poszkodowanego (próba kontaktu słownego i jego orientacji

w otoczeniu).

2.  UdroŜnić drogi oddechowe.
3.  UłoŜyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.
4.  W razie bezdechu lub oddechu niewydolnego podjąć sztuczne oddychanie metodą „usta-

usta”, a w razie zatrzymania krąŜenia przystąpić do zewnętrznego masaŜu serca.

5. W razie krwotoku, zatamować krwotok, płasko ułoŜyć poszkodowanego z uniesieniem

nóg powyŜej tułowia (celem zwiększenia dopływu krwi do mózgu i serca).

6. Zabezpieczyć chorego przed wilgocią i utratą ciepła (okryć kocem lub nieprzemakalnym

tworzywem).

7. Zabezpieczyć prawidłowe oddychanie.
8. Akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego

Rys. 8. Pozycja boczna ustalona [4, s. 264]

Zaburzenia w oddychaniu

Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiąŜą się z zaburzeniami czynności krąŜenia. Aby

uratować Ŝycie poszkodowanego naleŜy przywrócić czynność obu układów.
Jeśli jako pierwszy wystąpi zanik czynności oddechowej, krąŜenie moŜe trwać jeszcze przez
krótki  czas,  ale  jest  ono  wtedy  coraz  mniej  wydolne  i  dochodzi  do  jego  zatrzymania.
Najczęstszą i bezpośrednią przyczyną zgonu po wypadkach jest bezdech. Do zgonu dochodzi
po  kilku  minutach  od  jego  wystąpienia.  Bezdech  przewaŜnie  spowodowany  jest
uszkodzeniem  mózgu,  uszkodzeniem  dróg  oddechowych  lub  ich  niedroŜnością.
W przewaŜającej  części  wypadków  oddech,  moŜna  przywrócić  za  pomocą  prostych
czynności,  ratując  Ŝycie  poszkodowanemu,  pod  warunkiem,  Ŝe  przystąpi  się  natychmiast  do
udzielenia pierwszej pomocy.
Brak  ruchów  oddechowych  klatki  piersiowej  oraz  niemoŜność  wyczucia  na  własnym
policzku,  wydychanego  przez  poszkodowanego  powietrza,  świadczą  o  bezdechu.  Wówczas
przystępujemy do udroŜnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania.

UdroŜnienie dróg oddechowych

U osób nieprzytomnych, leŜących na plecach, najczęstszą przyczyną niedroŜności dróg

oddechowych  jest  zapadnięty  język  lub  ciało  obce  tkwiące  i  zatykające  drogi  oddechowe.
Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa, itp.
Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę poszkodowanego
do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udraŜniają się. Czynność tą
wykonujemy  następująco:  podkładamy  jedną  rękę  pod  szyję  ratowanego  i  unosimy  ją  do
góry,  jednocześnie  drugą  rękę  układając  na  czole,  po  czym  odchylamy  głowę  do  tyłu.
Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność ostroŜnie.

W przypadkach podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi

oddechowe udraŜniamy poprzez uniesienie Ŝuchwy lub wyciągnięcie języka.

Uniesienie Ŝuchwy polega na wysunięciu jej w kierunku pionowym u poszkodowanego,

leŜącego na wznak. MoŜna to uzyskać, naciskając do przodu obu kciukami kąty Ŝuchwy, lub
przez pociągnięcie za zęby dolne tak, aby wysunęły się one przed zęby górne. W przypadku,
gdy nie osiągniemy udroŜnienia dróg oddechowych za pomocą wyŜej wymienionych metod,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

naleŜy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym otwarciu ust chwytamy
język między kciuk i palec wskazujący, po czym wyciągamy go na brodę.

Ciała obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok

i otworzeniu jego ust. Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby
poszkodowanego przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek
szczękościsku.

Sztuczne oddychanie

Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne

oddychanie „usta-usta”, przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe
bezpośrednio do ust ratowanego.

Rys. 9. Sztuczne oddychanie usta-usta [4, s. 265]

Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania naleŜy głowę poszkodowanego odchylić

do  tyłu,  zatkać  palcami  jego  nos  i  po  wykonaniu  głębokiego  wdechu  własnymi  ustami
wdmuchiwać  powietrze  do  ust  poszkodowanego  (rys.  8).  Unoszenie  się  ściany  klatki
piersiowej  ratowanego  świadczy  o  skuteczności  sztucznego  oddechu.  Odjęcie  ust  od
ratowanego  umoŜliwia  bierny  wydech.  Ratujący  musi  mieć  pewność,  Ŝe  w  czasie  wydechu
powietrze wydostaje się na zewnątrz, bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny.
Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20 razy
na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego
przez personel karetki reanimacyjnej.

Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega

ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka
znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach
ratunkowych. Nie naleŜy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyŜ zwłoka w przystąpieniu do
sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego.

W przypadku wystąpienia trudności w przeprowadzeniu oddychania metodą „usta-usta”

(spowodowanych  np.  szczękościskiem),  równie  skuteczne  jest  zastosowanie  oddychania
metodą  „usta-nos”.  Przy  tej  metodzie  ratownik  ręką  zatyka  szczelnie  usta,  a  powietrze
wdmuchuje  przez  nos  z  większą  siłą niŜ w metodzie „usta-usta”, ze względu na większy opór
podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza. Podczas wydechu usta ratowanego odsłania się.

U dzieci i niemowląt oddech, moŜna prowadzić metodą „usta-usta, nos”. Wówczas

ratujący obejmuje swoim ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka.
Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, naleŜy ułoŜyć go w pozycji bocznej ustalonej.

Zatrzymanie czynności serca

Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krąŜenia krwi w ustroju. Objawia się

ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od
zatrzymania krąŜenia krwi, brakiem tętna na duŜych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak
tętna na tętnicach promieniowych nie świadczy o zatrzymaniu krąŜenia), poszerzonymi i nie
reagującymi na światło źrenicami oraz bladosinym wyglądem chorego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zatrzymanie krąŜenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masaŜu
zewnętrznego serca (nazywanego często masaŜem pośrednim serca) i równocześnie
sztucznego oddychania.

Zewnętrzny masaŜ serca

Zewnętrzny masaŜ serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa

tak, aby wymiar „mostek-kręgosłup” ulegał, zmniejszeniu o 3–5 cm (rys. 9). Serce leŜące
między mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wyciśnięcie krwi z komór do
małego i duŜego krąŜenia.

Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki

piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca. Sytuacja powtarza się przy
następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krąŜenie krwi i ciśnienie tętnicze
uzyskuje się wykonując masaŜ z szybkością 80 uciśnięć na minutę.

Rys. 10. MasaŜ serca [4, s. 265]

Technika masaŜu

Chorego układa się na plecach na twardym podłoŜu. Ucisk mostka powinien być silny,

szybki i krótki. Dokonywany jest nadgarstkami ratownika ułoŜonymi jeden na drugim
(rys 11).

Rys. 11. Technika masaŜu serca [10]

Miejscem ucisku jest linia środkowa ciała tuŜ poniŜej połowy długości mostka. MasaŜ

serca  moŜe  być  skuteczny  tylko  w  połączeniu  ze  sztucznym  oddychaniem.  JeŜeli  akcję
ratowniczą  prowadzi  jeden  ratownik,  musi  wykonać  zarówno  sztuczne  oddychanie,  jak
i masaŜ  serca.  Po  kaŜdych  dwóch  wdmuchnięciach  powietrza  do  płuc  dokonuje  się
15 uciśnięć na mostek. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16–20 na minutę.

Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (oŜywiania) przez dwóch ratowników

Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaŜ serca.
Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc
w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 1:5.

Pojawienie się samoistnego tętna na duŜych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na

tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca.

Oparzenia

Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią leŜących na skutek działania

wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a takŜe prądu elektrycznego i promieniowania
jonizującego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyróŜniamy trzy stopnie oparzeń:

−

stopień I – zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia,

−

stopień II – na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione
płynem surowiczym, ostry ból,

−

stopień III – dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym
uszkodzeniem głębiej połoŜonych tkanek takich jak tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna.
Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek.

Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca oparzenia
przez okres 15–20 minut. JeŜeli odzieŜ przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać. Następnie
ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie moŜe on jednak wywierać ucisku na miejsce
oparzenia.

Zranienia

KaŜdemu zranieniu przekraczającemu powierzchowne otarcie naskórka towarzyszy

mniejsze  lub  większe  krwawienie.  Rozmiary  krwawienia  są  uwarunkowane  wielkością
i głębokością  rany  oraz  liczbą  i  przekrojem  uszkodzonych  naczyń.  Silne  krwawienia  mogą
zagrozić  Ŝyciu  rannego,  jednak  nawet  nieznaczne  mogą  same  w  lub  w  połączeniu  z  bólem
spowodować zaburzenia w krąŜeniu, tzw. wstrząs. Przy zranieniach mamy takŜe do czynienia
z niebezpieczeństwem zakaŜenia.

Lekkie krwawienie ustępuje samoistnie, naleŜy tylko załoŜyć jałowy opatrunek. Silne –

naleŜy zatamować miejscowym uciśnięciem rany. MoŜna ucisnąć równieŜ tętnicę
doprowadzającą krew.

Ta metoda stosowana jest głównie w przypadku krwawienia na kończynach i polega na:

−

uniesieniu kończyny do góry, powyŜej serca, dzięki czemu zmniejsza się ukrwienie,

−

uciśnięciu odpowiednich tętnic powyŜej krwawiącego miejsca.
Samo uciskanie tętnicy nie jest wystarczające. Na krwawiącą ranę naleŜy nałoŜyć

opatrunek uciskowy.

−

ranę nakrywamy jałową gazą,

−

jałowy opatrunek umocowujemy kilkoma okrąŜeniami opaski,

−

na ranę nakładamy poduszeczkę np. drugi, nierozwinięty bandaŜ, wszystko przyciskamy
następnymi okręceniami mocno naciągniętej opaski.

Złamania

Objawy złamania w znacznym stopniu zaleŜą od umiejscowienia i funkcji danej kości, od

rodzaju  złamania,  przemieszczenia  odłamów  oraz  rozległości  uszkodzeń  w  sąsiednich
tkankach.  Do  podstawowych,  stałych  objawów  złamania  naleŜy  ból  (ostry  ból  w  miejscu
złamania,  nasilający  się  przy  najmniejszej  próbie  ruchu  lub  bolesność  uciskowa  w  czasie
dotyku). Innym objawem jest zniekształcenie. Po uszkodzeniu kończyny moŜe ona wydawać
się  krótsza  lub  być  dziwnie  przekręcona  (ma  ułoŜenie  inne  od  naturalnego).  Mogą  na  niej
powstawać obrzęk i zasinienie.

Podstawową czynnością pierwszej pomocy przy złamaniu jest szybkie i właściwe

unieruchomienie. Jest to z reguły unieruchomienie prowizoryczne, które ma na celu:
zmniejszenie bólu w miejscu uszkodzenia oraz niedopuszczenie do dalszych uszkodzeń kości,
stawów i innych tkanek znajdujących się w okolicy złamania.

Podczas wykonywania prac w gospodarstwach hodujących i uŜytkujących konie,

szczególnie związanych z obsługą zwierząt oraz podczas jazdy konnej często dochodzi do
złamań kończyn.

Do unieruchomienia poszczególnych części kończyny górnej stosuje się temblaki tzw.

zwykłe (do podparcia uszkodzonych kości ramienia) oraz podnoszące kończynę (przy
złamaniach obojczyka oraz kości dłoni i palców).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Złamania kończyny górnej mogą wystąpić na całej jej długości – od stawu barkowego do

palców u rąk. Udzielanie pierwszej pomocy ma na celu zapobieŜenie dalszym uszkodzeniom
poprzez  jej  unieruchomienie  i  wezwanie  wykwalifikowanej  pomocy  medycznej.
W przypadku  złamania  kończyny  dolnej  naleŜy  delikatnie  połoŜyć  poszkodowanego
i poprosić  go,  aby  się  nie  poruszał.  Jeśli  kończyna  jest  nieco  zgięta,  to  naleŜy  przed
przystąpieniem  do  jej  unieruchomienia,  polecić  pomocnikowi,  aby  podtrzymywał
poszkodowanego podczas wykonywania wyciągu.

Unieruchamianie, podczas złamania kości podudzia kończyny dolnej, polega na

przywiązaniu zdrowej nogi do uszkodzonej. Podczas wykonywania tych czynności naleŜy:

−

delikatnie zbliŜyć kończynę nieuszkodzoną do złamanej,

−

wsunąć podkładkę między kolana a kostki, aby zapobiec przemieszczaniu się złamanej
kości,

−

obwiązać trzema chustami, przygotowanymi jako bandaŜ szeroki, nogi poszkodowanego
nad kolanem, na nim i poniŜej złamania (pomocnik w tym czasie trzyma
poszkodowanego dwiema dłońmi za kostki w rejonie stawu skokowego),

−

czwartą chustą, złoŜoną potrójnie, obwiązać nogi poszkodowanego w kostkach i po
skrzyŜowaniu na tzw. podbiciu wykonać węzeł na stopach poszkodowanego.

Wypadki i pierwsza pomoc w jeździectwie

Jeździectwo, jako dyscyplina wymagająca duŜej sprawności fizycznej jak i koncentracji

psychicznej, jest sportem urazowym. Wynika to z konieczności współpracy jeźdźca z koniem
nieprzewidzianie reagującym na bodźce zewnętrzne.

Najczęstszą przyczyną kontuzji są upadki, rzadziej niewłaściwe zachowanie konia

(kopnięcie, ugryzienie). Uszkodzeniom najczęściej ulegają kończyny. Uderzenie głową
w podłoŜe

podczas

upadku

bywa

przyczyną

powaŜnych

urazów

jak

krwiak

wewnątrzczaszkowy  czy  złamanie  podstawy  czaszki.  Zdarzają  się  równieŜ  uszkodzenia
kręgosłupa,  w  skrajnych  przypadkach  z  poraŜeniem  dwu  lub  czterokończynowym.
Najczęstsze  urazy  wielonarządowe  i  wielomiejscowe  mogą  wystąpić  po  przygnieceniu  przez
upadającego  konia  oraz  w przypadku  zaklinowania  się  stopy  w  strzemieniu  przy  upadku
z ponoszącego  konia.  Na  co  dzień  na  szczęście  spotyka  się  zwykle  potłuczenia,  niegroźne
skaleczenia, takŜe nadweręŜenia mięśni i więzadeł, które w dość krótkim czasie ustępują.

Przyczyny wypadków

Do najczęstszych przyczyn wypadków w obcowaniu z koniem, moŜna zaliczyć:

−

niewłaściwe zachowanie się podczas obsługi konia i nieumiejętne z nimi postępowanie,

−

niesprawdzony, wadliwy lub niedopasowany sprzęt jeździecki,

−

nieodpowiedni strój do jazdy,

−

niebezpieczne miejsca prowadzenia jazdy,

−

brak dyscypliny w czasie jazdy,

−

brak prawidłowych podstaw techniki jazdy,

−

niewłaściwie prowadzona nauka jazdy,

−

inne przyczyny, np. niska sprawność psychofizyczna, zły stan zdrowia, jazda o zmroku.
Znając przyczyny wypadków moŜemy skutecznie zapobiec ich powstawaniu. Oprócz

znajomości zasad bezpieczeństwa w postępowaniu z koniem odpowiednie wyposaŜenie
jeźdźca pomaga zapobiegać kontuzjom i łagodzi ich skutki.

Pierwsza pomoc na ujeŜdŜalni

KaŜdy jeździec powinien znać i rygorystycznie przestrzegać zasad bezpiecznego

obchodzenia się z końmi. Trening lub nauka jazdy powinny być prowadzone tak, aby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

moŜliwość kontuzji ograniczyć do minimum. Gdy jednak dojdzie juŜ do wypadku, nie moŜna
pozostać biernym obserwatorem. NaleŜy podjąć następujące czynności:
1. Zsiąść z konia.
2. Osoba znająca podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ocenia stan

poszkodowanego i jej udziela.

3. W razie konieczności wezwania karetki pogotowia druga osoba dzwoni z telefonu

komórkowego podając konkretne i zwięzłe informacje:

−

gdzie zdarzył się wypadek?

−

kiedy i co się stało?

−

ile osób jest poszkodowanych?

−

kto zgłasza?

4. Przy braku telefonu najlepszy jeździec wyrusza po pomoc. Konieczne będzie równieŜ

wskazanie karetce drogi dojazdowej do miejsca wypadku.

5.  Pozostałe osoby trzymają wodze i pilnują koni zachowując spokój.
6.  NaleŜy złapać wolno biegającego konia, który zrzucił jeźdźca.
7.  Udzielając pierwszej pomocy, w przypadku złamania kości kończyn, moŜna wykorzystać

do ich unieruchomienia np. znaleziony gruby kij oraz owijkę zdjętą z końskiej nogi.

8. W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa, jeŜeli poszkodowany nie leŜy na środku

jezdni, nie naleŜy go ruszać – powinien leŜeć w tzw. pozycji zastanej.

9. Nie wzywać karetki pogotowia zbyt pochopnie.
10. Wykonać niezbędne czynności ratujące Ŝycie, zgodnie z zasadami udzielania pierwszej

pomocy.

Uszkodzenie kręgosłupa

Najczęściej po upadku z konia występują bóle pleców spowodowane potłuczeniem, które

dość szybko ustępują bez powaŜnych konsekwencji. Zachodzi jednak moŜliwość urazu
kręgosłupa, a wtedy obowiązuje najdalej idąca ostroŜność. W takim przypadku:

−

nie naleŜy osoby leŜącej na ziemi po upadku z konia sadzać ani stawiać na nogi,

−

naleŜy obserwować poszkodowanego,

−

wezwać karetkę pogotowia, jeŜeli zachodzi taka konieczność.
Wskazaniami do natychmiastowego wezwania karetki pogotowia są:

−

samoistny ból kręgosłupa, nasilający się przy próbie ruchu, kaszlu itp.,

−

bolesność uciskowa wyrostków ościstych kręgów,

−

przymusowe ustawienie głowy lub tułowia,

−

objawy neurologiczne jak zaburzenie czucia, niedowłady kończyn lub ich całkowite
poraŜenie.
Podejrzanego o uraz kręgosłupa nie wolno przenosić bez potrzeby. JeŜeli jednak miejsce,

w którym się znajduje jest niebezpieczne (np. środek jezdni) i konieczne jest jego
przeniesienie, stosuje się zasadę trzech par rąk – kilka osób przenosi rannego podtrzymując
mu głowę i podkładając ręce pod tułów i kończyny na wysokości barków, pośladków, lędźwi,
kolan. UłoŜenie musi być fizjologiczne bez nadmiernych przegięć i odchyleń od osi ciała.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co kryje się pod określeniem wypadki zawodowe?
2.  Jakie zdarzenie uwaŜa się za wypadek przy pracy?
3.  Jakie zdarzenie uwaŜa się za wypadek przy pracy rolniczej?
4.  Jak naleŜy postępować z osobą poszkodowaną?
5.  Jaka jest róŜnica pomiędzy reanimacją, a resuscytacją?
6.  W jaki sposób moŜna udroŜnić drogi oddechowe?
7.  Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”?
8.  Na czym polega zewnętrzny masaŜ serca?
9.  Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku złamania?
10.  Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku zranienia?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie zasad bhp obowiązujących w jeździectwie i własnych obserwacji wskaŜ

konkretne przykłady nieprawidłowości, które mogą stać się przyczyną wypadków podczas
jazdy konnej i wpisz je do poniŜszej tabeli.

Rodzaje przyczyny wypadków

Szczegółowe przykłady nieprawidłowości

Niewłaściwe zachowanie się podczas obsługi konia
i nieumiejętne z nimi postępowanie.

Nieodpowiedni sprzęt jeździecki.

Nieodpowiedni strój do jazdy.

Niebezpieczne miejsca prowadzenia jazdy.

Brak dyscypliny w czasie jazdy.

Brak prawidłowych podstaw techniki jazdy.

Niewłaściwie prowadzona nauka jazdy.

Inne przyczyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bhp obowiązujące w jeździectwie,
2)  zapoznać się z rodzajami przyczyn wypadków,
3)  określić przykłady nieprawidłowości,
4)  uzupełnić tabelę,
5)  zapisać notatkę na temat prawidłowej organizacji jazd konnych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie zgodnie z obowiązującymi zasadami

udzielania pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia i zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady udzielania pierwszej pomocy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  zapoznać się z ilustracją wykonywania sztucznego oddychania,
3)  wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją,
4)  dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

fantom,

−

instrukcja wykonywania sztucznego oddychania,

−

apteczka pierwszej pomocy wyposaŜona zgodnie z obowiązującymi standardami,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zainscenizuj z kolegą (koleŜanką) wypadek przy pracy, w wyniku, którego nastąpiło

złamanie kości podudzia i udziel pierwszej pomocy zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zainscenizować wypadek przy pracy (złamanie kości podudzia),
2)  określić zasady udzielania pierwszej pomocy,
3)  wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją,
4)  dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja udzielania pierwszej pomocy w przypadku złamań,

−

apteczka pierwszej pomocy wyposaŜona zgodnie z obowiązującymi standardami,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz :

Tak

Nie

1) odróŜnić wypadek pozazawodowy od wypadku zawodowego?
2) wymienić najczęstsze rodzaje urazów, których doznają osoby

zatrudnione w rolnictwie?

3) określić, co uwaŜa się za wypadek przy pracy?
4) wymienić rodzaje wypadków przy pracy?



5)  określić, co uwaŜa się za wypadek przy pracy w rolnictwie?
6)  odróŜnić reanimację i resuscytację?
7)  udroŜnić drogi oddechowe?
8)  wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”?



9)  udzielić pierwszej pomocy w przypadku złamania?
10)  udzielić pierwszej pomocy osobie zranionej?
11)  wymienić  najczęstsze  rodzaje  przyczyny  wypadków  w pracy  z

końmi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Przepisy sanitarno-weterynaryjne i ochrona zwierząt.
Ochrona środowiska

4.4.1. Materiał nauczania

Dobrostan zwierząt gospodarskich

Zapewnienie dobrostanu zwierząt jest wyrazem kultury, znajomości etyki i zasad

hodowli  uŜytkowania  zwierząt  –  pojęcie  to  wynika  równieŜ  z  określonych  czynników
ekonomicznych.
Etyczne  uŜytkowanie  zwierząt  jest  zgodne  z  utylitarnymi  i  humanitarnymi  zasadami
obowiązującymi w społeczeństwach o wysokiej kulturze.
Podstawą  określenia  dobrostanu  zwierząt  jest  nauka  o  zwierzętach,  medycyna weterynaryjna
oraz etologia i zoopsychologia, etyka (bioetyka), psychofizjologia czy psychosomatyka.

Wskaźniki dobrostanu, moŜna podzielić na:

−

zootechniczne, weterynaryjne, produkcyjne,

−

wskaźniki fizjologiczne,

−

etologiczne (behavioralne).
Główna troska o dobrostan zwierząt gospodarskich dotyczy sposobu ich utrzymywania

na fermach przemysłowych. Są to, bowiem systemy, w których zwierzęta są pozbawiane
moŜliwości

zaspokajania

podstawowych

potrzeb

behawioralnych,

jak

równieŜ

fizjologicznych, co powoduje ich cierpienie. Istnieje wiele czynników zaburzających
dobrostan w masowym chowie i hodowli zwierząt:

−

system utrzymywania – często na bardzo ograniczonej przestrzeni uniemoŜliwiającej
ekspresję naturalnych zachowań,

−

system regulacji rozrodu – selektywne rozmnaŜane dla celów produkcyjnych bez
spełniania kryteriów dobrostanu,

−

system karmienia – dieta skierowana na duŜy przyrost masy, często niezaspokajająca
potrzeb Ŝywieniowych,

−

inne praktyki hodowlane – znakowanie, kastracje itp., często wykonywane w sposób
powodujący zbędny ból i stres.

Kryteria oceny dobrostanu zwierząt

Przy ocenie dobrostanu zwierząt gospodarskich kryteria, których spełnienie jest

wymagane i kontrolowane są następujące:

−

zapewnienie stałego dostępu zwierząt do wody (w kojcu, na stanowisku, na wybiegu
i pastwisku),

−

minimalne wymiary stanowisk i powierzchni kojca,

−

prawidłowe wykonanie wentylacji i właściwe oświetlenie budynków inwentarskich,

−

prawidłowe gromadzenie, przechowywanie i zagospodarowanie odchodów.

Prawna ochrona zwierząt

Preambuła Powszechnej Deklaracji Praw Zwierząt brzmi:

„Z  uwagi  na  to,  Ŝe  kaŜde  zwierzę  ma  pewne  prawa,  Ŝe  nieznajomość  i  lekcewaŜenie  tych
praw  sprowadziły  człowieka  i  prowadzą  go  nadal  na  drogę  przestępstw  przeciwko  naturze
i zwierzętom,  Ŝe  uznanie  przez  gatunek  ludzki  prawa  innych  gatunków  zwierzęcych  do
egzystencji  stanowi  podstawę  współistnienia  wszystkich  istot  Ŝywych,  Ŝe  człowiek  popełnia
zbrodnię ludobójstwa, Ŝe poszanowanie zwierząt przez człowieka wiąŜe się z poszanowaniem
ludzi  miedzy  sobą  i  Ŝe  juŜ  od  najmłodszych  lat  naleŜy  człowieka  uczyć  obserwować,
rozumieć, szanować i kochać zwierzęta, niniejszym obwieszcza się, Ŝe:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Art. 1. Wszystkie zwierzęta rodzą się z równym prawem do Ŝycia i do istnienia.
Art. 2. Wszystkie zwierzęta mają prawo do szacunku.
Człowiek  jako  przedstawiciel  gatunku  zwierząt,  nie  moŜe  rościć  sobie  praw  do

wyniszczenia  lub  nie  licującego  z  godnością  ludzką  wykorzystywania  zwierząt.  Jego
obowiązkiem jest wykorzystywanie swej wiedzy dla dobra zwierząt.
Wszystkie zwierzęta maja prawo do opieki, troski i ochrony ze strony człowieka.
Powszechna Deklaracja Praw Zwierząt, zawarta 14 artykułów.

Od 1997 roku w Polsce obowiązuje nowa Ustawa o Ochronie Zwierząt (Dz. U. z 2003 r.,

Nr 106, poz. 1002), która reguluje sytuację prawną zwierząt i umoŜliwia ukaranie osób, które
nie respektują zasad prawidłowego utrzymywania i eksploatacji zwierząt. Kary nałoŜone za te
przewinienia mogą być bardzo dotkliwe: od kary grzywny (najwyŜsza moŜe sięgać
720 000 zł) poprzez przepadek zwierzęcia aŜ do kary pozbawienia wolności (do jednego lub
dwóch lat).

Art. 1 Ustawy brzmi: „Zwierzę jako istota Ŝyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia nie

jest rzeczą. Człowiek jest mu winien: poszanowanie, ochronę i opiekę”, a w art. 5 zapisano:
„KaŜde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania”.

Zgodnie z przepisami Ustawy znęcanie się nad zwierzętami jest zabronione. Przez

znęcanie się nad zwierzętami naleŜy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do
zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:

−

umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia,

−

umyślne  uŜywanie  do  pracy  lub  w  celach  sportowych  albo  rozrywkowych  zwierząt
chorych  w  tym  rannych  lub  kulawych,  albo  zmuszanie  do  czynności  mogących
spowodować ból,

−

bicie  zwierząt  przedmiotami  twardymi  i  ostrymi  lub  zaopatrzonymi  w  urządzenia
obliczone  na  sprawianie  specjalnego  bólu,  bicie  po  głowie,  dolnej  części  brzucha,
dolnych częściach kończyn,

−

przeciąŜanie zwierząt pociągowych i jucznych ładunkami (...) lub zmuszanie ich do zbyt
szybkiego biegu,

−

transport zwierząt (...) powodujący ich zbędne cierpienie i stres,

−

uŜywanie uprzęŜy, pęt, stelaŜy, więzów (...) zmuszających zwierzę do przebywania
w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenie ciała albo śmierć,

−

złośliwe straszenie lub draŜnienie zwierząt,

−

utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania w tym utrzymywanie ich
w stanie raŜącego niechlujstwa.
Bardzo waŜną rolę w ochronie zwierząt spełniają lekarze weterynarii, których działalność

ma  przeciwdziałać  cierpieniu.  Głównym  źródłem  cierpienia  zwierząt  są  ich  choroby,
skaleczenia,  wypadki  i  brutalność.  Obowiązkiem  lekarzy  weterynarii  jest  ulŜyć  cierpiącemu
zwierzęciu, jako Ŝe wiąŜe się to z problemami klinicznym.

NajwaŜniejszymi organizacjami zajmującymi się ochroną zwierząt w Polsce są:

Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami, Fundacja „Animals”, Front Wyzwolenia Zwierząt
oraz Stowarzyszenie „Gaja”.

Przepisy sanitarno-weterynaryjne

Podstawowym aktem prawnym, który określa wymagania weterynaryjne dla

podejmowania i prowadzenia chowu i hodowli zwierząt gospodarskich jest Ustawa o ochronie
zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt z dnia 11 marca 2004 r. (Dz. U.
Nr 69, poz. 625 z późn. zm.). Ustawa ta zawiera równieŜ wymagania weterynaryjne dla:

−

przywozu zwierząt, niejadalnych produktów pochodzenia zwierzęcego oraz ubocznych
produktów zwierzęcych (wymagania przywozowe),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

umieszczania na rynku, w tym handlu, zwierząt, niejadalnych produktów pochodzenia
zwierzęcego, ubocznych produktów zwierzęcych oraz przemieszczania koniowatych.
Ponadto formułuje zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt i stosowania substancji

o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-antagonistycznym.

Ustawa określa wymagania weterynaryjne, jakie musi spełniać podmiot prowadzący

działalność nadzorowaną. Podmiot ten zobowiązany jest zapewniać wymagania lokalizacyjne,
zdrowotne,

higieniczne,

sanitarne,

organizacyjne,

techniczne

lub

technologiczne,

zabezpieczające przed zagroŜeniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniające
właściwą jakość produktów, obejmujące w szczególności wymagania dotyczące:

−

stanu zdrowia zwierząt będących przedmiotem działalności nadzorowanej lub
wykorzystywanych do jej prowadzenia, w tym odnoszące się do badań potwierdzających
ten stan oraz określonych szczepień ochronnych, lub

−

gospodarstw, miejsc gromadzenia zwierząt, innych miejsc przetrzymywania zwierząt
oraz stad lub obszarów, z których pochodzą zwierzęta będące przedmiotem działalności
nadzorowanej lub wykorzystywane do jej prowadzenia, lub

−

sposobu

ustalania

pochodzenia

zwierząt

będących

przedmiotem

działalności

nadzorowanej lub zwierząt, z których lub od których pozyskuje się produkty wytwarzane
w ramach prowadzenia działalności nadzorowanej, w tym zakres i sposób prowadzenia
rejestru zwierząt, lub

−

obiektów budowlanych lub miejsc, w których prowadzi się działalność nadzorowaną, lub
osób wykonujących określone czynności w ramach tej działalności oraz zakresu takich
czynności, lub

−

niejadalnych produktów pochodzenia zwierzęcego wytwarzanych w ramach prowadzonej
działalności nadzorowanej, sposobu ich znakowania i pakowania, w tym wymagania
dotyczące opakowań, lub

−

wiadectw zdrowia lub innych dokumentów, w które zaopatruje się zwierzęta będące

przedmiotem działalności nadzorowanej lub niejadalne produkty pochodzenia
zwierzęcego wytwarzane przy prowadzeniu tej działalności, lub

−

sposobu i zakresu prowadzenia dokumentacji oraz okresu jej przechowywania, lub

−

rodków transportu i warunków transportu zwierząt lub niejadalnych produktów

pochodzenia zwierzęcego, będących przedmiotem działalności nadzorowanej lub
wykorzystywanych do jej prowadzenia.

Choroby zakaźne zwierząt i ich zwalczanie

Choroby zakaźne zwierząt – wywołane przez czynniki zakaźne, które ze względu na

charakter, sposób powstawania i szerzenia się stanowią zagroŜenie dla zdrowia zwierząt lub
ludzi.
Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt – zgłaszanie, zapobieganie dalszemu szerzeniu się,
wykrywanie, kontrola i likwidowanie chorób zakaźnych zwierząt, czyszczenie i odkaŜanie
oraz postępowanie przy ponownym umieszczaniu zwierząt w gospodarstwie;

W załączniku nr 2 i 3 do Ustawy zamieszczono wykaz chorób zakaźnych zwierząt

podlegających obowiązkowi zwalczania i wykaz chorób zakaźnych podlegających rejestracji.
Minister  właściwy  do  spraw  rolnictwa  moŜe  określić,  w  drodze  rozporządzenia,  inne  niŜ
wymienione  w  załącznikach  nr  2  lub  3  choroby  zakaźne  zwierząt  podlegające  obowiązkowi
zwalczania  albo  rejestracji  na  obszarze  całego  kraju  lub  jego  części,  mając  na  względzie
rozwój  sytuacji  epizootycznej  i  epidemicznej,  jak  równieŜ  ochronę  zdrowia  publicznego
i zdrowia  zwierząt  oraz  międzynarodowe  wymagania  sanitarno-weterynaryjne  obowiązujące
w zakresie obrotu zwierzętami i produktami.
Do  chorób  zakaźnych  zwierząt  podlegających  obowiązkowi  zwalczania  naleŜą  między
innymi:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pryszczyca,

−

choroba pęcherzykowa świń,

−

choroba niebieskiego języka ,

−

afrykański pomór koni,

−

klasyczny pomór świń,

−

wysoce zjadliwa grypa ptaków d. pomór drobiu,

−

rzekomy pomór drobiu,

−

wścieklizna,

−

wąglik,

−

gruźlica bydła,

−

bruceloza u bydła, kóz, owiec i świń,

−

enzootyczna białaczka bydła

−

gąbczasta encefalopatia bydła.
W wykazie chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji zamieszczono

między innymi:

−

nosaciznę,

−

niedokrwistość zakaźną koni,

−

zakaźne zapalenie macicy u klaczy,

−

wirusowe zapalenie tętnic koni,

−

zarazę stadniczą,

−

zarazę rzęsistkową bydła,

−

gorączkę Q,

−

salmonelozy bydła i świń,

−

włośnicę,

−

chorobę Aujeszkyego u świń.
W ustawie zapisane są obowiązki posiadacza zwierząt, lekarzy weterynarii, organów

Inspekcji Weterynaryjnej i organów administracji publicznej: wójta (burmistrza, prezydenta
miasta), wojewody w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt
i w przypadku zagroŜenia wystąpienia lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt.

W przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt, a w szczególności

poronienia u bydła, świń, owiec i kóz, objawów neurologicznych u zwierząt, zmian
o charakterze krost, pęcherzy, nadŜerek lub wybroczyn na skórze i błonach śluzowych zwierząt
kopytnych, znacznej liczby nagłych padnięć, posiadacz zwierzęcia jest obowiązany do:

−

niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliŜszego
podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta
(burmistrza, prezydenta miasta);

−

pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i nie wprowadzania tam innych
zwierząt;

−

uniemoŜliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których
znajdują się zwierzęta podejrzane o zakaŜenie lub chorobę, lub zwłoki zwierzęce;

−

wstrzymania  się  od  wywoŜenia,  wynoszenia  i  zbywania  produktów,  w  szczególności
mięsa,  zwłok  zwierzęcych,  środków  Ŝywienia  zwierząt,  wody,  ściółki,  nawozów
naturalnych  w  rozumieniu  przepisów  o  nawozach  i  nawoŜeniu  i  innych  przedmiotów
znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba;

−

udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań
i zabiegów weterynaryjnych, a takŜe udzielania pomocy przy ich wykonywaniu;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

udzielania  organom  Inspekcji  Weterynaryjnej  oraz  osobom  działającym  w  imieniu  tych
organów  wyjaśnień  i  podawania  informacji,  które  mogą  mieć  znaczenie  dla  wykrycia
choroby i źródeł zakaŜenia lub zapobiegania jej szerzeniu.
Kary  nałoŜone  za  nieprzestrzeganie  przepisów  Ustawy  mogą  być  bardzo  dotkliwe:  od

kary grzywny do kary ograniczenia albo pozbawienia wolności (do jednego lub dwóch lat).

Prowadzenie produkcji zwierzęcej wymaga równieŜ przestrzegania przepisów ustawy

z dnia 29 stycznia 2004 r. o wymaganiach weterynaryjnych dla produktów pochodzenia
zwierzęcego (Dz. U. z dnia 2 marca 2004 r.). Ustawa ta stanowi, iŜ przy produkcji produktów
pochodzenia zwierzęcego powinny być spełnione wymagania zdrowotne, higieniczne,
sanitarne,

organizacyjne,

lokalizacyjne,

techniczne

technologiczne,

obejmujące

w szczególności:

−

wymagania dotyczące zdrowia zwierząt, z których lub od których pozyskuje się te
produkty,

−

wymagania dotyczące uboju lub uboju z konieczności,

−

wymagania dotyczące miejsc pochodzenia lub przebywania zwierząt,

−

wymagania dotyczące tych produktów, w tym wymagania w zakresie handlu lub
przywozu,

−

sposób badania zwierząt rzeźnych i ich mięsa, mięsa zwierząt łownych, ryb i produktów
rybnych, mięczaków i skorupiaków oraz sposób postępowania z mięsem warunkowo
zdatnym lub niezdatnym do spoŜycia przez ludzi,

−

sposób  prowadzenia  dokumentacji,  w  tym  sposób  dokumentowania  pochodzenia
zwierząt,  z  których  lub  od  których  pozyskuje  się  te  produkty,  oraz  zakres  i  sposób
prowadzenia  rejestru  zwierząt,  a  takŜe  sposób  dokumentowania  pochodzenia  tych
produktów oraz zakres i sposób prowadzenia rejestru tych produktów,

−

wymagania dotyczące poszczególnych etapów produkcji;

−

wymagania dla osób wykonujących czynności pomocnicze pod nadzorem urzędowego
lekarza weterynarii oraz zakres tych czynności,

−

warunki, tryb i zakres prowadzenia kontroli wewnętrznej w zakładzie, w tym
opracowanie, wdroŜenie i realizację systemu analizy zagroŜeń i krytycznych punktów
kontroli (systemu HACCP),

−

sposób i zakres sprawowania urzędowego nadzoru,

−

sposób znakowania i pakowania tych produktów,

−

wymagania dotyczące świadectw zdrowia, handlowych dokumentów identyfikacyjnych
lub innych dokumentów dołączonych do tych produktów,

−

wymagania dotyczące środków transportu.

Nadzór państwowy nad warunkami sanitarno-weterynaryjnymi

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania zasad i przepisów

sanitarnych  i  weterynaryjnych  są  Inspekcja  Weterynaryjna  (IW),  Państwowa  Inspekcja
Sanitarna  i  Inspekcja  Jakości  Handlowej  Artykułów  Rolno-SpoŜywczych  działające  na
podstawie odrębnych przepisów.
Inspekcja Weterynaryjna (IW) jest państwową instytucją kontrolno-nadzorczą. Na jej czele
stoi Główny Lekarz Weterynarii będący centralnym organem administracji rządowej.
Inspekcja wykonuje swoje zadania w szczególności przez:
1)  Zwalczanie:

−

chorób zakaźnych zwierząt, w tym zapobieganie wystąpieniu, wykrywanie
i likwidowanie ognisk tych chorób,

−

chorób zwierząt, które mogą być przenoszone na człowieka ze zwierzęcia lub przez
produkty pochodzenia zwierzęcego, zwanych dalej „zoonozami”, lub biologicznych
czynników chorobotwórczych wywołujących te choroby,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

monitorowanie zakaŜeń zwierząt,

−

badanie zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego.

2) Przeprowadzanie:

−

weterynaryjnej kontroli granicznej,

−

kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu
przepisów o kontroli weterynaryjnej w handlu.

3) Sprawowanie nadzoru nad:

−

bezpieczeństwem  produktów  pochodzenia  zwierzęcego,  w  tym  nad  wymaganiami
weterynaryjnymi  przy  ich  produkcji,  umieszczaniu  na  rynku  oraz  sprzedaŜy
bezpośredniej,

−

wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia
zwierzęcego,

−

wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem środków Ŝywienia zwierząt,

−

zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału
biologicznego,

−

obrotem produktami leczniczymi weterynaryjnymi, wyrobami medycznymi
przeznaczonymi dla zwierząt oraz warunkami ich wytwarzania,

−

wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,

−

przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,

−

przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem
zwierząt,

−

przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących
zwierzęta gospodarskie,

−

prowadzeniem

monitorowania

substancji

niedozwolonych,

pozostałości

chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych i skaŜeń promieniotwórczych u
zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej do
pojenia zwierząt i środkach Ŝywienia zwierząt,

−

prowadzeniem wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji,
o których mowa w przepisach Unii Europejskiej.

Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników
szkodliwych i uciąŜliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób
zakaźnych i zawodowych. Zajmuje się między innymi nadzorem nad warunkami:

−

higieny środowiska,

−

higieny pracy w zakładach pracy,

−

zdrowotnymi Ŝywności i Ŝywienia,

−

higieny wypoczynku i rekreacji.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych (IJHARS) w ramach
urzędowej kontroli Ŝywności w Polsce chroni nie tylko interesy konsumentów i producentów
Ŝ

ywności, ale uczestniczy równieŜ – jako wyspecjalizowana jednostka podległa Ministrowi

Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi  –  w  realizacji  polityki  Ŝywnościowej  kraju.  Kontrole  jakości
handlowej  produktów  stanowią  istotny  element  systemu  gwarantowania  jakości  Ŝywności
wprowadzanej do obrotu oraz bezpieczeństwa ekonomicznego konsumentów i producentów.
Działania  IJHARS  obejmują  przede  wszystkim  ochronę  konsumentów  i  walkę
z zafałszowaniami  na  rynku  produktów  Ŝywnościowych,  eliminację  nieuczciwej  konkurencji
producenckiej  oraz  promocję  jakości  polskiej  Ŝywności  poprzez  propagowanie  znaków
i certyfikatów jakości. System kontroli Ŝywności IJHARS zapewnia konsumentom dostęp do
rzetelnych  informacji  na  temat  artykułów  rolno-spoŜywczych  oraz  zapobiega  nieuczciwym
praktykom  rynkowym.  Ułatwia  on  równieŜ  wymianę  handlową  –  zarówno  z  państwami
trzecimi, jak i na obszarze jednolitego rynku wewnętrznego UE.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrona środowiska człowieka

W krajach członkowskich Unii Europejskiej wzrasta niepokój opinii publicznej

w związku  ze  skutkami  dla  środowiska,  jakie  niosą  nowoczesne  metody  gospodarowania
w rolnictwie  i  jego  otoczeniu,  jak:  zanieczyszczenie  powietrza,  wody  i  gleby  środkami
chemicznymi  w wyniku  intensywnej  produkcji  rolnej,  niszczenie  siedlisk  Ŝycia  dzikich
zwierząt, zmiany w wyglądzie krajobrazu wiejskiego itp.
Środowisko  rozumiane  jest  jako  ogół  elementów  przyrodniczych,  w  tym  takŜe
przekształconych  w  wyniku  działalności  człowieka,  a  w  szczególności  powierzchnię  ziemi,
kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.

Jego podstawowymi elementami, decydującymi o tym czy sprzyja ono Ŝyciu, są:

−

powietrze, mieszanina gazów o ilościowym i jakościowym składzie zabezpieczających
oddychanie istotom Ŝywym;

−

woda, zgromadzona w powierzchniowych, podpowierzchniowych i głębinowych
zbiornikach wodnych, umoŜliwiających Ŝycie wszystkich istot wodnych, nadających się
do picia i innych celów uŜytkowych;

−

ziemia umoŜliwiająca wzrost roślin, z glebą zapewniającą dobre plony roślin uprawnych;

−

hałas o stałym natęŜeniu uznany za nieszkodliwy dla zdrowia, wolny od niesłyszalnych
dźwięków;

−

ywność nie zawierająca substancji szkodliwych.

Wszystkie wymienione elementy środowiska były niegdyś w idealnej równowadze

fizyko-chemiczno-biologicznej.  JednakŜe  nierozwaŜna  gospodarka  człowieka  spowodowała
zakłócenia, które w efekcie pogarszają warunki Ŝycia na naszej planecie.
W  polskich  przepisach  prawnych,  dotyczących ochrony środowiska, następują ciągłe zmiany
dostosowujące  je  do  prawa  europejskiego  i  światowego.  Prowadzić  one  mają  do  wzrostu
wymagań odnośnie zmniejszenia ilości „produkowanych” odpadów, emisji gazów pyłów oraz
obniŜenia ich szkodliwości dla środowiska.

Podstawowy akt prawny, Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.

(Dz.U.2001.62.627   z  dnia  20  czerwca  2001  r.),  określa  zasady  ochrony  środowiska  oraz
warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównowaŜonego rozwoju,
a w  szczególności  zasady  ustalania:  warunków  ochrony  zasobów  środowiska,  warunków
wprowadzania  substancji  lub  energii  do  środowiska,  kosztów  korzystania  ze  środowiska.
W ustawie  uregulowano  równieŜ  kwestie:

udostępniania informacji o środowisku i jego

ochronie, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska, obowiązki
organów administracji, odpowiedzialność i

sankcje.

Dobra Praktyka Rolnicza

Instrument obejmujący tzw. dobrą praktykę rolniczą ma istotne znaczenie dla realizacji

strategii ochrony róŜnorodności biologicznej. Jest jednym z priorytetów planu działań
Paneuropejskiej Strategii RóŜnorodności Biologicznej i Krajobrazowej (PEBLDS) popieranej
przez większość krajów Europy i Azji Środkowej.

Celem dobrej praktyki rolniczej (DPR) jest stworzenie mechanizmu upowszechniania

i stosowania  obowiązujących  standardów  ochrony  środowiska  przez  producentów  rolnych.
W wielu  krajach  dobra  praktyka  rolnicza  stanowi  na  ogół  zestaw  przepisów  prawa
sprecyzowanych w formie standardów środowiskowych, które muszą być przestrzegane przez
rolnika,  jeśli  chce  on  korzystać  z  róŜnych  instrumentów  wsparcia  finansowego.  Mechanizm
upowszechniania  dobrej  praktyki  rolniczej  zyskał  priorytetowe  znaczenie  we  Wspólnej
Polityce  Rolnej  Unii  Europejskiej.  Wymogi  w  tym  zakresie  zostały  ujęte  w  Rozporządzeniu
Rady  (WE)  1257/1999  o  rozwoju  obszarów  wiejskich  oraz  w  Rozporządzeniu  Rady  (WE)
1268/1999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Standardy środowiskowe stały się kluczowym elementem europejskiego modelu

rolnictwa i wszystko wskazuje na to, Ŝe ich znaczenie będzie rosło w przyszłej polityce rolnej.
Podstawowym załoŜeniem DPR jest osiąganie zadowalających standardów środowiskowych
w gospodarce rolnej, które są podstawą ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych
oraz utrzymania porównywalnych warunków produkcji rolnej.

W róŜnych sposobach zastosowania DPR moŜna wyróŜnić trzy zasadnicze poziomy, którym
dla większej czytelności zwykło się przypisywać róŜne kolory, oddające stopień powiązania
ich z prawem i celami ochrony róŜnorodności biologicznej.

Poziom czerwony – obejmuje podstawowe standardy ochrony środowiska, dobrostanu

zwierząt i higieny. Są to wymogi obligatoryjne, wynikają z obowiązującego prawa i stanowią
warunek np. podczas ubiegania się o wsparcie finansowe związane z inwestycjami
w gospodarstwie rolnym.

Poziom niebieski – obejmuje dobrą praktykę rolniczą, ujętą w formie kodeksu, którą

rolnicy powinni dobrowolnie przestrzegać. Obowiązek opracowania kodeksu dobrej praktyki
rolniczej  mają  wszystkie  kraje  Unii  Europejskiej.  Do  Kodeksu,  włączane  są  zarówno
standardy  wywodzące  się  z  obowiązującego  prawa,  jak  równieŜ  dodatkowe  zalecenia
i wymogi,  w  tym  związane  z  ochroną  walorów  przyrodniczych.  Status  Kodeksu  zmienia  się
z dobrowolnego  na  obowiązkowy  na  obszarach  zaliczonych  do  tzw.  stref  zagroŜonych,
w których stęŜenie związków azotu w wodach przekroczy dopuszczalne normy.

Poziom zielony – obejmuje tzw. zwykłą dobrą praktykę rolniczą (ZDPR), która jest

warunkiem  uzyskiwania  płatności  rolnośrodowiskowych  i  wsparcia  na  obszarach
o niekorzystnych  warunkach  gospodarowania  (ONW)  i  z  tego  względu  ma  największe
znaczenie  dla  ochrony  róŜnorodności  biologicznej.  ZDPR  obejmuje  na  ogół  wymogi
wynikające  z  obowiązującego  prawa,  np.  ochrony  środowiska  i  ochrony  przyrody,  ale  takŜe
dodatkowe  zalecenia  powiązane  bezpośrednio  z  ochroną  walorów  przyrodniczych  na
obszarach rolnych.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest dobrostan zwierząt?
2. Jaką najwyŜszą karę moŜe otrzymać osoba, która nie respektuje zasad prawidłowego

utrzymywania zwierząt?

3.  Jakie podstawowe akty prawne dotyczą wymagań sanitarno-weterynaryjnych?
4.  Jakie znasz przepisy prawne dotyczące chorób zakaźnych zwierząt i ich zwalczania?
5.  Jakie instytucje sprawują kontrolę i nadzór sanitarno-weterynaryjny?
6.  Jakie zadania pełni Inspekcja Weterynaryjna?
7.  Na czym polega zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt?
8.  Jaki wpływ na środowisko ma intensywna produkcja zwierzęca?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zadania pełnione przez instytucje sprawujące państwowy nadzór nad

przestrzeganiem przepisów sanitarnych i weterynaryjnych. Postaw znak „X” w odpowiedniej
kolumnie tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie

Inspekcja

Weterynaryjna

Inspekcja Sanitarna

Inspekcja Jakości

Handlowej

Artykułów Rolno-

SpoŜywczych

Nadzór nad warunkami zdrowotnymi Ŝywności
i Ŝywienia.

Przeprowadzanie weterynaryjnej kontroli
granicznej.

Monitorowanie zakaŜeń zwierząt.

Ochrona konsumentów i walka z zafałszowaniami
na rynku produktów Ŝywnościowych.

Nadzór nad warunkami higieny pracy w zakładach
pracy.

Przeprowadzanie kontroli jakości handlowej
Ŝ

ywności.

Nadzór nad wytwarzaniem, obrotem
i stosowaniem środków Ŝywienia zwierząt.

Wnioski:

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać, np. w Internecie odpowiednie akty prawne (strony internetowe poszczególnych

instytucji),

2) wyszukać w przepisach prawnych (na stronach internetowych) zadań wymienionych

w tabeli,

3) uzupełnić tabelę,
4) wyciągnąć i zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź zestawienie adresowe instytucji sprawujących kontrolę nad przestrzeganiem

przepisów sanitarno-weterynaryjnych w Twoim województwie.

Inspekcja Weterynaryjna

Państwowa Inspekcja Sanitarna

woj.: …………………………............

adres: ...………………………………

………………………………....

woj.: ………………………...............

adres: ………………………………..

………………………………...

(oddziały) powiatowe inspektoraty:

………………………………
………………………………
………………………………
………………………………
………………………………

(oddziały) powiatowe inspektoraty:

………………………………
………………………………
………………………………
………………………………
………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać, np. w Internecie instytucje odpowiedzialne za nadzór nad warunkami

sanitarno -weterynaryjnymi w Twoim województwie,

2)  wpisać dane kontaktowe do wojewódzkich instytucji,
3)  odszukać oddziały lub inspektoraty powiatowe najbliŜsze miejsca zamieszkania,
4)  uzupełnić tabelę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie3

Wyszukaj w odpowiednich aktach prawnych, obowiązków hodowcy zwierząt

w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt i zredaguj instrukcję
postępowania dla hodowców wybranego gatunku zwierząt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać, np. w Internecie odpowiednie akty prawne,
2) wyszukać w przepisach prawnych obowiązki nałoŜone na właściciela zwierząt

w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt,

3) zredagować instrukcję postępowania hodowcy zwierząt,
4) wyciągnąć i zapisaćwnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)  zdefiniować pojęcie dobrostanu zwierząt?
2)  wymienić wskaźniki dobrostanu zwierząt?
3)  określić kryteria oceny dobrostanu zwierząt?
4)  określić  podstawowe  akty  prawne  dotyczące  wymagań

sanitarno-weterynaryjnych?

5) odszukać przepisy prawne dotyczące chorób zakaźnych

zwierząt i ich zwalczania?

6) wymienić nazwy instytucji sprawujących kontrolę i nadzór

sanitarno-weterynaryjny?



7) określić zadania instytucji sprawujących kontrolę i nadzór

sanitarno-weterynaryjny?

8) zdefiniować pojęcia: choroba zakaźna zwierząt i zwalczanie

chorób zakaźnych zwierząt?

9) wyszukać przepisy prawne dotyczące chorób zakaźnych

zwierząt i ich zwalczania?

10) określić obowiązki właściciela zwierząt w przypadku

podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej?

11) określić osoby uprawnione do wydania nakazu szczepień

zwierząt?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.  Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są cztery odpowiedzi, tylko jedna

jest prawidłowa.

5. Za prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X”

w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedź.

7. Pracuj samodzielnie.
8. JeŜeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś zadanie, to odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego jeszcze raz.

9. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdź odpowiedzi jeszcze raz.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawowym aktem prawnym, w którym uregulowane są kwestie bezpieczeństwa

i higieny pracy jest
a)  układ zbiorowy pracy.
b)  regulamin pracy.
c)  Kodeks pracy.
d)  rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

2. Do obowiązków pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy naleŜy

a) zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy.

b) dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem.

c) dbanie o właściwy stan maszyn i urządzeń oraz utrzymywanie porządku w miejscu

pracy.

d) zapewnianie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez

organy nadzoru nad warunkami pracy.

3. Przedstawiony na rysunku znak określa

a)  ujęcie czystej wody.
b)  aptekę.
c)  apteczkę pierwszej pomocy.
d)  lekarza.

4. Młodociany według kodeksu pracy to osoba, która ukończyła

a)  15 lat.
b)  16 lat, a nie przekroczyła 18 roku Ŝycia.
c)  17 lat, a nie przekroczyła 18 roku Ŝycia.
d)  18 lat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Urządzenia odpylające lub inne dostępne urządzenia techniczne do odpylania pomieszczeń,

powinno się w szczególności instalować w pomieszczeniach inwentarskich dla
a)  krów mlecznych.
b)  bydła opasowego.
c)  trzody chlewnej.
d)  koni.

6. Przestrzeganie kodeksu dobrej praktyki rolniczej przez rolnika

a)  jest zawsze obowiązkowe.
b)  jest zawsze dobrowolne.
c)  zmienia się z dobrowolnego na obowiązkowe w tzw. strefach zagroŜonych.
d)  zmienia  się  z  dobrowolnego  na  obowiązkowe,  gdy  rolnik  stara  się  o  dotacje

inwestycyjne.

7. Za niebezpieczne nie uznaje się

a)  krów.
b)  loch z prosiętami.
c)  buhajów.
d)  knurów.

8. Czas pracy młodocianego do 16 roku Ŝycia wynosi

a)  5 godzin na dobę.
b)  6 godzin na dobę.
c)  7 godzin na dobę.
d)  8 godzin na dobę.

9. W czasie wykonywania czynności naprawczych maszyn rolniczych zagregatowanych

z ciągnikiem, naleŜy
a)  wyłączyć WOM.
b)  wyłączyć WOM i unieruchomić silnik ciągnika.
c)  zatrzymać ciągnik.
d)  zachować ostroŜność nie wyłączając napędu.

10. W wypadku wystąpienia choroby zakaźnej u zwierzęcia naleŜy, w pierwszej kolejności

a)  oczyścić i zdezynfekować pomieszczenia dla zwierząt.
b)  poddać chore zwierzę ubojowi.
c)  izolować chore zwierzę od stada.
d)  podać niezbędne leki i obserwować zwierzę.

11. Do gaszenia palącej się odzieŜy na pracowniku naleŜy uŜyć

a)  koca gaśniczego.
b)  wody z hydrantu.
c)  gaśnicy pianowej.
d)  gaśnicy proszkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Wypadki przy pracy śmiertelne i powodujące cięŜkie uszkodzenia ciała powinny być

niezwłocznie przez zakład pracy zgłoszone
a)  państwowemu inspektorowi pracy i prokuratorowi.
b)  organom policji powiatowej.
c)  organom władz miejskich.
d)  organom władz powiatowych.

13. Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi w następstwie wypadku ma

a)  tylko lekarz.
b)  ratownik.
c)  tylko przeszkolony pracownik.
d)  kaŜdy.

14. Przegląd budynków pod kątem funkcjonowania instalacji elektrycznej winien odbywać

się raz na
a)  2 lata.
b)  3 lata.
c)  5 lat.
d)  10 lat.

15. ZakaŜenie chorobami odzwierzęcymi moŜe nastąpić poprzez kontakt z

a)  zakaŜonym nawozem.
b)  zakaŜonymi wydzielinami zwierzęcymi.
c)  zakaŜoną paszą, ściółką.
d)  zakaŜoną wodą.

16. Hodowca, w przypadku wystąpienia choroby zakaźnej u jego zwierząt nie jest

zobowiązany do
a)  niezwłocznego powiadomienia prokuratury.
b)  izolowania zwierząt w miejscu ich przebywania.
c)  uniemoŜliwienia osobom postronnym dostępu do zakaŜonych zwierząt.
d)  udostępnienia  organom  inspekcji  weterynaryjnej  dostępu  do  pomieszczeń  tych

zwierząt.

17. Przy ocenie dobrostanu zwierząt gospodarskich nie bierze się pod uwagę

a)  zapewnienia stałego dostępu do wody.
b)  minimalnych wymiarów stanowisk i powierzchni kojca lub boksu.
c)  prawidłowego gromadzenia, przechowywania i zagospodarowania odchodów.
d)  prawidłowej lokalizacji budynków inwentarskich.

18. Przedsiębiorstwa hodujące i uŜytkujące konie mogą stanowić zagroŜenie dla

a)  gleby, wody, powietrza, roślin, zwierząt, człowieka.
b)  gleby, wody, powietrza, zwierząt, człowieka.
c)  gleby, wody, powietrza, roślin, człowieka.
d)  gleby, wody, roślin, zwierząt, człowieka.

19. Pyłki pszenicy i jęczmienia mogą być przyczyną

a)  astmy oskrzelowej.
b)  nieŜytu nosa pochodzenia alergicznego.
c)  zapalenia płuc.
d)  skurczu oskrzeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Stosowanie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  sanitarno-
weterynaryjnych,  ochrony  przeciwpoŜarowej  oraz  ochrony  środowiska
i zwierząt

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

ODPOWIEDŹ

Punktacja

Razem: