Tablica 19
Ocaleni z Holocaustu. Pogrom w Kielcach

Dzieci żydowskie uratowane
na terenie Lubelszczyzny,
Lublin 1946. Liczbę ocalałych
dzieci szacowano na ok. 5
tys. Tylko nielicznym udało się
przetrwać okupację z
rodzicami lub choćby z
jednym z nich. Część
przeżyła ukrywając się w
polskich domach (wobec
otoczenia uchodziły często za
osieroconych członków
rodziny), część w
sierocińcach klasztornych i
miejskich.

Spółdzielnia krawiecka
"Zgoda" im. J. Boruchowicza
we Wrocławiu, oddział
kuśnierski, 1946 r. W
pierwszych latach po wojnie
spółdzielczość żydowska
przeżywała swój rozkwit.
Dominowały spółdzielnie
branży odzieżowej, skórzanej,
spożywczej i metalowej.

Komitet żydowski w Bielawie,
1945/46 r. Zdecydowana
większość repatriantów
żydowskich ze Związku
Radzieckiego została
skierowana na tzw. Ziemie
Odzyskane. W Bielawie
stanowili znaczną część
mieszkańców miasta.

Scena z przedstawienia
"Dybuk" w sezonie 1951-56.
Niemal bezpośrednio po
zakończeniu okupacji
niemieckiej odradzało się i
błyskawicznie rozwijało
żydowskie życie teatralne.
Pod koniec 1950 r. z kilku
scen teatralnych został
utworzony jeden, kierowany
przez znakomitą aktorkę Idę

Choinka w żydowskim szpitalu
dziecięcym w Łodzi, lata 50-te. Stan
zdrowotny ocalałych dzieci był
zatrważający. Wiele z nich,
szczególnie te mniej odporne
psychicznie, wymagało opieki
psychiatrycznej i psychologicznej.
Często powracały lęki okupacji,
obrazy mordów, kryjówek i obozów.
Dlatego jednym z najważniejszych
zadań organizacji żydowskich zaraz
po wojnie było stworzenie dzieciom
warunków powrotu do normalnego
życia.

W następstwie Holocaustu
wszystkie ośrodki życia
żydowskiego w Polsce zostały
zniszczone. Z około 3,5 mln
Żydów, mieszkających przed 1939
r. na terenie II Rzeczypospolitej, w

1

Pogrom w Kielcach. Pogrzeb
ofiar. Żydów zabijano
drągami, kamieniami,
strzałami z broni palnej.
Wyrzucano ich z okien,
topiono w rzece, martwych
odzierano z ubrań i butów.

Pogrom w Kielcach. Pogrzeb
ofiar. Do wzięcia udziału w
pogrzebie ofiar pogromu
władze zmusiły także
aktywnych jego uczestników.

Ocaleni z pogromu Żydzi
podczas uroczystości
obchodów jego 50 rocznicy.
Kielce, 7 lipca 1996 r.

Kamińską, Państwowy Teatr
Żydowski.

Zniszczona macewa na
symbolicznym grobie 8 tys.
Żydów z Chełmna, maj 1946.
Niestety, wyzwolenie kraju
przyniosło wzrost nastrojów
antysemickich, których
źródłem były z jednej strony
udział wielu Żydów w
komunistycznym aparacie
represji, a z drugiej obawa o
to, ze ocaleni Żydzi będą
odbierać swoje mienie,
przejęte przez Polaków.
Jednym z przejawów tych
nastrojów stało się
profanowanie żydowskich
cmentarzy.

Pogrom w Kielcach. Kobieta
płacząca nad trumnami
pomordowanych. Ponad pół
wieku temu dokonano tam
zbiorowego mordu ocalałej z
Holocaustu garstki Żydów.
Czterdzieści dwie osoby, w
tym małe dzieci i kobiety,

granicach odrodzonej Polski
zagładę przeżyło zaledwie 50 - 80
tys. Liczba ta następnie
powiększyła się o około 200 tys.
Żydów, repatriowanych z ZSRR.

W powojennej Polsce Żydzi nie
czuli się bezpiecznie ze względu
na panujące wciąż nastroje
antysemickie, które uległy
wzmocnieniu po dojściu do władzy
komunistów. Działo się to za
sprawą mitu o żydowsko-
komunistycznym spisku,
umacnianego faktem udziału
części Żydów w powołanych przez
Związek Radziecki organach
władzy, szczególnie aparacie
bezpieczeństwa. W dniu 4 lipca
1946 roku podczas pogromu
zginęły w Kielcach czterdzieści
dwie osoby narodowości
żydowskiej, po tym, jak posądzono
tamtejszych Żydów o dokonanie
mordu rytualnego. Pogrom ten
wywołał panikę wśród znacznej
części Żydów polskich, z których
tysiące, tracąc nadzieję na lepszą
przyszłość, opuściło kraj.

2

poniosły śmierć a
kilkadziesiąt zostało rannych.

Tablica dla uczczenia pamięci
pomordowanych Żydów.
Znajduje się ona na ścianie
domu przy ul. Planty 7, w
którym rozegrały się tragiczne
wydarzenia. Tablicę
wmurowano w 1990 r., w 44
rocznicę pogromu, z
inicjatywy Lecha Wałęsy,
ówczesnego
przewodniczącego NSZZ
Solidarność.

Ruiny Wielkiej Synagogi na
Tłomackiem w Warszawie,
wysadzonej w powietrze przez
Niemców w 1943 r.

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

3