00 Program nauki Operator urzadzen przemyslu chemicznego 815 01

background image
background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Autorzy:
mgr in

ż

. Kazimierz Olszewski

mgr in

ż

. Barbara Jackowska

mgr in

ż

. Stanisław Szyma

ń

ski


Recenzenci:
mgr Urszula Ciosk-Rawluk
mgr Zbigniew Piotr Rawluk

Opracowanie redakcyjne:
mgr in

ż

. Kazimierz Olszewski


Korekta merytoryczna:
mgr in

ż

. Halina Bielecka

mgr in

ż

. Barbara Arciszewska


Korekta techniczna:
mgr Magdalena Mrozkowiak


















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

Spis tre

ś

ci

Wprowadzenie

3

I . Zało

ż

enia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie

5

1. Opis pracy w zawodzie

5

2. Zalecenia dotycz

ą

ce organizacji procesu dydaktyczno-

-wychowawczego

6

II. Plan nauczania

12

III. Moduły kształcenia w zawodzie

13

1. Podstawy zawodu

13

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska

16

Posługiwanie si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami fizykochemicznymi

20

Analizowanie przemian zachodz

ą

cych podczas reakcji

chemicznych

25

2. Badania laboratoryjne

29

Wykonywanie podstawowych

czynno

ś

ci laboratoryjnych

33

Wykonywanie podstawowych analiz jako

ś

ciowych

38

Wykonywanie podstawowych analiz ilo

ś

ciowych

42

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych substancji

47

Charakteryzowanie podstawowych procesów fizycznych

51

Charakteryzowanie podstawowych procesów chemicznych

55

3. Maszyny

i

urz

ą

dzenia

stosowane

w

przemy

ś

le

chemicznym

60

Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

63

Wykonywanie pomiarów parametrów procesowych

67

Stosowanie maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

71

Eksploatacja maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

76

Stosowanie układów automatyki i sterowania

80

4. Technologie wytwarzania półproduktów i produktów

przemysłu chemicznego

84

Stosowanie zasad prowadzenia procesów produkcyjnych

87

Wytwarzanie podstawowych półproduktów i produktów
nieorganicznych

92

Wytwarzanie podstawowych półproduktów i produktów
organicznych

97

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

Wprowadzenie

Celem

kształcenia w zawodzie operator urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania
zada

ń

zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to

zarówno dobrego przygotowania ogólnego jak i opanowania podstawowej
wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci oraz prezentowania wła

ś

ciwych postaw zawodowych.

Absolwent

szkoły

powinien

charakteryzowa

ć

si

ę

otwarto

ś

ci

ą

,

komunikatywno

ś

ci

ą

, wyobra

ź

ni

ą

, zdolno

ś

ci

ą

do ci

ą

głego uczenia si

ę

i podnoszenia kwalifikacji, a tak

ż

e umiej

ę

tno

ś

ci

ą

oceny swoich mo

ż

liwo

ś

ci.

Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem podej

ś

cia modułowego,

poprzez powi

ą

zanie celów i materiału nauczania z procesem pracy

i zadaniami zawodowymi umo

ż

liwia:

przygotowanie uczniów do wykonywania zada

ń

zawodowych, głównie

przez realizacj

ę

zada

ń

zbli

ż

onych do tych, które s

ą

wykonywane

na stanowisku pracy,

integracj

ę

tre

ś

ci nauczania z ró

ż

nych dyscyplin wiedzy,

stymulowanie

aktywno

ś

ci

intelektualnej

i

motorycznej uczniów,

pozwalaj

ą

cej na indywidualizacj

ę

procesu nauczania.

Kształcenie modułowe charakteryzuje si

ę

tym,

ż

e:

preferowane s

ą

aktywizuj

ą

ce metody nauczania, które wyzwalaj

ą

aktywno

ść

, kreatywno

ść

i zdolno

ść

do samooceny ucz

ą

cego si

ę

oraz

zmieniaj

ą

rol

ę

nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta,

organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego,

proces nauczania-uczenia si

ę

ukierunkowany jest na osi

ą

ganie

umiej

ę

tno

ś

ci

intelektualnych

i

praktycznych,

które

umo

ż

liwiaj

ą

wykonywanie okre

ś

lonego zakresu pracy w zawodzie,

wykorzystuje si

ę

w szerokim zakresie zasad

ę

transferu wiedzy

i umiej

ę

tno

ś

ci,

program nauczania posiada elastyczn

ą

struktur

ę

, a znajduj

ą

ce si

ę

w nim moduły i jednostki modułowe mo

ż

na aktualizowa

ć

, modyfikowa

ć

,

uzupełnia

ć

i wymienia

ć

, w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych.

Modułowy program nauczania dla zawodu składa si

ę

z modułów

kształcenia w zawodzie i odpowiadaj

ą

cych im jednostek modułowych,

wyodr

ę

bnionych na podstawie okre

ś

lonych kryteriów, umo

ż

liwiaj

ą

cych

zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci i postaw wła

ś

ciwych

dla zawodu.

W strukturze programu wyró

ż

nia si

ę

:

zało

ż

enia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie,

plan nauczania,

programy modułów i jednostek modułowych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Program modułu kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia,

wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych
i literatur

ę

.

Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia,

materiał nauczania,

ć

wiczenia,

ś

rodki dydaktyczne, wskazania metodyczne

do realizacji programu jednostki oraz propozycje metod sprawdzania
i oceny osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia.

Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w zało

ż

eniach

programowo-organizacyjnych

kształcenia

w

zawodzie,

przedstawia

schemat powi

ą

za

ń

(korelacji) mi

ę

dzy modułami i jednostkami modułowymi,

który okre

ś

la kolejno

ść

ich realizacji. Ma ona ułatwi

ć

dyrekcji szkół

i nauczycielom planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego.

W programie przyj

ę

to system kodowania modułów i jednostek

modułowych, który zawiera nast

ę

puj

ą

ce elementy:

symbol cyfrowy zawodu zgodnie z obowi

ą

zuj

ą

c

ą

klasyfikacj

ą

zawodów

szkolnictwa zawodowego,

symbol literowy, oznaczaj

ą

cy grup

ę

modułów:

O – dla modułów ogólnozawodowych,
Z – dla modułów zawodowych,

cyfra arabska dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej wyodr

ę

bnionej

w module jednostki modułowej.


Przykładowy zapis kodowania modułu:
815[01].O1
815[01]. – symbol cyfrowy dla zawodu: Operator urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego,

O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu

Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej:
815[01].Z1.01
815[01]
– symbol cyfrowy dla zawodu: Operator urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego,

Z1 – pierwszy moduł zawodowy: maszyny i urz

ą

dzenia stosowane

w przemy

ś

le chemicznym

01 – pierwsza jednostka modułowa wyodr

ę

bniona w module Z1:

Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

.




background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

I. Zało

ż

enia programowo-organizacyjne kształcenia

w zawodzie

1. Opis pracy w zawodzie

Absolwent szkoły kształc

ą

cej w zawodzie operator urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego mo

ż

e by

ć

zatrudniony w:

zakładach wytwórstwa i przetwórstwa chemicznego: przemysł syntez

organicznych,

przemysł

nieorganiczny,

rafinerie

ropy

naftowej

i wytwórnie

olefin,

przetwórstwo

tworzyw

sztucznych,

przemysł

papierniczy, przemysł farmaceutyczny, przemysł farb i lakierów,
przemysł gumowy, stacje uzdatniania wody i oczyszczalnie

ś

cieków,

instytutach badawczych,

laboratoriach chemicznych.

Zadania zawodowe

Kształcenie w zawodzie operator urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego jest

ś

ci

ś

le zwi

ą

zane z potrzebami nowoczesnej gospodarki. Absolwent szkoły

powinien by

ć

przygotowany do wykonywania nast

ę

puj

ą

cych zada

ń

zawodowych:

obsługa maszyn, urz

ą

dze

ń

i sprz

ę

tu do przetwarzania surowców

i wytwarzania substancji chemicznych,

wytwarzanie produktów i półproduktów chemicznych przetwarzanych

w dalszych etapach procesu produkcji,

prowadzenie konserwacji maszyn, urz

ą

dze

ń

, aparatury i sprz

ę

tu do

produkcji i przetwórstwa chemicznego.


Umiej

ę

tno

ś

ci zawodowe

W wyniku kształcenia w zawodzie ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

posługiwa

ć

si

ę

terminologi

ą

zawodow

ą

,

pobiera

ć

i przygotowywa

ć

próbki do bada

ń

substancji stałych, ciekłych

i gazowych,

odczytywa

ć

oraz wykonywa

ć

proste rysunki techniczne i schematy

technologiczne,

posługiwa

ć

si

ę

instrukcjami obsługi aparatów, maszyn i urz

ą

dze

ń

,

ocenia

ć

poprawno

ść

pracy aparatów, maszyn i urz

ą

dze

ń

oraz aparatury

pomiarowej,

u

ż

ytkowa

ć

aparatur

ę

pomiarow

ą

i urz

ą

dzenia przemysłu chemicznego,

dokonywa

ć

konserwacji aparatury podstawowej, urz

ą

dze

ń

pomocniczych

oraz aparatury pomiarowej,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

ocenia

ć

dokładno

ść

dozowania surowców i czynników energetycznych,

ocenia

ć

hermetyczno

ść

aparatury i dro

ż

no

ść

odpowietrzenia,

wykonywa

ć

czynno

ś

ci

zwi

ą

zane

z

prowadzeniem

procesów

technologicznych,

pakowa

ć

, oznakowywa

ć

i przechowywa

ć

surowce oraz produkty,

przestrzega

ć

przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska,

organizowa

ć

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

udziela

ć

pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

komunikowa

ć

si

ę

z uczestnikami procesu pracy,

przestrzega

ć

przepisów kodeksu pracy dotycz

ą

cych praw i obowi

ą

zków

pracownika i pracodawcy,

przestrzega

ć

przepisów prawa dotycz

ą

cych wykonywanych zada

ń

zawodowych,

korzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji.

2. Zalecenia dotycz

ą

ce organizacji procesu dydaktyczno-

-wychowawczego

Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla

zawodu operator urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego mo

ż

e by

ć

realizowany

w dwuletniej szkole zawodowej.

Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe.

Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientacj

ę

w zawodzie, umo

ż

liwia

opanowanie podstawowych umiej

ę

tno

ś

ci z zakresu działalno

ś

ci zawodowej

oraz ułatwia ewentualn

ą

zmian

ę

zawodu. Kształcenie zawodowe ma na

celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zada

ń

na typowych dla

zawodu stanowiskach pracy.

W kształceniu operatora urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego szczególnie

wa

ż

ne jest skorelowanie tre

ś

ci kształcenia zawodowego z zagadnieniami

z zakresu: chemii, fizyki, matematyki, a tak

ż

e ochrony i kształtowania

ś

rodowiska. Dlatego przy projektowaniu organizacji procesu nauczania-

uczenia

si

ę

nale

ż

y

uwzgl

ę

dni

ć

korelacje

mi

ę

dzy

tre

ś

ciami

ogólnokształc

ą

cymi, a tre

ś

ciami zawodowymi.

Du

ż

a ilo

ść

surowców i produktów przemysłu chemicznego oraz

ż

norodno

ść

ich

wła

ś

ciwo

ś

ci,

odmienne

metody

wytwarzania

i przetwarzania, a tak

ż

e bardzo zró

ż

nicowana aparatura uzasadniaj

ą

konieczno

ść

szerokoprofilowego kształcenia operatora urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego.

Tre

ś

ci programowe modułów i jednostek modułowych wyodr

ę

bnionych

w poszczególnych modułach opracowano zgodnie z obowi

ą

zuj

ą

c

ą

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

metodologi

ą

konstruowania modułowych programów nauczania. Moduły s

ą

podzielone na jednostki modułowe. Ka

ż

da jednostka modułowa zawiera

tre

ś

ci stanowi

ą

ce wyodr

ę

bnion

ą

logicznie cało

ść

. Realizacja celów

kształcenia modułów i jednostek modułowych umo

ż

liwia opanowanie

umiej

ę

tno

ś

ci pozwalaj

ą

cych na wykonywanie okre

ś

lonego zakresu pracy.

Czynnikiem sprzyjaj

ą

cym nabywaniu umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych jest

realizacja

ć

wicze

ń

zaproponowanych w poszczególnych jednostkach

modułowych.

Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikaj

ą

z podstawy

programowej kształcenia w zawodzie.

Tre

ś

ci programowe zostały podzielone na cztery moduły:

Moduł 815[01].O1

Podstawy zawodu - składa si

ę

z trzech jednostek

modułowych zawieraj

ą

cych tre

ś

ci dotycz

ą

ce: stosowania przepisów

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej, ochrony

ś

rodowiska, posługiwania si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami fizykochemicznymi

oraz analizowania przemian zachodz

ą

cych podczas reakcji chemicznych.

Moduł 815[01].O2

Badania laboratoryjne

zawiera sze

ść

jednostek

modułowych i obejmuje tre

ś

ci dotycz

ą

ce wykonywania podstawowych

czynno

ś

ci laboratoryjnych, analiz chemicznych ilo

ś

ciowych i jako

ś

ciowych

oraz badania wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych substancji.

Moduł 815[01].Z1

Maszyny i urz

ą

dzenia stosowane w przemy

ś

le

chemicznym

zawiera pi

ęć

jednostek modułowych i obejmuje tre

ś

ci

z zakresu: posługiwania si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

, wykonywania

pomiarów parametrów procesowych, stosowania i eksploatacji maszyn,
aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego oraz stosowania układów

automatyki i sterowania.

Moduł 815[01].Z2

Technologie wytwarzania półproduktów i produktów

przemysłu chemicznego

składa si

ę

z trzech jednostek modułowych

zawieraj

ą

cych tre

ś

ci z zakresu prowadzenia procesów produkcyjnych

i wytwarzania podstawowych półproduktów i produktów.

Zwi

ą

zki oraz zale

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy modułami i jednostkami modułowymi

przedstawiono w wykazie modułów i jednostek modułowych oraz
dydaktycznej mapie programu.






background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Wykaz modułów i jednostek modułowych

Symbol

jednostki

modułowej

Zestawienie modułów

i jednostek modułowych

Orientacyjna

liczba godzin

na realizacj

ę

Moduł 815[01].O1

Podstawy zawodu

216

815[01].O1.01

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska

36

815[01].O1.02

Posługiwanie si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami

fizykochemicznymi

108

815[01].O1.03

Analizowanie przemian zachodz

ą

cych podczas reakcji

chemicznych

72

Moduł 815[01].O2

Badania laboratoryjne

432

815[01].O2.01 Wykonywanie podstawowych

czynno

ś

ci laboratoryjnych

72

815[01].O2.02 Wykonywanie podstawowych analiz jako

ś

ciowych

72

815[01].O2.03 Wykonywanie podstawowych analiz ilo

ś

ciowych

72

815[01].O2.04 Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych substancji

72

815[01].O2.05 Charakteryzowanie podstawowych procesów fizycznych

72

815[01].O2.06

Charakteryzowanie podstawowych procesów
chemicznych

72

Moduł 815[01].Z1

Maszyny i urz

ą

dzenia stosowane w przemy

ś

le chemicznym

360

815[01].Z1.01 Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

72

815[01].Z1.02 Wykonywanie pomiarów parametrów procesowych

72

815[01].Z1.03

Stosowanie maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

72

815[01].Z1.04

Eksploatacja maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

72

815[01].Z1.05 Stosowanie układów automatyki i sterowania

72

Moduł 815[01].Z2

Technologie wytwarzania półproduktów i produktów przemysłu

chemicznego

216

815[01].Z2.01

Stosowanie

zasad

prowadzenia

procesów

produkcyjnych

54

815[01].Z2.02

Wytwarzanie podstawowych półproduktów i produktów
nieorganicznych

72

815[01].Z2.03

Wytwarzanie podstawowych półproduktów i produktów
organicznych

90

Razem

1224

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Dydaktyczna mapa programu



























Dydaktyczna mapa programu nauczania przedstawia schemat powi

ą

za

ń

mi

ę

dzy modułami i jednostkami modułowymi oraz okre

ś

la kolejno

ść

ich

realizacji. Stanowi podstaw

ę

do planowania procesu dydaktycznego.

Ewentualna zmiana kolejno

ś

ci realizacji programu modułów lub jednostek

modułowych powinna by

ć

poprzedzona szczegółow

ą

analiz

ą

dydaktycznej

mapy programu nauczania, przy zachowaniu korelacji tre

ś

ci kształcenia.

Modułowy program nauczania wymaga przygotowania nauczyciela

w zakresie kształcenia modułowego, aktywizuj

ą

cych metod nauczania,

815[01].O1.01

815[01].O2.01

815[01].O1

815[01].O2

815[01].Z1

815[01].Z2

815[01].O1.03

815[01].O2.05

815[01].O2.03

815[01].O2.04

815[01].O2.02

815[01].Z1.03

815[01].Z1.01

815[01].O1.02

815[01].Z1.02

815[01].Z1.05

815[01].Z2.01

815[01].Z1.04

815[01].Z2.02

815[01].Z2.03

815[01].O2.06

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania pakietów
edukacyjnych.

Nauczyciel powinien uczestniczy

ć

w organizowaniu bazy techniczno-

dydaktycznej

oraz

ewaluacji

programów

nauczania,

szczególnie

w okresie dynamicznych zmian w technologii i technice. Powinien równie

ż

udziela

ć

pomocy w rozwi

ą

zywaniu problemów, kształtowa

ć

umiej

ę

tno

ś

ci

zawodowe, uwzgl

ę

dniaj

ą

c indywidualne predyspozycje oraz mo

ż

liwo

ś

ci

i do

ś

wiadczenia uczniów. Ponadto, powinien rozwija

ć

zainteresowanie

zawodem, wskazywa

ć

na mo

ż

liwo

ś

ci dalszego kształcenia i zdobywania

nowych umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych. Jego zadaniem jest tak

ż

e kształtowa

ć

takie cechy osobowe, jak: dokładno

ść

, systematyczno

ść

, rzetelno

ść

i odpowiedzialno

ść

za prac

ę

, sprawne komunikowanie si

ę

, porz

ą

dek

na stanowisku pracy, dbało

ść

o racjonalne stosowanie materiałów oraz

współdziałanie w grupie.

Wskazane jest, aby realizacja zaj

ęć

edukacyjnych przebiegała

z wykorzystaniem aktywizuj

ą

cych metod nauczania, takich jak: metoda

tekstu przewodniego, metoda projektów, pokazu z instrukta

ż

em, pokazu

z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Stosowanie tych metod zapewnia dominacj

ę

procesu uczenia si

ę

nad

procesem nauczania, co w naturalny sposób aktywizuje uczniów do pracy
i przygotowuje do planowania działa

ń

oraz dokonywania samokontroli

i samooceny.

Nauczyciel powinien przygotowa

ć

materiały dydaktyczne, takie jak:

teksty

przewodnie,

instrukcje

do

metody

projektów,

instrukcje

do wykonywania

ć

wicze

ń

oraz instrukcje stanowiskowe.

Wskazane jest równie

ż

stosowanie filmów dydaktycznych oraz

organizowanie wycieczek dydaktycznych do nowoczesnych zakładów
przemysłowych w celu poznania nowoczesnych maszyn, urz

ą

dze

ń

i sprz

ę

tu

do przetwarzania surowców i wytwarzania substancji chemicznych.

Wa

ż

ne jest, aby w trakcie realizacji programu zwraca

ć

uwag

ę

na samokształcenie i pozyskiwanie informacji z ró

ż

nych

ź

ródeł: literatury

zawodowej, podr

ę

czników, poradników, przepisów prawa, norm PN i ISO,

instrukcji, Internetu.

Istotnym

elementem

organizacji

procesu

dydaktycznego

jest

sprawdzanie i ocenianie edukacyjnych osi

ą

gni

ęć

ucznia. W tym celu nale

ż

y

prowadzi

ć

badania diagnostyczne, kształtuj

ą

ce i sumuj

ą

ce.

Badania diagnostyczne maj

ą

oceni

ć

poziom wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci

uczniów w pocz

ą

tkowej fazie kształcenia.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Badania kształtuj

ą

ce, prowadzone w trakcie realizacji programu, maj

ą

na

celu dostarczanie informacji o efektywno

ś

ci procesu nauczania – uczenia

si

ę

.
Badania sumuj

ą

ce powinny by

ć

prowadzone po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostek modułowych.

Informacje uzyskane w wyniku bada

ń

pozwalaj

ą

na dokonywanie

ewaluacji procesu nauczania.

Ocenianie ma u

ś

wiadamia

ć

uczniowi poziom jego osi

ą

gni

ęć

w stosunku

do

wymaga

ń

edukacyjnych,

wdra

ż

a

ć

do

systematycznej

pracy,

samokontroli i samooceny. Do sprawdzania i oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów

zaleca si

ę

stosowa

ć

sprawdziany ustne, pisemne i praktyczne oraz testy

osi

ą

gni

ęć

szkolnych.

Podana w tabelach wykazu jednostek modułowych orientacyjna liczba

godzin przewidziana na realizacj

ę

programu mo

ż

e ulec zmianie,

w zale

ż

no

ś

ci od stosowanych przez nauczyciela metod i

ś

rodków

dydaktycznych.

W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na

zaj

ę

cia teoretyczne i praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów

powinny by

ć

dostosowane do tre

ś

ci i metod kształcenia.

Zaleca si

ę

, aby zaj

ę

cia prowadzone były w grupach do 15 uczniów

podzielonych na zespoły 2-3 osobowe, a w uzasadnionych przypadkach
proponuje si

ę

prac

ę

indywidualn

ą

.

Szkoła podejmuj

ą

ca kształcenie systemem modułowym powinna

posiada

ć

nast

ę

puj

ą

ce pomieszczenia dydaktyczne: pracowni

ę

rysunku

technicznego, pracowni

ę

chemiczn

ą

, pracowni

ę

techniki laboratoryjnej,

pracowni

ę

kontroli procesów technologicznych, hal

ę

technologiczn

ą

,

warsztaty szkolne.

Kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci praktycznych powinno odbywa

ć

si

ę

na

odpowiednio wyposa

ż

onych stanowiskach w pracowniach

ć

wicze

ń

praktycznych, warsztatach, Centrach Kształcenia Praktycznego oraz
w zakładach przemysłowych.






background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

II. Plan nauczania

PLAN NAUCZANIA
Zasadnicza szkoła zawodowa
Zawód: operator urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego 815[01]

Podbudowa programowa: gimnazjum

Dla młodzie

ż

y

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

*

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

w dwuletnim

okresie

nauczania

Semestry I–IV

Lp. Moduły kształcenia w zawodzie

Klasy I–II

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1.

Podstawy zawodu

6

4

83

2.

Badania laboratoryjne

12

9

165

3.

Maszyny i urz

ą

dzenia stosowane

w przemy

ś

le chemicznym

10

8

137

4.

Technologie wytwarzania
półproduktów i produktów
przemysłu chemicznego

6

5

83

Razem

34

26

468















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

III. MODUŁY KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Moduł 815[01].O1
Podstawy zawodu

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

rozpoznawa

ć

i przewidywa

ć

zagro

ż

enia bezpiecze

ń

stwa człowieka

w

ś

rodowisku pracy oraz wskazywa

ć

sposoby ich usuni

ę

cia,

przestrzega

ć

przepisów dotycz

ą

cych praw i obowi

ą

zków pracownika

i pracodawcy w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej,

dobiera

ć

ś

rodki ochrony indywidualnej,

opisywa

ć

struktur

ę

materii w układzie mikro- i makroskopowym,

charakteryzowa

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci chemiczne pierwiastków oraz zwi

ą

zków

chemicznych nieorganicznych i organicznych,

charakteryzowa

ć

podstawowe metody otrzymywania głównych grup

zwi

ą

zków chemicznych nieorganicznych i organicznych,

wykonywa

ć

podstawowe obliczenia stechiometryczne oraz wyznacza

ć

efekty energetyczne przemian chemicznych,

okre

ś

la

ć

praktyczne zastosowanie pierwiastków i zwi

ą

zków chemicznych

w gospodarce, technice i

ż

yciu codziennym,

charakteryzowa

ć

podstawowe

reakcje

chemiczne

zachodz

ą

ce

w procesach wytwarzania substancji organicznych i nieorganicznych,

okre

ś

la

ć

warunki przebiegu reakcji chemicznych w procesach

wytwarzania substancji organicznych i nieorganicznych,

okre

ś

la

ć

wpływ zmian parametrów na szybko

ść

reakcji chemicznej i stan

równowagi chemicznej,

wyja

ś

nia

ć

podstawowe poj

ę

cia z zakresu elektrochemii,

korzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji zawodowej,

rozpoznawa

ć

i ocenia

ć

zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce ze stosowania substancji

palnych, wybuchowych, toksycznych i szkodliwych dla zdrowia,

stosowa

ć

przepisy

bezpiecze

ń

stwa

i

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania

do

ś

wiadcze

ń

chemicznych.




background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna

liczba godzin

na realizacj

ę

815[01]. O1.01

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska

36

815[01]. O1.02

Posługiwanie si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami

fizykochemicznymi

108

815[01]. O1.03

Analizowanie przemian zachodz

ą

cych podczas

reakcji chemicznych

72

Razem

216

3. Schemat układu jednostek modułowych










815[01].O1

Podstawy zawodu

815[01].O1.02

Posługiwanie si

ę

podstawowymi

poj

ę

ciami fizykochemicznymi

815[01].O1.03

Analizowanie przemian zachodz

ą

cych

podczas reakcji chemicznych

815[01].O1.01

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4. Literatura

Cox P., A.: Chemia nieorganiczna. PWN, Warszawa 2004
Czapnik

E.,

Wojciechowska-Piskorska

H.:

BHP

w

laboratoriach

chemicznych. ODDK, Gda

ń

sk 2001

Detmer J.: Chemia w pigułce. Zestaw

ć

wicze

ń

. Wydawca Benkowski,

Białystok 2005
Głowacki Z.: Chemia

ć

wiczenia, cz

ęść

1 i 2. Wydawnictwo Tutor, Toru

ń

2003
Kału

ż

a B., Kami

ń

ska F.: Chemia zakres podstawowy, cz

ęść

1, Chemia

ogólna i nieorganiczna. Wydawnictwo

ś

ak, Warszawa 2002

Kału

ż

a B., Kami

ń

ska F.: Chemia zakres podstawowy, cz

ęść

2, Chemia

organiczna. Wydawnictwo

ś

ak, Warszawa 2003

Koszmider M.: Chemia. Podr

ę

cznik szkoły ponadgimnazjalne. PWN,

Warszawa 2004
Koszmider A., Miszewska-Pawlak H.: Chemia. Przewodnik metodyczny
szkoły ponadgimnazjalne. PWN, Warszawa 2003
Molenda J.: Chemia w przemy

ś

le: surowce – procesy – produkty. WSiP,

Warszawa 1996
Pazdro K., M.: Zbiór zada

ń

z chemii dla szkół ponadgimnazjalnych.

OEK. Pazdro, Warszawa 2003
Praca zbiorowa: Encyklopedia dla wszystkich. Chemia. WNT, Warszawa
2001
R

ą

czkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gda

ń

sk 1999

Ryng M.: Bezpiecze

ń

stwo techniczne w przemy

ś

le chemicznym. WNT,

Warszawa 1993

Ś

liwa W., Zelichowicz N.: Nowe nazewnictwo w chemii – zwi

ą

zków

nieorganicznych i organicznych. WSiP, Warszawa 1994
Tonon J.: Substancje i preparaty chemiczne – identyfikacja i ocena
zagro

ż

e

ń

. CIOP, Warszawa 2002

Ufnalski

W.:

Podstawy

oblicze

ń

chemicznych

z

programami

komputerowymi. WNT, Warszawa 1999

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.




background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Jednostka modułowa 815[01].O1.01
Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska


1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska,

okre

ś

li

ć

prawa i obowi

ą

zki pracownika oraz pracodawcy dotycz

ą

ce

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo

ż

arowej,

zorganizowa

ć

stanowisko pracy zgodnie wymaganiami ergonomii,

zidentyfikowa

ć

zagro

ż

enia dla

ż

ycia i zdrowia człowieka zwi

ą

zane

z wykonywan

ą

prac

ą

oraz okre

ś

li

ć

sposoby ich ograniczenia lub

eliminacji,

przewidzie

ć

konsekwencje naruszenia przepisów bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy podczas wykonywania bada

ń

chemicznych,

zastosowa

ć

podr

ę

czny sprz

ę

t oraz

ś

rodki ga

ś

nicze, zgodnie z zasadami

ochrony przeciwpo

ż

arowej,

oceni

ć

stan ska

ż

enia powietrza spowodowany stosowaniem

ś

rodków

i preparatów chemicznych,

scharakteryzowa

ć

wpływ ró

ż

nych czynników

ś

rodowiska w miejscu pracy

na zdrowie człowieka,

zastosowa

ć

przepisy prawa dotycz

ą

ce preparatów i substancji

chemicznych,

sklasyfikowa

ć

substancje i preparaty niebezpieczne,

posłu

ż

y

ć

si

ę

kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych do

oceny zagro

ż

e

ń

i okre

ś

lenia sposobów post

ę

powania na wypadek

awarii,

rozpozna

ć

barwy i znaki bezpiecze

ń

stwa stosowane w przemy

ś

le

chemicznym,

dobra

ć

ś

rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej do rodzaju

wykonywanych prac,

udzieli

ć

pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy

pracy.






background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

2. Materiał nauczania

Prawna ochrona pracy.

Ś

rodowisko, miejsce, stanowisko pracy.

Zagro

ż

enia wyst

ę

puj

ą

ce w

ś

rodowisku pracy: pora

ż

enia pr

ą

dem

elektrycznym, zagro

ż

enia po

ż

arowe i wybuchowe, wydzielanie si

ę

truj

ą

cych

i szkodliwych gazów oraz ruchome elementy maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Ska

ż

enia powietrza w

ś

rodowisku pracy.

Ochrona człowieka w miejscu pracy.
Przepisy prawa dotycz

ą

ce substancji i preparatów chemicznych.

Klasyfikacja substancji i preparatów niebezpiecznych.
Barwy i znaki bezpiecze

ń

stwa.

Ś

rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej, ich dobór i stosowanie.

Zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym.

3.

Ć

wiczenia

Okre

ś

lanie podstawowych praw i obowi

ą

zków pracownika w zakresie

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Analizowanie instrukcji stanowiskowych i procedur post

ę

powania na

typowych stanowiskach pracy w przemy

ś

le chemicznym.

Rozpoznawanie zagro

ż

e

ń

dla

ż

ycia i zdrowia człowieka wyst

ę

puj

ą

cych

na stanowiskach pracy w przemy

ś

le chemicznym.

Prezentowanie sposobów zachowania si

ę

w przypadku wyst

ą

pienia

zagro

ż

enia w miejscu pracy - symulacja.

Dobieranie sprz

ę

tu i

ś

rodków ga

ś

niczych w zale

ż

no

ś

ci od rodzaju

po

ż

aru.

Rozpoznawanie

barw

i

znaków

bezpiecze

ń

stwa

stosowanych

w

ś

rodowisku pracy przemysłu chemicznego.

Dobieranie

ś

rodków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

Udzielanie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej, w warunkach

symulowanych.

Wykonywanie sztucznego oddychania na fantomie.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Apteczka pierwszej pomocy.
Filmy dydaktyczne dotycz

ą

ce ochrony

ś

rodowiska, procedury udzielania

pierwszej pomocy w sytuacji zagro

ż

enia zdrowia i

ż

ycia, ochrony

ś

rodowiska na stanowiskach pracy oraz zasad zachowania si

ę

w przypadku wyst

ą

pienia po

ż

aru.

Filmy dydaktyczne obrazuj

ą

ce wpływ zakładów chemicznych na

ś

rodowisko

naturalne oraz stosowane

ś

rodki jego ochrony.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Foliogramy i przezrocza obrazuj

ą

ce typowy sprz

ę

t przeciwpo

ż

arowy.

Kodeks pracy – wybrane rozdziały.
Ilustracje, fotografie obrazuj

ą

ce

zagro

ż

enia na stanowiskach pracy.

Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych.
Polskie Normy i przepisy prawa dotycz

ą

ce ergonomii, bezpiecze

ń

stwa

i ochrony pracy.
Podstawowy sprz

ę

t do nauki udzielania pierwszej pomocy - fantom,

ś

rodki

medyczne.
Przepisy prawa dotycz

ą

ce substancji i preparatów chemicznych.

Przepisy

dotycz

ą

ce

bezpiecze

ń

stwa

i

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska.

Przykładowe regulaminy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej.

Ś

rodki ochrony indywidualnej: sprz

ę

t i odzie

ż

ochronna.

Typowy sprz

ę

t ga

ś

niczy, ga

ś

nice.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program

jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotycz

ą

ce

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy podczas wykonywania okre

ś

lonych

zada

ń

zawodowych, kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy, bezpiecze

ń

stwa na stanowisku pracy oraz udzielania pierwszej

pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

W

procesie

dydaktycznym

bardzo

wa

ż

ne

jest

kształtowanie

prawidłowych postaw i nawyków oraz u

ś

wiadomienie uczniom,

ż

e ochrona

ż

ycia i zdrowia człowieka w

ś

rodowisku pracy jest nadrz

ę

dnym celem.

Istotne jest równie

ż

zwrócenie uwagi na czynniki niebezpieczne i szkodliwe

wyst

ę

puj

ą

ce

podczas

wykonywania

pracy

z

zastosowaniem

niebezpiecznych substancji chemicznych.

Zaleca si

ę

, aby w procesie kształcenia stosowa

ć

aktywizuj

ą

ce metody

nauczania, takie jak: metoda tekstu przewodniego, metoda inscenizacji,
metoda sytuacyjna, metoda przypadków, pokazu z instrukta

ż

em, pokazu

z obja

ś

nieniem, gier symulacyjnych z zastosowaniem

ś

rodków ochrony

indywidualnej i sprz

ę

tu ga

ś

niczego oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Podczas

ć

wicze

ń

ucze

ń

powinien opanowa

ć

umiej

ę

tno

ś

ci posługiwania

si

ę

sprz

ę

tem i

ś

rodkami do gaszenia po

ż

arów, stosowania zasad

organizowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz
wykonywania czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z udzielaniem pierwszej pomocy

osobom, które uległy wypadkowi.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zaj

ę

cia

dydaktyczne

powinny

odbywa

ć

si

ę

w

odpowiednio

przygotowanym pomieszczeniu dydaktycznym w grupie do 15 uczniów,
z podziałem na zespoły 2–3 osobowe.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

W kryteriach oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

poziom oraz zakres

opanowania przez uczniów wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze

szczegółowych celów kształcenia. Nauczyciel powinien opracowa

ć

wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y dokona

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas

ć

wicze

ń

.

Obserwuj

ą

c czynno

ś

ci ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

i dokonuj

ą

c

oceny pracy, nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

okre

ś

lanie zagro

ż

e

ń

wyst

ę

puj

ą

cych na stanowisku pracy,

dobieranie

ś

rodków ochrony indywidualnej,

stosowanie sprz

ę

tu przeciwpo

ż

arowego oraz

ś

rodków ga

ś

niczych,

wykonywanie reanimacji na fantomie,

udzielanie pierwszej pomocy w sytuacji zagro

ż

enia zdrowia i

ż

ycia.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania poziomu nabytych wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci oraz poziom

wykonania

ć

wicze

ń

.











background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Jednostka modułowa 815[01].O1.02
Posługiwanie si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami

fizykochemicznymi

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

posłu

ż

y

ć

si

ę

poj

ę

ciami: substancja prosta, substancja zło

ż

ona,

cz

ą

steczka, pierwiastek, zwi

ą

zek chemiczny,

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

atomu,

dokona

ć

klasyfikacji pierwiastków,

posłu

ż

y

ć

si

ę

układem okresowym pierwiastków, wykresami, tabelami

i tablicami chemicznymi,

okre

ś

li

ć

poło

ż

enie pierwiastków w układzie okresowym,

wyja

ś

ni

ć

podobie

ń

stwa i ró

ż

nice mi

ę

dzy pierwiastkami grup głównych

układu okresowego pierwiastków,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cia chemiczne: reagent, substrat, produkt, reakcja

chemiczna, liczba atomowa, liczba masowa, elektron walencyjny, okres,
grupa, prawo okresowo

ś

ci, elektroujemno

ść

, wi

ą

zanie chemiczne,

roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, rozpuszczalno

ść

,

zinterpretowa

ć

prawo zachowania masy i prawo stało

ś

ci składu,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cia: mol, masa molowa, obj

ę

to

ść

molowa,

przeliczy

ć

jednostki miar najcz

ęś

ciej stosowanych wielko

ś

ci: masy,

obj

ę

to

ś

ci, g

ę

sto

ś

ci,

sklasyfikowa

ć

mieszaniny,

okre

ś

li

ć

czynniki wpływaj

ą

ce na szybko

ść

rozpuszczania substancji,

obliczy

ć

mas

ę

molow

ą

i st

ęż

enie procentowe roztworu,

wykona

ć

pomiar odczynu roztworu wodnego,

zastosowa

ć

zasady nazewnictwa zwi

ą

zków nieorganicznych,

scharakteryzowa

ć

podstawowe grupy zwi

ą

zków nieorganicznych,

zapisa

ć

wzory zwi

ą

zków chemicznych nieorganicznych,

zapisa

ć

proste

równania

reakcji

chemicznych

zachodz

ą

cych

z udziałem zwi

ą

zków nieorganicznych,

scharakteryzowa

ć

najwa

ż

niejsze wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne i chemiczne

wybranych pierwiastków i ich zwi

ą

zków,

okre

ś

li

ć

zastosowanie

pierwiastków

i

zwi

ą

zków

chemicznych

w gospodarce, technice i

ż

yciu codziennym,

scharakteryzowa

ć

wi

ą

zania chemiczne wyst

ę

puj

ą

ce w ró

ż

nych

zwi

ą

zkach chemicznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

posłu

ż

y

ć

si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami z zakresu chemii organicznej,

zapisa

ć

wzory zwi

ą

zków chemicznych organicznych,

zapisa

ć

proste

równania

reakcji

chemicznych

zachodz

ą

cych

z udziałem zwi

ą

zków organicznych,

wykona

ć

podstawowe obliczenia stechiometryczne,

przedstawi

ć

za pomoc

ą

wzorów półstrukturalnych i strukturalnych

budow

ę

zwi

ą

zków organicznych,

scharakteryzowa

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci

podstawowych

w

ę

glowodorów

alifatycznych i aromatycznych,

rozró

ż

ni

ć

grupy funkcyjne w zwi

ą

zkach chemicznych organicznych,

scharakteryzowa

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci alkoholi, ketonów, aldehydów, kwasów

organicznych i amin,

scharakteryzowa

ć

zwi

ą

zki wielkocz

ą

steczkowe i wielofunkcyjne,

scharakteryzowa

ć

naturalne zwi

ą

zki organiczne.

2. Materiał nauczania

Budowa materii: stany skupienia materii, substancje proste i zło

ż

one, atom,

składniki atomów, pierwiastek, cz

ą

steczka, zwi

ą

zek chemiczny.

Budowa atomu.
Klasyfikacja pierwiastków.
Układ okresowy pierwiastków, prawo okresowo

ś

ci. Wła

ś

ciwo

ś

ci chemiczne

pierwiastków a ich poło

ż

enie w układzie okresowym.

Przemiany fizyczne i chemiczne. Równanie reakcji chemicznej, reagent,
substrat, produkt.
Podstawowe prawa chemiczne: prawo zachowania masy, prawo stało

ś

ci

składu.
Podstawy oblicze

ń

chemicznych: masa atomowa i cz

ą

steczkowa,

zawarto

ść

procentowa pierwiastków w zwi

ą

zkach chemicznych, mol, masa

molowa, obj

ę

to

ść

molowa w warunkach normalnych.

Mieszaniny, klasyfikacja mieszanin.
Roztwory wodne: rozpuszczanie substancji, czynniki wpływaj

ą

ce na

szybko

ść

rozpuszczania substancji. Sposoby wyra

ż

ania koncentracji

roztworów. St

ęż

enie procentowe i molowe.

Chemia roztworów wodnych: dysocjacja, elektrolity słabe i mocne,
hydroliza.
Odczyn roztworów wodnych, skala pH.
Podstawy systematyki zwi

ą

zków nieorganicznych: tlenki, wodorotlenki,

kwasy, sole.
Zasady nazewnictwa zwi

ą

zków nieorganicznych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Charakterystyka pierwiastków i ich zwi

ą

zków nieorganicznych: wodór, sód

i potas, magnez i wap

ń

, w

ę

giel, krzem, azot, fosfor, tlen, siarka, chlor.

Zwi

ą

zki w

ę

gla z wodorem: w

ę

glowodory alifatyczne i aromatyczne.

Zasady nazewnictwa zwi

ą

zków organicznych.

Reakcje charakterystyczne w

ę

glowodorów alifatycznych i aromatycznych.

Jednofunkcyjne zwi

ą

zki organiczne.

Charakterystyka zwi

ą

zków organicznych: metan, etan, propan, butan, eten,

etyn, propen, benzen, metylobenzen, naftalen, metanol, etanol, benzenol,
metanal, etanal, propanon, kwas metanowy, kwas etanowy, kwas
propanowy, kwas butanowy, kwas stearynowy, kwas oleinowy, kwas
benzenokarboksylowy, fenyloamina.
Zwi

ą

zki wielkocz

ą

steczkowe. Tworzywa polimeryzacyjne.

Zwi

ą

zki wielofunkcyjne. Naturalne zwi

ą

zki organiczne.


3.

Ć

wiczenia

Spalanie wst

ąż

ki magnezu w tlenie.

Rozdzielanie mieszanin jednorodnych i niejednorodnych ró

ż

nymi

metodami.

Badanie oddziaływania

wody i roztworów kwasów na wybrane tlenki

metali i niemetali.

Otrzymywanie soli ró

ż

nymi metodami w warunkach laboratoryjnych.

Badanie rozpuszczalno

ś

ci ró

ż

nych substancji.

Sporz

ą

dzanie roztworów o okre

ś

lonych st

ęż

eniach procentowych

i molowych.

Przeliczanie st

ęż

enia molowego na procentowe oraz st

ęż

enia

procentowego na molowe.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci sodu i wapnia oraz ich zwi

ą

zków.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci kwasu azotowego (V), kwasu siarkowego (VI).

Otrzymywanie tlenu, amoniaku, chloru metodami laboratoryjnymi.

Otrzymywanie metanu z octanu sodu w warunkach laboratoryjnych.

Otrzymywanie etenu z polietylenu i etynu z karbidu.

Badanie zachowania si

ę

etenu i etynu wobec wody bromowej.

Badanie reakcji etanolu z sodem.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci redukuj

ą

cych aldehydów.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci kwasów karboksylowych.

Identyfikowanie tworzyw sztucznych metod

ą

płomieniow

ą

.



background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych, tablice pogl

ą

dowe.

Układ okresowy pierwiastków chemicznych.
Sprz

ę

t laboratoryjny.

Odczynniki chemiczne.
Model atomu oraz modele cz

ą

steczek.

Zestawy foliogramów, fazogramów obrazuj

ą

ce podstawowe reakcje

zwi

ą

zków chemicznych.

Filmy dydaktyczne dotycz

ą

ce zastosowanie zwi

ą

zków chemicznych.

Teksty przewodnie.
Instrukcje do

ć

wicze

ń

.


5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci posługiwania si

ę

symbolami pierwiastków i wzorami

chemicznymi, zapisu równa

ń

reakcji chemicznych oraz wykonywania

oblicze

ń

stechiometrycznych.

Zaleca si

ę

, aby podczas realizacji programu nauczania stosowa

ć

aktywizuj

ą

ce metody nauczania, w szczególno

ś

ci: metod

ę

przypadków,

metod

ę

przewodniego

tekstu,

pokazu

z

instrukta

ż

em,

pokazu

z obja

ś

nieniem i

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonania

ć

wicze

ń

praktycznych, nale

ż

y

zapozna

ć

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy na

stanowisku pracy oraz regulaminem pracowni chemicznej.

Podczas wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na zasady

u

ż

ytkowania

sprz

ę

tu

laboratoryjnego,

ostro

ż

ne

obchodzenie

si

ę

z odczynnikami chemicznymi oraz wykonywanie

ć

wicze

ń

zgodnie

z instrukcj

ą

.

Stanowiska

ć

wiczeniowe powinny by

ć

wyposa

ż

one w niezb

ę

dne

materiały i pomoce dydaktyczne.

Wskazane jest, aby w trakcie

ć

wicze

ń

nauczyciel obserwował prac

ę

uczniów, korygował popełnione bł

ę

dy oraz naprowadzał na wła

ś

ciwy tok

pracy.

Podczas realizacji programu nauczania nale

ż

y wdra

ż

a

ć

uczniów do

samodzielnej pracy, studiowania czasopism i literatury zawodowej oraz
korzystania z zasobów Internetu.

Proces nauczania – uczenia si

ę

nale

ż

y wspomaga

ć

filmami

dydaktycznymi i prezentacjami komputerowymi.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia nale

ż

y traktowa

ć

jako propozycje,

nauczyciel mo

ż

e zaplanowa

ć

szereg innych

ć

wicze

ń

o zró

ż

nicowanym

stopniu trudno

ś

ci, dostosowanych do mo

ż

liwo

ś

ci ucznia i wyposa

ż

enia

pracowni chemicznej.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni chemicznej w grupach do 15

osób, a

ć

wiczenia w zespołach 2-3 osobowych lub indywidualnie.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie, przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej,
na podstawie okre

ś

lonych kryteriów. Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

powinno

dostarczy

ć

informacji nauczycielowi i uczniowi o zakresie i poziomie

opanowania umiej

ę

tno

ś

ci okre

ś

lonych w celach kształcenia.

Sprawdzanie poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów ma na celu kontrol

ę

, ocen

ę

i diagnoz

ę

zało

ż

onych w programie celów kształcenia.

Sprawdzanie bie

żą

ce mo

ż

e polega

ć

na:

ukierunkowanej obserwacji czynno

ś

ci uczniów podczas wykonywania

do

ś

wiadcze

ń

chemicznych,

ocenie prac pisemnych,

ocenie testów pisemnych.

Badaniem sumuj

ą

cym, przeprowadzonym na zako

ń

czenie realizacji

programu jednostki modułowej, nale

ż

y obj

ąć

:

okre

ś

lanie

wła

ś

ciwo

ś

ci

fizycznych

i

chemicznych

pierwiastków

i zwi

ą

zków chemicznych,

zapisywanie wzorów zwi

ą

zków chemicznych,

interpretacj

ę

ilo

ś

ciow

ą

symboli i wzorów chemicznych substancji,

zapisywanie równa

ń

reakcji chemicznych,

wykonywanie do

ś

wiadcze

ń

chemicznych.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz
poziom wykonania

ć

wicze

ń

.







background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Jednostka modułowa 815[01].O1.03
Analizowanie przemian zachodz

ą

cych podczas reakcji

chemicznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

rozró

ż

ni

ć

typy reakcji chemicznych,

okre

ś

li

ć

warunki prowadzenia reakcji chemicznych w procesach

wytwarzania produktów organicznych i nieorganicznych,

posłu

ż

y

ć

si

ę

nazwami systematycznymi i potocznymi produktów

przemysłu chemicznego,

wykona

ć

obliczenia

stechiometryczne

podstawowych

przemian

chemicznych zachodz

ą

cych w warunkach rzeczywistych,

obliczy

ć

efekty energetyczne przemian chemicznych,

okre

ś

li

ć

rodzaje reakcji egzotermicznych i endotermicznych,

wyja

ś

ni

ć

podstawowe poj

ę

cia z elektrochemii,

okre

ś

li

ć

wpływ zmiany temperatury, ci

ś

nienia i st

ęż

enia roztworu na stan

równowagi oraz szybko

ść

reakcji chemicznej,

okre

ś

li

ć

wpływ katalizatora na szybko

ść

reakcji chemicznej,

uzasadni

ć

konieczno

ść

stosowania katalizatorów i inhibitorów,

zapisa

ć

reakcje utleniania i redukcji z zastosowaniem bilansu

elektronowego,

wyja

ś

ni

ć

proces korozji elektrochemicznej metali,

scharakteryzowa

ć

ogniwa galwaniczne,

scharakteryzowa

ć

przemiany zachodz

ą

ce w elektrolicie pod wpływem

przepływaj

ą

cego pr

ą

du elektrycznego,

zapisa

ć

równania reakcji zachodz

ą

cych w procesie elektrolizy,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska

.


2. Materiał nauczania

Typy reakcji chemicznych.
Stechiometryczny opis rzeczywistych przemian chemicznych, wydajno

ść

reakcji chemicznej.
Efekty energetyczne towarzysz

ą

ce reakcjom chemicznym.

Reakcje egzotermiczne i endotermiczne.
Reakcje nieodwracalne i odwracalne.
Stan równowagi chemicznej, prawo działania mas.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Reguła La Chateliera i Brauna. Wpływ zmian st

ęż

enia, ci

ś

nienia

i temperatury na stan równowagi chemicznej.

Szybko

ść

reakcji chemicznej.

Wpływ zmian st

ęż

enia i temperatury na szybko

ść

reakcji chemicznych.

Kataliza, autokataliza, katalizator ujemny i dodatni.
Kataliza w układzie jednorodnym i niejednorodnym.
Procesy zachodz

ą

ce podczas wymiany elektronów.

Praktyczne zastosowanie procesów utleniania i redukcji.
Szereg elektrochemiczny metali. Korozja elektrochemiczna metali.
Ogniwa galwaniczne jako

ź

ródła pr

ą

du.

Przemiany zachodz

ą

ce w elektrolicie pod wpływem przepływaj

ą

cego pr

ą

du

elektrycznego.
Praktyczne zastosowanie procesu elektrolizy.


3.

Ć

wiczenia

Okre

ś

lanie składu mieszanin gazowych w procentach masowych

i obj

ę

to

ś

ciowych.

Wyznaczanie efektu energetycznego reakcji chemicznej.

Badanie wpływu zmian temperatury na szybko

ść

reakcji chemicznej.

Okre

ś

lanie wpływu katalizatora na szybko

ść

reakcji chemicznej.

Badanie katalitycznego rozkładu nadtlenku wodoru.

Badanie

wła

ś

ciwo

ś

ci

utleniaj

ą

cych

roztworu

manganianu

(VII)

w

ś

rodowisku kwasowym.

Badanie reakcji wypierania z roztworów wodnych jonów metali, przez

atomy innych metali.

Badanie wpływu ró

ż

nych czynników na szybko

ść

korozji.

Wykonywanie

oblicze

ń

stechiometrycznych

z

uwzgl

ę

dnieniem

wydajno

ś

ci reakcji i czysto

ś

ci reagentów.


4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce typy reakcji chemicznych.

Teksty przewodnie do

ć

wicze

ń

.

Filmy

dydaktyczne

dotycz

ą

ce

zastosowania

reakcji

chemicznych

w procesach przemysłowych.
Sprz

ę

t laboratoryjny i podstawowe odczynniki chemiczne.



background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje podstawowe tre

ś

ci kształcenia

dotycz

ą

ce

reakcji

chemicznych

wykorzystywanych

w procesach

przemysłowych.

W procesie nauczania-uczenia si

ę

nale

ż

y odwoływa

ć

si

ę

do wiedzy

uczniów z zakresu statyki i kinetyki chemicznej, okre

ś

lania rzeczywistych

warunków prowadzenia reakcji chemicznych oraz zwróci

ć

uwag

ę

na

metody wyznaczania efektów energetycznych przemian chemicznych.

Zaleca si

ę

, aby podczas realizacji programu nauczania stosowa

ć

aktywizuj

ą

ce metody nauczania, w szczególno

ś

ci: metod

ę

tekstu

przewodniego, metod

ę

projektów oraz

ć

wicze

ń

praktycznych, w tym

obliczeniowych.

Tematyka projektów mo

ż

e dotyczy

ć

badania wpływu zmian temperatury,

ci

ś

nienia i st

ęż

enia roztworu na szybko

ść

reakcji chemicznych. Podczas

opracowywania

projektów

nale

ż

y

umo

ż

liwi

ć

uczniom

korzystanie

z zasobów Internetu oraz materiałów

ź

ródłowych.

Przykładowe

ć

wiczenia zamieszczone w programie stanowi

ą

propozycje

do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres

ć

wicze

ń

mo

ż

e by

ć

rozszerzony

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych i mo

ż

liwo

ś

ci szkoły. Nauczyciel

powinien przygotowa

ć

materiały potrzebne do wykonania

ć

wicze

ń

:

przewodnie teksty, zestawy i przyrz

ą

dy

ć

wiczeniowe.

Wskazane jest równie

ż

prezentowanie filmów dydaktycznych na temat

wykorzystania reakcji chemicznych w procesach przemysłowych.

Zaj

ę

cia nale

ż

y realizowa

ć

w pracowni chemicznej w grupach do 15

uczniów, podzielonych na zespoły 2–3 osobowe. Projekty uczniowie
powinni wykonywa

ć

indywidualnie lub w 2-osobowych zespołach.


6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych i poprawno

ść

wnioskowania.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y sprawdzianem

pisemnym

potwierdzi

ć

znajomo

ść

przez

uczniów

przepisów

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

bezpiecze

ń

stwa

i

higieny

pracy

oraz

ochrony

przeciwpo

ż

arowej

obowi

ą

zuj

ą

cych podczas wykonywania do

ś

wiadcze

ń

chemicznych.

Proces oceniania powinien obejmowa

ć

:

diagnoz

ę

stanu wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów z uwzgl

ę

dnieniem

zało

ż

onych celów kształcenia,

sprawdzenie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci ucznia po zrealizowaniu programu

nauczania jednostki modułowej.
Ucze

ń

powinien samodzielnie sprawdzi

ć

wyniki swojej pracy, według

arkusza oceny post

ę

pów. Wskazane jest stosowanie testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych na zako

ń

czenie realizacji programu jednostki modułowej.

Oceniaj

ą

c osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

stosowanie nazewnictwa systematycznego i potocznego produktów

przemysłu chemicznego,

zapisywanie wzorów zwi

ą

zków chemicznych,

zapisywanie równa

ń

reakcji chemicznych,

wykonywanie do

ś

wiadcze

ń

chemicznych,

interpretacj

ę

ilo

ś

ciow

ą

przemiany chemicznej,

okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych,

wykonywanie oblicze

ń

stechiometrycznych.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.
















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Moduł 815[01].O2
Badania laboratoryjne

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

organizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

posługiwa

ć

si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami z zakresu normalizacji,

wykonywa

ć

czynno

ś

ci laboratoryjne zgodnie z wymaganiami zawartymi

w instrukcjach i normach,

bada

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne substancji,

wykonywa

ć

czynno

ś

ci laboratoryjne prowadz

ą

ce do identyfikacji

i okre

ś

lenia zawarto

ś

ci substancji w badanej próbce,

sporz

ą

dza

ć

dokumentacj

ę

laboratoryjn

ą

,

analizowa

ć

i interpretowa

ć

wyniki pomiarów laboratoryjnych,

wyja

ś

nia

ć

przyczyny powstawania bł

ę

dów w pomiarach laboratoryjnych

oraz okre

ś

la

ć

dokładno

ść

pomiarów,

charakteryzowa

ć

sposoby otrzymywania ró

ż

nych zwi

ą

zków chemicznych

za pomoc

ą

równa

ń

reakcji chemicznych i schematów reakcji

chemicznych,

okre

ś

la

ć

warunki prowadzenia reakcji chemicznych,

stosowa

ć

zasady konserwacji i przechowywania sprz

ę

tu i aparatury

laboratoryjnej,

prowadzi

ć

racjonaln

ą

gospodark

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

oraz substancjami i czynnikami energetycznymi,

korzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji,

komunikowa

ć

si

ę

, współpracowa

ć

w zespole,

przestrzega

ć

przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas wykonywania prac laboratoryjnych.









background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna

liczba godzin

na realizacj

ę

815[01].O2.01

Wykonywanie podstawowych

czynno

ś

ci

laboratoryjnych

72

815[01].O2.02

Wykonywanie podstawowych analiz jako

ś

ciowych

72

815[01].O2.03

Wykonywanie podstawowych analiz ilo

ś

ciowych

72

815[01].O2.04

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych substancji

72

815[01].O2.05

Charakteryzowanie podstawowych procesów
fizycznych

72

815[01].O2.06

Charakteryzowanie podstawowych procesów
chemicznych

72

Razem

432

3. Schemat układu jednostek modułowych
















815[01].O2

Badania laboratoryjne

815[01].O2.01

Wykonywanie podstawowych

czynno

ś

ci

laboratoryjnych

815[01].O2.05

Charakteryzowanie

podstawowych procesów

fizycznych

815[01].O2.06

Charakteryzowanie

podstawowych procesów

chemicznych

815[01].O2.02

Wykonywanie podstawowych

analiz jako

ś

ciowych

815[01].O2.03

Wykonywanie podstawowych

analiz ilo

ś

ciowych

815[01].O2.04

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci

fizycznych substancji

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4. Literatura

Atkins P., W.: Chemia fizyczna. PWN, Warszawa 2002
Bareła R., Sporzy

ń

ski A., Ufnalski W.: Chemia fizyczna.

Ć

wiczenia

laboratoryjne. WPW, Warszawa 1987
Buchnowski H., Ufnalski W.: Podstawy termodynamiki. WNT, Warszawa
1994
Buchnowski H., Ufnalski W.: Gazy, ciecze, płyny. WNT, Warszawa 1994
Buchnowski H., Ufnalski W.: Roztwory. WNT, Warszawa 1995
Cyga

ń

ski A.: Chemiczne metody analizy ilo

ś

ciowej. WNT, 1992

Jarosz M., Malinowska E.: Pracownia chemiczna. Analiza instrumentalna.
WSiP, Warszawa 1995
Kabzi

ń

ska K.: Chemia organiczna dla techników chemicznych. WSiP,

Warszawa 1994
Karpi

ń

ski W.: Chemia fizyczna dla techników. WSiP, Warszawa 1994

Klepaczko-Filipiak B., Jakubiak Z., Wulkiewicz U.: Badania chemiczne.
Technika pracy laboratoryjnej. WSiP, Warszawa 1993
Klepaczko-Filipiak B., Jakubiak Z., Wulkiewicz U.: Badania chemiczne.
Klepaczko-Filipiak B., Łoin J.: Pracownia chemiczna. Analiza techniczna.
WSiP, Warszawa 1992
Kupryszewski G.: Podstawowe zasady bezpiecznej pracy w laboratorium
chemicznym. Wydawnictwo Gda

ń

skie, Gda

ń

sk 1999

Lipkowska-Grabowska K., Lewandowska E.: Pracownia chemiczna. Analiza
wody i

ś

cieków. WSiP, Warszawa 1992

Łada Z., Ró

ż

ycki C.: Pracownia chemii analitycznej. Analiza techniczna

i instrumentalna. WSiP, Warszawa 1990
Modzelewski

M.,

Woli

ń

ski

J.:

Pracownia

chemiczna.

Technika

laboratoryjna. WSiP, Warszawa 1999
N

ę

dzy

ń

ski L.:

Ć

wiczenia z chemii fizycznej dla techników chemicznych.

WSiP, Warszawa 1990
Patrick G.: Chemia organiczna. PWN, Warszawa 2002
Praca zbiorowa: Aparatura i urz

ą

dzenia laboratoryjne. WSiP, Warszawa 1992

Praca zbiorowa: Encyklopedia techniki. Chemia. WNT, Warszawa 1993
Praca zbiorowa pod red. P. Kowalskiego: Laboratorium chemii organicznej.
Techniki pracy i przepisy bhp. WNT, Warszawa 2004
R

ą

czkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gda

ń

sk 1999

Rosołowski S.: Pracownia chemiczna. Analiza jako

ś

ciowa. WSiP, Warszawa

1999
Rubel S.: Pracownia chemiczna. Analiza ilo

ś

ciowa. WSiP, Warszawa 1999

Sołoniewcz R.: Zasady nowego słownictwa zwi

ą

zków nieorganicznych.

WNT, Warszawa 1993

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Szyszko E.: Instrumentalne metody analityczne. PZWL, Warszawa 1985

Ś

liwa W., Zelichowicz N.: Nowe nazewnictwo w chemii – zwi

ą

zków

nieorganicznych i organicznych. WSiP, Warszawa 1994
Ufnalski

W.:

Podstawy

oblicze

ń

chemicznych

z

programami

komputerowymi. WNT, Warszawa 1999

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.































background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Jednostka modułowa 815[01].O2.01
Wykonywanie podstawowych czynno

ś

ci

laboratoryjnych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

scharakteryzowa

ć

instalacje

gazow

ą

,

elektryczn

ą

,

wodno

kanalizacyjn

ą

,

zidentyfikowa

ć

zagro

ż

enia

dla

zdrowia

i

ż

ycia

zwi

ą

zane

z nieprawidłowym działaniem instalacji gazowej, elektrycznej, wodno –
kanalizacyjnej,

posłu

ż

y

ć

si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ę

laboratoryjn

ą

,

umy

ć

i wysuszy

ć

naczynia laboratoryjne,

zamontowa

ć

zestawy szklarskie na szlif i za pomoc

ą

korków,

zwa

ż

y

ć

substancje stałe na wagach technicznych i analitycznych,

odmierzy

ć

substancje ciekłe,

posłu

ż

y

ć

si

ę

kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych

stosowanych w pracy laboratoryjnej,

zidentyfikowa

ć

zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce ze stosowania substancji

niebezpiecznych,

dobra

ć

ś

rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej do pracy w laboratorium

chemicznym,

prowadzi

ć

racjonaln

ą

gospodark

ę

substancjami

i

czynnikami

energetycznymi,

oznakowa

ć

opakowania zawieraj

ą

ce odczynniki chemiczne,

przechowa

ć

substancje chemiczne,

scharakteryzowa

ć

laboratoryjne metody ogrzewania, suszenia, pra

ż

enia

i chłodzenia,

wykona

ć

czynno

ś

ci zwi

ą

zane z konserwacj

ą

sprz

ę

tu laboratoryjnego,

sporz

ą

dzi

ć

roztwory wodne o okre

ś

lonym st

ęż

eniu,

oczy

ś

ci

ć

substancje nieorganiczne i organiczne,

przeprowadzi

ć

regeneracj

ę

rozpuszczalników,

zinterpretowa

ć

wyniki pomiarów laboratoryjnych,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

laboratoryjn

ą

,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas wykonywania prac laboratoryjnych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

2. Materiał nauczania

Zasady pracy w laboratorium chemicznym.
Instalacja gazowa, elektryczna,

wodno – kanalizacyjna.

Zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce z niewła

ś

ciwej eksploatacji instalacji gazowej,

elektrycznej i wodno – kanalizacyjnej.
Aparatura i sprz

ę

t laboratoryjny.

Mycie i suszenie naczy

ń

laboratoryjnych.

Zasady montowania zestawów szklanych ł

ą

czonych na szlif i za pomoc

ą

korków.
Technika wa

ż

enia na wagach technicznych i analitycznych.

Technika odmierzania obj

ę

to

ś

ci cieczy.

Substancje stosowane w laboratorium chemicznym.
Zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce ze stosowania substancji niebezpiecznych.

Zasady oznakowywania opakowa

ń

zawieraj

ą

cych odczynniki chemiczne.

Zasady

przechowywania

substancji

stosowanych

w

laboratorium

chemicznym.
Laboratoryjne metody ogrzewania, suszenia i pra

ż

enia.

Laboratoryjne metody chłodzenia.
Przygotowywanie roztworów wodnych o okre

ś

lonych st

ęż

eniach.

Rozdzielanie mieszanin niejednorodnych: dekantacja, s

ą

czenie, wirowanie.

Rozdzielanie mieszanin jednorodnych: krystalizacja, destylacja prosta,
sublimacja, ekstrakcja.
Dokumentacja laboratoryjna.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac laboratoryjnych.


3.

Ć

wiczenia

Rozpoznawanie znaków i symboli ostrzegawczych na opakowaniach

substancji niebezpiecznych stosowanych w laboratorium chemicznym.

Oznakowywanie opakowa

ń

substancji niebezpiecznych planowanych do

wykorzystania podczas wykonywania do

ś

wiadcze

ń

.

Mycie i suszenie naczy

ń

szklanych w suszarce elektrycznej

i eksykatorze.

Monta

ż

zestawów szklanych ł

ą

czonych na szlif i za pomoc

ą

korków.

Wa

ż

enie

substancji stałych i cieczy

na wagach o ró

ż

nej dokładno

ś

ci.

Otrzymywanie wody destylowanej i redestylowanej.

Sporz

ą

dzanie roztworów o okre

ś

lonym st

ęż

eniu procentowym i molowym.

Ogrzewanie

roztworu z zastosowaniem płytki izolacyjnej i ła

ź

ni wodnej.

Chłodzenie roztworu w mieszaninie ozi

ę

biaj

ą

cej.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Regenerowanie rozpuszczalników metod

ą

destylacji.

Oczyszczanie substancji chemicznych przez krystalizacj

ę

z roztworów

wodnych i rozpuszczalników palnych.


4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy tabel fizykochemicznych.
Tablice

pogl

ą

dowe

obrazuj

ą

ce

prawidłowe

wykonanie

czynno

ś

ci

laboratoryjnych.
Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.
Zestawy przyrz

ą

dów

ć

wiczeniowych.

Teksty przewodnie.
Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych.
Instrukcje bezpiecznej obsługi urz

ą

dze

ń

stosowanych w laboratorium.

Instrukcje udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci posługiwania si

ę

aparatur

ą

i sprz

ę

tem laboratoryjnym.

Do realizacji programu jednostki modułowej zaleca si

ę

stosowanie

nast

ę

puj

ą

cych

metod

nauczania:

tekstu

przewodniego,

pokazu

z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

praktycznych nale

ż

y

zapozna

ć

uczniów z:

wyposa

ż

eniem pracowni techniki laboratoryjnej,

zasadami obsługi instalacji laboratoryjnej,

zagro

ż

eniami wynikaj

ą

cymi z nieprawidłowej eksploatacji instalacji

gazowej, elektrycznej, wodno - kanalizacyjnej,

zasadami

bezpiecznego

stosowania

podstawowych

substancji

chemicznych,

zasadami bezpiecznego posługiwania si

ę

sprz

ę

tem laboratoryjnym.

Podczas realizacji programu nauczania nale

ż

y wdra

ż

a

ć

uczniów do

samodzielnej pracy, studiowania czasopism i literatury zawodowej oraz
korzystania z zasobów Internetu.

Wskazane jest równie

ż

kształtowanie cech niezb

ę

dnych w zawodzie,

takich jak: uczciwo

ść

, odpowiedzialno

ść

za wyniki pomiarów i poprawno

ść

ich

dokumentowania,

dbało

ść

o

wysok

ą

jako

ść

wykonywanych

do

ś

wiadcze

ń

oraz umiej

ę

tno

ść

pracy w zespole.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

W procesie dydaktycznym szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwróci

ć

na

kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci w zakresie rozpoznawania znaków i symboli

ostrzegawczych

na

opakowaniach

substancji

niebezpiecznych

stosowanych w laboratorium chemicznym.

Zaj

ę

cia edukacyjne nale

ż

y realizowa

ć

w pracowni techniki laboratoryjnej

w grupach do 15 osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub w zespołach 2- 3

osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych i poprawno

ść

wnioskowania.

Ocena osi

ą

gni

ęć

szkolnych powinna aktywizowa

ć

i mobilizowa

ć

do

pracy zarówno ucznia i nauczyciela. Ocenianie powinno u

ś

wiadomi

ć

uczniom poziom ich osi

ą

gni

ęć

w odniesieniu do wymaga

ń

edukacyjnych.

Proces oceniania obejmuje:

diagnoz

ę

stanu wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów z uwzgl

ę

dnieniem

zało

ż

onych celów kształcenia,

identyfikowanie post

ę

pów ucz

ą

cych si

ę

w toku realizacji tre

ś

ci

kształcenia oraz rozpoznawanie trudno

ś

ci w osi

ą

gni

ę

ciu zało

ż

onych

celów,

sprawdzenie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci ucznia po zrealizowaniu programu

nauczania jednostki modułowej.
Oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y dokona

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych.

Umiej

ę

tno

ś

ci praktyczne nale

ż

y sprawdza

ć

na podstawie obserwacji

czynno

ś

ci uczniów w trakcie wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podczas obserwacji nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

korzystanie z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji,

dobieranie

ś

rodków ochrony indywidualnej,

dobieranie metody oczyszczania substancji chemicznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

oczyszczanie substancji chemicznych przez krystalizacj

ę

z roztworów

wodnych i rozpuszczalników palnych

stosowanie

ż

nych

metod

rozdzielania

układów

hetero-

i homogenicznych,

sporz

ą

dzanie dokumentacji laboratoryjnej,

organizowanie stanowiska pracy.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.























background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Jednostka modułowa 815[01].O2.02
Wykonywanie podstawowych analiz jako

ś

ciowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

okre

ś

li

ć

znaczenie

analizy

jako

ś

ciowej

w

kontroli

surowców,

półproduktów i produktów chemicznych,

scharakteryzowa

ć

techniki makroanalizy jako

ś

ciowej,

scharakteryzowa

ć

techniki półmikroanalizy jako

ś

ciowej,

posłu

ż

y

ć

si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

,

okre

ś

li

ć

rozpuszczalno

ść

substancji w wodzie,

przeprowadzi

ć

reakcj

ę

hydrolizy,

przeprowadzi

ć

proces wytr

ą

cania, rozpuszczania i roztwarzania osadów,

wyja

ś

ni

ć

zasad

ę

podziału kationów i anionów na grupy analityczne,

scharakteryzowa

ć

grupy analityczne kationów,

posłu

ż

y

ć

si

ę

odczynnikami grupowymi do wykrywania kationów,

przeprowadzi

ć

reakcje selektywne i specyficzne kationów,

zidentyfikowa

ć

kationy w badanych próbkach,

zapisa

ć

równania reakcji zachodz

ą

cych w czasie wykonywania analiz

jako

ś

ciowych,

posłu

ż

y

ć

si

ę

odczynnikami grupowymi do wykrywania anionów,

przeprowadzi

ć

reakcje charakterystyczne, selektywne i specyficzne

anionów,

zidentyfikowa

ć

aniony w badanych próbkach,

zidentyfikowa

ć

sole rozpuszczalne w wodzie w badanych próbkach,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

laboratoryjn

ą

,

zinterpretowa

ć

wyniki przeprowadzonych analiz,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania

analiz jako

ś

ciowych.

2. Materiał nauczania

Zasady pracy w laboratorium analiz jako

ś

ciowych.

Znaczenie analizy jako

ś

ciowej w kontroli surowców, półproduktów

i produktów chemicznych.
Techniki półmikroanalizy jako

ś

ciowej.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Rozpuszczalno

ść

substancji w wodzie. Reakcje hydrolizy.

Proces wytr

ą

cania, rozpuszczania i roztwarzania osadów.

Grupy analityczne kationów, odczynniki grupowe.
Reakcje charakterystyczne, selektywne i specyficzne kationów.
Grupy analityczne anionów, odczynniki grupowe.
Reakcje charakterystyczne, selektywne i specyficzne anionów.
Sole rozpuszczalne w wodzie.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania analiz jako

ś

ciowych.


3.

Ć

wiczenia

Przygotowywanie odczynników chemicznych do analizy jako

ś

ciowej.

Dozowanie odczynników analitycznych.

Przeprowadzanie reakcji kroplowych na płytce porcelanowej.

Badanie kolejno

ś

ci wytr

ą

cania osadów.

Roztwarzanie osadów w kwasach mineralnych.

Roztwarzanie osadów z zastosowaniem zwi

ą

zków kompleksowych.

Identyfikacja wybranych kationów w próbkach roztworów chemicznych.

Identyfikacja wybranych anionów

w próbkach

roztworów chemicznych.

Wykrywanie

w

wodach

powierzchniowych

jonów

ż

elaza

(III)

i ortofosforanowych (V).

Identyfikacja prostych soli rozpuszczalnych w wodzie.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy tabel fizykochemicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce podział kationów na grupy analityczne.

Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce podział anionów na grupy analityczne.

Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce rozpuszczalno

ść

zwi

ą

zków nieorganicznych.

Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.
Teksty przewodnie.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Realizacja programu jednostki modułowej ma na celu przygotowanie

ucznia do samodzielnego planowania i wykonywania podstawowych analiz
jako

ś

ciowych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y zapozna

ć

uczniów z:

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej

oraz ochrony

ś

rodowiska,

zasadami

bezpiecznego

stosowania

podstawowych

substancji

chemicznych,

zasadami bezpiecznego posługiwania si

ę

sprz

ę

tem laboratoryjnym.

W procesie kształcenia proponuje si

ę

stosowanie takich metod

nauczania, jak: metoda przypadków, metoda tekstu przewodniego, pokazu
z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem i

ć

wicze

ń

praktycznych. Metoda

tekstu przewodniego wymaga przygotowania przez nauczyciela materiałów
do wykonywania

ć

wicze

ń

: pyta

ń

prowadz

ą

cych i formularzy do wypełnienia.

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia stanowi

ą

propozycj

ę

, któr

ą

nauczyciel mo

ż

e wykorzysta

ć

w czasie zaj

ęć

lub opracowa

ć

inne

ć

wiczenia

wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

programu jednostki modułowej.

W trakcie prowadzenia zaj

ęć

dydaktycznych nale

ż

y obserwowa

ć

prac

ę

uczniów, zwraca

ć

uwag

ę

na umiej

ę

tno

ść

pracy w grupie, samodzielno

ść

i spostrzegawczo

ść

, kolejno

ść

i dokładno

ść

wykonywania

ć

wicze

ń

,

sporz

ą

dzanie dokumentacji laboratoryjnej.

Zaj

ę

cia

edukacyjne

nale

ż

y

realizowa

ć

w pracowni

chemicznej

w grupach do 15 osób, a

ć

wiczenia laboratoryjne uczniowie powinni

wykonywa

ć

indywidualnie.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny uwzgl

ę

dnia

ć

poziom wiadomo

ś

ci oraz zakres

opanowania przez uczniów umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze szczegółowych

celów kształcenia.

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych, poprawno

ść

wnioskowania.

Oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y dokonywa

ć

na podstawie:

sprawdzianów pisemnych i ustnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

W procesie sprawdzania i oceniania osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na:

organizowanie stanowiska pracy laboratoryjnej,

posługiwanie si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

,

dobieranie i stosowanie substancji i czynników energetycznych,

dokumentowanie przebiegu prac analitycznych,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów, proponuje si

ę

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych

z zadaniami zamkni

ę

tymi wielokrotnego wyboru.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.







background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Jednostka modułowa 815[01].O2.03
Wykonywanie podstawowych analiz ilo

ś

ciowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

scharakteryzowa

ć

fizykochemiczne metody analizy ilo

ś

ciowej,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cia: miareczkowanie, roztwór mianowany, wska

ź

nik

miareczkowania, krzywa miareczkowania, punkt równowa

ż

no

ś

ci, punkt

ko

ń

cowy, mno

ż

nik analityczny,

wyja

ś

ni

ć

przyczyny powstawania bł

ę

dów w analizie ilo

ś

ciowej,

posłu

ż

y

ć

si

ę

normami w analizie jako

ś

ciowej,

scharakteryzowa

ć

metody klasycznej analizy ilo

ś

ciowej,

przygotowa

ć

, pobra

ć

i zabezpieczy

ć

próbki do analizy zgodnie

z obowi

ą

zuj

ą

cymi przepisami,

przygotowa

ć

odczynniki do analizy ilo

ś

ciowej,

posłu

ż

y

ć

si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

,

przeprowadzi

ć

reakcj

ę

zoboj

ę

tniania,

przeprowadzi

ć

reakcj

ę

utleniania i redukcji,

scharakteryzowa

ć

zwi

ą

zki kompleksowe,

przeprowadzi

ć

reakcj

ę

str

ą

cania osadu,

scharakteryzowa

ć

instrumentalne metody analityczne,

wykona

ć

pomiary kolorymetryczne,

przeprowadzi

ć

miareczkowanie konduktometryczne,

przeprowadzi

ć

miareczkowanie potencjometryczne,

wykona

ć

pomiar pH roztworu,

zapisa

ć

równania reakcji zachodz

ą

cych podczas wykonywania analiz

ilo

ś

ciowych,

zastosowa

ć

zasady racjonalnej gospodarki substancjami i czynnikami

energetycznymi,

obliczy

ć

i zinterpretowa

ć

wyniki przeprowadzonych analiz,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

laboratoryjn

ą

,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas wykonywania prac laboratoryjnych.


background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

2. Materiał nauczania

Zasady pracy w laboratorium analiz ilo

ś

ciowych.

Metody i znaczenie analizy ilo

ś

ciowej.

ę

dy w analizie ilo

ś

ciowej, dokładno

ść

oznaczania.

Normy dotycz

ą

ce analizy ilo

ś

ciowej.

Podział i charakterystyka klasycznych metod analizy ilo

ś

ciowej.

Pobieranie i utrwalanie próbek pierwotnych surowców, półproduktów
i produktów.
Przygotowanie i przechowywanie odczynników stosowanych do analiz
ilo

ś

ciowych.

Alkacymetria: reakcje zoboj

ę

tniania, wska

ź

niki alkacymetryczne, krzywe

miareczkowania alkacymetrycznego. Przykłady oznacze

ń

alkacymetrycznych.

Redoksometria: reakcje utleniania i redukcji, specyfika wska

ź

ników

redoksometrycznych. Przykłady oznacze

ń

redoksometrycznych.

Kompleksometria: budowa i powstawanie zwi

ą

zków kompleksowych,

wska

ź

niki

kompleksometryczne.

Przykłady

oznacze

kompleksometrycznych.
Miareczkowa analiza str

ą

ceniowa: reakcje str

ą

cania, wska

ź

niki stosowane

w

miareczkowaniach

str

ą

ceniowych.

Przykłady

oznacze

ń

argentometrycznych.

Charakterystyka

instrumentalnych

metod

analitycznych.
Kolorymetria. Spektrofotometria w nadfiolecie i

ś

wietle widzialnym: metody,

aparatura. Przykłady zastosowania kolorymetrii i spektrofotometrii.
Konduktometria.

Aparatura

do

pomiarów

konduktometrycznych.

Miareczkowanie

konduktometryczne.

Zastosowanie

konduktometrii

i miareczkowania konduktometrycznego.
Potencjometria: zasady pomiarów potencjometrycznych. Aparatura.
Elektrody

porównawcze

i

jonoselektywne.

Miareczkowanie

potencjometryczne.

Zastosowanie

potencjometrii

i miareczkowania

potencjometrycznego.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo

ż

arowej

podczas wykonywania prac laboratoryjnych.

3.

Ć

wiczenia

Sporz

ą

dzanie i mianowanie roztworu kwasu solnego.

Oznaczanie alkalimetryczne zawarto

ś

ci kwasu solnego.

Oznaczanie acydymetryczne zawarto

ś

ci wodorotlenku sodu.

Oznaczanie manganometryczne zawarto

ś

ci jonów

ż

elaza (II).

Oznaczanie manganometryczne zawarto

ś

ci nadtlenku wodoru.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Oznaczanie jodometryczne zawarto

ś

ci nadtlenku wodoru.

Przygotowywanie i

mianowanie

roztworu EDTA .

Oznaczanie kompleksometryczne twardo

ś

ci wody.

Przygotowywanie mianowanego roztworu azotanu (V) srebra

z odwa

ż

ki

analitycznej.

Oznaczanie zawarto

ś

ci jonów chlorkowych w próbce metod

ą

Mohra.

Oznaczanie spektrofotometryczne zawarto

ś

ci jonów

ż

elaza (III).

Oznaczanie konduktometryczne zawarto

ś

ci wodorotlenku sodu.

Okre

ś

lanie potencjometryczne warto

ś

ci pH roztworów.

Oznaczanie potencjometryczne zawarto

ś

ci kwasu solnego.

Oznaczanie potencjometryczne zawarto

ś

ci kwasu ortofosforowego (V)

w Coca-Coli.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce krzywe miareczkowa

ń

klasycznych.

Foliogramy obrazuj

ą

ce krzywe miareczkowa

ń

potencjometrycznych.

Foliogramy obrazuj

ą

ce krzywe miareczkowa

ń

konduktometrycznych.

Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.
Spektrofotometry, konduktometry, potencjometry.
Teksty przewodnie.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej zawiera tre

ś

ci dotycz

ą

ce wykonywania

podstawowych

analiz

ilo

ś

ciowych

metodami

klasycznymi

i instrumentalnymi. Stanowi

ą

one podstaw

ę

okre

ś

lania zawarto

ś

ci

substancji chemicznych w ró

ż

nych substancjach, badania czysto

ś

ci

surowców,

półproduktów

i

produktów

przemysłu

chemicznego,

a tak

ż

e daj

ą

mo

ż

liwo

ść

wykorzystania i zastosowania w praktyce wiedzy

i umiej

ę

tno

ś

ci zdobytych w innych jednostkach.

W procesie nauczania - uczenia si

ę

zaleca si

ę

stosowanie

nast

ę

puj

ą

cych

metod

nauczania:

przewodniego

tekstu,

pokazu

z obja

ś

nieniem, pokazu z instrukta

ż

em oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y zapozna

ć

uczniów z zakresem i rodzajem wykonywanych zada

ń

, z obsług

ą

sprz

ę

tu

i aparatury laboratoryjnej oraz obowi

ą

zuj

ą

cymi przepisami bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Ć

wiczenia wykonywane z zastosowaniem tekstu przewodniego lub

instrukcji b

ę

d

ą

polegały na przeprowadzeniu podstawowych czynno

ś

ci

laboratoryjnych w celu oznaczenia zawarto

ś

ci jonu lub substancji w badanej

próbce metodami klasycznymi lub instrumentalnymi.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni chemicznej w grupach do 15

osób, a

ć

wiczenia w zespołach 2-3 osobowych lub indywidualnie.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów

Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie dostarcza

nauczycielowi informacji o efektach jego pracy, o post

ę

pach ucznia

w nauce oraz ułatwia zaplanowanie procesu kształcenia.

Proces oceniania powinien obejmowa

ć

:

diagnoz

ę

stanu wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci pod k

ą

tem zało

ż

onych celów

kształcenia,

identyfikowanie post

ę

pów uczniów w toku realizacji tre

ś

ci kształcenia

oraz rozpoznawanie trudno

ś

ci w osi

ą

ganiu zało

ż

onych celów

kształcenia,

sprawdzanie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci ucznia po zrealizowaniu programu

jednostki modułowej.
Osi

ą

gni

ę

cia uczniów proponuje si

ę

sprawdza

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

Obserwuj

ą

c

czynno

ś

ci

ucznia

podczas

wykonywania

ć

wicze

ń

i dokonuj

ą

c oceny pracy, nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

organizowanie stanowiska pracy,

wykonywanie analizy ilo

ś

ciowej na podstawie instrukcji,

posługiwanie si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

,

sporz

ą

dzanie dokumentacji laboratoryjnej,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów, proponuje si

ę

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych

z zadaniami wielokrotnego wyboru.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz
poziom wykonania

ć

wicze

ń

laboratoryjnych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Jednostka modułowa 815[01].O2.04
Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych substancji

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

wymieni

ć

podstawowe wielko

ś

ci fizyczne substancji,

dobra

ć

metody pomiaru wielko

ś

ci fizycznych charakteryzuj

ą

cych

substancje,

obsłu

ż

y

ć

sprz

ę

t i aparatur

ę

pomiarow

ą

,

wykona

ć

pomiar podstawowych wielko

ś

ci fizycznych substancji,

dobra

ć

technik

ę

opracowywania wyników pomiarów,

posłu

ż

y

ć

si

ę

normami w pomiarach wielko

ś

ci fizycznych substancji,

wyja

ś

ni

ć

przyczyny powstawania bł

ę

dów w pomiarach wielko

ś

ci

fizycznych,

okre

ś

li

ć

dokładno

ść

wykonanych pomiarów,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

pomiarów wielko

ś

ci fizycznych,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas wykonywania prac laboratoryjnych.

2. Materiał nauczania

Zasady pracy w laboratorium.
Wielko

ś

ci fizyczne substancji chemicznych.

Normalizacja metod pomiarowych.
Pomiar temperatury wrzenia, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar temperatury topnienia i krzepni

ę

cia, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar g

ę

sto

ś

ci, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar lepko

ś

ci, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar współczynnika załamania

ś

wiatła, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar temperatury zapłonu i palenia, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar k

ą

ta skr

ę

cania płaszczyzny polaryzacji

ś

wiatła, przyrz

ą

dy

pomiarowe.

ę

dy w pomiarach wielko

ś

ci fizycznych.

Technika opracowywania wyników pomiarów.
Dokumentacja pomiarów wielko

ś

ci fizycznych.

Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higiena pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac laboratoryjnych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

3.

Ć

wiczenia

Wykonywanie pomiaru temperatury wrzenia cieczy.

Wykonywanie pomiaru temperatury topnienia cieczy.

Wykonywanie pomiaru temperatury krzepni

ę

cia cieczy.

Wykonywanie pomiaru g

ę

sto

ś

ci cieczy metod

ą

wagow

ą

.

Wykonywanie pomiaru g

ę

sto

ś

ci cieczy przy pomocy areometrów.

Wykonywanie pomiaru lepko

ś

ci cieczy wiskozymetrem Ostwalda,

Höpplera, lepko

ś

ciomierzem kapilarnym.

Wyznaczanie współczynnika załamania

ś

wiatła.

Wyznaczanie

składu

mieszaniny

na

podstawie

wyznaczonego

współczynnika załamania

ś

wiatła.

Okre

ś

lanie zawarto

ś

ci cukru w roztworze przy pomocy polarymetru.

Wykonywanie pomiaru temperatury zapłonu i palenia aparatem

Marcussona.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy tabel fizykochemicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce sprz

ę

t i aparatur

ę

pomiarow

ą

do

wyznaczania wielko

ś

ci fizycznych charakteryzuj

ą

cych substancje.

Tablice

pogl

ą

dowe

obrazuj

ą

ce

mno

ż

niki

ułatwiaj

ą

ce

przeliczanie

stosowanych powszechnie jednostek miar na jednostki układu SJ.
Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Normy Zestawy odczynników chemicznych.
Aparatura i urz

ą

dzenia pomiarowe.

Teksty przewodnie.


5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci wykonywania pomiarów wielko

ś

ci fizycznych substancji, które

stanowi

ą

podstaw

ę

oznaczania zawarto

ś

ci substancji chemicznych

w ró

ż

nych układach materialnych, okre

ś

lania czysto

ś

ci półproduktów

i produktów wytwarzanych w przemy

ś

le chemicznym oraz kontroli

procesów technologicznych.

Skuteczno

ść

nauczania w du

ż

ym stopniu zale

ż

y od wła

ś

ciwego doboru

tre

ś

ci i metod nauczania. Dokonuj

ą

c wyboru metod nale

ż

y preferowa

ć

takie, które zapewniaj

ą

:

wdra

ż

anie ucznia do samodzielnego i logicznego my

ś

lenia,

aktywny udział w rozwi

ą

zywaniu zada

ń

i problemów,

stosowanie zdobytej przez ucznia wiedzy w praktyce,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

kształtowanie u uczniów okre

ś

lonych umiej

ę

tno

ś

ci i nawyków.

Szczególnie zalecane s

ą

metody: tekstu przewodniego, pokazu

z obja

ś

nieniem, pokazu z instrukta

ż

em oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do realizacji

ć

wicze

ń

nale

ż

y zapozna

ć

uczniów

z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy obowi

ą

zuj

ą

cymi na

stanowisku pracy.

Ć

wiczenia laboratoryjne mo

ż

na realizowa

ć

na podstawie szczegółowych

instrukcji i tekstów przewodnich opracowanych przez nauczyciela. Podczas
wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y stworzy

ć

uczniom warunki samodzielnego

wykonywania

pomiarów

wielko

ś

ci

fizycznych

charakteryzuj

ą

cych

substancje. Nale

ż

y równie

ż

umo

ż

liwi

ć

uczniom korzystanie z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji: norm, instrukcji, poradników oraz materiałów w wersji

elektronicznej.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni kontroli procesów

technologicznych w grupach do 15 osób, a

ć

wiczenia w zespołach 2-3

osobowych lub indywidualnie.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów

Sprawdzanie i ocenianie wiedzy uczniów z zakresu: podstawowych

wielko

ś

ci fizycznych charakteryzuj

ą

cych substancje, stosowania jednostek

układu SI, przeliczania jednostek.

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych, poprawno

ść

wnioskowania.

Ocena osi

ą

gni

ęć

szkolnych powinna aktywizowa

ć

i mobilizowa

ć

do

pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela. Proces oceniania powinien
obejmowa

ć

:

diagnoz

ę

stanu wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów z uwzgl

ę

dnieniem

zało

ż

onych celów kształcenia,

identyfikowanie post

ę

pów ucz

ą

cych si

ę

w toku realizacji tre

ś

ci

kształcenia oraz rozpoznawanie trudno

ś

ci w osi

ą

ganiu zało

ż

onych celów

kształcenia,

sprawdzanie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci ucznia po zrealizowaniu tre

ś

ci

kształcenia jednostki modułowej.

Oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y dokonywa

ć

na podstawie:

pisemnych i ustnych sprawdzianów,

sprawdzianów praktycznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas

ć

wicze

ń

.

W trakcie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania

ć

wicze

ń

i innych zda

ń

nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na:

organizowanie stanowiska pracy,

obsługiwanie sprz

ę

tu i aparatury pomiarowej,

wykonanie pomiarów podstawowych wielko

ś

ci fizycznych substancji,

sporz

ą

dzanie dokumentacji pomiarowej,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac

laboratoryjnych.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki stosowanych

sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych i poziom wykonanych

ć

wicze

ń

.






















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Jednostka modułowa 815[01].O2.05
Charakteryzowanie podstawowych procesów
fizycznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

scharakteryzowa

ć

stany skupienia substancji,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cie gazu doskonałego i gazu rzeczywistego,

skorzysta

ć

z prawa stanu gazu doskonałego,

okre

ś

li

ć

ż

nice mi

ę

dzy ciecz

ą

newtonowsk

ą

i nienewtonowsk

ą

,

rozró

ż

ni

ć

ciała stałe o budowie krystalicznej od ciał bezpostaciowych,

okre

ś

li

ć

charakterystyczne wła

ś

ciwo

ś

ci układów jednoskładnikowych

jednofazowych,

okre

ś

li

ć

charakterystyczne wła

ś

ciwo

ś

ci układów jednoskładnikowych

wielofazowych,

okre

ś

li

ć

charakterystyczne wła

ś

ciwo

ś

ci układów wieloskładnikowych

jednofazowych,

okre

ś

li

ć

charakterystyczne wła

ś

ciwo

ś

ci układów wieloskładnikowych

wielofazowych,

dobra

ć

metody rozdzielania układów dwuskładnikowych,

wyznaczy

ć

równowag

ę

w układach dwuskładnikowych dwufazowych,

scharakteryzowa

ć

przemiany zachodz

ą

ce na granicy faz,

obliczy

ć

efekty energetyczne przemian fazowych,

dobra

ć

metody rozdzielania układów dwuskładnikowych dwufazowych,

scharakteryzowa

ć

procesy równowagowe zachodz

ą

ce w układach

dwuskładnikowych,

zinterpretowa

ć

wykresy fazowe dla układów: ciecz – para i ciecz – faza

stała,

scharakteryzowa

ć

podstawowe procesy fizyczne: destylacja, ekstrakcja,

absorpcja, adsorpcja, desorpcja, suszenie, krystalizacja, wymiana
jonowa,

rozdzieli

ć

mieszaniny z zastosowaniem destylacji, ekstrakcji, absorpcji,

adsorpcji, desorpcji, krystalizacji, wymiany jonowej,

wskaza

ć

zastosowanie

podstawowych

procesów

fizycznych

w technologii chemicznej,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

laboratoryjn

ą

,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac

laboratoryjnych.

2. Materiał nauczania

Gaz doskonały, gaz rzeczywisty. Stan gazu i parametry stanu gazu.
Prawa opisuj

ą

ce stan gazu doskonałego.

Ciecze newtonowskie i nienewtonowskie.
Ciała stałe krystaliczne i bezpostaciowe.
Równowagi fazowe w układach jednoskładnikowych.
Równowagi w układach dwuskładnikowych jednofazowych.
Metody rozdzielania układów dwuskładnikowych.
Równowagi w układach dwuskładnikowych dwufazowych.
Zjawiska powierzchniowe zachodz

ą

ce na granicy faz.

Metody rozdzielania układów dwuskładnikowych dwufazowych.
Efekty energetyczne przemian fazowych.
Charakterystyka procesów wymiany masy.
Charakterystyka procesów wymiany energii.
Zastosowanie procesów: destylacji, ekstrakcji, absorpcji, adsorpcji,
desorpcji, krystalizacji, suszenia, wymiany jonowej w technologii
chemicznej.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higiena pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac laboratoryjnych.


3.

Ć

wiczenia

Okre

ś

lanie wpływu temperatury na rozpuszczalno

ść

ciał stałych

w cieczach.

Okre

ś

lanie wpływu mieszania i stopnia rozdrobnienia ciała stałego na

rozpuszczalno

ść

ciał stałych w cieczach.

Okre

ś

lanie wpływu temperatury i ci

ś

nienia na rozpuszczalno

ść

gazów

w cieczach.

Wyznaczanie ilo

ś

ci energii niezb

ę

dnej do podgrzania cieczy.

Wyznaczanie

efektu

energetycznego

procesu

rozpuszczania

i rozcie

ń

czania kwasów.

Rozdzielanie układów wieloskładnikowych z zastosowaniem procesu

destylacji.

Suszenie substancji metod

ą

okresow

ą

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

Wyodr

ę

bnianie składnika mieszaniny z zastosowaniem procesu

absorpcji.

Sporz

ą

dzanie emulsji.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Urz

ą

dzenia i aparaty do przeprowadzenia podstawowych procesów

fizycznych.
Filmy

dydaktyczne

dotycz

ą

ce

zastosowania

procesów

fizycznych

w technologii chemicznej.
Zestawy

foliogramów,

fazogramów

dotycz

ą

ce

równowagi

fazowe

w układach jednoskładnikowych.
Zestaw przyrz

ą

dów pomiarowych.

Instrukcje obsługi i konserwacji przyrz

ą

dów oraz urz

ą

dze

ń

.

Instrukcje do wykonywania

ć

wicze

ń

.

Teksty przewodnie.


5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje tre

ś

ci dotycz

ą

ce procesów

fizycznych wykorzystywanych w przemy

ś

le chemicznym.

Tre

ś

ci zawarte w jednostce modułowej stanowi

ą

podstaw

ę

do nauczania

technologii chemicznej.

Kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów

kształcenia wymaga stosowania ró

ż

nych metod pracy z uczniami oraz

wła

ś

ciwego doboru

ś

rodków dydaktycznych. Program powinien by

ć

realizowany nast

ę

puj

ą

cymi metodami nauczania: tekstu przewodniego,

pokazu z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Szczególnie zalecana jest metoda tekstu przewodniego, która pozwala

na kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci planowania, korzystania z ró

ż

nych

ź

ródeł

informacji, stosowania nabytej wiedzy w praktyce, rozwi

ą

zywania

problemów, podejmowania decyzji.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nauczyciel powinien

zapozna

ć

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska obowi

ą

zuj

ą

cymi na danym

stanowisku pracy.

W trakcie realizacji tre

ś

ci programowych dotycz

ą

cych wła

ś

ciwo

ś

ci

stanów skupienia i przemian fazowych wskazane jest zastosowanie
komputerowych programów symulacyjnych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

Ć

wiczenia, zaproponowane w programie jednostki modułowej, pozwol

ą

na indywidualizacj

ę

procesu nauczania, efektywniejsze wykorzystanie

pomocy dydaktycznych oraz ułatwi

ą

zrozumienie realizowanych tre

ś

ci

kształcenia.

Zaj

ę

cia laboratoryjne nale

ż

y realizowa

ć

w hali technologicznej

w grupie do 15 osób, a

ć

wiczenia w zespołach 2 osobowych lub

indywidualnie.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów

Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie, w trakcie realizacji programu jednostki modułowej, na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów. Ocena powinna stymulowa

ć

aktywno

ść

ucznia i zapewni

ć

poczucie satysfakcji na ka

ż

dym etapie kształcenia.

Podczas kontroli i oceny osi

ą

gni

ęć

uczniów w formie sprawdzianów

ustnych nale

ż

y ocenia

ć

umiej

ę

tno

ś

ci operowania zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie

terminologii zawodowej oraz poprawno

ść

wnioskowania.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y sprawdza

ć

poziom wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów niezb

ę

dnych do realizacji

okre

ś

lonych zada

ń

. Umiej

ę

tno

ś

ci praktyczne proponuje si

ę

sprawdza

ć

poprzez obserwacj

ę

czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas

ć

wicze

ń

oraz stosowanie sprawdzianów praktycznych z zadaniami typu

próba pracy.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów,

proponuje

si

ę

zastosowanie

testu

dydaktycznego

z zadaniami wielokrotnego wyboru.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki zastosowanych

przez nauczyciela sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych i poziom

wykonanych

ć

wicze

ń

.







background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

Jednostka modułowa 815[01].O2.06
Charakteryzowanie podstawowych procesów
chemicznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

sklasyfikowa

ć

chemiczne procesy podstawowe,

rozró

ż

ni

ć

podstawowe typy reakcji chemicznych otrzymywania zwi

ą

zków

nieorganicznych i organicznych,

scharakteryzowa

ć

sposoby otrzymywania substancji gazowych,

zastosowa

ć

metody otrzymywania podstawowych grup zwi

ą

zków

nieorganicznych,

okre

ś

li

ć

rol

ę

utleniaczy i reduktorów w preparatyce organicznej,

zastosowa

ć

reakcje utleniania i redukcji do otrzymywania zwi

ą

zków

organicznych,

obliczy

ć

ilo

ść

substratów potrzebnych do przeprowadzenia reakcji

chemicznej,

zapisa

ć

wzory chemiczne zwi

ą

zków nieorganicznych i organicznych,

posłu

ż

y

ć

si

ę

nazwami systematycznymi i zwyczajowymi zwi

ą

zków

nieorganicznych i organicznych,

wyja

ś

ni

ć

rol

ę

czynników sulfonuj

ą

cych,

okre

ś

li

ć

metody otrzymywania zwi

ą

zków sulfonowych,

zastosowa

ć

metody otrzymywania oraz zastosowania zwi

ą

zków

sulfonowych,

okre

ś

li

ć

rol

ę

czynników nitruj

ą

cych,

scharakteryzowa

ć

metody otrzymywania zwi

ą

zków nitrowych,

scharakteryzowa

ć

reakcje wprowadzania fluorowca do zwi

ą

zków

organicznych,

zastosowa

ć

metody otrzymywania estrów zwi

ą

zków sulfonowych,

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesu

polimeryzacji i polikondensacji,

zapisa

ć

wzory sumaryczne i strukturalne kwasów karboksylowych,

scharakteryzowa

ć

reakcje charakterystyczne grup funkcyjnych zwi

ą

zków

organicznych,

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesu elektrolizy roztworów wybranych substancji,

okre

ś

li

ć

zastosowanie

podstawowych

procesów

chemicznych

w technologii chemicznej,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania prac

laboratoryjnych.


2. Materiał nauczania

Klasyfikacja chemicznych procesów podstawowych.
Podstawowe typy reakcji chemicznych stosowane do otrzymywania
zwi

ą

zków nieorganicznych: zoboj

ę

tnianie, rozkład termiczny, pojedynczej

i podwójnej wymiany, utlenianie i redukcja.
Podstawowe typy reakcji chemicznych stosowane do otrzymywania
zwi

ą

zków organicznych: sulfonowanie, nitrowanie, estryfikacja, hydroliza,

amonoliza, addycja, eliminacja, utlenianie i redukcja, izomeryzacja,
alkilowanie, polimeryzacja, polikondensacja, poliaddycja.
Otrzymywanie substancji gazowych.
Metody otrzymywania podstawowych grup zwi

ą

zków nieorganicznych.

Otrzymywanie zwi

ą

zków organicznych w wyniku reakcji utleniania

i redukcji. Utleniacze i reduktory stosowane w preparatyce organicznej.
Metody otrzymywania zwi

ą

zków sulfonowych. Czynniki sulfonuj

ą

ce.

Metody otrzymywania zwi

ą

zków nitrowych. Czynniki nitruj

ą

ce.

Reakcje wprowadzania fluorowca do zwi

ą

zków organicznych.

Metody otrzymywania estrów kwasów karboksylowych.
Polimeryzacja i polikondensacja.
Reakcje charakterystyczne grup funkcyjnych zwi

ą

zków organicznych.

Zastosowanie procesu elektrolizy do otrzymywania substancji.
Chemiczne procesy podstawowe stosowane w technologii chemicznej.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

podczas

wykonywania

prac

laboratoryjnych.

3.

Ć

wiczenia

Sporz

ą

dzanie

schematów reakcji chemicznych zachodz

ą

cych w trakcie

otrzymywania zwi

ą

zków nieorganicznych.

Otrzymywanie dwutlenku w

ę

gla z kwasu solnego i w

ę

glanu wapnia

w warunkach laboratoryjnych.

Otrzymywanie tlenku siarki (IV) w warunkach laboratoryjnych.

Otrzymywanie tlenku magnezu w wyniku rozkładu termicznego soli

w warunkach laboratoryjnych.

Otrzymywanie soli w wyniku reakcji pojedynczej wymiany w warunkach

laboratoryjnych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

Otrzymywanie soli w wyniku reakcji podwójnej wymiany w warunkach

laboratoryjnych.

Okre

ś

lanie produktów rozkładu termicznego w

ę

glowodorów nasyconych.

Okre

ś

lanie produktów reakcji izomeryzacji w

ę

glowodorów nasyconych.

Okre

ś

lanie produktów utleniania alkoholi.

Sporz

ą

dzanie

schematów

reakcji

chemicznych

prowadz

ą

cych

do otrzymywania zwi

ą

zków organicznych.

Otrzymywanie estrów kwasu octowego w wyniku reakcji estryfikacji

alkoholu etylowego kwasem octowym.

Otrzymywanie estrów kwasu benzenokarboksylowego w wyniku reakcji

estryfikacji kwasu salicylowego bezwodnikiem octowym.

Otrzymywanie aromatycznych zwi

ą

zków nitrowych w wyniku reakcji

nitrowania benzenu.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Tablice

pogl

ą

dowe

obrazuj

ą

ce

urz

ą

dzenia

i

aparaty

niezb

ę

dne

do przeprowadzenia podstawowych procesów chemicznych.
Aparatura i przyrz

ą

dy

ć

wiczeniowe do przeprowadzenia podstawowych

procesów chemicznych.
Instrukcje obsługi i konserwacji przyrz

ą

dów oraz urz

ą

dze

ń

.

Instrukcje do wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.
Teksty przewodnie.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci

otrzymywania

substancji

chemicznych

w

warunkach

laboratoryjnych, wykonywania bilansów materiałowych oraz okre

ś

lania

wła

ś

ciwo

ś

ci substancji chemicznych.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej nale

ż

y wykorzysta

ć

wiedz

ę

uczniów z zakresu:

zapisywania równa

ń

reakcji chemicznych,

okre

ś

lania

metod

otrzymywania

zwi

ą

zków

organicznych

i nieorganicznych,

wykonywania oblicze

ń

stechiometrycznych.

W procesie nauczania-uczenia si

ę

zaleca si

ę

stosowanie nast

ę

puj

ą

cych

metod nauczania: metody projektów, metody przypadków, pokazu
z obja

ś

nieniem, pokazu z instrukta

ż

em oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

Metoda projektów zasługuje na szczególn

ą

uwag

ę

, poniewa

ż

daje

mo

ż

liwo

ść

zastosowania wcze

ś

niej zdobytej wiedzy, pozwala na efektywne

wykorzystanie

czasu,

planowanie

działa

ń

,

podejmowanie

decyzji,

korzystanie z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji oraz prezentacj

ę

wykonanych

projektów.

W pracach projektowych uczniowie powinni uwzgl

ę

dni

ć

:

metod

ę

otrzymania okre

ś

lonej substancji,

dobór sprz

ę

tu laboratoryjnego,

dobór odczynników chemicznych,

dobór

ś

rodków ochrony indywidualnej,

sposoby wyodr

ę

bniania i oczyszczania otrzymanych substancji,

sposoby oceny jako

ś

ci wykonanej pracy,

mo

ż

liwo

ś

ci zastosowania danej metody na skal

ę

przemysłow

ą

.

Zaj

ę

cia dydaktyczne nale

ż

y realizowa

ć

w pracowni chemicznej

w grupach do 15 osób, a prace laboratoryjne w zespołach 2–3 osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny uwzgl

ę

dnia

ć

poziom wiadomo

ś

ci oraz zakres

opanowania przez uczniów umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze szczegółowych

celów kształcenia.

Wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci niezb

ę

dne do realizacji zada

ń

mog

ą

by

ć

oceniane na podstawie sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów
osi

ą

gni

ęć

szkolnych. Umiej

ę

tno

ś

ci praktyczne proponuje si

ę

sprawdza

ć

podczas obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez uczniów w trakcie

ć

wicze

ń

.

Obserwuj

ą

c

czynno

ś

ci

ucznia

podczas

wykonywania

ć

wicze

ń

i dokonuj

ą

c oceny nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na:

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska,

posługiwanie si

ę

sprz

ę

tem i aparatur

ą

laboratoryjn

ą

,

zapisywanie wzorów i okre

ś

lanie nazw zwi

ą

zków chemicznych,

wykorzystanie substancji chemicznych,

wykonywanie podstawowych bilansów materiałowych,

wyodr

ę

bnianie i oczyszczanie substancji chemicznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

okre

ś

lanie jako

ś

ci otrzymanych zwi

ą

zków chemicznych,

sporz

ą

dzanie dokumentacji laboratoryjnej.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki zastosowanych

sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych i poziom wykonanych

ć

wicze

ń

.



























background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

Moduł 815[01].Z1

Maszyny i urz

ą

dzenia stosowane w przemy

ś

le

chemicznym

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

wykonywa

ć

pomiary

wielko

ś

ci

charakteryzuj

ą

cych

proces

technologiczny,

charakteryzowa

ć

budow

ę

i zasad

ę

działania urz

ą

dze

ń

stosowanych do

regulacji i sterowania,

wykonywa

ć

rysunki i szkice techniczne elementów maszyn i aparatury

chemicznej,

posługiwa

ć

si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i eksploatacyjn

ą

maszyn

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

dobiera

ć

aparaty

i

urz

ą

dzenia

do

projektowanych

procesów

technologicznych,

sporz

ą

dza

ć

proste schematy ideowe ró

ż

nych sposobów odzyskiwania

energii,

dobiera

ć

sposoby ochrony urz

ą

dze

ń

przed zanieczyszczeniem i korozj

ą

,

sporz

ą

dza

ć

bilanse energetyczne i materiałowe aparatów i urz

ą

dze

ń

,

obsługiwa

ć

podstawowe maszyny, aparaty i urz

ą

dzenia przemysłu

chemicznego,

okre

ś

la

ć

przyczyny typowych awarii maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

korzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji zawodowej,

przewidywa

ć

mo

ż

liwo

ść

wyst

ą

pienia zagro

ż

e

ń

dla

ś

rodowiska pracy

i

ś

rodowiska naturalnego podczas eksploatacji podstawowych maszyn,

aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym,

przestrzega

ć

przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

stosownych

w przemy

ś

le chemicznym.







background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol

Nazwa jednostki

Orientacyjna

liczba godzin na

realizacj

ę

815[01].Z1.01

Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

72

815[01].Z1.02

Wykonywanie pomiarów parametrów
procesowych

72

815[01].Z1.03

Stosowanie maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego

72

815[01].Z1.04

Eksploatacja maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego

72

815[01].Z1.05

Stosowanie układów automatyki i sterowania

72

Razem

360

3. Schemat układu jednostek modułowych


















815[01].Z1

Maszyny i urz

ą

dzenia

stosowane w przemy

ś

le

chemicznym

815[01].Z1.03

Stosowanie maszyn,

aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego

815[01].Z1.02

Wykonywanie pomiarów

parametrów procesowych

815[01].Z1.04

Eksploatacja maszyn,

aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego

815[01].Z1.05

Stosowanie układów

automatyki i sterowania

815[01].Z1.01

Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

4. Literatura

Błasi

ń

ski H., Młodzi

ń

ski B.: Aparaty przemysłu chemicznego. WNT,

Warszawa 1983
Dobrzy

ń

ski T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004

Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy

w rzemio

ś

le. WSiP, Warszawa 1996

Giełdowski L.: Przekroje. WSiP, Warszawa 1998
Jabło

ń

ska-Drozdowska H., Krajewska K.: Aparaty, urz

ą

dzenia i procesy

przemysłu chemicznego. WSiP, 1995
Kornowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Układy regulacji automatycznej.
WSiP, Warszawa 1999
Molenda J.: Chemia w przemy

ś

le: surowce – procesy – produkty. WSiP,

Warszawa 1996
Molenda J.: Technologia chemiczna. WSiP, Warszawa 1993
R

ą

czkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gda

ń

sk 1999

Ryng M.: Bezpiecze

ń

stwo techniczne w przemy

ś

le chemicznym. WNT,

Warszawa 1993
Waszkiewicz E., Waszkiewicz S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa
1999
Warych J.: Aparaty i urz

ą

dzenia przemysłu chemicznego i przetwórczego.

WSiP, Warszawa 1996
Warych J.: Oczyszczanie gazów. Procesy i aparatura. WNT, Warszawa
1998
Warych J.: Podstawowe procesy przemysłu chemicznego i przetwórczego.
WSiP, Warszawa 1996
Wojtkun F., Bukała W.: Materiałoznawstwo. Cz

ęść

1 i 2. WSiP, Warszawa

1997
Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

Jednostka modułowa 815[01].Z1.01
Posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

okre

ś

li

ć

znaczenie rysunku technicznego,

posłu

ż

y

ć

si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami z zakresu rysunku technicznego,

dobra

ć

przypory oraz materiały do rysowania,

okre

ś

li

ć

znaczenie normalizacji w rysunku technicznym,

sporz

ą

dzi

ć

szkice i rysunki prostych brył geometrycznych,

sporz

ą

dzi

ć

szkice i rysunki elementów aparatury chemicznej,

sporz

ą

dzi

ć

szkice z zastosowaniem zasad rzutowania prostok

ą

tnego

i

aksonometrycznego,

narysowa

ć

prosty przedmiot w przekroju,

zastosowa

ć

zasady oznaczania przekrojów przedmiotów długich,

zastosowa

ć

zasady wymiarowania przedmiotów na rysunkach,

odczyta

ć

rysunki elementów aparatury chemicznej,

rozpozna

ć

na rysunkach poł

ą

czenia rozł

ą

czne i nierozł

ą

czne,

wykorzysta

ć

technik

ę

komputerow

ą

do powielania i przechowywania

informacji rysunkowej,

posłu

ż

y

ć

si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i technologiczn

ą

,

rozpozna

ć

na schematach technologicznych usytuowanie armatury

i urz

ą

dze

ń

do pomiarów, regulacji i sterowania,

posłu

ż

y

ć

si

ę

programami komputerowymi do wykonywania rysunków

technicznych,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska.

2. Materiał nauczania

Rola rysunku technicznego w pracy zawodowej.
Materiały i przybory do rysowania.
Normalizacja w rysunku technicznym, forma graficzna arkusza.
Szkicowanie przedmiotów, wykonywanie rysunków za pomoc

ą

przyborów

kre

ś

larskich.

Rzutowanie prostok

ą

tne i aksonometryczne.

Rodzaje przekrojów.
Zasady oznaczania przekrojów przedmiotów długich oraz wykonanych
z ró

ż

nych materiałów.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

64

Wymiarowanie i opisywanie przedmiotów na rysunkach.
Oznaczenia poł

ą

cze

ń

rozł

ą

cznych i nierozł

ą

cznych.

Programy komputerowe do wykonywania rysunków technicznych.
Techniczne zastosowanie programu AutoCAD.
Technika komputerowa w zakresie powielania i przechowywania informacji
rysunkowej.
Typowa dokumentacja techniczna i technologiczna.
Schematy technologiczne w dokumentacji technicznej oraz na panelach
w sterowniach

instalacji

pracuj

ą

cych

z

zastosowaniem

techniki

komputerowej.
Oznaczenia na schematach armatury oraz urz

ą

dze

ń

do pomiarów, regulacji

i sterowania.

3.

Ć

wiczenia

Szkicowanie

brył

geometrycznych

w

rzutach

prostok

ą

tnych

i aksonometrycznych.

Szkicowanie elementu aparatury chemicznej w rzucie aksonometrycznym.

Rzutowanie prostok

ą

tne prostych brył geometrycznych.

Wykonywanie rysunku elementu aparatury chemicznej w rzutach

prostok

ą

tnych.

Rysowanie przekrojów prostych przedmiotów.

Wykonywanie rysunku na podstawie szkicu.

Sporz

ą

dzanie

rysunków

technicznych

przy

pomocy

programów

komputerowych.

Wymiarowanie z modelu dydaktycznego.

Wymiarowanie z modelu rzeczywistego.

Czytanie rysunków technicznych elementów aparatury chemicznej.

Czytanie rysunków wykonawczych elementów aparatury chemicznej.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Materiały i przyrz

ą

dy do wykonywania rysunków technicznych.

Modele brył geometrycznych i elementów aparatury chemicznej.
Fotografie aparatów, maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Katalogi aparatury i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Rysunki techniczne elementów aparatury chemicznej.
Zestaw norm dotycz

ą

cych rysunku technicznego.

Tablice

pogl

ą

dowe

obrazuj

ą

ce

zasady

rzutowania

prostok

ą

tnego

i aksonometrycznego.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

65

Foliogramy,

fazogramy,

przezrocza

obrazuj

ą

ce

przekroje

brył

geometrycznych.
Dokumentacja techniczna i technologiczna.
Proste schematy chemicznych instalacji produkcyjnych.


5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci wykonywania oraz czytania szkiców i rysunków elementów

aparatury chemicznej, a tak

ż

e posługiwania si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i technologiczn

ą

, specyficzn

ą

dla przemysłu chemicznego.

Osi

ą

gni

ę

cie zamierzonych celów kształcenia jest mo

ż

liwe przy

zastosowaniu nast

ę

puj

ą

cych metod nauczania: tekstu przewodniego,

pokazu z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nauczyciel powinien

zapozna

ć

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska obowi

ą

zuj

ą

cymi na danym

stanowisku pracy, poinformowa

ć

uczniów o roli, jak

ą

pełni dokumentacja

techniczna i technologiczna w procesach wytwarzania i eksploatacji

ż

nych urz

ą

dze

ń

oraz podkre

ś

li

ć

potrzeb

ę

stosowania symboli i oznacze

ń

w dokumentacji technicznej.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej nale

ż

y zwróci

ć

szczególn

ą

uwag

ę

na rozmieszczenie materiałów i przyborów kre

ś

larskich,

wła

ś

ciwe o

ś

wietlenie i postaw

ę

podczas pracy. W pracowni powinny

znajdowa

ć

si

ę

stanowiska komputerowe do prac z typowymi programami

CAD oraz schematami technologicznymi.

Ć

wiczenia, zaproponowane w programie jednostki modułowej, pozwol

ą

indywidualizacj

ę

procesu nauczania, efektywniejsze wykorzystanie pomocy

dydaktycznych oraz ułatwi

ą

zrozumienie realizowanych tre

ś

ci kształcenia.

Uczniowie wykonuj

ą

c

ć

wiczenia powinni korzysta

ć

z materiałów

ź

ródłowych oraz oprogramowania do wspomagania projektowania (CAD).

Zaj

ę

cia

dydaktyczne

nale

ż

y

realizowa

ć

w

pracowni

rysunku

technicznego w grupach do 15 osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub

w zespołach 2 osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Opracowuj

ą

c kryteria oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

poziom i zakres

opanowania wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów wynikaj

ą

cych ze

szczegółowych celów kształcenia. Ocena powinna stymulowa

ć

aktywno

ść

ucznia i zapewni

ć

mu poczucie satysfakcji na ka

ż

dym etapie kształcenia.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

66

Podczas realizacji programu nauczania jednostki modułowej nale

ż

y

ocenia

ć

uczniów na podstawie: sprawdzianów pisemnych i ustnych, testów

osi

ą

gni

ęć

szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podczas obserwacji uczniów w trakcie wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y

zwróci

ć

uwag

ę

na:

sporz

ą

dzanie rysunków cz

ęś

ci maszyn, urz

ą

dze

ń

oraz elementów

aparatury chemicznej,

wymiarowanie rysunków i szkiców,

czytanie dokumentacji technicznej.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki sprawdzianów,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz poziom wykonanych

ć

wicze

ń

.



















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

67

Jednostka modułowa 815[01].Z1.02
Wykonywanie pomiarów parametrów procesowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

sklasyfikowa

ć

przyrz

ą

dy

stosowane

do

pomiaru

parametrów

procesowych według ró

ż

nych kryteriów,

scharakteryzowa

ć

metody pomiarów parametrów procesowych,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cia: wielko

ść

fizyczna, obiekt mierzony, przyrz

ą

d

pomiarowy, klasa dokładno

ś

ci przyrz

ą

du, czuło

ść

przyrz

ą

du, bł

ą

d

pomiarowy, niepewno

ść

pomiaru,

rozró

ż

ni

ć

rodzaje bł

ę

dów pomiarowych,

obliczy

ć

i oszacowa

ć

ę

dy pomiarów wielko

ś

ci fizycznych,

wyja

ś

ni

ć

przyczyny powstawania bł

ę

dów w pomiarach parametrów

procesowych,

scharakteryzowa

ć

techniki opracowywania wyników pomiarów,

zastosowa

ć

zasady u

ż

ytkowania przyrz

ą

dów pomiarowych,

dobra

ć

przyrz

ą

dy do pomiaru okre

ś

lonych parametrów badanego układu

i zało

ż

onej dokładno

ś

ci,

posłu

ż

y

ć

si

ę

instrukcjami obsługi podczas u

ż

ytkowania przyrz

ą

dów

pomiarowych,

posłu

ż

y

ć

si

ę

przyrz

ą

dami

kontrolno-pomiarowymi

i

sondami

pomiarowymi,

rozpozna

ć

na schematach punkty pomiaru parametrów procesowych:

temperatury, ci

ś

nienia, strumienia obj

ę

to

ś

ci lub masy, poziomu cieczy,

masy, lepko

ś

ci oraz g

ę

sto

ś

ci,

wykona

ć

pomiary mocy, rezystancji, napi

ę

cia i nat

ęż

enia pr

ą

du przy

pomocy przyrz

ą

dów pomiarowych,

wykona

ć

pomiary temperatury, ci

ś

nienia, poziomu cieczy, nat

ęż

enia

przepływu cieczy i gazów, wilgotno

ś

ci, lepko

ś

ci oraz g

ę

sto

ś

ci płynów,

obsłu

ż

y

ć

automatyczne wagi i dozowniki ta

ś

mowe,

wykorzysta

ć

komputer do opracowywania wyników pomiarów,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

pomiarow

ą

,

zinterpretowa

ć

wyniki przeprowadzonych pomiarów,

oceni

ć

proces technologiczny na podstawie przeprowadzonych

pomiarów,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

68

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej

obowi

ą

zuj

ą

ce

podczas

wykonywania

prac

pomiarowych.

2. Materiał nauczania

Zasady pracy w pracowni kontroli procesów technologicznych.
Klasyfikacja przyrz

ą

dów i metod pomiarowych.

Niepewno

ść

pomiarowa. Bł

ę

dy pomiarów warto

ś

ci wielko

ś

ci fizycznych.

Normalizacja metod pomiarowych i bada

ń

.

Zasady u

ż

ytkowania przyrz

ą

dów pomiarowych.

Zasady pomiaru podstawowych wielko

ś

ci elektrycznych. Przyrz

ą

dy słu

żą

ce

do

pomiaru

wielko

ś

ci

elektrycznych:

amperomierze,

woltomierze,

watomierze, mierniki uniwersalne.
Pomiar temperatury, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar ci

ś

nienia, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar poziomu cieczy, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar nat

ęż

enia przepływu cieczy i gazów, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar wilgotno

ś

ci, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar lepko

ś

ci, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar g

ę

sto

ś

ci, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Pomiar masy, przyrz

ą

dy pomiarowe.

Interpretacja wyników pomiarów parametrów procesowych.
Technika opracowywania wyników pomiarów.
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

podczas

wykonywania

prac

pomiarowych.


3.

Ć

wiczenia

Wykonywanie pomiaru nat

ęż

enia pr

ą

du, napi

ę

cia oraz rezystancji

miernikami uniwersalnymi.

Wykonywanie pomiaru temperatury w piecu elektrycznym termometrem

rezystancyjnym i termoelektrycznym.

Wykonywanie pomiaru ci

ś

nienia w zbiorniku ci

ś

nieniowym manometrem

spr

ęż

ynowym.

Wykonywanie pomiaru poziomu cieczy w zbiorniku zamkni

ę

tym

poziomomierzem hydrostatycznym.

Wykonywanie

pomiaru

poziomu cieczy

w

zbiorniku

otwartym

poziomomierzem pływakowym.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

69

Wykonywanie pomiaru ró

ż

nicy ci

ś

nie

ń

w ruroci

ą

gu za pomoc

ą

U -rurki.

Wykonywanie pomiaru nat

ęż

enia przepływu gazu za pomoc

ą

rurki

spi

ę

trzaj

ą

cej i zw

ęż

ki pomiarowej.

Sprawdzanie

wskaza

ń

manometru

spr

ęż

ynowego

za

pomoc

ą

manometru obci

ąż

nikowo-tłokowego.

Wykonywanie pomiaru nat

ęż

enia przepływu cieczy rotametrem.

Wykonywanie

pomiaru

wilgotno

ś

ci

powietrza

atmosferycznego

higrometrem włosowym, psychrometrem Augusta i psychrometrem
aspiracyjnym.

Wykonywanie pomiaru lepko

ś

ci cieczy lepko

ś

ciomierzem rotacyjnym.

Opracowanie wyników pomiarów za pomoc

ą

komputera.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Przyrz

ą

dy uniwersalne, aparaty i urz

ą

dzenia pomiarowe.

Programy komputerowe do opracowywania pomiarów.
Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny, zestawy

ć

wiczeniowe.

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Przyrz

ą

dy pomiarowe.

Teksty przewodnie.
Literatura techniczna, katalogi aparatury kontrolno-pomiarowego.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci

wykonywania

pomiarów

wielko

ś

ci

fizycznych

charakterystycznych dla procesów wytwarzania półproduktów i produktów
chemicznych. Umiej

ę

tno

ść

wykonywania tych pomiarów stanowi podstaw

ę

do prawidłowego wykonywania pomiarów parametrów procesowych
w warunkach rzeczywistych.

W pracy nauczyciela powinny znale

źć

zastosowanie metody podaj

ą

ce

i aktywizuj

ą

ce. Szczególnie zalecane s

ą

metody, takie jak: metoda tekstu

przewodniego, pokazu z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Podczas realizacji programu nale

ż

y wdra

ż

a

ć

uczniów do samodzielnej

pracy, studiowania literatury i czasopism zawodowych oraz korzystania
z zasobów Internetu.

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia stanowi

ą

propozycj

ę

, któr

ą

nauczyciel mo

ż

e wykorzysta

ć

w czasie zaj

ęć

lub opracowa

ć

inne

ć

wiczenia

wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

programu jednostki modułowej.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

70

Zagadnienia dotycz

ą

ce analizy bł

ę

dów pomiarów nale

ż

y zrealizowa

ć

w formie

ć

wicze

ń

obliczeniowych oraz dyskusji dydaktycznych.

Podczas wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y umo

ż

liwi

ć

uczniom korzystanie

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji, takich jak: instrukcje do

ć

wicze

ń

, katalogi

aparatury kontrolno-pomiarowej, instrukcje u

ż

ytkowania przyrz

ą

dów

pomiarowych.

Zaj

ę

cia dydaktyczne nale

ż

y realizowa

ć

w pracowni kontroli procesów

technologicznych w grupach do 15 osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub

w zespołach 2- 3 osobowych.


6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie określonych kryteriów.

W kryteriach oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

poziom oraz zakres

opanowania przez uczniów wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze

szczegółowych celów kształcenia. Nauczyciel powinien opracowa

ć

wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

ż

y ocenia

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

pomiarowych.

Podczas obserwacji nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

planowanie i organizowanie stanowiska pracy,

posługiwanie si

ę

instrukcjami u

ż

ytkowania przyrz

ą

dów pomiarowych,

posługiwanie si

ę

przyrz

ą

dami pomiarowymi,

wykonywanie pomiaru parametrów procesowych,

interpretowanie wyników pomiarów,

sporz

ą

dzanie dokumentacji pomiarowej,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas wykonywania pomiarów.

Na zako

ń

czenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje si

ę

przeprowadzenie testu pisemnego z zadaniami zamkni

ę

tymi i otwartymi.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

ucznia po zako

ń

czeniu realizacji programu

jednostki modułowej, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich stosowanych

przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

uczniów i poziom

wykonania

ć

wicze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

71

Jednostka modułowa 815[01].Z1.03
Stosowanie maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

zorganizowa

ć

stanowisko pracy laboratoryjnej i warsztatowej zgodnie

z wymaganiami ergonomii,

scharakteryzowa

ć

i rozpozna

ć

materiały konstrukcyjne stosowane do

budowy aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

okre

ś

li

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne

metali,

scharakteryzowa

ć

stopy

ż

elaza z w

ę

glem,

rozró

ż

ni

ć

gatunki stali,

ż

eliwa i staliwa,

sklasyfikowa

ć

stopy metali nie

ż

elaznych,

okre

ś

li

ć

zastosowanie metali nie

ż

elaznych i ich stopów do budowy

maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

okre

ś

li

ć

odporno

ść

materiałów konstrukcyjnych na czynniki mechaniczne

i chemiczne w warunkach eksploatacji,

wykona

ć

prace z zakresu obróbki mechanicznej metali i tworzyw

sztucznych,

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i wyja

ś

ni

ć

zasad

ę

działania aparatów

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

wykona

ć

prace zwi

ą

zane z monta

ż

em, obsług

ą

, konserwacj

ą

oraz

napraw

ą

aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

okre

ś

li

ć

sposoby zapobiegania korozji materiałów konstrukcyjnych

w aparatach, urz

ą

dzeniach i instalacjach przemysłu chemicznego,

scharakteryzowa

ć

powłoki ochronne i ich zastosowanie,

okre

ś

li

ć

zastosowanie aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

dobra

ć

aparaty i urz

ą

dzenia do procesów technologicznych,

obsłu

ż

y

ć

urz

ą

dzenia i aparatur

ę

stosowan

ą

w instalacjach chemicznych,

zastosowa

ć

zasady racjonalnej gospodarki substancjami i czynnikami

energetycznymi,

sporz

ą

dzi

ć

bilanse energetyczne i materiałowe procesów,

rozró

ż

ni

ć

znormalizowane symbole aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

72

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej

podczas

wykonywania

prac

laboratoryjnych

i warsztatowych.


2. Materiał nauczania

Metale i stopy metali. Wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne, chemiczne, mechaniczne

i technologiczne metali.
Stopy

ż

elaza z w

ę

glem. Stale stopowe i niestopowe.

Metale nie

ż

elazne. Stopy metali nie

ż

elaznych.

Zastosowanie metali nie

ż

elaznych i ich stopów do budowy aparatów

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Zastosowanie materiałów niemetalicznych do budowy aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.
Odporno

ść

materiałów

konstrukcyjnych

na

czynniki

mechaniczne

i chemiczne w warunkach eksploatacji.
Zasady ochrony aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego przed

korozj

ą

.

Powłoki ochronne i pokrycia izolacyjne stosowane w aparatach
i urz

ą

dzeniach przemysłu chemicznego.

Budowa i zasada działania aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w instalacjach chemicznych do prowadzenia podstawowych procesów
fizycznych.
Budowa i zasada działania aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w instalacjach chemicznych do prowadzenia podstawowych procesów
chemicznych.
Bilanse materiałowe i energetyczne procesów.
Znormalizowane symbole aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.


3.

Ć

wiczenia

Rozpoznawanie metali i stopów metali na podstawie próbek oraz

okre

ś

lanie ich zastosowania.

Rozpoznawanie

materiałów

konstrukcyjnych

niemetalicznych

na podstawie wygl

ą

du zewn

ę

trznego.

Analizowanie składu chemicznego i wła

ś

ciwo

ś

ci stopów na podstawie

ich oznaczenia.

Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci materiałów konstrukcyjnych.

Rozpoznawanie na schematach aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przemy

ś

le chemicznym.

Oczyszczanie skorodowanych powierzchni cz

ęś

ci maszyn.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

73

Nanoszenie powłok ochronnych na oczyszczone powierzchnie.

Badanie wpływu kształtu i pr

ę

dko

ś

ci obrotowej

mieszadła na

efektywno

ść

mieszania.

Badanie wpływu rodzaju tkaniny filtracyjnej na efektywno

ść

procesu

filtracji.

Sporz

ą

dzanie bilansu energetycznego wymienników ciepła.

Sporz

ą

dzanie bilansu materiałowego krystalizatora.

Zat

ęż

anie roztworu wodnego w wyparce.

Okre

ś

lanie stopnia wysuszenia materiału w suszarce fluidalnej.

Rozdzielanie zawiesiny w kaskadzie odstojników.

Rozpoznawanie

aparatów

i

urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

na schematach na podstawie znormalizowanych symboli.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy próbek metali i stopów.
Zestawy próbek metali i stopów z objawami ró

ż

nych zniszcze

ń

korozyjnych.

Zestawy próbek z powłokami ochronnymi.
Modele laboratoryjne aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Komputerowe programy symuluj

ą

ce działanie podstawowych aparatów

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Schematy technologiczne.
Tablice pogl

ą

dowe, foliogramy, fazogramy, przezrocza obrazuj

ą

ce budow

ę

podstawowych aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Filmy

dydaktyczne

dotycz

ą

ce

budowy

podstawowych

aparatów

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.

Katalogi handlowe podstawowych aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego.
Zestawy

ć

wiczeniowe i przyrz

ą

dy pomiarowe.

Instrukcje obsługi aparatów i urz

ą

dze

ń

chemicznych.

Instrukcje do wykonywania

ć

wicze

ń

.

Zestawy materiałów i odczynników chemicznych.
Sprz

ę

t i materiały do nakładania powłok ochronnych.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje podstawowe tre

ś

ci kształcenia

dotycz

ą

ce ochrony przeciwkorozyjnej, budowy i zasad działania aparatów

i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego w kontek

ś

cie stosowania agresywnych

substancji chemicznych oraz działania podwy

ż

szonych temperatur

i zwi

ę

kszonego ci

ś

nienia.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

74

Osi

ą

gni

ę

cie szczegółowych celów kształcenia jest mo

ż

liwe przy

stosowaniu nast

ę

puj

ą

cych metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody

przypadków, pokazu z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Ć

wiczenia proponuje si

ę

realizowa

ć

metod

ą

tekstu

przewodniego. Ucze

ń

wówczas samodzielnie wykonuje zadania za pomoc

ą

przygotowanych przez nauczyciela tekstów przewodnich oraz planuje
wykonanie zadania korzystaj

ą

c z materiałów

ź

ródłowych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonania

ć

wicze

ń

praktycznych, nale

ż

y

zapozna

ć

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy na

stanowisku pracy.

Ć

wiczenia zamieszczone w programie stanowi

ą

propozycj

ę

do

wykorzystania przez nauczyciela. Zakres

ć

wicze

ń

mo

ż

e by

ć

rozszerzony

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych i mo

ż

liwo

ś

ci szkoły.

W procesie dydaktycznym wskazane jest prezentowanie filmów

dydaktycznych dotycz

ą

cych budowy, działania i zastosowania ró

ż

nego typu

aparatów i urz

ą

dze

ń

w przemy

ś

le chemicznym. Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

, aby przed

projekcj

ą

filmu ukierunkowa

ć

obserwacj

ę

uczniów na projektowanie

odpowiednich

kształtów

oraz

sposoby

poł

ą

cze

ń

elementów

konstrukcyjnych, które ograniczaj

ą

wyst

ę

powanie zniszcze

ń

korozyjnych,

a po obejrzeniu filmu przeprowadzi

ć

dyskusj

ę

i podsumowanie.

Uczniowie powinni w czasie zaj

ęć

dydaktycznych korzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji, takich jak: literatura zawodowa, normy, instrukcje,

poradniki, katalogi oraz Internet.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w hali technologicznej w grupie do 15

osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub w zespołach 2–3 osobowych. Je

ż

eli

szkoła nie dysponuje odpowiednim wyposa

ż

eniem, to realizacja tre

ś

ci

programowych z zakresu budowy i działania urz

ą

dze

ń

stosowanych

w instalacjach chemicznych powinna odbywa

ć

si

ę

w formie

ć

wicze

ń

praktycznych w zakładzie przemysłu chemicznego.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

Wskazane jest stosowanie zró

ż

nicowanych metod sprawdzania

osi

ą

gni

ęć

uczniów. Umiej

ę

tno

ś

ci intelektualne i praktyczne mog

ą

by

ć

sprawdzane za pomoc

ą

sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów

osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

75

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

i poprawno

ść

wnioskowania.

Ocenie podlega

ć

tak

ż

e powinny umiej

ę

tno

ś

ci z zakresu rozró

ż

niania

znormalizowanych symboli aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego

oraz wykonywania oblicze

ń

bilansowych.

Oceniaj

ą

c osi

ą

gni

ę

cia uczniów szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwróci

ć

na:

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

planowanie i organizowanie stanowiska pracy,

rozpoznawanie metali i stopów metali,

rozpoznawanie i obsługiwanie aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego,

korzystanie z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

uczniów po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.























background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

76

Jednostka modułowa 815[01].Z1.04
Eksploatacja maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu

chemicznego

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

sklasyfikowa

ć

maszyny i urz

ą

dzenia stosowane w przemy

ś

le

chemicznym,

okre

ś

li

ć

znaczenie normalizacji w procesach produkcji maszyn

i urz

ą

dze

ń

,

scharakteryzowa

ć

budow

ę

maszyn

i

urz

ą

dze

ń

na

podstawie

dokumentacji technicznej,

rozró

ż

ni

ć

najcz

ęś

ciej stosowane w przemy

ś

le chemicznym poł

ą

czenia

konstrukcyjne,

wskaza

ć

zastosowanie poł

ą

cze

ń

: osi i wałów, ło

ż

ysk, sprz

ę

gieł,

hamulców, przekładni mechanicznych,

rozró

ż

ni

ć

stosowane w przemy

ś

le chemicznym uszczelnienia,

wskaza

ć

przyczyny powoduj

ą

ce zu

ż

ycie maszyn i ich cz

ęś

ci,

scharakteryzowa

ć

ż

ne

rodzaje

zniszcze

ń

korozyjnych

wywołanych eksploatacj

ą

aparatów i urz

ą

dze

ń

,

okre

ś

li

ć

stopie

ń

skorodowania powierzchni eksploatowanych maszyn,

aparatów i urz

ą

dze

ń

,

scharakteryzowa

ć

metody

ochrony maszyn i urz

ą

dze

ń

przed

nadmiernym zu

ż

yciem,

wskaza

ć

przyczyny typowych awarii maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych,

przygotowa

ć

maszyn

ę

i urz

ą

dzenie do przegl

ą

du i naprawy,

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

powykonawcz

ą

,

posłu

ż

y

ć

si

ę

dokumentacj

ą

technologiczn

ą

, instrukcjami obsługi oraz

katalogami handlowymi producentów maszyn i urz

ą

dze

ń

,

zaplanowa

ć

transport surowców, półproduktów, produktów i materiałów

pomocniczych,

rozró

ż

ni

ć

elementy

systemów ruroci

ą

gowych,

obsłu

ż

y

ć

i dokona

ć

konserwacji pomp,

dobra

ć

urz

ą

dzenia do transportu ciał stałych,

okre

ś

li

ć

zasady współpracy pracowników produkcyjnych z innymi

słu

ż

bami utrzymania ruchu,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

77

oceni

ć

zagro

ż

enia dla

ś

rodowiska pracy powstaj

ą

ce w czasie

eksploatacji maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej podczas eksploatacji maszyn, aparatury i urz

ą

dze

ń

przemysłu chemicznego.


2. Materiał nauczania

Klasyfikacja maszyn i urz

ą

dze

ń

. Normalizacja cz

ęś

ci maszyn.

Nap

ę

dy i sterowanie pneumatyczne. Nap

ę

dy i sterowanie hydrauliczne.

Uszczelnienia techniczne stosowane w przemy

ś

le chemicznym.

Zu

ż

ycie maszyn i urz

ą

dze

ń

w instalacjach chemicznych.

Typowe przykłady zniszcze

ń

korozyjnych maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Metody zapobiegania nadmiernemu zu

ż

yciu maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowane

w przemy

ś

le chemicznym.

Przegl

ą

dy techniczne. Naprawy i konserwacje.

Sposoby oczyszczania, napraw i konserwacji maszyn, aparatów, urz

ą

dze

ń

.

Dokumentacja napraw. Gospodarka smarami.
Techniczna obsługa maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Transport surowców, półproduktów, produktów i materiałów pomocniczych.
Transport cieczy. Ruroci

ą

gi: sposoby poł

ą

cze

ń

, elementy ruroci

ą

gów,

oznakowywanie ruroci

ą

gów. Obsługa i konserwacja pomp.

Transport ciał stałych. Urz

ą

dzenia do transportu ciał stałych.

Wymagania dozoru technicznego. Słu

ż

by techniczne i remontowe.

Ekologiczne i techniczne bezpiecze

ń

stwo eksploatacji.

3.

Ć

wiczenia

Rozpoznawanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

oraz nap

ę

dów

na rysunkach technicznych i zdj

ę

ciach.

Rozró

ż

nianie podstawowych rodzajów poł

ą

cze

ń

konstrukcyjnych.

Rozró

ż

nianie rodzajów zu

ż

ycia elementów maszyn.

Okre

ś

lanie rodzajów zniszcze

ń

korozyjnych i stopnia skorodowania

powierzchni elementów maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

.

Okre

ś

lanie wpływu

ś

rodowiska na zu

ż

ycie maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Projektowanie sposobu u

ż

ytkowania i konserwacji okre

ś

lonego aparatu

stosowanego w przemy

ś

le chemicznym.

Oczyszczanie skorodowanych elementów maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

78

Dokonywanie analizy procesu technologicznego napraw na podstawie

dokumentacji technicznej i technologicznej.

Pobieranie gazu z butli z zastosowaniem zaworu redukcyjnego.

Wykonywanie prostych napraw maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Planowanie czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z obsług

ą

pomp.

Wykonywanie konserwacji maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przemy

ś

le chemicznym.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Plansze i rysunki obrazuj

ą

ce elementy maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Filmy dydaktyczne, foliogramy i fazogramy obrazuj

ą

ce elementy maszyn,

aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Modele i eksponaty maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Przekroje maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le

chemicznym ukazuj

ą

ce zastosowane uszczelnienia.

Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

z ró

ż

nymi postaciami zu

ż

ycia.

Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

z ró

ż

nymi postaciami zniszcze

ń

korozyjnych.

Zestawy próbek metali i stopów z objawami ró

ż

nych zniszcze

ń

korozyjnych.

Ś

rodki i narz

ę

dzia do oczyszczania i konserwacji.

Instrukcje obsługi pomp.
Przykładowe instrukcje obsługi i konserwacji.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci u

ż

ytkowania oraz obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w

procesach technologicznych przemysłu chemicznego.

W procesie kształcenia proponuje si

ę

stosowanie takich metod

nauczania, jak: metoda tekstu przewodniego, metoda projektów, pokazu
z instrukta

ż

em, pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwróci

ć

na zasady eksploatacji maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesach technologicznych, a tak

ż

e na rodzaje zniszcze

ń

korozyjnych i stopie

ń

skorodowania powierzchni maszyn, aparatów

i urz

ą

dze

ń

oraz sposoby im zapobiegania.

Zaproponowane w programie

ć

wiczenia, ułatwi

ą

uczniom przyswojenie

tre

ś

ci programowych, a tak

ż

e umo

ż

liwi

ą

kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci

praktycznych. Przed przyst

ą

pieniem do ich realizacji nauczyciel powinien

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

79

udzieli

ć

instrukta

ż

u

wst

ę

pnego

dotycz

ą

cego

przestrzegania

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, organizacji stanowiska pracy, zasad

obsługi

maszyn i urz

ą

dze

ń

oraz stosowania

ś

rodków ochrony

indywidualnej.

Nale

ż

y umo

ż

liwi

ć

uczniom korzystanie z poradników, katalogów, norm,

materiałów informacyjnych producentów.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w warsztatach szkolnych i

hali

technologicznej wyposa

ż

onych w podstawowe urz

ą

dzenia mechaniczne

stosowane w produkcji chemicznej w grupie do 15 osób, a

ć

wiczenia

indywidualnie lub w zespołach 2–3 osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie post

ę

pów ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

Opracowuj

ą

c kryteria oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

poziom i zakres

opanowania wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów wynikaj

ą

cych ze

szczegółowych celów kształcenia. Ocena powinna stymulowa

ć

aktywno

ść

ucznia i zapewni

ć

mu poczucie satysfakcji na ka

ż

dym etapie kształcenia.

Do sprawdzania i oceniania osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów mo

ż

na

stosowa

ć

nast

ę

puj

ą

ce metody: sprawdziany pisemne i ustne, sprawdziany

praktyczne oraz testy osi

ą

gni

ęć

szkolnych.

Obserwuj

ą

c

czynno

ś

ci

ucznia

podczas

wykonywania

ć

wicze

ń

i dokonuj

ą

c oceny jego pracy nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

wyszukiwanie i przetwarzanie informacji,

rozpoznawanie elementów maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

,

rozró

ż

nianie rodzajów zu

ż

ycia elementów maszyn w wyniku tarcia

i procesów korozyjnych,

posługiwanie si

ę

instrukcjami obsługi i konserwacji maszyn, aparatów

i urz

ą

dze

ń

,

wykonywanie konserwacji maszyn, aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przemy

ś

le chemicznym.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

uczniów, po zako

ń

czeniu realizacji

programu jednostki modułowej, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.


background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

80

Jednostka modułowa 815[01].Z1.05

Stosowanie układów automatyki i sterowania

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i zasad

ę

działania układów regulacji

i sterowania,

wyja

ś

ni

ć

poj

ę

cia: regulacja, obiekt regulacji, charakterystyka obiektu

regulacji, regulator, siłownik, element wykonawczy, sterowanie, układy
sterowania,

rozró

ż

ni

ć

znormalizowane symbole urz

ą

dze

ń

regulacji i sterowania,

scharakteryzowa

ć

siłowniki pneumatyczne, hydrauliczne i elektryczne,

zastosowa

ć

zasady regulacji podstawowych parametrów procesowych,

dokona

ć

regulacji podstawowych parametrów procesowych,

okre

ś

li

ć

zasady sterowania podstawowymi procesami fizycznymi

i chemicznymi,

rozpozna

ć

na schematach urz

ą

dzenia sterowania i regulacji,

okre

ś

li

ć

zastosowanie urz

ą

dze

ń

regulacji i sterowania w podstawowych

procesach fizycznych i chemicznych przemysłu chemicznego,

scharakteryzowa

ć

czujniki

chemiczne

stosowane

w

analizach

procesowych,

sklasyfikowa

ć

czujniki chemiczne

według rodzaju przetwornika,

okre

ś

li

ć

zastosowanie

czujników

chemicznych

w

przemy

ś

le

chemicznym,

scharakteryzowa

ć

automatyzacj

ę

i

robotyzacj

ę

procesów

technologicznych,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

ż

arowej.

2. Materiał nauczania

Układy sterowania i ich struktura.
Obiekt regulacji, charakterystyka obiektu regulacji.
Elementy wykonawcze i nastawcze.
Siłowniki pneumatyczne, hydrauliczne i elektryczne.
Regulatory bezpo

ś

redniego i po

ś

redniego działania. Charakterystyka

regulatorów automatycznych. Zasilanie układów regulacji.
Zabezpieczenia, sygnalizacje i blokady stosowane w układach regulacji.
Regulacja przepływu, ci

ś

nienia i poziomu cieczy w zbiorniku.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

81

Sterowanie podstawowymi procesami fizycznymi i chemicznymi.
Systemy sterowania i ostrzegania o zaistnieniu odst

ę

pstw od zadanych

warto

ś

ci parametrów procesowych.

Czujniki chemiczne stosowane w analizach procesowych.
Klasyfikacja czujników chemicznych według rodzaju przetwornika.
Przykłady zastosowania czujników chemicznych.
Automatyzacja i robotyzacja procesów technologicznych.

3.

Ć

wiczenia

Rozró

ż

nianie elementów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w układach

automatyki.

Analizowanie schematów blokowych układów sterowania procesami

technologicznymi.

Lokalizowanie na schematach prostych układów sterowania procesami

technologicznymi.

Wyja

ś

nianie

przeznaczenia

poszczególnych

członów

układów

automatycznej regulacji na podstawie schematu blokowego.

Analizowanie zastosowania czujników chemicznych w przemy

ś

le

chemicznym.

Okre

ś

lanie funkcji sterowania robotem na wybranym stanowisku pracy.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Modele urz

ą

dze

ń

i

ć

wiczeniowe układy regulacji i sterowania.

Plansze i rysunki przedstawiaj

ą

ce elementy wykonawcze i nastawcze.

Filmy

dydaktyczne

dotycz

ą

ce

sterowania

procesami

fizycznymi

i chemicznymi.
Przekroje elementów nastawczych stosowanych w przemy

ś

le chemicznym.

Katalogi elementów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w układach automatycznej

regulacji.
Instrukcje obsługi oraz dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn
i urz

ą

dze

ń

.

Komputerowe modele procesu produkcyjnego.
Teksty przewodnie.





background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

82

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Realizacja programu nauczania jednostki modułowej ma na celu

przygotowanie ucznia do obsługi urz

ą

dze

ń

stosowanych do regulacji

i sterowania

podstawowymi procesami fizycznymi i chemicznymi.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej nale

ż

y wdra

ż

a

ć

uczniów do samodzielnej pracy, samokształcenia kierowanego poprzez
zach

ę

canie do korzystania z instrukcji obsługi układów regulacji

i sterowania, dokumentacji techniczno-ruchowej, czasopism zawodowych,
zasobów Internetu, przestrzegania przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska.

W pracy nauczyciela powinny znale

źć

zastosowanie metody podaj

ą

ce

i aktywizuj

ą

ce. Szczególne zalecane s

ą

metody: tekstu przewodniego,

pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Ć

wiczenia zamieszczone w programie jednostki modułowej stanowi

ą

propozycj

ę

, któr

ą

mo

ż

na wykorzysta

ć

w procesie kształcenia. Nauczyciel

mo

ż

e zaplanowa

ć

inne

ć

wiczenia o zró

ż

nicowanym stopniu trudno

ś

ci,

dostosowuj

ą

c ich zakres i poziom do potrzeb edukacyjnych uczniów oraz

wyposa

ż

enia pracowni.

Realizuj

ą

c program jednostki modułowej wskazane jest prezentowanie

filmów dydaktycznych oraz zorganizowanie wycieczki do zakładów
chemicznych w celu poznania budowy działania i praktycznego
zastosowania urz

ą

dze

ń

regulacji i sterowania.

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

si

ę

w hali technologicznej i pracowni kontroli

procesów technologicznych na stanowiskach automatyki i sterowania lub
w formie

ć

wicze

ń

praktycznych w zakładzie produkcyjnym w grupie do 15

osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub w zespołach 2–3 osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczy

ć

poziomu oraz

zakresu

opanowania

przez

uczniów

umiej

ę

tno

ś

ci

i

wiadomo

ś

ci

wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów kształcenia.

Prowadzone systematycznie badania kształtuj

ą

ce pozwol

ą

na bie

żą

co

sprawdzi

ć

, jakie umiej

ę

tno

ś

ci zostały opanowane przez uczniów, a jakie

sprawiaj

ą

im okre

ś

lone trudno

ś

ci. Badania te powinny polega

ć

na

obserwacji czynno

ś

ci ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

83

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów proponuje si

ę

ocenia

ć

na podstawie:

sprawdzianów pisemnych i ustnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

W procesie oceniania nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

regulowanie poziomu cieczy w zbiorniku,

regulowanie temperatury cieczy w zbiorniku,

sterowanie klimatyzacj

ą

powietrza,

korzystanie z komputerowego modelu procesu produkcyjnego,

wyszukiwanie i przetwarzanie informacji,

poprawne wnioskowanie,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

sprawdzianów oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.





















background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

84

Moduł 815[01].Z2
Technologie wytwarzania półproduktów i produktów
przemysłu chemicznego

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

posługiwa

ć

si

ę

podstawowymi poj

ę

ciami technologicznymi,

analizowa

ć

koncepcje chemiczne i technologiczne procesu wytwarzania

podstawowych półproduktów i produktów przemysłu chemicznego,

obsługiwa

ć

aparaty i urz

ą

dzenia stosowane w procesach wytwarzania

podstawowych produktów przemysłu chemicznego,

obsługiwa

ć

urz

ą

dzenia do magazynowania i transportu materiałów,

posługiwa

ć

si

ę

dokumentacj

ą

systemów zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

,

pobiera

ć

do analiz próbki surowców, materiałów pomocniczych,

półproduktów i produktów przemysłu chemicznego oraz wykonywa

ć

ich

analiz

ę

,

ocenia

ć

jako

ść

surowców, materiałów pomocniczych, półproduktów

i produktów przemysłu nieorganicznego i organicznego,

charakteryzowa

ć

zanieczyszczenia wód poprodukcyjnych i powietrza

oraz okre

ś

la

ć

metody ich ograniczania lub eliminacji,

wskazywa

ć

najwa

ż

niejsze surowce, z których wytwarza si

ę

półprodukty

i produkty chemiczne,

okre

ś

la

ć

metody wydobycia i oczyszczania surowców przemysłu

chemicznego,

okre

ś

la

ć

wpływ zmiany parametrów procesowych na przebieg procesów

wytwarzania produktów przemysłu chemicznego,

posługiwa

ć

si

ę

schematami ideowymi i uproszczonymi schematami

technologicznymi

procesów

wytwarzania

produktów

przemysłu

chemicznego,

ocenia

ć

stopie

ń

zagro

ż

enia

ś

rodowiska pracy podczas eksploatacji

aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w instalacjach chemicznych,

stosowa

ć

przepisy

bezpiecze

ń

stwa

i

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

na

stanowiskach pracy.




background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

85

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna

liczba godzin na

realizacj

ę

815[01].Z2.01

Stosowanie zasad prowadzenia procesów
produkcyjnych

54

815[01].Z2.02

Wytwarzanie podstawowych półproduktów
i produktów nieorganicznych

72

815[01].Z2.03

Wytwarzanie podstawowych półproduktów
i produktów organicznych

90

Razem

216


3. Schemat układu jednostek modułowych

















815[01].Z2

Technologie wytwarzania

półproduktów i produktów

przemysłu chemicznego

815[01].Z2.02

Wytwarzanie podstawowych

półproduktów i produktów

nieorganicznych

815[01].Z2.03

Wytwarzanie podstawowych

półproduktów i produktów

organicznych

815[01].Z2.01

Stosowanie zasad prowadzenia

procesów produkcyjnych

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

86

4. Literatura

Bogaczek R., Kociołek-Balawajder E.: Technologia chemiczna organiczna.
Surowce i półprodukty. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław
1992
Gomółkowie B. i E.: Technologia wód przemysłowych z

ć

wiczeniami.

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1994
Grzywa E., Molenda J.: Technologia podstawowych syntez organicznych.
Tom 1 i 2. WNT, Warszawa 2000
Hernas A., Gajda L.: Systemy zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

. Wydawnictwo

Politechniki

Ś

l

ą

skiej, Gliwice 2004

Kabzi

ń

ska K.: Chemia organiczna dla techników. WSiP, Warszawa 1998

Klepaczko-Filipiak B., Łoin J.: Pracownia chemiczna. Analiza Techniczna.
WSiP, Warszawa 1998
Kostro J.: Elementy, urz

ą

dzenia i układy automatyki. WSiP, Warszawa

1998
Molenda J.: Chemia w przemy

ś

le. WSiP, Warszawa 1996

Molenda J.: Technologia chemiczna. WSiP, Warszawa 1996
Namie

ś

nik J., Łukasiak J., Jamrógiewicz Z.: Pobieranie próbek

ś

rodowiskowych do analizy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Pilichowski J., Puszy

ń

ski A.: Technologia tworzyw sztucznych. WNT,

Warszawa 2000
Ryng M.: Bezpiecze

ń

stwo techniczne w przemy

ś

le chemicznym. Poradnik.

WNT, Warszawa 1994
Skinder N.W.: Chemia a ochrona

ś

rodowiska. WSiP, Warszawa 1998

Warych J.: Oczyszczanie przemysłowych gazów odlotowych. WNT,
Warszawa 1996
Wojtkun F., Bukała W.: Materiałoznawstwo. Cz. I i II. WSiP, Warszawa
1997
Czasopisma specjalistyczne: Przemysł Chemiczny, Chemik, Gospodarka
paliwami i energi

ą

oraz wybrane normy i katalogi.


Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.






background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

87

Jednostka modułowa 815[01].Z2.01
Stosowanie zasad prowadzenia procesów
produkcyjnych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

poj

ę

ciami chemicznej i technologicznej koncepcji procesu,

−−−−

wymieni

ć

czynniki wpływaj

ą

ce na wybór chemicznej i technologicznej

koncepcji procesu,

−−−−

porówna

ć

ż

ne technologie

wytwarzania produktu z punktu widzenia

potrzeb

surowcowych,

energetycznych

oraz

uwarunkowa

ń

ekologicznych,

−−−−

zastosowa

ć

zasady technologiczne prowadzenia procesu chemicznego,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

poj

ę

ciami technologicznymi: szybko

ść

obj

ę

to

ś

ciowa,

wydajno

ść

i selektywno

ść

reakcji i procesów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

sposoby magazynowania surowców, półproduktów,

produktów i materiałów pomocniczych,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

przepisami i dokumentacj

ą

dotycz

ą

c

ą

transportu,

magazynowania

oraz

oznakowywania

substancji,

w

tym

niebezpiecznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

obieg dokumentacji materiałów,

−−−−

dobra

ć

urz

ą

dzenia do transportu surowców, półproduktów, produktów

i materiałów pomocniczych,

−−−−

wykona

ć

prace zwi

ą

zane z magazynowaniem i transportem materiałów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

gospodark

ę

energetyczn

ą

w zakładach przemysłu

chemicznego,

−−−−

okre

ś

li

ć

wpływ zakładów przemysłu chemicznego na

ś

rodowisko

przyrodnicze,

−−−−

zastosowa

ć

zasady post

ę

powania w sytuacji rozszczelnienia aparatury,

armatury, uszkodzenia instalacji oraz innych awarii technologicznych,

−−−−

rozpozna

ć

na schematach instalacji zawory bezpiecze

ń

stwa i blokady

technologiczne,

−−−−

scharakteryzowa

ć

sposoby prowadzenia procesów produkcyjnych

przyjaznych dla

ś

rodowiska,

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje

no

ś

ników

energii

stosowanych

w

przemy

ś

le

chemicznym,

−−−−

wskaza

ć

przykłady racjonalnego wykorzystania energii w instalacjach

przemysłu chemicznego,

−−−−

scharakteryzowa

ć

systemy zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

88

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

dokumentacj

ą

systemu zapewnienia jako

ś

ci,

−−−−

rozpozna

ć

na schematach punkty pobierania próbek do analiz

ś

rodowiskowych i procesowych,

−−−−

pobra

ć

i przygotowa

ć

próbki do bada

ń

substancji stałych, ciekłych

i gazowych,

−−−−

oceni

ć

jako

ść

surowców, materiałów pomocniczych, półproduktów

i produktów przemysłu nieorganicznego i organicznego,

−−−−

skorzysta

ć

z dokumentacji przebiegu i kontroli analitycznej procesów

jako

ś

ci,

−−−−

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

na

stanowiskach pracy.

2. Materiał nauczania

Chemiczna i technologiczna koncepcja procesów przemysłu chemicznego.
Czynniki wpływaj

ą

ce na wybór koncepcji technologicznej.

ż

ne koncepcje chemiczne realizacji okre

ś

lonego procesu.

Technologiczne zasady prowadzenia procesu chemicznego.
Poj

ę

cia technologiczne: szybko

ść

obj

ę

to

ś

ciowa, wydajno

ść

i selektywno

ść

reakcji i procesów.
Magazynowanie surowców, półproduktów, produktów i materiałów
pomocniczych. Dokumentacja obiegu materiałów.
Transport surowców, półproduktów, produktów i materiałów pomocniczych.
Gospodarka energetyczna w zakładach przemysłu chemicznego.
Zakłady chemiczne jako zakłady du

ż

ego ryzyka.

Zasady bezpiecze

ń

stwa procesowego. Ochrona po

ż

arowa i chemiczna.

Szczelno

ść

aparatury i urz

ą

dze

ń

procesowych. Niezawodno

ść

działania

wszystkich

aparatów,

urz

ą

dze

ń

i

wyposa

ż

enia.

Automatyka

zabezpieczeniowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego.
Ograniczenia zu

ż

ycia surowców, wody i energii w procesie pracy.

Główne rodzaje produktów ubocznych i odpadów przemysłu chemicznego.
Technologie mało- i bezodpadowe.
Zasady ochrony

ś

rodowiska na stanowisku pracy.

Zakładowe

ź

ródła emisji zanieczyszcze

ń

powietrza atmosferycznego.

Monitoring stanu

ś

rodowiska na terenie zakładu i w jego najbli

ż

szej okolicy.

Podstawowe poj

ę

cia dotycz

ą

ce jako

ś

ci produkcji.

Wdro

ż

enie systemu jako

ś

ci w przedsi

ę

biorstwie. Dokumentacja systemu

zapewnienia jako

ś

ci.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

89

Zasady kontroli jako

ś

ci produktów głównych i materiałów pomocniczych.

Normy w kontroli jako

ś

ci.

Pobieranie,

sporz

ą

dzanie

i

przechowywanie

próbek

do

analiz

ś

rodowiskowych i procesowych.

Kontrola jako

ś

ci surowców, półproduktów, produktów i materiałów

pomocniczych.
Przykłady kontroli analitycznej ró

ż

nych procesów technologicznych.

Dokumentacja procesów kontroli jako

ś

ci.

Ocena

jako

ś

ci

surowców,

półproduktów,

produktów,

materiałów

pomocniczych na podstawie wyników analiz.
Ocena przebiegu procesu technologicznego na podstawie wyników analiz.

3.

Ć

wiczenia

Sporz

ą

dzanie schematów ideowych sposobów odzyskiwania ciepła

w zakładach przemysłu chemicznego.

Oznakowywanie opakowa

ń

materiałów niebezpiecznych.

Sporz

ą

dzanie dokumentów obrotu materiałowego.

Analizowanie schematów monitoringu powietrza na terenie zakładu

i w jego najbli

ż

szej okolicy.

Rozpoznawanie na uproszczonych schematach punktów pobierania

próbek do analiz.

Analiza techniczna paliw stałych, ciekłych i gazowych.

Analizowanie

przykładów

ograniczania

lub

eliminacji

ź

ródeł

niebezpiecznych, szkodliwych i uci

ąż

liwych czynników wyst

ę

puj

ą

cych

w procesie pracy.

Analizowanie przykładowej instrukcji przeciwpo

ż

arowej zakładów

chemicznych.

Analizowanie przykładowych procedur zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Przepisy prawa z zakresu normalizacji i ochrony

ś

rodowiska.

Teksty przewodnie do

ć

wicze

ń

.

Przyrz

ą

dy, aparatura pomiarowa.

Programy komputerowe symuluj

ą

ce prac

ę

analizatorów st

ęż

e

ń

zwi

ą

zków

chemicznych w powietrzu.
Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych, przykładowe karty oceny
ryzyka zawodowego.
Model wybranego typu zaworu bezpiecze

ń

stwa.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

90

Zestawy odczynników chemicznych.
Przyrz

ą

dy do pobierania próbek.

Instrukcje obsługi aparatów i urz

ą

dze

ń

laboratoryjnych, analizatorów

automatycznych.
Normy bada

ń

, normy surowców, normy produktów.

Plansze obrazuj

ą

ce schematy ideowe.

Uproszczone schematy technologiczne w zapisie elektronicznym.
Fragmenty schematów technologicznych oraz opisy technologiczne.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje podstawowe tre

ś

ci kształcenia

dotycz

ą

ce rozwi

ą

za

ń

technicznych, technologicznych i analitycznych

w przemy

ś

le chemicznym.

Skuteczno

ść

nauczania w du

ż

ym stopniu zale

ż

y od wła

ś

ciwego doboru

tre

ś

ci i metod nauczania. Dokonuj

ą

c wyboru metod nale

ż

y preferowa

ć

takie, które zapewniaj

ą

:

wdra

ż

anie ucznia do samodzielnego i logicznego my

ś

lenia,

aktywny udział w rozwi

ą

zywaniu zada

ń

i problemów,

stosowanie zdobytej przez ucznia wiedzy w praktyce,

kształtowanie u uczniów okre

ś

lonych umiej

ę

tno

ś

ci i nawyków.

Szczególnie zalecane s

ą

metody: tekstu przewodniego, pokazu

z obja

ś

nieniem, pokazu z instrukta

ż

em oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Realizuj

ą

c program nauczania nale

ż

y wdra

ż

a

ć

uczniów do samodzielnej

pracy, zach

ę

ca

ć

do studiowania literatury zawodowej oraz korzystania

z zasobów Internetu.

Przed przyst

ą

pieniem do realizacji

ć

wicze

ń

konieczne jest zapoznanie

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy obowi

ą

zuj

ą

cymi na

danym stanowisku.

Ć

wiczenia laboratoryjne mo

ż

na realizowa

ć

na podstawie szczegółowych

instrukcji i tekstów przewodnich przygotowanych przez nauczyciela. Nale

ż

y

umo

ż

liwi

ć

uczniom korzystanie ró

ż

nych

ź

ródeł informacji: norm, instrukcji,

poradników, oraz materiałów w wersji elektronicznej.

Zaj

ę

cia edukacyjne powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni chemicznej lub hali

technologicznej w grupie do 15 osób.

Ć

wiczenia uczniowie powinni

wykonywa

ć

indywidualnie lub w zespołach 2–3 osobowych.




background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

91

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów.

W kryteriach oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

poziom oraz zakres

opanowania przez uczniów wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze

szczegółowych celów kształcenia.

Podczas kontroli i oceny nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowaniu zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

i poprawno

ść

wnioskowania.

Ocenianie powinno u

ś

wiadomi

ć

uczniom poziom ich osi

ą

gni

ęć

w odniesieniu do wymaga

ń

edukacyjnych, motywowa

ć

do samodzielnej

pracy i samooceny. Nauczyciel powinien opracowa

ć

wymagania

edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Oceny uczniów nale

ż

y dokonywa

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje si

ę

zastosowanie testu pisemnego z zadaniami wielokrotnego wyboru.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

ucznia po zako

ń

czeniu realizacji jednostki

modułowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.










background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

92

Jednostka modułowa 815[01].Z2.02

Wytwarzanie podstawowych półproduktów
i produktów nieorganicznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

scharakteryzowa

ć

rodzaje zasobów wody słodkiej,

okre

ś

li

ć

rodzaje wody w zale

ż

no

ś

ci od czysto

ś

ci i zastosowania,

okre

ś

li

ć

skład

ś

cieków pochodz

ą

cych z typowych procesów produkcji

chemicznej,

scharakteryzowa

ć

metody oczyszczania i uzdatniania wody,

okre

ś

li

ć

twardo

ść

wody,

usun

ąć

twardo

ść

wody metod

ą

termiczn

ą

, jonitow

ą

, sodowo-wapienn

ą

,

wskaza

ć

najwa

ż

niejsze surowce, z których wytwarza si

ę

półprodukty

i produkty nieorganiczne,

dobra

ć

metody wydobycia i oczyszczania surowców przemysłu

nieorganicznego,

okre

ś

li

ć

wpływ zmiany parametrów procesowych na przebieg procesów

wytwarzania produktów przemysłu siarkowego, azotowego, fosforowego,
sodowego oraz elektrochemicznego i nawozów sztucznych,

rozró

ż

ni

ć

symbole aparatury, punktów pomiaru parametrów, urz

ą

dze

ń

regulacji i sterowania stosowanych w procesach wytwarzania
półproduktów i produktów nieorganicznych,

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i zasady działania aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesie wytwarzania podstawowych produktów
przemysłu nieorganicznego,

posłu

ż

y

ć

si

ę

uproszczonymi schematami technologicznymi procesów

wytwarzania produktów przemysłu siarkowego, azotowego, fosforowego,
sodowego oraz elektrochemicznego i nawozów sztucznych,

oceni

ć

stopie

ń

zagro

ż

enia

ś

rodowiska pracy podczas wytwarzania

produktów przemysłu siarkowego, azotowego, fosforowego, sodowego
i elektrochemicznego oraz nawozów sztucznych,

oceni

ć

toksyczno

ść

substancji stosowanych w procesach wytwarzania

produktów nieorganicznych na podstawie analizy kart charakterystyki
substancji niebezpiecznych,

scharakteryzowa

ć

skład i warunki pracy katalizatorów stosowanych

w procesach wytwarzania produktów nieorganicznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

93

wyja

ś

ni

ć

chemiczn

ą

koncepcj

ę

procesu

wytwarzania

produktu

nieorganicznego w oparciu o schemat ideowy,

sporz

ą

dzi

ć

schematy ideowe procesów wytwarzania produktów

przemysłu siarkowego, azotowego, fosforowego i elektrochemicznego
oraz nawozów sztucznych,

wyja

ś

ni

ć

istot

ę

, przebieg oraz wska

ź

niki przebiegu procesów

elektrochemicznych,

scharakteryzowa

ć

przemiany chemiczne zachodz

ą

ce w procesach

elektrolizy,

wskaza

ć

najwa

ż

niejsze

powi

ą

zania

nieorganicznych

procesów

technologicznych z procesami przemysłu syntez organicznych,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

na

stanowiskach pracy.

2. Materiał nauczania

Zasoby wody słodkiej, rodzaje wód.
Składniki zanieczyszczaj

ą

ce wod

ę

.

Oczyszczanie wody do celów gospodarczych i przemysłowych.
Oczyszczanie wody stosowanej do zasilania kotłów parowych.
Twardo

ść

wody. Metody usuwania twardo

ś

ci wody.

Wła

ś

ciwo

ś

ci, wyst

ę

powanie i zastosowanie siarki.

Metody otrzymywania i oczyszczania siarki.
Wła

ś

ciwo

ś

ci, zastosowanie oraz rola kwasu siarkowego (VI) w przemy

ś

le

chemicznym.
Surowce do produkcji kwasu siarkowego (VI).
Otrzymywanie kwasu siarkowego (VI) metod

ą

kontaktow

ą

.

Dobór materiałów konstrukcyjnych stosowanych w produkcji kwasu
siarkowego (VI).
Wpływ produkcji kwasu siarkowego (VI) na

ś

rodowisko naturalne.

Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy w przemy

ś

le kwasu siarkowego (VI).

Surowce stosowane w produkcji nawozów wieloskładnikowych: gaz ziemny,
siarka, fosforyty.
Otrzymywanie kwasu ortofosforowego (V) i nawozów fosforowych.
Nawozy wieloskładnikowe.
Dobór materiałów konstrukcyjnych stosowanych w urz

ą

dzeniach do

produkcji kwasu ortofosforowego (V) i nawozów fosforowych.
Ochrona

ś

rodowiska, bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy w wytwórniach kwasu

ortofosforowego (V) i nawozów fosforowych.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

94

Parametry procesu syntezy amoniaku. Synteza amoniaku z gazu
syntezowego.
Reakcje utleniania amoniaku. Otrzymywanie kwasu azotowego (V).
Saletra amonowa i mocznik.
Dobór materiałów konstrukcyjnych stosowanych w produkcji amoniaku,
kwasu azotowego (V) i nawozów azotowych.
Ochrona

ś

rodowiska, bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy przy produkcji

amoniaku, kwasu azotowego (V) i nawozów azotowych.
Przemiany chemiczne zachodz

ą

ce w procesie elektrolizy.

Podział przemysłowych procesów elektrochemicznych.
Elektroliza soli kamiennej.
Charakterystyka, przetwarzanie i zastosowanie produktów elektrolizy soli
kamiennej.

3.

Ć

wiczenia

Opracowywanie uproszczonego schematu uzdatniania wody.

Usuwanie twardo

ś

ci wody metod

ą

termiczn

ą

, jonitow

ą

, sodowo-

wapienn

ą

.

Wykonywanie analizy technicznej wody technologicznej i

ś

cieków.

Planowanie sposobów ograniczenia emisji SO

2

do atmosfery.

Obliczanie zawarto

ś

ci fosforu, w przeliczeniu na P

2

O

5

, w ró

ż

nych

nawozach fosforowych.

Obliczanie ilo

ś

ci wytwarzanych produktów ubocznych, odpadów stałych

w wytwórni superfosfatu.

Zapisywanie reakcji elektrodowych zachodz

ą

cych w procesach

elektrolizy.

Ocena toksyczno

ś

ci produktów nieorganicznych na podstawie kart

charakterystyk substancji niebezpiecznych.

Opracowywanie schematów ideowych procesów wytwarzania produktów

nieorganicznych.

Okre

ś

lanie wpływu procesów wytwarzania zwi

ą

zków azotu i kwasu

siarkowego (VI) na

ś

rodowisko.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci ró

ż

nych nawozów sztucznych.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce urz

ą

dzenia i aparaty do przeprowadzenia

procesów wytwarzania produktów nieorganicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce uproszczone schematy technologiczne.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

95

Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce schematy ideowe procesów wytwarzania

produktów nieorganicznych.
Modele aparatów niezb

ę

dnych do przeprowadzenia procesów wytwarzania

produktów nieorganicznych.
Fotografie

przemysłowych

instalacji

wytwarzaj

ą

cych

produkty

nieorganiczne.
Próbki surowców stosowanych w procesach wytwarzania produktów
nieorganicznych.
Próbki nawozów fosforowych i azotowych.
Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych.
Schematy technologiczne, schematy ideowe w zapisie elektronicznym.
Zestawy

ć

wiczeniowe i przyrz

ą

dy pomiarowe.

Instrukcje obsługi i konserwacji przyrz

ą

dów oraz urz

ą

dze

ń

.

Instrukcje do wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotycz

ą

ce

zastosowania ró

ż

nych rozwi

ą

za

ń

technologicznych i technicznych

w procesie wytwarzania

podstawowych półproduktów i produktów

nieorganicznych.

W pracy nauczyciela powinny znale

źć

zastosowanie metody podaj

ą

ce

i aktywizuj

ą

ce. Szczególne zalecane s

ą

metody: tekstu przewodniego,

pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y uczniów

zapozna

ć

z zakresem i rodzajem wykonywanych prac, przepisami

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz zasadami u

ż

ytkowania sprz

ę

tu

laboratoryjnego.

Ć

wiczenia zaproponowane w programie jednostki modułowej, pozwol

ą

na indywidualizacj

ę

procesu nauczania, efektywniejsze wykorzystanie

pomocy dydaktycznych oraz ułatwi

ą

zrozumienie realizowanych tre

ś

ci

kształcenia.

Realizuj

ą

c program jednostki modułowej wskazane jest prezentowanie

filmów dydaktycznych oraz stosowanie komputerowych programów
symulacyjnych,

zwłaszcza

do

realizacji

zagadnie

ń

dotycz

ą

cych

analizowania ideowych i uproszczonych schematów technologicznych.

Ć

wiczenia z zakresu obsługi aparatów i urz

ą

dze

ń

przemysłowych nale

ż

y

zorganizowa

ć

w zakładach chemicznych w czasie, których uczniowie

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

96

powinni mie

ć

mo

ż

liwo

ść

obserwacji pracy sterowni oraz obsługi aparatów

i urz

ą

dze

ń

instalacji przemysłowych.

Zaj

ę

cia edukacyjne powinny odbywa

ć

si

ę

w hali technologicznej

w grupie do 15 osób, a

ć

wiczenia indywidualnie lub w zespołach

2-osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczy

ć

poziomu oraz

zakresu

opanowania

przez

uczniów

umiej

ę

tno

ś

ci

i wiadomo

ś

ci

wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów kształcenia.

Prowadzone systematycznie badania kształtuj

ą

ce pozwol

ą

na bie

żą

co

sprawdzi

ć

, jakie umiej

ę

tno

ś

ci zostały opanowane przez uczniów, a jakie

sprawiaj

ą

im okre

ś

lone trudno

ś

ci. Badania te powinny mie

ć

form

ę

obserwacji ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów proponuje si

ę

ocenia

ć

na podstawie:

sprawdzianów pisemnych i ustnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji czynno

ś

ci uczniów podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

W procesie oceniania nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

odczytywanie oznacze

ń

aparatów i urz

ą

dze

ń

,

opracowywanie schematów ideowych,

korzystanie z uproszczonych schematów technologicznych i schematów

ideowych,

ocenianie toksyczno

ś

ci produktów nieorganicznych na podstawie kart

charakterystyki substancji niebezpiecznych,

okre

ś

lanie szkodliwo

ś

ci produkcji kwasu siarkowego (VI).

okre

ś

lanie szkodliwo

ś

ci procesów wytwarzania zwi

ą

zków azotu,

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

sprawdzianów, testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.



background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

97

Jednostka modułowa 815[01].Z2.03
Wytwarzanie podstawowych półproduktów
i produktów organicznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

rozró

ż

ni

ć

surowce energochemicznie,

rozró

ż

ni

ć

procesy rafineryjne od petrochemicznych,

wyja

ś

ni

ć

zasady przygotowywania ropy naftowej do przeróbki,

scharakteryzowa

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci

i

skład

destylatów

naftowych

otrzymywanych z ropy naftowej,

wskaza

ć

kierunki oczyszczania lub dalszej przeróbki destylatów

naftowych,

scharakteryzowa

ć

przemysłowe metody sulfonowania, nitrowania,

chlorowania, estryfikacji oraz hydrolizy i utwardzania tłuszczów,

rozró

ż

ni

ć

stosownie do oznaczenia aparatury, punkty pomiarów

parametrów, urz

ą

dze

ń

do regulacji i sterowania stosowane w procesach

wytwarzania półproduktów i produktów organicznych,

okre

ś

li

ć

wpływ zmiany parametrów procesowych na przebieg procesów

wytwarzania produktów organicznych,

scharakteryzowa

ć

metody wytwarzania surowego gazu syntezowego

z ró

ż

nych surowców,

uzasadni

ć

konieczno

ść

odsiarczania produktów przerobu gazu

ziemnego, ropy naftowej i w

ę

gla kamiennego,

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i zasady działania aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesach przerobu w

ę

gla kamiennego, gazu ziemnego,

ropy naftowej,

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i zasady działania aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesach wytwarzania podstawowych grup zwi

ą

zków

organicznych,

posłu

ż

y

ć

si

ę

uproszczonymi schematami technologicznymi procesów

przerobu w

ę

gla kamiennego, gazu ziemnego oraz ropy naftowej,

wskaza

ć

kierunki

wykorzystywania

poszczególnych

składników

surowego gazu syntezowego,

oceni

ć

stopie

ń

zagro

ż

enia

ś

rodowiska pracy podczas eksploatacji

aparatów i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesach przerobu w

ę

gla

kamiennego, gazu ziemnego, ropy naftowej oraz w procesach
wytwarzania podstawowych grup zwi

ą

zków organicznych,

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

98

oceni

ć

toksyczno

ść

substancji stosowanych w procesach wytwarzania

produktów organicznych na podstawie analizy kart charakterystyki
substancji niebezpiecznych,

wyja

ś

ni

ć

w oparciu o schemat ideowy, chemiczn

ą

koncepcj

ę

procesu

wytwarzania produktów organicznych,

sporz

ą

dzi

ć

schematy ideowe najwa

ż

niejszych procesów wytwarzania

produktów organicznych,

scharakteryzowa

ć

reakcje polimeryzacji i polikondensacji,

scharakteryzowa

ć

sposoby prowadzenia polimeryzacji w masie,

zawiesinie i emulsji,

odró

ż

ni

ć

zasadnicze typy tworzyw polimeryzacyjnych,

okresli

ć

wła

ś

ciwo

ś

ci najwa

ż

niejszych kopolimerów,

scharakteryzowa

ć

najwa

ż

niejsze parametry jako

ś

ciowe benzyn,

oceni

ć

wpływ procesów komponowania i zastosowania benzyn na

ś

rodowisko,

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

na

stanowiskach pracy.

2. Materiał nauczania

Surowce energochemicznie. Skład chemiczny i wła

ś

ciwo

ś

ci rop naftowych.

Przerób ropy naftowej. Schemat instalacji przerobu ropy naftowej.
Oczyszczanie i zastosowanie produktów przerobu ropy naftowej.
Krakowanie termiczne i katalityczne produktów przerobu ropy naftowej.
Mieszanki benzynowe.
Przerób gazu ziemnego. Schemat instalacji przerobu gazu ziemnego.
Oczyszczanie i zastosowanie produktów przerobu gazu ziemnego.
Przerób w

ę

gla kamiennego. Oczyszczanie i zastosowanie produktów

przerobu w

ę

gla kamiennego.

Metody wytwarzania acetylenu. Zastosowanie przemysłowe acetylenu.
Otrzymywanie i rafinowanie tłuszczów. Utwardzanie olejów i produkcja
margaryny. Schemat aparatury do utwardzania olejów.
Hydroliza tłuszczów. Proces produkcji mydła. Schemat otrzymywania mydła
metod

ą

okresow

ą

.

Charakterystyka tworzyw sztucznych. Znaczenie i zastosowanie tworzyw
sztucznych.
Metody produkcji tworzyw sztucznych. Metody przeróbki tworzyw
sztucznych.
Zastosowanie procesu sulfonowania w syntezie organicznej.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

99

Przemysłowe

metody

sulfonowania.

Otrzymywanie

kwasu

benzenosulfonowego.
Przemysłowe metody nitrowania. Otrzymywanie nitrobenzenu.
Przemysłowe metody otrzymywania gazu syntezowego. Otrzymywanie
metanolu.
Zasady bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska obowi

ą

zuj

ą

ce podczas wytwarzania podstawowych

półproduktów i produktów organicznych.


3.

Ć

wiczenia

Rozpoznawanie

produktów

uzyskiwanych

w

wyniku

krakingu

termicznego i katalitycznego heksadekanu.

Analizowanie

uproszczonych schematów technologicznych procesów

wytwarzania produktów organicznych.

Analizowanie składu gazów syntezowych otrzymywanych z ró

ż

nych

surowców.

Ocenianie toksyczno

ś

ci metanolu na podstawie kart charakterystyki

substancji niebezpiecznych.

Opracowanie schematów ideowych procesów wytwarzania produktów

organicznych.

Okre

ś

lanie szkodliwo

ś

ci benzyn wysokooktanowych w zale

ż

no

ś

ci od

u

ż

ytych komponentów.

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci ró

ż

nych polimerów i kopolimerów.

Dobieranie sposobów recyklingu tworzyw sztucznych.

4.

Ś

rodki dydaktyczne

Zestawy plansz i tabel fizykochemicznych.
Tablice

pogl

ą

dowe

obrazuj

ą

ce

urz

ą

dzenia

i

aparaty

stosowane

w procesach wytwarzania produktów organicznych.
Tablice pogl

ą

dowe obrazuj

ą

ce schematy ideowe i uproszczone schematy

technologiczne procesów wytwarzania produktów organicznych.
Modele aparatów niezb

ę

dnych do przeprowadzania procesów wytwarzania

produktów organicznych.
Fotografie przemysłowych instalacji wytwarzaj

ą

cych produkty organiczne.

Próbki surowców energochemicznych: ropy naftowej, w

ę

gla kamiennego.

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych.
Schematy technologiczne, schematy ideowe w zapisie elektronicznym.
Zestawy

ć

wiczeniowe i przyrz

ą

dy pomiarowe.

Instrukcje u

ż

ytkowania i konserwacji przyrz

ą

dów oraz urz

ą

dze

ń

.

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

100

Instrukcje do wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podstawowy sprz

ę

t laboratoryjny.

Zestawy odczynników chemicznych.
Teksty przewodnie.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotycz

ą

ce

technologii wytwarzania podstawowych półproduktów i produktów
organicznych oraz okre

ś

lania wpływu przemysłu chemicznego na

ś

rodowisko naturalne.

W procesie nauczania - uczenia si

ę

proponuje si

ę

stosowanie takich

metod nauczania, jak: metoda tekstu przewodniego, pokazu z instrukta

ż

em,

pokazu z obja

ś

nieniem oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Ć

wiczenia

zamieszczone

programie

stanowi

ą

propozycj

ę

do

wykorzystania przez nauczyciela. Zakres

ć

wicze

ń

mo

ż

e by

ć

rozszerzony

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych i mo

ż

liwo

ś

ci szkoły.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonania

ć

wicze

ń

praktycznych z zakresu

destylacji, estryfikacji i hydrolizy nale

ż

y zapozna

ć

uczniów z zasadami

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy. W trakcie realizacji programu jednostki

modułowej uczniowie powinni mie

ć

mo

ż

liwo

ść

korzystania z katalogów

aparatów i urz

ą

dze

ń

, schematów ideowych i technologicznych, instrukcji

u

ż

ytkowania i konserwacji urz

ą

dze

ń

i przyrz

ą

dów pomiarowych, a tak

ż

e

kart charakterystyki substancji niebezpiecznych. Nale

ż

y równie

ż

umo

ż

liwi

ć

uczniom identyfikacj

ę

surowców energochemicznych, a tak

ż

e ró

ż

nego

rodzaju tworzyw sztucznych.

W procesie dydaktycznym proponuje si

ę

równie

ż

prezentacje filmów

dydaktycznych oraz zorganizowanie wycieczki do zakładu przemysłowego
w celu poznania nowoczesnych technologii wytwarzania półproduktów i
produktów organicznych, a tak

ż

e stosowanych aparatów i urz

ą

dze

ń

instalacji przemysłowych.

Realizacja programu jednostki modułowej powinna odbywa

ć

si

ę

w hali

technologicznej w grupie do 15 osób.

Ć

wiczenia uczniowie powinni

wykonywa

ć

indywidualnie lub w zespołach 2-osobowych.

6. Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

ucznia powinno odbywa

ć

si

ę

systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na
podstawie okre

ś

lonych kryteriów. W kryteriach oceniania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

101

poziom oraz zakres opanowania przez uczniów wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci,

wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów kształcenia

.

Podczas kontroli poziomu opanowania wiedzy, przeprowadzanej

w formie ustnej i pisemnej, nale

ż

y sprawdza

ć

umiej

ę

tno

ś

ci uczniów

w operowania zdobyt

ą

wiedz

ą

, zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, stosowanie poj

ęć

prawnych i poprawno

ść

wnioskowania.

Nauczyciel

powinien

opracowa

ć

wymagania

edukacyjne

na

poszczególne stopnie szkolne.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

ż

y ocenia

ć

na podstawie:

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

sprawdzianów praktycznych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas

ć

wicze

ń

.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje si

ę

zastosowanie testu pisemnego wielokrotnego wyboru z zadaniami
zamkni

ę

tymi.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

ucznia nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

sprawdzianów i testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz wnioski z obserwacji

ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z1 04 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z2 01 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z1 03 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z1 02 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z2 01 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o1 03 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o2 01 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o2 02 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o2 06 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o1 02 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o1 02 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o1 01 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o2 03 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] o2 05 n
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z2 02 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z2 03 u
operator urzadzen przemyslu chemicznego 815[01] z1 05 u

więcej podobnych podstron