Polskie badania dzieci z trudnosciami

w uczeniu

si~

i zaburzeniami integracji

sensoryczneJ

Od wielulat trwa]q badania maj'1ce wyjasniC przyczyny trudnoSci w uczeniu si~ Ispeciallearning difficulties I i dyskusja nad
ujednolicenie:m definiowania tego zjawiska. Swiadomosc znaczenia trudnosd w uczeniu si~ dla rozwoju dziecka jest widoczna
zar6wno wSrod pedagog6w, psychologow i neurologOw. Przez lata badan starano sif wyjasnic przyczyny powstawania trudnosci

w

uc:zeniu

si~ichrodzaje i .stopnie.

Dzis poj~ciem trudnosci w uczeniu si~ okreslamy zaburzenia

jednego lub wielu procesow psychicznych lez,!cych u podstaw ro-

zumienia lub uzywania j~zyka mowionego i pisanego, ktore mog'!
manifestowae si~problemami w koncentracji uwagLtrudnosciami
w sluchaniu, mowieniu, czytaniu, pisaniu i liczeniu. Dotyczy to
dzieci z minimalnymi dysfunkcjami mozgu. Termin trudnosci w
uczeniu si~ nie odnosi si~ do dzieci maj,!cych problemy z uczeniem
si~ b~d,!cych rezultatem uposledzenia umyslowego, uszkodzenia

wzroku /niewidomi, niedowidz,!cy/, sluchu /glusi i niedoslysz,!cy/,
ruchu /mozgowe porazenie dzieci~ce/ lub niekorzystnych warun-
kow ekonomicznych i kulturowych.

Pierwsz'! faz,!badan nad trudnosciarni w uczeniu si~ byla pro-

ba l,!czenia uszkodzen konkretnych osrodkow w mozgu z r6Zny-
mi zaburzeniami j~zyka mowionego i pisanego /mowy, czytania,
pisania/. Takie podejscie bylo wynikiem studiow nad lokalizacj,!
poszczegolnych funkcji w mozgu. Badania w tym kierunku zapo-
cz,!tkowali Broca 11860/ i Broadbent 11872/, ktorzy sugerowali, ze
uszkodzenie okrdlonych osrodkow w mozgu moze bye przyczyn,!
zaburzen mowy i czytania. Po nich kolejni badacze tacy jak J. De-

jerine, 1. Clairborne, 1. Fisher wskazywali na organiczn,! etiologie

trudnosci w uczeniu si~. W 1917 roku brytyj ski lekarz J. Hinshel-
wood opublikowal wyniki badan wskazuj,!ce na zwi,!zek trudnosci
w uczeniu si~ z organicznymi uszkodzeniami mozgu. TwierdzH, ze
uszkodzenie lewego zakr~tu k,!towego /gyrus angularis/ jest przy-

czyn,! trudnosci w uczeniu si~. Podobn,! koncepcj~ sformulowal

w

1965 roku N.Geschwind twierdz,!c, ze uszkodzenie gyrus angularis

moze bye przyczyna trudnosci w czytaniu w pozniejszych latach
zmodyfikowal t'! koncepcj~. Kolejn,! prob~ wyjasnienia przyczyn
trudnosci w uczeniu si~bylo zalozenie, iz pewne obszary kory mo-
zgowej w tym okolice gyrus angularis osi,!gaj,!dojrzalose pozniej
w ontogenezie niz pozostale. Wedlug tej koncepcji zaburzenia w
dojrzewaniu tych osrodkow powoduj,! trudnosci w uczeniu si~.
Zwolennikami tej teorii byli N.Geshwind i A.Galaburda. Podob-
nie M.Money uwazal, ze wi~kszosc trudnosci w czytaniu wynika z
niedojrzalosci okreslonych funkcji mozgu. W latach 80 i 90 dwu-
dziestego wieku L.Ames opieraj,!c si~ na koncepcji niedojrzalosci
osrodkowego ukladu nerwowego jako przyczynie trudnosci w
uczeniu pisal nawet, ze nie nale:iy mowie

0

takiej grupie dzieci.

Nie b~dzie dzieci z trudnosciami w uczeniu si~,jdli w klasach b~-
dziemy je grupowae wedlug wieku rozwojowego a nie chronolo-
gicznego.

W nieco odmienny sposob postrzegal przyczyny trudnosci w

czytaniu, S.Orton, ktory wskazywal nieprawidlowosci w laterali-
zacji - dominacji jednej polkuli nad druga - jako przyczyn~ trud-
nosci w uczeniu si~ czytania. Uwazal, ze dominacja jednej polkuli
nad druga, dokonuje si~wraz z dojrzewaniem oun w szczegolnosci
pol sensomotorycznych. Rownie:i, Delacato ktory rozwin,!l teori~
hierarchicznej budowy mozgu podkreslal, ze trudnosci w uczeniu
si~ mog'! bye spowodowane zaburzeniami w specjalizacji polkul
mozgowych, szczegolnie w zakresie dominacji oka, r~ki, nogi i
mowy w obr~bie kory mozgowej.

Ogloszona, przez C.Osgooda i J.Wepmana psycholingwistycz-

na teoria powstawania trudnosci w uczeniu si~ wskazywala na
zaburzenia percepcji sluchowej, wzrokowej i zwi,!zanymi z tym
funkcjarni j~zyka mowionego i pisanego jako przyczyny trudnosci
w uczeniu si~. W oparciu

0

te zalozenia skonstruowali Ilinois Test

of Psycholinguistic Abilities /ITPA/, ktory mimo krytyki do dzis

jest cz~sto uzywany w krajach angloj~zycznych do diagnozowania

dzieci z trudnosciami w uczeniu si~.

M.Kinsbourne i P.Caplan wskazywali, ze przyczyna trudnosci

w uczeniu si~ mog'! bye dysfunkcje w filtrowaniu waznych od nie-
istotnych bodicow. Takie zaburzenie moze uniemozliwiae selek-
l)'Wn,! uwag~ lub zdolnose do skupiania uwagi na jednym istot-

nym bodicu i moze bye przyczyna trudnosci w uczeniu si~.

Kolejna prob,! wyjasnienia przyczyn trudnosci w uczeniu si~

byla teoria informatyczna opieraj,!ca si~ na informatycznym mo-
delu mozgu. W oparciu

0

ten model S.Farnham-Diggory probo-

wal wyjasnie trudnosci w uczeniu si~ dysfunkcjami tego systemu
informatycznego.

Wyniki badan H.Bircha i L.Belmount wskazywaly na to, ze na

trudnosci w uczeniu si~mog'! miee wplyw zaburzenia w tworzeniu
si~zwi,!zkow pomi~dzy funkcjami percepcyjnymi i motorycznymi
; wzrokowo-ruchowymi

i sluchowo-ruchowymi,

co bylo prob,!

wyjasnienia trudnosci w uczeniu si~ zaburzeniami integracji sen-

soryczno- motorycznej.

Rowniez M. Marshall i J. Ferguson wskazywali na zaburzenia

w rozwoju integracji sensomotorycznej jako przyczyny trudnosci
w uczeniu si~ czytania.

N.Kephardt, ale rowniez inni zakladal w swej teorii, ze wspol-

praca mi~dzypolkulowa przejawiaj,!ca si~ koordynacj,! ruchow,!
obu stron ciala ma szczegolny wplyw na rozwoj zdolnosci do ucze-
nia si~. Wedlug N.Kephardta uczenie si~ to hierarchiczna budowa
nabytych umiej~tnosci podczas czynnej eksploracji srodowiska
przez dziecko. Trudnosci w uczeniu mog'! wi,!zae si~ z zaburze-
niami integracji motorycznej przejawiaj,!cej si~ obustronna ko-
ordynacj,! ruchow'!, sekwencyjnosci,! ruch6w i rozwojem reakcji

rownowaznych.

N.Butter i B.A.Brody podkreslali rowniez, ze czytanie czy na-

zywanie obiektow zalezne jest od integracji intersensorycznej z za-
kresie skojarzen wzrokowo-sluchowych i dotykowo-sluchowych.
Byla to kolejna teoria upatruj,!ca przyczyn trudnosci w uczeniu si~
w zaburzeniach integracji sensoryczno-motorycznej.

Frostig opracowala program stymulacji zdolnosci sensorycz-

nych opieraj,!c si~ rowniez na zalozeniu, ze wlasciwy rozwoj w
zakresie duzej i malej motoryki aktywizuje rozwoj percepcji wzro-
kowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej orientacji przestrzennej
i schematu ciala. Podkreslala wplyw zaburzonej integracji senso-
ryczno-motorycznej na trudnosci w uczeniu si~.

Ayres rowniez zwrocila uwag~ na zwi,!zki trudnosci w uczeniu

si~ i zaburzen funkcji sensomotorycznych tak jak H.Birch, M.Fro-
stig, C.H.Delacato, N.Kephardt, H.R.Myklebust, i inni. Jednak
skllpila si~ w swoich badaniach glownie na integracji sensorycznej
b~d,!cej pewnym aspektem funkcji sensomotorycznych.

W latach siedemdziesi,!tych w oparciu

0

przegl,!d literatury z

zakresu psychologii rozwojowej, psychologii uczenia si~,neurobio-
logii, neurofizjologii i wlasne doswiadczenia kliniczne dr J. Ayres
sformulowala hipotezy wskazuj,!ce na implikacje funkcji psycho-
neurologicznych w zachowaniu i uczeniu si~. Aby zweryfikowae
postawione hipotezy skonstruowala metody badawcze i przepro-
wadzila ze swoimi wspolpracownikami

szereg badan, ktorych

wyniki zamiescila w kilkudziesi~ciu publikacjach. Wyniki tych
badan wskazaly, ze istniej,! czynniki mierzone za pomoq

jej te-

stow, Iale nie tylkol wyst~puj,!ce u dzieci z trudnosciami w uczeniu
si~ lub u dzieci z dysfunkcjami osrodkowego ukladu nerwowego.
Wylonione czynniki zinterpretowala jako reprezentacj~ dysfunk-
cji integracji danych wejsciowych z jednego lub wi~cej systemow
sensorycznych. Proces, w ktorym mozg otrzymane informacje ze
wszystkich zmyslow rozpoznaje, segreguje, interpretuje i l,!czy ze
sob,! i wczesniejszymi doswiadczeniami odpowiadaj,!c wlasciwy-
rni reakcjami na wymagania plyn,!ce ze srodowiska nazwala inte-
gracj,! sensoryczn,!. J.Ayresprzeprowadzila wiele badan w zakresie
procesow integracji sensorycznej. W Stanach Zjednoczonych i nie
l)'lko wielu autorow prowadzilo badania nad zaburzeniami inte-

gracji sensorycznej u dzieci z trudnosciami w uczeniu. Przegl,!du
literatury w tym zakresie dokonal Z. Przyrowski lartykul ukazal
si~ w Biuletynie Polskiego Stowarzyszenia Terapeutow Integracji
Sensorycznej w 2004 r./

W Polsce wlasciwie nie bylo badan bezposrednio odnosz,!cych

si~ do teorii integracji sensorycznej J.Ayres do lat 90-si'!tych.

W roku 1995 K. Wawrzyniak przeprowadzil badania dotycz,!ce

zwi,!zkow rozwoju schematu ciala i umiej~tnosci liczenia. Autor
posluzyl si~ do zbadania znaj omosci schematu ciala testem Rysun-
ku Postaci Ludzkiej IGoodenough-Harisl.

Zadaniem dziecka bylo

narysowanie postaci ludzkiej, ocena rysunku polegala na stwier-
dzeniu, ktore ze szczegolow postaci ludzkiej wyst~puj,! na rysunku
wykonanym przez dziecko. Wytypowano 23 elementy ludzkiego
ciala. Za kazdy element badany uzyskiwall punkt.

Do zbadania umiej~tnosci liczenia posluzono si~ metod,! eks-

perymentu badaj,!cego umiej~tnose liczenia szesciolatkow w za-
kresie 10. W eksperymencie wykorzystano zadania, ktore mialo
rozwi,!zae kazde z dzieci uzyskuj,!c maksymalnie 10 punktow. Ba-

dania zostaly przeprowadzone indywidualnie na grupie 20 dzieci
z norm'! intelektualn,! w wieku szesciu lat.

W dwudziestoosobowej grupie dzieci zbadano zaleznose zna-

jomosci schematu ciala i umiej~tnosci liczenia. Autor wyniki testu

Narysuj czlowieka i zadan mierz,!cych umiej~tnose liczenia po-

dzielil na trzy poziomy. Poziom niski, przeci~tny i wysoki. Wy-
niki przedstawia wykres. W podsumowaniu

Wawrzyniak pisze,

ze dzieci ktore uzyskaly przeci~tne wyniki w teScie znajomosci
schematu cial rowniez gorzej liczyly, natomiast te ktore uzyskaly
lepsze wyniki w tescie znajomosci schematu ciala lepiej tez liczyly.
Autor wysuwa ostrozny wniosek ze zgodniez tym co pisala J.Ay-
res znajomose schematu ciala moze miee zwi,!zek z uczeniem si~
liczenia.

J. Ayres w swej ksi,!zce Sensory Integration and Learning Di-

sorder wskazywala na rozne rodzaje zaburzen wi,!zane z integra-
cja sensoryczn,! wyst~puj,!ce u dzieci z trudnosciami w uczeniu
si~ IdysleksW. Jednym z nich byly zaburzenia w integracji wra-
zen pochodz,!cych z receptorow narz,!du przedsionkowego. Kiedy
stworzyla Poludniowo Kalifornijski Test Oczopl,!su Porotacyjnego
po raz pierwszy zauwazyla, ze cz~se dzieci z trudnosciami w ucze-
niu si~ Idysleksj,!1 ma zaburzenia w tym zakresie. W 1996 roku J.
Affeltowicz w ramach pracy licencjackiej Ipod kierunkiem Z.Przy-

rowskiegol zbadala grup~ 19 dzieci z dysleksj,! i zaburzeniami w
trwaniu oczopl,!su porotacyjnego b~d,!cego wedlug J. Ayres jed-
nym ze wskainikow prawidlowego przebiegu integracji bodicow
przedsionkowych w ukladzie nerwowym.

Do pomiaru'czasu

trwania oczopl,!su autorka wykorzystala

Poludniowokalifornijski Test Oczopl,!su Porotacyjnego J. Ayres.
Dzieci byly badane indywidualnie. W szystkie mialy potwierdzo-
n'! badaniami psychopedagogicznymi

w Warszawskich Porad-

niach Psychopedagogicznych dysleksj~. Dzieci byly uczniami klas
II szkoly podstawowej. 84% badanej grupy to chlopcy, a 16% to
dziewczynki.

W tej grupie dzieci ze specyficznymi trudnosciami w uczeniu

si~ 57,8% mialo wady wymowy, zaburzenia percepcji wzrokowej
wyst~powaly u 89,4%, 100% dzieci mialo zaburzenia percepcji
sluchowej. 42% dzieci mialo nieprawidlowy oczopl,!s po rotacji z
czego 21% mialo skrocony oczopl,!s po rotacji w obie strony.

Autorka zestawila te dane i okazalo si~, ze 21% dzieci z za-

burzon,! percepcj,! sluchow,! ma skrocony oczopl,!s porotacyjny;

okolo 20% dzieci z zaburzon,! percepcj,! wzrokow,! ma skrocony
oczopl,!s i trudnosci w czytaniu i 10% mialo skrocony oczopl,!s i
zaburzenia mowy.

Jesli potraktujemy dzieci ze skroconym oczopl,!sem jako pod-

grup~ wowczas 100% z nich mialo zaburzenia percepcji sluchowej,
okolo 80 % mialo rowniez zaburzenia percepcji wzrokowej i okolo
40% z tych dzieci mialo zaburzenia mowy.

W roku 2000 Pani Barbara Mazurkiewicz zbadala 30 dzieci

w wieku 7-8 lat z norm'} intelektualna ze szkoly masowej Dr 257
w Warszawie w zakresie wplywu przetrwalego asymetrycznego
tonicznego odruchu szyjnego na rozw6j koordynacji wzrokowo-

-ruchowej. Grupa ta byla badana Developmental Test of Visual
- Motor Integration K. Beery i Skal'}do Mierzenia Asymetryczne-

go Tonicznego Odruchu Szyjnego Z. Przyrowski.

W badanej grupie przeszlo 30% chlopc6w i 29% dziewcz'}t

mialo przetrwaly ATOS. Wyniki ponizej normy wiekowej dla
funkcji koordynacji wzrokowo-ruchowej

uzyskalo prawie 15%

chlopc6w i 13% dziewcz'}t. Jdli grup~ chlopc6w z zaburzeniami

koordynacji wzrokowo-ruchowej

potraktujemy jako podgrup~

/100%/ to az 50% z nich mialo zaburzenia koordynacji wzroko-
wo-ruchowej. Prawie takie same proporcje wyst~puj'}u dziewcz'}t.
J.Ayers,a p6iniej kolejni badacze zaburzen integracji sensorycznej
wskazywali na wyst~powanie przetrwalych odruch6w tonicznych
u dzieci z trudnosciami w uczeniu si~ /dysleksja, dyspraksja/.

W grupie dzieci z trudnoSciami w uczeniu si~ bardzo cz~sto

spotykamy si~ z r6znymi zaburzeniami mowy. W 1997 roku ba-
dania pilotazowe zwi'}zk6w zaburzen mowy i zaburzen integracji
sensorycznej zwi'}zanych z nieprawidlow'} modulacj'} sensoryczn'}
przejawiaj'}c'} si~ skr6conym oczopl'}sem porotacyjnym przed-
sionkowym przeprowadzila A. Zielinska. Badania dotyczyly grupy
20 dzieci z norm'} intelektualn'} i trudnosciami w uczeniu si~ /dys-
leksja, dysgrafia/. Az 58% z nich mialo zaburzenia mowy i 40%
mialo skr6cony oczopl'}s porotacyjny. Jesli dzieci z trudnosciami
w uczeniu i zaburzeniami mowy potraktujemy jako podgrup~ to
okolo 30 % z nich ma skr6cony oczopl'}s porotacyjny.

W tym numerze Integracji Sensorycznej publikujemy artykul

M.Kuwal w kt6rym opisuje badania dotycz'}ce ruch6w oczu i trud-
nOSciw czytaniu.

W roku 2004 Z.Przyrowski przeprowadzil pilotazowe bada-

nia wsr6d dzieci z dysleksj'}zdiagnozowanych przez psycholog6w
Warszawskich Poradni Psychologiczno- Pedagogicznych. Badane
byly dzieci w wieku 8-9 lat z norm'} intelektualn'}. Zastosowane
metody badawcze:

1. Skala Prone Extension do badania TOB Z. Przyrowski

2. Skala do mierzenia ATOS Z. Przyrowski
3. Test R6wnowagi Oczy Zamkni~te J. Ayres
4. Poludniowo Kalifornijski Test Oczopl'}su Porotacyjnego J.Ayres
5. Skala do mierzenia r6wnowagi dynamicznej Z.Przyrowski
6. Skala do mierzenia niezaleznych ruch6w oczu od ruchu glowy

Z.Przyrowski

Skala Prone Extension

Skala ta jest zmodyfikowan'} i znormalizown'} pr6b'} klinicz-

n'} stosowan'} w obserwacji klinicznej proponowan'} przez J.Ayres.
Przeznaczona do badan indywidualnych. Bada stopien nasilenia
Tonicznego Odruchu Bl~dnikowego. Skala ta zostala opracowana
w 1999 roku. Przeprowadzono ni'} badania na populacji 890 dzieci

wybranych losowo z rMnych miast Polski w wieku 5-9 lat z nor-

m'} intelektualn'}. Polega na mozliwosci utrzymania przez dziecko

pozycji wyprostnej na brzuchu z uniesion'} glow'}, uniesionymi i
wyprostowanymi r~kami i nogami przez okrdlony czas mierzony

stoperem przez badaj'}cego. Wynik surowy wyrazany jest w sekun-
dach, wynik standartowy wyrazany jest w odchyleniu standardo-
wym

Skala do Mierzenia

Asymetrycznego

Tonicznego

Odruchu

Szyjnego

Test ten jest zmodyfikowan'} i znormalizowan'} pr6b'} klinicz-

n'} stosowan'} w obserwacji klinicznej proponowan'} przez J. Ayres.
Przeznaczony do badan indywidualnych. Bada stopien nasilenia
Asymetrycznego Tonicznego Odruchu SZyjnego. Test ten zostal

opracowany w 1999 roku w oparciu

0

doniesienia z badari. C. Par-

menter. Przeprowadzono

nim

badania na populacji 890 dzieci

wy-

branych losowo z r6znych miast Polski w wieku 5-9 lat z norma,
intelektualn'}. Polega na mierzeniu stopnia ugi~cia w stav,'ie lok-
ciowym w pozycji czworaczej przy obrotach glowy. Dziecko przyi-
muje pozycj~ na czworakach badaj'}cy klad'}c r~ce na policzkach
badanego rotuje glow~ badanego 4 razy. Mierzy stopien ugi~cia
lokcia po stronie przeciwnej do tej w kt6r'} zwr6cona jest twarz

dziecka. Ocena dokonywana jest wg kryteri6w stopnia ugi~cia lok-
cia.

Poludniowo

Kalifornijski

Test Oczopll!su

Porotacyjnego

Test opublikowany przez Western Psychological Services w

USA w 1975. Instrukcja i spos6b badania przedumaczona przez
Z. Przyrowskiego. Test ten przeznaczony jest do indywidualnych
badan. Dostarcza standartowych procedur mierzenia i por6wny-

wania z norm'} jednego z typ6w oczoplasu. Wyniki badania po-

zwalaj'} na ocen~ niekt6rych aspekt6w proces6w integracyjnych
dokonuj'}cych si~ w m6zgu. Podczas testu dziecko siedzi ze skrzy-
zowanymi nogami i ustawion'} pod kontem 30 stopni glow'} na
specjalnej desce rotacyjnej. Badaj'}cy obraca je 10 razy przez 20
sekund najpierw w lew'} stron~ nast~pnie po kr6tkiej przerwie w
praw'} stron~. Po zatrzymaniu terapeuta mierzy czas trwania oczo-
pl'}su wyst~puj'}cego u dziecka. Nast~pnie por6wnuje je z wynika-
mi standartowymi. Wyniki standartowe dotycz'} dzieci i doroslych
bez wyrainie wskazanych granic wiekowych jedynie z podzialem
na chlopc6w i dziewczynki.

Skala do mierzenia

rownowagi

dynamicznej

Sluzy do badania zdolnosci do utrzymania r6wnowagi podczas

ruchu. Dziecko ma za zadanie poruszac si~wzdluz wytyczonej linii
stopa za stoN do przodu i do tylu, najpierw z oczami otwartymi
a potem zamkni~tymi. R~ce opuszczone swobodnie wzdluz tulo-
wia. Zdolnosc do utrzymania r6wnowagi okreslana jest z pomoc'}
trzystopniowej skali niezaleinie dla zadania z oczami otwartymi i
oczami zamkni~tymi.
3 punkty - potrafi wykonac zadanie bez wyrainej utraty r6wnowa-

gi id'}c stopa za stop'}

2 punkty - potrafi wykonac zadanie z drobnymi ruchami tulowia

i r'}k podtrzymuj'}cymi r6wnowag~, nie dotyka palcami pi~t, nie
uzywa st6p naprzemiennie

1 punkt - wykonuje zadanie z duzymi, wyrainymi ruchami tulo-

wia i r'}kpodtrzymuj'}cymi r6wnowag~, niezdolny do chodzenia

stopa za stop'}

Skala do mierzenia

niezaleznych

ruchow oczu od ruchu glo-

wy

Opracowana przez autora na podstawie pr6b klinicznych opi-

sywanych przez J.Ayres sluz'}cych do badania zaburzen integracji
sensorycznej. W skali tej dziecko sledzi oczami poruszany przez
badaj'}cego /w odleglosci 30cm od oczu dziecka/ wskainik. Ba-
daj'}cywykonuje po dwa ruchy wskainikiem w plaszczyznie wer-
tykalnej, horyzontalnej i kresl'}c kolo. Ocena jest sum'} punktow
uzyskanych przy ruchach w okreslonych plaszczyznach wedlug
trzystopniowej skali

3 punkty- brak ruchow glowy podczas sledzenia wskainika
2 punkty - niewielkie ruchy tylko w krancowych punktach ru-

chu wskainika

1 punkt - wyraine ruchy glowy

Przeprowadzono badania Skal'} do Mierzenia ATOS dzieci z

trudnosciami w uczeniu si~w wieku 8-91at i uzyskano nast~puj'}ce
wyniki

8 dzieci uzyskalo maksymalny wynik co oznacza, ze nie maj'}

przetrwalego ATOS. 13 dzieci uzyskalo wyniki swiadcz'}ce

0

roz-

nym nasileniu przetrwania tego odruchu. Takie wyniki mog'}

sugerowac, ze wsrod dzieci z trudnosciami w uczeniu Sq takie u

horych obserwujemy przetrwaly ATOS z roznym nasileniem jak i
takie u ktorych nie obserwuje si~ objawow przetrwalego ATOS.

Stopieri przetrwania ATOS u dzieci z

trudnosciami

w

uczeniu sill!:

32% dzieci z trudnosciami w uczeniu si~ w badanej grupie nie

mialo oznak przetrwalego ATOS natomiast 62% prezentowalo
rozne nasilenie ATOS.

Przetrwaly ATOS jest wskainikiem zaburzonej integracji sen-

sorycznej wedlug J.Ayres.

Kolejne badania dotyczyly dzieci z trudnosciami w uczeniu si~

i czasu oczoplqsU porotacyjnego. Zbadano dzieci w wieku 9-10 lat
z trudnosciami w uczeniu si~ /bez zadnych zaburzen neurologicz-
nych / i uzyskano nast~pujqce wyniki

Czas trwania oczoplasu

udzieci z tmdnoSciami

w

uczeniu silil

Po przeliczeniu na punkty standardowe okazalo si~, ze sposrod

tej grupy 38% chlopcow mialo skrocony oczoplqs, 24% mialo w
normie czas oczoplqsu, 4% mialo wydluzony i 34% dzieci nie mia-
10 wcale oczoplqsu. Oznacza to ze az 76% chlopcow mialo niepra-
"idlowy oczoplqs porotacyjny, a jedynie 24% badanej grupy nie
mialo zaburzen w tym zakresie. Nieprawidlowy oczoplqs porota-

qjny jest wskainikiem zaburzonej integracji sensorycznej wedlug
J.Ayres.

Przeprowadzono rownie:i badania pilotazowe dzieci z trudno-

sciami w uczeniu si~ w wieku 8-9 lat z normq intelektualnq bez
iadnych zaburzen ortopedycznych w zakresie utrzymania rowno-

wagi z oczami zamkni~tymi na jednej nodze i uzyskano nast~pu-
i,!cewyniki

Po przeliczeniu na punkty standardowe okazalo si~, ze na 21

zbadanych dzieci 62% uzyskala wyniki w normie a 38% dzieci uzy-
skalo wyniki ponizej normy. Zaburzenia w rownowadze statycznej
to wskainik zaburzonej integracji sensorycznej wedlug J.Ayres.

Przeprowadzono badania 21 dzieci w wieku8-9 lat w normie

intelektualnej i z trudnosciami w uczeniu si~ bez zadnych oznak
uszkodzen neurologicznych i skolioz /skolioza ma istotny wplyw
na przyj~cie tej pozycji/ w zakresie czasu utrzymania pozycji wy-
prostnej na brzuchu / jest to wskainikiem empirycznym wyst~po-
wania Tonicznego Odruchu Bl~dnikowego/.

Przeci~tny czas utrzymania tej pozycji dla dzieci 8letnich to 30

sekund. Przyj~to, ze utrzymanie tej pozycji ponizej tego czasu jest
wskainikiem przetrwania TOB /w roznym stopniu/. Z analizywy-
nika ze 57% dzieci z badanej grupy ma problemy z utrzymaniem
tej pozycji. Trudnosci w utrzymaniu pozycji wyprostnej s'! wskai-
nikiem zaburzen integracji sensorycznej wedlug J.Ayres.

Podsumowanie

Zacytowane badania Sq oczywiscie przeprowadzone na zbyt

malych grupach by wyciqgac szersze wnioski. Jednak wyniki s'!
obiecujqce i mieszczq si~ w kr~gu hipotez i badan J. Ayres i jej
nast~pcow wskazujqcych, ze zaburzenia integracji sensorycznej
mogq miec wplyw na pojawianie si~ specyficznych trudnosci w
uczeniu. Badania te Sqjednoczesnie zach~tq sugestiq podejmowa-
nia poszukiwan w tym zakresie. Poszukiwan, ktore dawalyby na-
rz~dzia badawcze i pozwalaly budowac wlasciwe programy terapii
dla tej grupy dzieci.