„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Janusz Górny

Wykonywanie wyrobów w procesie tłoczenia
812[01].Z2.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Igor Lange
mgr inż. Marek Olsza




Opracowanie redakcyjne:
mgr Janusz Górny


Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 812[01].Z2.06
„Wykonywanie wyrobów w procesie tłoczenia”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej.





















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1.

Cięcie

11

5.1.1.

Ć

wiczenia

11

5.2.

Kształtowanie plastyczne

13

5.2.1.

Ć

wiczenia

13

5.3.

Plastyczne kształtowanie metali wielkimi mocami

15

5.3.1.

Ć

wiczenia

15

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

16

7.

Literatura

29

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator maszyn i urządzeń do obróbki
plastycznej 812[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego. Materiał nauczania w Poradniku dla ucznia podzielony jest na
podrozdziały. Materiał nauczania zawarty w poradniku w miarę możliwości uczniowie
powinni przeanalizować samodzielnie.

Pytania sprawdzające mają wykazać czy uczeń jest przygotowany do wykonania

ć

wiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom samodzielne udzielenie odpowiedzi

na pytania lub wspólnie z całą grupą uczniów, podczas dyskusji opracować odpowiedzi na
pytania. Druga forma jest korzystniejsza, ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może
uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

Dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają

ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności.

Sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest

udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie potwierdzić
lub zaprzeczyć opanowanie określonego zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia,
nauczyciel powinien do tych zagadnień wrócić.

Testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia należy wykorzystać do

oceny uczniów, a wyniki osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny
pracy własnej nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

812[01].Z2

Technologia wytwarzania wyrobów

metodami obróbki plastycznej

812[01].Z2.02

Wykonywanie operacji obróbki

cieplnej i cieplno-chemicznej

812[01].Z2.01

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu obróbki

plastycznej

812[01].Z2.03

Przygotowanie i nagrzewanie

wsadu do obróbki plastycznej

812[01].Z3.04

Wykonywanie wyrobów

w procesie walcowania

i ciągnienia

812[01].Z3.05

Wykonywanie wyrobów

w procesie kucia

812[01].Z3.06

Wykonywanie wyrobów

w

procesie tłoczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i zapobiegać im,

−

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną oraz normami
technicznymi,

−

rozróżniać materiały niemetalowe wykorzystywane w procesach technologicznych
obróbki plastycznej,

−

rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie stopów Fe-C oraz charakteryzować
sposoby ich otrzymywania,

−

rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie metali nieżelaznych i ich stopów,

−

wyjaśniać pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc,
energia i sprawność,

−

rozróżniać typowe rodzaje obciążeń i naprężeń występujące w elementach maszyn,

−

rozróżniać rodzaje połączeń, osie, wały, łożyska, sprzęgła, hamulce i mechanizmy oraz
określać ich zastosowanie w budowie maszyn,

−

dobierać maszyny i urządzenia przemysłowe do określonych zadań,

−

rozróżniać procesy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie,
zasilanie,

−

dobierać materiały eksploatacyjne,

−

wykonywać podstawowe czynności konserwacyjne,

−

wykonywać drobne naprawy, wymianę części, regulację zespołów i całego urządzenia
oraz przeprowadzać próby po naprawie,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej,

−

wykonywać operacje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej,

−

charakteryzować przebieg procesu nagrzewania metali do obróbki plastycznej,

−

określać wpływ temperatury i czasu nagrzewania na plastyczność stali, metali
nieżelaznych i ich stopów,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić podstawowe operacje i zabiegi tłoczenia,

−

rozróżnić materiały do tłoczenia i określić ich przygotowanie,

−

rozróżnić typowe konstrukcje wykrojników i tłoczników oraz ich elementy,

−

rozróżnić prasy stosowane do tłoczenia,

−

zorganizować stanowisko do wykonania operacji tłoczenia,

−

wykonać wybrane zabiegi cięcia i kształtowania,

−

wykonać element z wykorzystaniem wykrojnika i tłocznika,

−

ocenić jakość wykonanej pracy,

−

rozróżnić wady występujące w procesie tłoczenia i określić przyczyny ich powstawania,

−

zastosować zasady eksploatacji pras,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska na stanowisku pracy,

−

skorzystać z dokumentacji technologicznej, norm, poradników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej
812[01]

Moduł:

Technologia wytwarzania wyrobów metodami obróbki
plastycznej 812[01].Z2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

wyrobów

w

procesie

tłoczenia

812[01].Z2.06

Temat: Narzędzia, maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesie tłoczenia.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania narzędzi, maszyn i urządzeń

wykorzystywanymi w procesie tłoczenia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesie tłoczenia,

−

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

wyjaśnić zasadę działania maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesie tłoczenia.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

narzędzia i urządzenia do tłoczenia,

−

modele maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesie tłoczenia,

−

foliogramy,

−

rzutnik pisma,

−

literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

uczniowie pracują w grupach 2

−

4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest dokonanie klasyfikacji narzędzi, maszyn i urządzeń do tłoczenia.

Przebieg zajęć:
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

3.

Podział grupy uczniów na zespoły.

4.

Wykonywanie ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat narzędzi, maszyn i urządzeń
do tłoczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

rozpoznać narzędzia, maszyny i urządzenia do tłoczenia,

4)

sklasyfikować narzędzia, maszyny i urządzenia do tłoczenia,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zakończenie zajęć:

−

prezentacja wyników przeprowadzonego ćwiczenia.

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności:

−

nauczyciel analizuje pracę ucznia i omawia mocne i słabe strony,

−

uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Praca domowa
Odszukaj w literaturze technicznej lub zasobach sieci internetowej informacje na temat
zastosowania prasy mimośrodowej.

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej
812[01]

Moduł:

Technologia wytwarzania wyrobów metodami obróbki
plastycznej 812[01].Z2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

wyrobów

w

procesie

tłoczenia

812[01].Z2.06

Temat: Wykonywanie wyrobów w procesie cięcia.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się narzędziami i urządzeniami

do cięcia

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

scharakteryzować zasady wykonywania cięcia,

−

wykonać operację cięcia.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

rysunki gotowych wyrobów wykonanych metodą cięcia,

−

arkusze blachy,

−

gilotyna do cięcia,

−

literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacji pracy uczniów:

−

praca w grupach,

−

praca indywidualna.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:

Lp. Ogniwa zajęć

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

Czas
trwania

1.

Stworzenie

ładu

zewnętrznego
i wewnętrznego

−

wita uczniów,

−

sprawdza obecność,

−

podaje temat zajęć,

−

przedstawia cele zajęć.

−

witają nauczyciela,

−

podają obecności,

−

zapisują temat zajęć
w zeszytach.

3 min.

2.

Opracowanie
nowego materiału

−

przypomina zagadnienia
z ostatnich zajęć,

−

rozpoczyna opracowanie
nowego materiału.

−

odpowiadają na pytania,

−

biorą czynny udział
w zajęciach,

−

zapisują nowe informacje
w zeszytach.

5 min.

3.

Kształtowanie pojęć

−

wyjaśnia jak należy korzystać
z narzędzi do ciecia,

−

nawiązuje rozmowę
z uczniami na temat rodzajów
i sposobu wykonywania
cięcia.

−

odpowiadają na pytania
nauczyciela.

5 min.

4.

Wiązanie

teorii

z praktyką

−

przypomina sposób
trasowania na arkuszu blachy,

−

wyjaśnia „od czego” należy
zacząć wycinanie,

−

wyjaśnia w jaki sposób należy
prawidłowo używać narzędzi
do cięcia,

−

zwraca uwagę na dokładność
i kolejność wykonywania
operacji wycinania.

−

wybierają przedmiot do
wycięcia w arkuszu blachy
na gilotynie.

5 min.

5.

Ć

wiczenia

−

nadzoruje pracę uczniów.

−

rozpoczynają wycinanie
pod kontrolą nauczyciela,

−

uczą się estetyki
wykonania.

15 min.

6.

Kształtowanie
nawyków

−

powtarza najważniejsze
wiadomości,

−

sprawdza wykonanie cięcia
oraz przekazuje uwagi
dotyczące ich wykonania.

−

odpowiadają na pytania,

−

prezentują wykonane
cięcie.

10 min.

7.

Ocena i kontrola

−

ocenia aktywność uczniów.

1 min.

8.

Zakończenie zajęć

−

podaje treść zadania
domowego.

−

zapisują treść zadania
w zeszytach.

1 min.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5.

ĆWICZENIA

5.1. Cięcie

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj operację okrawania materiału na podstawie otrzymanej dokumentacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i technikę wykonania. Uczniowie pracują pod bezpośrednim nadzorem nauczyciela.
Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

odczytać dane zawarte w otrzymanej dokumentacji,

3)

wykonać okrawanie materiału z zachowaniem zasad bhp,

4)

ocenić jakość wykonanej pracy,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

nożyce krążkowe,

−

materiał do okrawania,

−

dokumentacja technologiczna,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj operację wycinania otworu w materiale na podstawie otrzymanej dokumentacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i technikę wykonania. Uczniowie pracują pod bezpośrednim nadzorem nauczyciela.
Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

odczytać dane zawarte w otrzymanej dokumentacji,

3)

wykonać wycinanie otworu z zachowaniem zasad bhp,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

nożyce,

−

materiał do wycinania otworu,

−

dokumentacja technologiczna,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wykonaj operację cięcia arkuszy blachy, na odcinki, na podstawie otrzymanej

dokumentacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiał nauczania. Uczniowie pracują w grupach.
Po wykonaniu ćwiczenia liderzy grup prezentują prace.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

odczytać dane zawarte w otrzymanej dokumentacji,

3)

wykonać cięcie blachy na odcinki z zachowaniem zasad bhp,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

nożyce gilotynowe,

−

materiał do cięcia (blacha),

−

dokumentacja technologiczna,

−

literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Kształtowanie plastyczne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj element na prasie z wykorzystaniem wykrojnika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiału nauczania. Uczniowie pracują pod bezpośrednim
nadzorem nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

odczytać dane zawarte w dostępnej dokumentacji technologicznej,

3)

ustalić kolejność operacji,

4)

wykonać element na prasie z zachowaniem zasad bhp,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

dokumentacja technologiczna,

−

element do wykrojenia na prasie z wykrojnikiem,

−

prasa z wykrojnikiem,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj element na prasie z wykorzystaniem tłocznika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiału nauczania. Uczniowie pracują pod bezpośrednim
nadzorem nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

odczytać dane zawarte w dostępnej dokumentacji technologicznej,

3)

ustalić kolejność operacji,

4)

wykonać element na prasie z zachowaniem zasad bhp,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

dokumentacja technologiczna,

−

element do wykonania na prasie z tłocznikiem,

−

prasa z tłocznikiem,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Rozróżnij wady wyrobów tłoczonych oraz określ przyczyny ich powstawania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiału nauczania. Uczniowie pracują samodzielnie..

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

rozpoznać wady wyrobów tłoczonych,

3)

określić i zapisać przyczyny powstania wad,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

dokumentacja technologiczna,

−

wyroby tłoczone (z wadami i bez wad),

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Plastyczne kształtowanie metali wielkimi mocami

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj metodę tłoczenia gazowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiału nauczania. Uczniowie pracują samodzielnie.
Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

naszkicować schemat urządzenia do tłoczenia metodą gazową,

3)

zaznaczyć na schemacie elementy składowe urządzenia,

4)

scharakteryzować proces tłoczenia z uwzględnieniem zasad bhp,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura zgodna punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj metodę tłoczenia prochowego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela

uczeń prezentuje swoją pracę. Należy zwrócić uwagę na poprawność wymiarowania..

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

naszkicować schemat urządzenia do tłoczenia metodą prochową,

3)

zaznaczyć na schemacie elementy składowe urządzenia,

4)

scharakteryzować proces tłoczenia z uwzględnieniem zasad bhp,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura zgodna punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie wyrobów
w procesie tłoczenia”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–14 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 15–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. d, 4. b, 5. c, 6. a, 7. b, 8. c, 9. a, 10. b, 11. c,

12. a, 13. b, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. a, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować operację wycinania

A

P

a

2

Rozróżnić operacje cięcia

B

P

c

3

Rozróżnić nożyce do cięcia

B

P

d

4

Wymienić zabiegi kształtowania blach

A

P

b

5

Rozróżnić operacje tłoczenia

B

P

c

6

Wskazać zastosowanie zaginania

B

P

a

7

Opisać wpływ współczynnika wytłaczania na
proces tłoczenia

B

P

b

8

Rozróżnić narzędzia do nadcinania

B

P

c

9

Opisać zastosowanie wykrawania gumą

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

10

Wskazać części składowe wyginaka
z prowadnicami słupowymi

B

P

b

11

Rozróżnić operacje wygładzania

B

P

c

12

Opisać zastosowanie nożyc krążkowych

B

P

a

13

Dobrać wytrzymałość na ścinanie dla stali
utwardzonej zgniotem o zawartości węgla 0,6%

B

P

b

14

Opisać rysunek schematyczny wykrojnika

B

P

c

15

Rozpoznać operacje gięcia przedstawioną na
rysunku schematycznym

D

PP

b

16

Określić zastosowanie wytłaczania swobodnego

C

PP

c

17

Rozpoznać operacje ciągnienia na młotach

C

PP

a

18

Scharakteryzować urządzenia do ciągnienia
metodą Dyzacking

D

PP

a

19

Rozpoznać matrycę niemetaliczną

C

PP

b

20

Rozpoznać wybrzuszanie

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj dla każdego ucznia: instrukcję, zadanie testowe i kartę odpowiedzi.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Na 5 minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową
odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8.

Czas trwania testu 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Wycinaniem nazywamy
a)

całkowite odcięcie jednej części metalu od drugiej wzdłuż linii zamkniętej.

b)

częściowe przecięcie jednej części metalu.

c)

całkowite odcięcie jednej części metalu od drugiej wzdłuż linii otwartej.

d)

wygładzanie powierzchni materiału.

2.

Operacja cięcia przedstawiona na rysunku to
a)

wykrawanie.

b)

dziurkowanie.

c)

okrawanie.

d)

wygładzanie.

3.

Rysunek przedstawia nożyce
a)

wielokrążkowe.

b)

krążkowe.

c)

gilotynowe.

d)

skokowe.

4.

Zabieg kształtowania plastycznego przedstawiony na rysunku to
a)

zginanie.

b)

wyginanie.

c)

zwijanie.

d)

wywijanie.

5.

Na rysunku przedstawiono proces
a)

zaginania.

b)

gięcia.

c)

tłoczenia.

d)

ciągnienia.

6.

Zaginaniu poddaje się
a)

wyłącznie obrzeża materiału.

b)

wyłącznie środek materiału.

c)

przedmioty wcześniej niekształtowane.

d)

tylko rury kwadratowe.

7.

Im mniejszy jest współczynnik wytłaczania, tym
a)

więcej operacji potrzeba, aby otrzymać gotową wytłoczkę.

b)

mniej operacji potrzeba, aby otrzymać gotową wytłoczkę.

c)

ilość operacji pozostaje bez zmiany.

d)

wytłaczanie przestaje być ekonomiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

8.

Do nadcinania używa się
a)

wykrojników.

b)

nożyc krążkowych.

c)

tłoczników.

d)

nożycy gilotynowej.

9.

Wykrawanie gumą może być stosowane do blach aluminiowych o grubości
a)

do 1,2 mm.

b)

1,3–1,5 mm.

c)

1,6–1,9 mm.

d)

2,0–2,3 mm.

10.

Na rysunku wyginaka z prowadnicami słupowymi numerem 1 oznaczono
a)

stempel gnący.

b)

kadłub z prowadnicami.

c)

matryca.

d)

kołki ustawcze.

11.

Na rysunku przedstawiono proces
a)

cięcia.

b)

gięcia.

c)

wygładzania.

d)

nacinania.

12.

Nożyce wielokrążkowe, przedstawione na rysunku, są stosowane do
a)

cięcia blach lub taśm na wąskie pasy.

b)

cięcia pasów, krążków i pierścieni.

c)

wycinania krążków i pierścieni.

d)

wycinania zarysów krzywoliniowych.

13.

Wytrzymałość na ścinanie (R

t

) dla stali utwardzonej zgniotem o zawartości węgla 0,6%

wynosi
a)

380 MPa.

b)

720 MPa.

c)

560 MPa.

d)

250 MPa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

14.

Element oznaczony cyfrą 1 na rysunku wykrojnika z prowadnicami słupkowymi to
a)

prowadnica słupkowa.

b)

matryca.

c)

stempel.

d)

płyta tnąca.

15.

Operacja gięcia na prasach, przedstawiona na rysunku to
a)

wyginanie.

b)

zawijanie.

c)

zaginanie.

d)

wyoblanie.

16.

Wytłaczanie swobodne jest stosowane do
a)

tłoczenia głębokich naczyń w jednym zabiegu.

b)

zawijanie obrzeży przedmiotów.

c)

płytkiego tłoczenia.

d)

tłoczenia głębokich naczyń.

17.

Na rysunku pokazano ciągnienie
a)

na młotach spadowych.

b)

gumą.

c)

hydrauliczne.

d)

wielooperacyjne.

18.

Ciągnienie metodą Dyzacking jest wykonywane na
a)

młotach.

b)

młotach spadowych.

c)

prasach hydraulicznych.

d)

prasach mimośrodowych.

19.

Na rysunku ciągnienia hydraulicznego bez udziału prasy matrycę niemetaliczną
oznaczono numerem
a)

1.

b)

2.

c)

3.

d)

4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

20.

Na rysunku przedstawiono
a)

obciąganie.

b)

wyoblanie.

c)

wybrzuszenie.

d)

obciskanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie wyrobów w procesie tłoczenia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

TEST 2
Zadanie typu próba pracy do jednostki modułowej „Wykonywanie
wyrobów w procesie tłoczenia”

Wykonaj operację cięcia arkuszy blachy na odcinki 25 x 125.
Grubość blachy 2 mm.
Ilość sztuk 2550.

Na wykonanie zadania masz 180 minut.

1.

Sprawdź, czy otrzymałeś kompletną dokumentację.

2.

Na PLANIE DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia
i numer stanowiska.

3.

Zapoznaj się z treścią zadania, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem pracy i jego
wyposażeniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania próby
pracy.

4.

Po upływie tego czasu przystępujesz do wykonania zadania.

5.

Nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie miejscu godzinę rozpoczęcia i godzinę
zakończenia próby pracy.
Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, którzy

obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych wskazówek.
Interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej i może w takim przypadku przerwać pracę.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

−

dopuszczający – za uzyskanie od 8–9 punktów,

−

dostateczny – za uzyskanie od 10–11 punktów,

−

dobry – za uzyskanie od 12–13 punktów,

−

bardzo dobry – za uzyskanie od 14–15 punktów.

Instrukcja do wykonania zadania

Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:

1.

Przeanalizuj dokładnie treść zadania.

2.

W formularzu PLAN DZIAŁANIA:

−

zapisz czynności niezbędne do wykonania zadania,

−

sporządź wykaz narzędzi oraz sprzętu potrzebnego do wykonania zadania,

−

oblicz potrzebną ilość blachy na podstawie dokumentacji,

−

zapisz rodzaj materiału z którego należy wykonać operację cięcia blachy na odcinki.

3.

Zgłoś ukończenie sporządzania PLANU DZIAŁANIA.

4.

Zorganizuj stanowisko pracy:

−

pobierz i załóż, odpowiednie do wykonywanego zadania środki ochrony
indywidualnej,

−

oceń stan techniczny nożycy gilotynowej,

−

sprawdź działanie nożycy gilotynowej,

−

sprawdź wymiary materiału wyjściowego/ blachy/.

5.

Dokonaj podziału blachy na odcinki.

6.

Ustaw za pomocą odpowiednich pokręteł żądaną szerokość blachy.

7.

Uruchom nożycę gilotynową.

8.

Dosuń blachę do zderzaka.

9.

Wykonaj operację cięcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

10.

Sprawdź czy otrzymałeś żądaną szerokość.

11.

Powtórz te same czynności dotyczące cięcia na długość żądanych odcinków.

12.

Sprawdź wymiary poszczególnych odcinków blachy.

13.

Zapisz wyniki pomiarów.

14.

Uporządkuj stanowisko pracy.

15.

Zgłoś, przez podniesienie ręki, gotowość do prezentacji wykonanego zadania.

16.

W czasie prezentacji:

−

uzasadnij kolejność czynności wykonywanych podczas realizacji zadania,

−

oceń poprawność wykonania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Zawód:

Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej

Symbol cyfrowy:

812[01|

Oznaczenie tematu:

Oznaczenie zadania:

Wpisuje zdający

Data urodzenia

Nr stanowiska

PESEL

dzień miesiąc rok

PLAN DZIAŁANIA

1.

Zapisz wykaz kolejnych operacji niezbędnych do wykonania cięcia blachy na odcinki
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

2.

Zapisz wykaz narzędzi niezbędnych do wykonania zadania
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

3.

Zapisz wykaz narzędzi i przyrządów kontrolno-pomiarowych niezbędnych do wykonania
zadania
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

4.

Oblicz na podstawie dokumentacji dostarczonej przez nauczyciela długość materiału
wyjściowego, potrzebnego do wykonania cięcia blachy na odcinki
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ARKUSZ OBSERWACJI

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA OCENY

Liczba

punktów

Czynność 1. Sporządzenie wykazu czynności niezbędnych do cięcia
blachy na odcinki.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający uwzględnił w planie działania
następujące czynności:

−

dokonanie podziału blachy na odcinki,

−

ustawienie, za pomocą odpowiednich pokręteł, żądanej szerokości
blachy,

−

uruchomienie nożycy gilotynowej,

−

dosunięcie blachy do zderzaka,

−

wykonanie operacji cięcia,

−

sprawdzenie żądanej szerokości i długości.

Czynność 2. Sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi i sprzętu
kontrolno-pomiarowego.
Kryterium wykonania: 1 pkt,, jeżeli zdający uwzględnił w sporządzonym
wykazie co najmniej:

−

przymiar kreskowy,

−

suwmiarka,

−

rysik.

Czynność 3. Obliczenie długości materiału wyjściowego.

I.

P

L

A

N

O

W

A

N

IE

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający:

−

zmierzył grubość blachy,

−

obliczył ilość potrzebnego materiału do wykonania zadania.

Suma punktów w obszarze – I. Planowanie

Czynność 4. Pobranie środków ochrony indywidualnej.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający pobrał i przygotował na
stanowisku pracy następujące środki ochrony indywidualnej:
okulary ochronne,

−

indywidualne ochronniki słuchu,

−

rękawice,

−

fartuch skórzany.

Przed przystąpieniem do wykonania zadania założył wszystkie środki

ochrony indywidualnej.

Czynność 5. Pobranie narzędzi i przyrządów kontrolno-pomiarowych.

II

.

O

R

G

A

N

IZ

O

W

A

N

IE

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający pobrał następujące narzędzia i
przyrządy kontrolno-pomiarowe:

−

przymiar kreskowy,

−

suwmiarka,

−

rysik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Czynność 6. Sprawdzenie działania urządzeń niezbędnych do
wykonania zadania.

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający:

−

ocenił stan techniczny nożycy gilotynowej,

−

sprawdził działanie nożycy gilotynowej.

Czynność 8. Rozmieszczenie na stanowisku pracy pobranych
materiałów, narzędzi i przyrządów kontrolno-pomiarowych.

II

.

O

R

G

A

N

IZ

O

W

A

N

IE

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający rozmieścił materiał, narzędzia
i przyrządy kontrolno-pomiarowe na stanowisku pracy w miejscach nie
utrudniających wykonania czynności technologicznych.

Suma punktów w obszarze – II. Organizowanie

Czynność 9. Przygotowanie arkuszy blach.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający przygotował potrzebną ilość
arkuszy blachy.
Czynność 10. Cięcie arkuszy zgodnie z technologią.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający korzystając z pomocy innej
osoby:

−

zaznaczył miejsce cięcia na materiale wyjściowym,

−

odciął odcinek materiału zgodnie z technologią,

−

dokonał pomiaru.

Czynność 11. Utrzymywanie ładu i porządku na stanowisku pracy.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający kładł narzędzia na stanowisku
pracy tak, aby nie stanowiło to utrudnienia w pracy i nie stanowiło
zagrożeń. Odcięte odpady usuwał do przeznaczonych do tego celu
pojemników.

Czynność 12. Uporządkowanie stanowiska pracy.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający uporządkował stanowisko
pracy po wykonaniu zadania i zabezpieczył nożyce gilotynowe przed
przypadkowym uruchomieniem.

Czynność 13. Oczyszczenie narzędzi i odłożenie ich na miejsce
przechowywania.

II

I.

W

Y

K

O

N

Y

W

A

N

IE

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający oczyścił narzędzia, odniósł je
na miejsce przechowywania.

Suma punktów w obszarze – III. Wykonywanie

Czynność 14. Uzasadnienie kolejności czynności przy wykonywaniu
cięcia.
Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający wymienił zabiegi niezbędne
do wykonania operacji cięcia i uzasadnił przyjęty dobór czynności.

Czynność 15. Ocena jakości wykonania zadania.

IV

.

P

R

E

Z

E

N

T

O

W

A

N

IE

Kryterium wykonania: 1 pkt., jeżeli zdający

−

porównał wymiary z dokumentacją,

−

ocenił wymiary i jakość powierzchni.

Suma punktów w obszarze – IV. Prezentowanie

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

7. LITERATURA

1.

Brodziński A.: Maszyny i urządzenia do obróbki plastycznej. Laboratorium
Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 1993

2.

Dobrucki W.: Zarys obróbki plastycznej metali. Wydawnictwo Śląsk, 1974

3.

Gabryszewski Z., Gronostajski J.: Mechanika procesów obróbki plastycznej.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991

4.

Gadziński S.: Obróbka plastyczna metali. Wyd. PŁ, Bielsko-Biała 1996

5.

Kajzer S., Kozik R., Wusatowski R.: Wybrane zagadnienia z procesów obróbki
plastycznej metali. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1997

6.

Karpiński T.: Inżynieria produkcji. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004

7.

Kubiński W.: Praktyka technologiczna. Wydawnictwo AGH, Kraków 1991

8.

Okoniewski S.: Technologia metali. WSiP, Warszawa 1980

9.

Weroński W.: Obróbka plastyczna. Technologia. Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej,
Lublin 1993

Literatura metodyczna

1.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004