SOCJOLOGIA: WYKŁAD 4 

ZACHOWANIA SPOŁECZNE, DZIAŁANIA SPOŁECZNE  

I INTERAKCJE SPOŁECZNE 

  

1)     Co to jest zachowanie i działanie w sensie jednostkowym? 

2)     Co to są czynności społeczne? 

3)     Działania społeczne i ich odmiany – typologia Maxa Webera 

-          działania racjonalne 

-          działania tradycjonalne 

-          działania afektywne 

4)     Pojęcie i cechy kontaktu społecznego 

5)     Anatomia interakcji społecznej 

6)     Cztery teorie interakcji: 

-          teoria behawioralna 

-          teoria wymiany (racjonalnego wyboru) 

-          teoria symbolicznego interakcjonizmu 

-          teoria dramaturgiczna 

7)     Sieci interakcyjne: zogniskowane i niezogniskowane 

8)     Interakcje powtarzalne i regularne 

9)     Interakcje regulowane 

  
  

ZACHOWANIE – zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi 

  

BEHAWIORYZM – kierunek postulujący badanie elementarnych zachowań ludzkich jako reakcji na 

bodźce płynące z otoczenia lub od innych ludzi oraz traktowanie wszelkich złożonych przejawów życia 

społecznego jako kombinacji zachowań 

  

DZIAŁANIE – zachowanie, z którym związane jest znaczenie motywacyjne i kulturowe 

  

ZNACZENIE MOTYWACYJNE, PSYCHOLOGICZNE – indywidualne zamiary, intencje, motywacje, jakie 

jednostka wiąże ze swoim działaniem 

ZNACZENIE KULTUROWE – wspólny dla całej zbiorowości, podzielany przez jej członków, sens wiązany z 

określonymi działaniami 

  

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE – działania celowo adresowane do innych ludzi 

FLORIAN ZNANIECKI (1882-1958) 

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE – BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE 

  

DZIAŁANIA SPOŁECZNE – działania, które biorą pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje 

partnera i są nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji 

  

 

DZIAŁANIA RACJONALNE 

mogą opierać się na: 

RACJONALNOŚCI INSTRUMENTALNEJ  lub AUTOTELICZNEJ 

  

RACJONALNOŚĆ INSTRUMENTALNA – właściwość działań, które są efektem kalkulacji kosztów i zysków 

zmierzającej – w subiektywnym rozeznaniu działającego – do uzyskania jak najwięcej najmniejszym 

kosztem 

  

RACJONALNOŚĆ AUTOTELICZNA – właściwość działań, w których jednostka zmierza do celu tak dla niej 

wartościowego, że nie liczy się z najwyższymi nawet kosztami 

  

UTYLITARYSTYCZNY (inaczej woluntarystyczny lub teleologiczny) MODEL DZIAŁANIA – interpretowanie 

działań ludzkich jako dobierania środków (narzędzi) do realizacji postawionych celów 

  

DZIAŁANIA TRADYCJONALNE (rutynowe) 

-  działania  podjęte  tylko  dlatego,  że  tak  się  zawsze  czyniło  albo  że  tak  wszyscy  czynią  w  danej 

zbiorowości 

  

DZIAŁANIA AFEKTYWNE (emocjonalne) 

- działania podjęte dlatego, że czujemy przemożną potrzebę ekspresji pewnych stanów psychicznych, 

radości, gniewu, strachu itp. 

  

EMPATIA – wczuwanie się w stany psychiczne, motywacje, zamiary innych, co ma szanse powodzenia, 

ponieważ repertuar ludzkiej psychiki jest typowy i podobny dla wielu ludzi 

  

CYWILIZACJA  ,,GORĄCA’’  –  społeczność,  w  której  reguły  kulturowe  dopuszczają  publiczną  ekspresję 

emocji, a nawet jej wymagają 

CYWILIZACJA  ,,ZIMNA’’  –  społeczność,  w  której  reguły  kulturowe  wymagają  opanowania  i 

powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć 

  

KONTAKT SPOŁECZNY – para wzajemnie zorientowanych działań społecznych o charakterze 

jednorazowym, przelotnym 

GRZECZNA NIEUWAGA – reguła kulturowa, która nakazuje udawać, że nie przyglądamy się osobom 

nieznajomym