MAY GRETHE LERUM

ZMIERZ SŁOŃCA

CYKL CÓRY ŻYCIA 12

Z norweskiego przełożyła: ANNA MARCINIAKÓWNA

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Sankt Petersburg, wiosna 1722

Nie wiedziała, czy to powolne kołysanie powozu, wciąż ten sam stukot 

końskich kopyt o kamienny bruk, czy po prostu widok cerkwi Świętej Trójcy 

przypomniał jej tamtą noc. Tym razem stangret powoził dużo ostrożniej, mimo to 

odczuwała ból w całym ciele za każdym razem, gdy powóz skręcał lub podskakiwał 

na wybojach.

Nadjana nie udawała się teraz do kościoła, jechała do samego zamku. Jeśli się 

dobrze orientowała, Karl Martin nie nosił już noża ukrytego w cholewie ani nie 

zamierzał mordować cara. Zdarzało się wprawdzie, że dostrzegała jeszcze w jego 

wzroku tamtą nienawiść, wciąż też nie była pewna, z kim się spotyka. W narodzie 

nadal się gotowało, ale nie tak bardzo jak wtedy, zaraz po śmierci carewicza 

Aleksego. Kiedy Piotr Wielki całował zimną twarz syna na pożegnanie podczas 

pogrzebu, zgromadzony tłum kipiał nienawiścią.

Wciąż jeszcze pamiętała tamten lodowaty chłód, jaki przenikał ją mimo 

letniego upału, chłód płynący od ludu, który w tym momencie nienawidził swego 

cara.

Pamiętała też lata, które nadeszły potem, lata nie kończącej się kary bożej 

spadającej na Piotra Wielkiego.

Nie był już tak chętnie zapraszany do pięknych salonów Europy jak dawniej. 

Opinia barbarzyńcy i dzikusa podkopywała szacunek, jaki królowie i ich poddani 

ż

ywili niegdyś dla rosyjskiego niedźwiedzia. A kiedy jego młodszy syn, Piotr, zmarł 

na czarną ospę, nic nie było już w stanie go uratować. Nadjana wiele razy widziała 

władcę płaczącego, także w chwilach wielkich zwycięstw. Rosyjski car nie radował 

się nawet wówczas, gdy zostało spełnione jego największe marzenie i stanął jako 

dowódca na pokładzie pierwszego zbudowanego w Rosji okrętu. „Staryj Dub” nie 

mógł zastąpić carowi wszystkiego.

Coś jednak mu jeszcze zostało, przynoszące pociechę objęcia licznych 

kochanek oraz zawsze optymistycznie usposobiona caryca Katarzyna.

To do niej właśnie jechała teraz Nadjana, do tej prostej kobiety, która została 

małżonką cara i współwładczynią Rosji. Nadjana polubiła Katarzynę od pierwszej 

chwili, chociaż ta bywała często i ordynarna, i nieobliczalna. Jesteśmy ulepione z tej 

samej gliny, myślała Nadjana. Dwie umęczone, biedne dziewczyny, które los 

zdmuchnął niczym liście w jesiennej wichurze. Jedną uczynił Wielką Matką Rosji. 

Drugą zaś królową carskich nierządnic, panią najpiękniejszego i najsłynniejszego 

pałacu uciech na świecie.

Nie odczuwała radości na myśl o tym, z utęsknieniem czekała, aż będzie się 

mogła położyć na jednym z obitych jedwabiem szezlongów Katarzyny, a 

zarumieniona gospodyni zacznie jej opowiadać wesołe historie lub flirtować ze 

swoim starannie ukrywanym przed światem kochankiem Willim.

Katarzyna wiodła niebezpieczne życie. Nadjana również. Karl Martin także, 

on nieustannie balansował na krawędzi katastrofy. Sam Piotr też ściągał sobie na 

głowę niebezpieczeństwa, gdziekolwiek się znalazł.

Zmęczona Nadjana oparła się wygodnie, próbowała nie myśleć o bólu, który 

podskakujący na wybojach powóz wywoływał w jej ciele. Wkrótce będzie na miejscu. 

Wkrótce, wkrótce...

Popołudnia w zamku stanowiły zawsze bardzo przyjemną chwilę odpoczynku 

od zmartwień i kłopotów. Dużo starsza Nadjana żywiła do carycy macierzyńskie 

uczucia. Zresztą zadowolona uświadomiła sobie, że myśl o tym, iż nigdy nie zostanie 

matką, że ród wyginie wraz z jej śmiercią, nie sprawiała jej już bólu.

Katarzyną zadbała o lektykę. Nadjana nie bardzo to lubiła, stwierdzała jednak, 

ż

e stało się już zwyczajem. Wysokie marmurowe schody wiodące do najbardziej 

osobistych pokojów carycy były udręką. Kiedy Nadjana ostatnio próbowała na nie 

wejść, jedno biodro ją zawiodło i w końcu dwaj ubrani na niebiesko mężczyźni 

musieli wnieść ją na górę niczym zarżnięte zwierzę. Katarzyna nawymyślała im za 

mało uprzejme zachowanie i każdemu kazała wymierzyć dziesięć biczów. Obaj 

służący kłaniali się zaczerwienieni, ale Nadjana nigdy więcej ich już nie widziała.

- Gamonie! Durne Ruski! Gówniarze, pozbawieni wyobraźni głupcy...

- Jesteś wobec nich zbyt surowa, Katarzyno! Uważaj, żebyś nie przebrała 

miary.

- Nie! Oni zniosą wszystko. Powiedziałam ci już, to Ruski. Urodzeni 

niewolnicy!

Nadjana wolno skinęła głową, poprawiła sobie poduszki Ciało opadło z 

powrotem na wygodne posłanie, również Katarzyna na swoim ogromnym tapczanie 

przewróciła się na drugi bok. Mebel zrobiono w Wenecji, złociste drewno pięknie 

wypolerowano i pokryto twardą warstwą wosku. Tapczan był prosty, bez specjalnych 

ozdób, ale posiadał ciężar i dostojność bardzo odpowiednią dla carycy.

- Czy słyszałaś już o lodowym święcie? - zapytała Katarzyna, kiedy zostały 

same.

Nadjana zmarszczyła brwi pod maseczką.

- Nie. Bal, teraz?

- To Will podsunął mi ten pomysł - odparła caryca i mrugnęła 

porozumiewawczo do towarzyszki. Pochyliła się do przodu tak, że jej ciężkie, białe 

piersi o mało nie rozerwały obszytego złotem wycięcia sukni. Szlachetne kamienie na 

staniku migotały, oczy carycy miały ten sam ciemny blask.

- Bardzo lubię Willa, wiesz... on sprawia, że czuję się młoda! No i ma tyle 

zabawnych pomysłów. Powiedz mi, Nadja, ty która widziałaś tyle świata... czy 

Anglicy są zawsze tacy zabawni?

- Nie wiem - odparła Nadjana znużona. Mogłaby opowiedzieć Katarzynie o 

tych angielskich oficerach, którzy mieli zwyczaj wpadać do Skjasrvaer i zabawiać się 

tam z udręczonymi więźniarkami.

- On w każdym razie zawsze wymyśli coś śmiesznego. Czy pamiętasz Witię? 

Tak go nazywaliśmy, tę oślizgłą rybę.

- Syna Barańskich?

- Tak! Jego, tego głupka. Car wtrącił go do więzienia, on podobno jeszcze 

ż

yje. Taki był rozpieszczony, delikatny, mogłabym się założyć, że już dawno umarł. 

Ale żyje, Will widział go przy kopaniu rowów.

- Do czego ty zmierzasz, Katarzyno?

- Lodowy bal. Przedstawienie. Teatr! Urządzimy pożegnalny bal, którego 

Sankt Petersburg nigdy nie zapomni!

- Ale przecież macie wyruszać na wojnę... Czy nie bardziej wypadałoby 

ś

więtować po powrocie do domu?

Oczy Katarzyny zrobiły się wąziutkie.

- Nie sprzeciwiaj mi się, Nadjano! Nikt nie potrafi zorganizować 

ś

wietniejszego balu niż ty. Musisz mi pomóc!

Nadjana westchnęła, ze zmęczenia zaczynało jej się kręcić w głowie. Może to 

też wino, które wypiła, było przecież ciężkie, mocne i słodkie.

- Pomogę ci, Katarzyno.

- Oczywiście! Jesteś moją najlepszą przyjaciółką. Tęga kobieta uniosła w górę 

dwie zaciśnięte pięści.

- A może nie jesteś? Nadjana uśmiechnęła się blado. Napotkała spojrzenie 

brązowych oczu, w których nie było już rozbawienia, teraz to już inna kobieta z nią 

rozmawiała, a nie tamta żądna zabawy, uwielbiająca dekadencję caryca. Biedną 

dziewczynę z Litwy łatwiej było lubić.

- Moja kochana... wiesz, że cię nie zawiodę. Caryca w zamyśleniu uniosła 

kieliszek pełen wina, przez chwilę milczała, po czym strzeliła palcami i do pokoju 

wkroczył długi szereg karłów, tresowanych zwierząt, żonglerów i błaznów.

- Popatrz na nich! Znają nowe sztuczki, nowe rozrywki. Przepędziła 

wesołków, wezwała kucharzy. Nadjana jednym uchem słuchała wykładów o 

niezwykłych daniach, jakie każdy z nich chciałby przygotować.

Na koniec wprowadzono niewielkiego mężczyznę o szarej brodzie.

- A oto mój najważniejszy ostatni wynalazek - powiedziała Katarzyna z 

tajemniczą miną. - Jest rzeźbiarzem. Robi posągi najpotężniejszych ludzi świata. 

Tworzy również rzeźby do kościelnych ołtarzy. Przybył tutaj, wraz z czternastoma 

swoimi pomocnikami, na moje wezwanie. Właśnie w tej chwili dwustu żołnierzy 

wraca z Uralu. A wiesz, Nadju, co oni wiozą? Lód! Tysiące bloków lodu!

Opadła z powrotem na poduszki.

- Ci, którzy to zobaczą, nie uwierzą własnym oczom. Piotr będzie ze mnie 

bardzo dumny...

Nadjana uważnie przyglądała się Katarzynie. Tamta przymknęła oczy. 

Rzeźbiarz i służący sprawiali wrażenie zaszokowanych. Caryca nie była sobą, mówiła 

o carze, używając tylko jego imienia, a w jej głosie brzmiała taka tęsknota i żal! To 

naprawdę nie przystoi, żeby się tak obnażać w obecności poddanych. Nadjana miała 

ochotę podejść do tej ogromnej kobiety, objąć ją i przytulić. Musiała jednak czekać, 

czekać, aż wszystkie przemykające się istoty na dobre opuszczą komnaty carycy. 

Wtedy może Katarzyna opowie jej, dlaczego jest taka podniecona i zarumieniona, i 

dlaczego głos jej się łamie.

Wino przestawało działać.

Nadjana słyszała szmer rozmów, zbliżający się i oddalający, unosił się nad 

nimi ostry głos Katarzyny, napominający jakichś artystów, którzy mieli uczestniczyć 

w przygotowaniach do balu.

Na koniec głośno klasnęła w dłonie i kazała wszystkim się wynosić.

- Nadjana, ty zostajesz! Caryca wyglądała na zirytowaną. Zaraz jednak 

pochyliła głowę.

- Jesteś chyba bardzo zmęczona, staruszko. Widzisz, ja wciąż zapominam, że 

nie jesteś już młoda. Ta twoja maseczka... to naprawdę znakomity pomysł. Kto wie, 

może ja sama też... To wszyscy ci idioci musieliby przestać szeptać po kątach o moim 

podwójnym podbródku!

- Oni są tylko zazdrośni, wiesz o tym dobrze. Jesteś wspaniałą kobietą! 

Naprawdę nie było w tym kłamstwa, bo Nadjana starała się nie zauważać nalanego 

ciała, wielkiego nosa i twarzy noszącej na sobie dziedzictwo wielu pokoleń 

trudzących się w słońcu i wietrze. Caryca była niegdyś kochanką niemieckiego 

pastora. To równie niewiarygodne jak historia Nadjany.

Katarzyna westchnęła.

Z uśmieszkiem zadowolenia szeptała:

- Will uważa, że jestem bardzo interesująca... Daje mi w prezencie 

kandyzowane owoce i słodkie ciastka, mówi, że moich wdzięków nigdy za dużo...

- Pozwalasz mu na wiele, Katarzyno. Pomyśl o... - Nadjana nie odważyła się 

wymówić imienia cara, wiedziała, że natychmiast wzbudziłoby uwagę tych, którzy z 

pewnością nasłuchują za ciężkimi zasłonami i pięknymi parawanami.

- Och, tak... na wiele, na wiele... Caryca wybuchnęła śmiechem. Twarz jednak 

pozostała nieruchoma.

- Piotr ma tyle innych zmartwień... ja go prawie nie widuję. Boję się, Nadjano. 

Bardzo się boję. Mołdawianka jest w mieście.

Nadjana wiedziała o Marii Kantemir. Jest młoda, bardzo młoda, to córka 

jednego z mołdawskich książąt. Jej ojciec zdradził sułtana i opuścił starych 

sojuszników z Turcji, by towarzyszyć Piotrowi Wielkiemu na wojnę. Marię pchnął 

prosto w ramiona lubieżnego Rosjanina i była to przemyślana strategia: car niebawem 

stanie się najpotężniejszym ze wszystkich władców. Potężniejszym niż sułtan, niż ci 

wszyscy bezkrwiści królowie panujący w zmęczonej wojną Europie. I kiedy rosyjski 

niedźwiedź znudzi się swoją bladą i tłustą chłopką, którą nazywa małżonką, odeśle ją 

z pewnością tak samo daleko, jak odesłał poprzednią carycę. A wtedy Maria Kantemir 

będzie blisko..

- On jest stary - szepnęła Katarzyna najpierw z goryczą, a potem z niechęcią. - 

Jest stary, mój Piotr... mój nieszczęsny Piotr...

Nadjana przysunęła się do wygodnego posłania Katarzyny i położyła dłoń na 

jej ramieniu.

- On cię kocha... słyszałam co najmniej tysiąc razy, jak to mówił. „Dla mnie 

nie ma droższej ani wierniejszej niż Katarzyna...”

- Wierna? Droga? Oczywiście, tylko dlaczego nie ma go przy mnie? Dlaczego 

on nie może... boję się o swoje życie, Nadjano! Znasz przecież cara!

- Tak, ja też się boję. To człowiek nieobliczalny. Jest jak niedźwiedź, ale 

ciebie nie zdradzi - powiedziała Nadjana z mocno bijącym sercem.

- Nie próbuj mnie pocieszać, Nadjano. Wiesz wszystko równie dobrze jak ja. 

Car zamordował własnego syna. Roztrzaskał czaszki wielu najlepszym budowniczym 

swoich okrętów za byle co, bo pozwolił, by kierował nim gniew... mordował i nadal 

morduje. Nie mówię już o tych biedakach, którzy umierają z głodu lub zamęczeni na 

ś

mierć w lochach. On morduje własnymi rękami, Nadju! Morduje, nie bacząc, czy to 

wrogowie, czy zasłużeni przyjaciele!

Nadjana musiała przyznać Katarzynie rację. Car był śmiertelnie 

niebezpiecznym wrogiem. Mógł być jednak równie niebezpiecznym przyjacielem. 

Ktoś, komu w jednej chwili dawał władzę i obsypywał zaszczytami, mógł już w 

następnej chwili patrzeć nieruchomymi oczyma w niebo lub zostać ścięty.

Ona cieszyła się zaufaniem cara niemal od chwili, gdy przybyła do domu, do 

Rosji. Nie raz była przekonana, że może na nim polegać. Szybko jednak nauczyła się, 

ż

e car nie mierzy przyjaźni inaczej niż z dnia na dzień. Dopóki była wobec niego 

szczera, tolerował najbardziej śmiałe upomnienia i przytyki. Odkąd jednak 

dowiedziała się o przychylności Karla Martina dla odsuniętego carewicza Aleksego, 

odbierała podejrzliwość Piotra z uczuciem piekącego niepokoju w żołądku. Jego 

ciemne oczy przenikały ludzi na wylot. Może tylko dzięki maseczce Nadjana, 

wciśnięta pomiędzy dwie ponure tajemnice, była w stanie zachować spokój.

- Katarzyno, wiesz, że nigdy cię nie wydam. Ale niełatwo mi przyjmować 

takie zwierzenia, boję się, że on odgadnie moje myśli...

- Jesteś jedyną osobą, która potrafi ukryć je przed carem! Poza tym jesteś moją 

przyjaciółką.

- I jego.

- Tak. Czy to nie dziwne, że nie kazałam cię już dawno zamordować? Bo 

jesteś też jedyną osobą, która mogłaby mnie wydać, Nadjano!

- Czy myślisz, że inni nie wiedzą o sprawie z Willem?

- Te głupie tłumoki... Nadjana musiała się uśmiechnąć.

- Masz na myśli hrabiny? Baronowe? Panią Balke?

- To idiotki, wszystkie jak jedna - ucięła Katarzyna i nabrała pełną garść 

migdałów z miodem.

Nadjana poczuła chłód na karku. Trudno było się zorientować, co myśli 

Katarzyna. W jednej chwili zrozpaczona, zdradzona kobieta, płacząca z zazdrości o 

przygody męża. W następnej cyniczna, żądna władzy osoba, która rozkoszuje się 

towarzystwem młodego przyjaciela bez lęku, że car się o tym dowie.

- Gdyby Piotr pytał te baby, potwierdziłyby wszystko po prostu ze strachu. On 

zdaje sobie z tego sprawę, więc nie pyta. Myślę, że woli nie poznać prawdy - rzekła 

Katarzyna.

- Chyba masz rację. Ale bądź ostrożna.

- Siedzisz tu i ostrzegasz mnie przed moim własnym mężem! Ty, która masz 

takie same powody, by się go lękać!

- Wobec tego musimy się trzymać razem, Katarzyno.

- Oczywiście, moja droga. Na wieki! A nam dwóm nawet Ojciec Rosji się nie 

przeciwstawi!

Nadjana stwierdziła, że humor carycy się poprawił. Coś jeszcze nie zostało 

powiedziane, Nadjana jednak zdawała sobie sprawę, że nie wytrzyma już dłużej. 

Wieczory z Katarzyną były zawsze rozrywką, chwilą interesującej rozmowy, 

pozwalały też się zorientować w licznych intrygach i walkach o władzę przy dworze. 

Nie raz Katarzyna udzielała jej dobrych rad, kogo należy zaprosić do Niebiańskiego 

Pałacu, a przed kim nie wolno otwierać drzwi. Gdy zaś któraś z dziewcząt chciała 

zniknąć, czy to z powodu niechcianej ciąży, czy z innego powodu, wtedy zawsze 

Katarzyna znajdowała rozwiązanie. Nadjana podejrzewała, że caryca maczała również 

palce w całej sprawie Karla Martina. Katarzyna jest niepoprawną romantyczką, z 

pewnością wiedziała dużo więcej niż Nadjana o owej tajemniczej kobiecie, z którą 

Karl Martin zaczął się spotykać na długo, zanim został dorosłym mężczyzną.

Może teraz jest właśnie okazja, by zapytać o więcej?

Nadjana wytrzymałaby jeszcze parę minut, gdyby zapłatą za to były 

informacje, których Karl Martin zawsze jej odmawiał.

Ale caryca już zadzwoniła, by przyniesiono poduszki i kołdry.

- Śpij dzisiaj u mnie, droga Nadjano. Sprowadzę tych czterech francuskich 

muzyków, by nam grali na dobranoc, to będziemy miały piękne sny...

- Ale...

- Ciii! To rozkaz - uśmiechnęła się Katarzyna zadowolona.

ROZDZIAŁ DRUGI

Noc w pałacu cara. Nad brzegiem sztucznego strumyka siedzą boginie i 

dziewice, bawią się lub odchylone do tyłu odpoczywają. Zostały wycięte w kamieniu, 

a teraz są mokre od wody, którą wiatr unosi nad licznymi fontannami. W swoim 

pałacu zwanym Pietrodworiec, car odtworzył nastrój Wersalu. Z parkami i fasadami, 

o których krążą legendy daleko poza granicami Rosji.

Nie był sam tej wiosennej nocy i nie zastanawiał się wcale, czym pod jego 

nieobecność zajmuje się małżonka.

Ramiona Marii są miękkie i szczupłe, ta dziewczyna ma palce, które nawet w 

umarłym obudziłyby pożądanie. Jej głowę okrywa gęsta chmura lśniących włosów, 

którą wieczorami upina w przemyślne fryzury podobnie, jak to czynią kobiety sułtana. 

Pośród loków mienią się drogocenne kamienie, ale Piotr ich nie dostrzega. On widzi 

tylko rozjarzone oczy, ciemne tak jak jego, lecz młode i pełne ognia.

- Poniosę cię na moim przyrodzeniu przez rozległe rosyjskie stepy - szepcze 

gorączkowo.

Dziewczyna śmieje się i wciąż patrzy mu w oczy, podczas gdy ręce 

niestrudzenie pieszczą ciało kochanka.

Ramiona cara osłabły, leży na poduszkach i narzutach z gronostajowego futra, 

nie będąc już pewien, czy to zwierzęca sierść, czy włosy Marii łaskoczą go i drażnią. 

W pokoju unosi się jakiś opiumowy zapach, słodka mieszanina kadzidła i ambry.

Maria jest pełna siły, posiadła też zdolność dzielenia się z nim swoją mocą. 

Kiedy po takiej nocy jak ta Piotr wkłada na siebie spodnie i płaszcz, czuje się niemal 

niepokonany. Ona jest niezwykle piękną kobietą, ale ma w sobie coś więcej. Car, 

uszczęśliwiony, nie przestaje sobie gratulować, że znalazł lepszy od wina sposób 

uwalniania się od smutków i zmartwień.

- A teraz mój pan po prostu zamknie oczy i podda się rozkoszy - szepnęła. On 

już od dawna leżał bez ruchu z obnażoną piersią, którą porastały gęste szpakowate 

włosy. Nie znała go wystarczająco długo, by wiedzieć, że to raczej oznaka starości niż 

siły. - Spróbuję teraz pokierować moim koniem - rzekła, a on jęczał, gdy spełniała 

obietnicę.

- Maria... Maria, myślę, że twoja babka musiała pozwolić, by uwiódł ją 

Kozak... Nikt nie potrafi tak jeździć konno jak Kozacy...

Dziewczyna roześmiała się cicho, leciutko drapała jego skórę paznokciami.

- Moja rodzina jest równie czysta jak rodzina cara... Umiemy jednak dużo 

więcej niż Kozacy.

Musiała uśmiechnąć się do siebie na widok jego grymasu, wiedziała jednak, że 

wygrała, kołysała się leciutko, a on oddałby jej teraz nawet duszę, był stracony. 

Zresztą nie po raz pierwszy, Maria dokładnie wiedziała, czego ten mężczyzna pragnie, 

i dawała mu to jako zadatek wszystkiego, co musiało nadejść.

Wkrótce jej brzuch będzie za duży na takie sztuczki. Wkrótce on się dowie i 

może zostawi ją w spokoju. Choć miała nadzieję, że tak się nie stanie. Wiedziała, że 

Katarzyna to potężna władczyni, przy tym wielka i nieruchoma niczym głaz, którego 

nie można ani usunąć, ani zlekceważyć.

Z cichym jękiem uniosła się, klęczała teraz nad nim, a sięgające do pasa włosy 

falowały niczym jedwabna opończa. Pragnęła, by otworzył oczy, on jednak leżał jak 

martwy i czekał na nadejście ekstazy. Poruszyła delikatnie biodrami i poczuła, że 

zalewa ją fala rozkoszy.

- Ty... czto to drugoje! Nikto tak kak ty... Roześmiała się z triumfem w głosie, 

większego komplementu nie mogła usłyszeć. Chciała być dla niego kimś 

wyjątkowym, chciała być inna niż kobiety, które znał, dać mu coś nowego. I 

zaskakującego! Maria pocałowała go w usta, przytuliła się mocno i leżała ciężko na 

dyszącym carze.

- Wy toże - wyszeptała. Wypowiedziane z szacunkiem pochlebstwo padło na 

podatny grunt.

- Mogłabyś pragnąć wszystkiego na świecie, Mario. Dam ci wszystko...

- Dziękuję bardzo - rzekła z uśmiechem. Car objął ją mocno i przewrócił na 

plecy. Przyciskał ją teraz całym swoim ciężarem, a szorstką dłonią pieścił delikatną 

skórę na karku pod włosami.

- To będzie trudna wyprawa, Mario.

- Chcę ci towarzyszyć.

- Jesteś pewna?

- Oczywiście. Będziesz mnie potrzebował. Mnie i siły, którą ci daję.

- Tak! Ty przynosisz mi szczęście, mój mały ptaszku. Zabiorę cię ze sobą i 

niech będzie przeklęty każdy raskolnik

∗

, który odważy się mi sprzeciwić!

Wątpiła, czy słowa wyznających starą wiarę popów mogłyby mieć jakieś 

znaczenie. Wątpiła, bo chyba nie było w tym kraju człowieka, który potrafi mówić tak 

głośno, by car pod jego wpływem zmienił zdanie. Może jedna jedyna osoba. 

Katarzyna. Ale jej dni są policzone, powinna już przygotowywać sobie zakonne 

habity, pomyślała Maria ze złym uśmiechem. To będzie prawdziwe zwycięstwo 

biednej książęcej córki, która nawet nie potrafi dobrze mówić, lecz sepleni jak małe 

dziecko.

Nie martwiła się tym, że car zasnął na jej ramieniu i mocno przyciska je do 

posłania. Wkrótce ręka zdrętwieje i przestanie boleć. Car nie pieścił już jej karku, 

czuła gęsią skórkę, jakby zdjął ją strach, ale też w pokoju było chłodno i marzła, leżąc 

tak bez ruchu.

Jest bardzo blisko celu.

Ojciec będzie z niej dumny!

Kiedy bowiem zdradził swego starego opiekuna, tureckiego sułtana, wielu 

ludzi go opuściło. Książę nie był jeszcze stary, Maria wiedziała jednak, że długo nie 

pożyje gnębiony niepokojem. Wybawicielem ojca może być tylko car Piotr. Obaj 

mogą podejmować zwycięskie wojenne wyprawy, doprowadzą do tego, że sułtan 

będzie się czołgał u stóp dawnego wasala.

Wszystko zależy od niej. Wszystko będzie dobrze, jeśli zdoła zatrzymać przy 

sobie Piotra. Wiedziała, że on jej nie kocha, zdawała sobie jednak sprawę, że jest od 

niej niebezpiecznie uzależniony.

Jak od opium.

Uśmiechnęła się, ramię przestało boleć.

Ten gruby wielbłąd, jego żona, stoi wprawdzie na przeszkodzie, ale wkrótce 

będzie można się z nią rozprawić. Kiedy Piotr dowie się o synu, którego Maria ma mu 

urodzić... Wtedy z pewnością córki przestaną mieć jakiekolwiek znaczenie. Maria nie 

znała cara zbyt długo, ale jedno wiedziała o nim na pewno: Największym 

zmartwieniem jego życia jest brak następcy. Aleksego tracił wielokrotnie, nie chciał o 

nim więcej rozmawiać. Ten carski potomek nie byłby w stanie przejąć kierowania 

państwem, okazał się za słaby i zbyt tchórzliwy. A małego Piotra Bóg zabrał do 

siebie, żeby ukarać cara za jego grzechy.

Ale teraz idą nowe czasy. Szczęście znowu stanie się towarzyszem władcy, 

jeśli tylko on będzie strzegł Marii, swego małego ptaszka, i uczyni jej ten honor...

Katarzynę w paradnym stroju można było nazwać osobą postawną, władczą, 

imponującą, nawet boską. Ale piękną nie. Ludzie wiwatowali na jej cześć, pochylając 

głowy z szacunkiem. W wielkiej sali tronowej mieniły się kosztowne materie i 

ozdoby. Dwór przywdział swoje najwspanialsze kostiumy, nawet nic nie znacząca 

służba nosiła liberie haftowane złotem i srebrem.

Na zewnątrz, przed pałacem, cały regiment doboszy wybijał jednostajny rytm 

na bębenkach, z kościołów dochodziły śpiewy. Dęto w rogi bojowe, a przed 

Niebiańskim Pałacem stała orkiestra złożona z czterdziestu mężczyzn. Bo po 

uroczystości miał się odbyć bal!

Dzisiaj Rosja otrzyma kolejny powód do dumy, car przybierze nowy tytuł, 

tytuł imperatora. Piotr uważał, że będzie to dobry początek kolejnej wyprawy 

wojennej.

Nadjana i Karl Martin próbowali przecisnąć się przez tłum ludzi. Spóźnili się, 

bo w Niebiańskim Pałacu wciąż tyle spraw czekało na załatwienie.

Teraz tysiące zniszczonych chłopskich kapot zagradzało im drogę.

- Powinniśmy jechać powozem! Przed końmi pewno by ustąpili!

- Nadja! Raczej zawróćmy! - Chwycił ją za rękę i odepchną! kilku starych 

ludzi, którzy mrużyli zaropiałe oczy. - Cóż za przeklęty cyrk. Wracamy do domu!

Nie była w stanie protestować. W końcu ceremonia może się odbyć bez nich. 

Widziała wiele podobnych. Car specjalnie nie przepadał za tego rodzaju przepychem i 

pompą, zresztą był skąpy, od czasu do czasu jednak musiał dać narodowi świadectwo, 

ż

e jest takim wspaniałym władcą, jak sobie poddani wyobrażają.

Nadjana uświadomiła sobie, że tęskni do Piotra.

Ostatnie tygodnie były przepełnione pracą, i Katarzyna, i car mieli wiele spraw 

na głowie. Nadjana nie widywała ich całymi dniami i to napełniało ją niepokojem.

Mienszikow odznaczał się jakimś niewytłumaczalnym wyczuciem, jeśli 

chodzi o takie sytuacje, teraz znowu nabrał pewności, że droga jest wolna. Nie dalej 

niż wczoraj wieczorem odwiedził Nadjanę i przeraził ją tą swoją dziwną mieszaniną 

przyjaźni i pogróżek. Przez długi czas potem jak zdobyła zaufanie cara, próbował jej 

się narzucać. Przy byle okazji podejmował rozmowy, a raz chciał nawet zerwać 

maseczkę z twarzy. Coś w jego pożądliwym wzroku przerażało Nadjanę i dziwiła się, 

dlaczego. Podnieceni mężczyźni to przecież jej specjalność. Niewielu spotkała takich, 

których nie dałoby się w jakiś sposób okiełznać.

Nienawidziła tego człowieka.

Wchodził do jej domu niczym zły cień i ani mycie, ani okadzanie nie było 

później w stanie usunąć czegoś, jakby woni zagrożenia, którą po sobie zostawiał.

Ona i jej przybrany syn nienawidzili potężnego księcia równie mocno. W tym 

jednym przynajmniej byli zgodni. Nadjana domyślała się, że za większością 

okrucieństw cara wobec narodu stoi Mienszikow. Kiedy car wyjeżdżał, on w imieniu 

władcy kierował państwem. Nie tak mało osobistych wrogów Mienszikowa zmarło 

nagłą śmiercią, zostało pośpiesznie osądzonych za zdradę kraju lub kradzież pod 

nieobecność cara. Co car mówił księciu w cztery oczy, nikt nie wiedział. Szeptano o 

długich pojedynkach słownych, a nawet szamotaninach. Dotychczas jednak 

Mienszikow zachowywał swoją pozycję. Jego majątek rósł z dnia na dzień, a na 

dworze gadano, że wiele kosztowności z carskiego skarbca znajduje się teraz w 

pałacu księcia.

I oto znowu cesarska para wybiera się w drogę. Tym razem miało to potrwać 

długo. Termin wyjazdu przypadał za dwa tygodnie, sto tysięcy rosyjskich żołnierzy 

wszystkich rodzajów broni stało w gotowości. Pierwszym celem był Astrachań, 

stamtąd car wybierał się do Derbentu i zamierzał podporządkować sobie całe 

królestwo.

Za każdym razem, kiedy Nadjana zaczynała myśleć o nowej wyprawie, 

odczuwała niepokój.

Wciąż miała tyle zmartwień.

Próbowała się z tego otrząsnąć, trzymała mocno rękę Karla Martina i 

pozwalała się prowadzić do czekającego powozu. Konie były przerażone hałasem i 

biegającymi ludźmi, ale woźnica zdołał je jakoś uspokoić i wkrótce znalazła się 

bezpiecznie w murach własnego pałacu.

- Czy mam cię odprowadzić na górę, Nadja?

- Tak, jeśli chcesz... ale nie musisz, Karl Martin!

- Uff, czy nie mogłabyś mnie nazywać tak jak inni? Teraz mam na imię Iwan, 

przecież wiesz! Sama mnie tak ochrzciłaś!

- Rozmawiamy ze sobą po rosyjsku, nigdy nie wspominamy twojego starego 

domu i nie chcesz nawet wypowiedzieć imienia swojej matki, nie mówiąc już o tym, 

ż

eby do niej napisać! Twoje imię to jedyne, co jeszcze może ci przypominać o 

dawnym życiu, i nie zamierzam przestać go używać!

Znowu zaczynała wygłaszać jedno ze swoich nie kończących się kazań, ale 

teraz Karl Martin musiał się uśmiechnąć. Była taka maleńka, ta jego Nadjana, z roku 

na rok stawała się coraz mniejsza. Zachowała jednak dawny temperament i to go 

uspokajało. Bo nie była, niestety, zdrowa, nietrudno to dostrzec. Poczuł ból w piersi. 

Nie chciał o tym myśleć.

Ale kiedy stara przyjaciółka z jękiem opadła na wygodny fotel, musiał 

stwierdzić, że ma przed sobą bardzo zmęczonego człowieka. Czule ujął jej stopy, 

uniósł brzeg sukni i podsunął miękki podnóżek. Skinęła mu głową, maseczka 

ukrywała z pewnością grymas bólu. Karl Martin już dawno przestał się zastanawiać, 

jaka twarz kryje się za jedwabną przesłoną, przypominał sobie jak przez mgłę, że 

przed pożarem była to twarz bardzo piękna. Tam, w domu. W dawnych czasach...

- Karl... co ja mam z tobą zrobić...?

- Nic! Sam o siebie zadbam najlepiej.

- Ha! Wiele razy już byś nie żył, gdyby stara Nadjana się tobą nie zajmowała. 

Wiesz, że obiecałam twojej matce...

Starał się nie rozgniewać, nie teraz. Zamknął więc uszy na jej słowa, pozwolił 

jej mówić i zwrócony do niej twarzą pogrążył się we własnych myślach.

- Jesteś jak kamień, wiem o tym, ale nie możesz mi zabronić wspominać 

rodziny, która została w domu! Wiem, że ich kochasz, w nic innego nie uwierzę. 

Miałeś dziewięć lat, kiedy wyjeżdżaliśmy, nie mogłeś ich zapomnieć!

- Owszem, zapomniałem.

- Nie! Jestem pewna, że Amelia też cię pamięta... Może ma teraz więcej braci, 

ale ciebie pamięta na pewno.

Wierzę, że każdego wieczora się za ciebie modli, wiem, że tak właśnie jest...

Nie mógł jej nic odpowiedzieć. Znała jego jedyny słaby punkt. To Amelia, 

bliźniacza siostra... Ona rozumiała... niczego od niego nie wymagała. Miała czas... ale 

to było tak dawno...

- Ty piszesz i narzucasz się. Przyjmij wreszcie do wiadomości, Nadjano: moja 

matka o tobie zapomniała. Zapomniała o tobie na pewno w tej samej chwili, w której 

straciła cię z oczu. Taka już jest! Nie martwi się nawet o ludzi, którzy mieszkają w 

tym samym domu co ona, jeśli trafi jej się do ogryzania nowa kość albo nowa książka 

do czytania! Nigdy nie myślała o nikim innym tylko o sobie samej. Przez całe swoje 

ż

ycie!

- Karl, teraz mówisz jak uparte dziecko. Czy nie pamiętasz już tych waszych 

wspólnych chwil, byłeś wtedy jej zaufanym, pozwalała ci przygotowywać ziołowe 

mieszanki...

- Ha! Pozwalała mi robić to wszystko, bylebym tylko nie przeszkadzał jej w 

ważnej pracy! To była zła kobieta. Bardziej mężczyzna zresztą niż kobieta, rządziła 

wszystkimi, o wszystkim decydowała!

Nadjana westchnęła, patrzyła jednak na niego z uporem.

- Czy kiedykolwiek słyszałeś, by twój ojciec się skarżył, Karlu? Czy 

kiedykolwiek w jego oczach widziałeś coś oprócz miłości? On chciał, żeby taka była, 

kochał ją właśnie taką! Twoja matka miała, to znaczy chcę powiedzieć ma, wady. 

Wszyscy mamy! Ty jednak pamiętasz tylko to, co sprawiało ci przykrość...

Nie słuchał już Nadjany, ponieważ w jej słowach kryła się niebezpieczna 

prawda. Od dawna przemawiała do niego w ten sposób. Za każdym razem później 

musiał długo oczyszczać uszy i serce, coraz większą ilością wina... i Aloe.

Po chwili zaczął rozsznurowywać wysokie bury Nadjany. Trudno jej było 

robić to samej, a nie lubiła prosić o pomoc służby.

Znieruchomiała, kiedy ostrożnie zdjął jasne trzewiki z cielęcej skóry.

Karl ujął małe stopy w dłonie i zaczął ostrożnie rozcierać. Stopy były zimne, 

chociaż Nadjana miała nogi zabandażowane i nosiła ciepłe skarpetki. Chciał je 

uwolnić do końca, ale Nadjana powstrzymała go.

- Nie... jeszcze nie teraz. Wkrótce będę znowu musiała wyjść, trzeba zobaczyć, 

czy w Niebiańskim Pałacu wszystko jest jak powinno...

- O, ta fińska bogini już z pewnością zaćwiczyła wszystkich wokół. Nie martw 

się, mamo...

Nadjana poczuła ciepło w sercu, zwracał się do niej w ten sposób tylko w 

najbardziej intymnych chwilach. Wiedziała, jak trudno mu kogoś tak nazywać. 

Wiedziała, jak cierpi, jak bardzo czuje się zdradzony. I zawstydzony...

- Ona, twoja matka... byłaby z ciebie bardzo dumna... Puścił jej stopę i 

podniósł się. Już wiedział, że dzisiejszego wieczora wypije dużo wina.

- Dość, Nadjano - rzekł spokojnie. Przemawiał teraz do niej dorosły 

mężczyzna.

- Obiecaj mi, że kiedyś...

- Nie! Niczego ci nie obiecam! Zamilkła. Posunęła się chyba za daleko. 

Znowu. Ale teraz, kiedy choroba atakowała ją coraz bardziej, wszystkie myśli i troski 

skupiały się na nim. Za wszelką cenę chciała go zmusić, by pojechał do domu. 

Niezależnie od tego, ile racji było w jego twierdzeniach, że Marja być może 

zapomniała swego jedynego syna...

Bowiem nigdy nie dostali odpowiedzi na żaden list. Nigdy też żaden list nie 

wrócił. Ostatnio wysłała dwa, korzystając z tego, że dwa statki wybierały się do Danii. 

Sumy, jakie dała przewoźnikom, wystarczyły na wynajęcie w Kopenhadze łodzi, która 

by zawiozła list do małej osady nad fiordami. Dała im tyle złota, że mogli poczekać 

na odpowiedź i wysłać ją z Kopenhagi do Rosji.

Oczywiście, że światem wstrząsają niepokoje, to prawda, że okręty rozbijają 

się i toną. Prawda też, że zdarzają się nieuczciwi ludzie nawet w carskiej flocie.

Ale żeby wszystkie listy...

Nie wiedziała, czy którykolwiek w ciągu tych lat dotarł do celu. Bo przecież 

może choć na jeden powinna otrzymać odpowiedź.

Nadjana nie umiała sobie tego wytłumaczyć.

Może chłopiec ma jednak rację?

Może Marja i Karl wstydzą się swego głupiego syna tak bardzo, że nie chcą go 

znać?

To niemożliwe, Marja jest przecież mądra, myślała Nadjana.

Wiedziała, że to jeszcze dziecko, oszukane dziecko... a za odwagę, jaką 

okazał, należałoby go raczej chwalić!

- Idę już, Nadja. Zostało mi parę spraw do załatwienia™ Widziała błysk w 

jego oczach, patrzyła na zarumienione policzki. Och, tak, znowu idzie na spotkanie z 

tamtą.

- Kiedy nareszcie przyprowadzisz ją do mnie i zachowasz się jak człowiek 

honoru? Jesteś teraz wystarczająco dorosły, Karl Martin.

- Już niedługo - odparł, odwracając twarz. - Zanim czas nadejdzie... 

Odpoczywaj, matko, i niczym się nie przejmuj. Sama powiedziałaś, że młody 

człowiek ma prawo do własnych tajemnic...

- Tak, tak, wiem~ Ale żebyś znowu nie wdał się w jakieś głupstwa! Nie 

rozumiem, dlaczego ukrywasz przede mną swoje sprawy z dziewczętami. Czy 

myślisz, że ja nie wiem, jak bardzo młodym mężczyznom potrzebna jest rozrywką? 

Do diabła, chłopcze, dom jest pełen kobiet, które tylko czekają, by ugasić twoje 

młodzieńcze pragnienia...

Roześmiał się, słysząc ten język, Nadjana używała go coraz rzadziej. Pospolity 

język nie pasował do jej białej, anielskiej jedwabnej szaty.

- Dziękuję za propozycję... ale wolę sam polować! Posłał jej całusa i zamknął 

drzwi, słyszała jego lekkie kroki na pięknej mozaikowej podłodze w sąsiedniej sali.

Fotel wydał się nagle twardy i niewygodny, bolały ją rany, które tak starannie 

ukrywała pod pięknym ubraniem. Dzisiaj znowu skóra pękła w kilku miejscach, 

mimo ostrożności w ruchach ubranie ocierało rany. Nosiła zawsze szerokie suknie, 

nie odcinane w pasie, unikała ciasnych gorsetów. Suknia zwykle spływała luźno od 

piersi aż do podłogi niczym wodospad cieniutkiego jedwabiu. Był to jej znak 

rozpoznawczy, podobnie jak maseczka i rękawiczki.

Wiedziała, że otacza ją legenda, że ludzie w tym mieście długo jeszcze 

zachowają pamięć o Królowej, choć jej nie będzie od wielu pokoleń.

Czy doznawała przy tym uczucia triumfu?

Nie, nikt przecież i tak nie wie, kim Nadjana jest.

Jej ród wygaśnie wraz z nią, imienia ojca nikt nigdy nie będzie wspominał. 

Wróciła do domu, do swoich, ale nikt z nich nie ma pojęcia, kim jest.

Nie odnalazła też nikogo z tych, których przed laty opuściła.

Car obiecał poszukać kogoś w Moskwie, w całym państwie, nigdy jednak nie 

potrafił powiedzieć jej nic konkretnego.

Tak więc przeżyła życie pozbawiona korzeni. Dlaczego zatem tak trudno 

przyjąć do wiadomości, że będzie też musiała bez nich umrzeć?

Może dlatego, że odzyskała wspomnienia, okrutne wspomnienia, pamięć 

wydarzeń, które wypędziły ją z kraju. Wspomnienie buntu strielców, haniebnej 

ś

mierci ojca, pożegnania z matką... Ich linia rodu Dołgorukich wyginęła, ostatnim 

męskim potomkiem był książę Michaił, zamordowany po tym, jak zerwał z własnym 

stronnictwem, chcąc powstrzymać bunt w tamtych trudnych czasach, zanim jeszcze 

Piotr Wielki objął władzę.

Nadjana mogła się z tym pogodzić, nie oczekiwała, że odnajdzie jakichś 

krewnych, kiedy po wielu latach wracała do domu.

Ale głęboko, bardzo głęboko w jakimś kąciku duszy przechowywała wciąż 

marzenie o mężczyźnie, jedynym, którego kochała. O tym, którego widziała w 

koszmarnym momencie, gdy ścinał głowę jej ojca...

Tichon...

W takie wieczory jak ten, kiedy siedziała zmęczona pracą całego tygodnia i 

beznadziejnymi rozmowami z Karlem...

Zdarzało się jeszcze, że wspomnienie tamtego rosłego mężczyzny pojawiało 

się w jej duszy. Zaglądała w jego jasne, szare oczy, niemal czuła pod palcami dotyk 

jego prawie białych, jedwabistych włosów. Jedna z jej przyjaciółek powiedziała 

kiedyś, że są do siebie bardzo podobni.

Teraz bylibyśmy jeszcze podobniejsi, pomyślała Nadjana i zdjąwszy 

rękawiczkę z jednej dłoni rozpięła kok, pozwoliła, by włosy miłosiernie przesłoniły 

twarz.

ROZDZIAŁ TRZECI

- Iwan... ja już dłużej nie mogę. Musisz iść, nie wolno ci więcej tu 

przychodzić...

- Ale dzisiejszego wieczora nikt nas nie zobaczy. Wszyscy poszli się bawić, 

słyszysz, jak wrzeszczą i tańczą? Ulice pełne są młodych dziewcząt przemykających 

się na spotkania z ukochanymi, nawet panie z arystokratycznych rodów wyszły dzisiaj 

potajemnie z domów!

- Ja wiem, wiem... ale słuchaj mnie, Iwan! Musimy zniknąć! Mój ojciec... 

igramy ze śmiercią, oboje!

- Więc teraz nie lękasz się już męża, tylko ojca? Aloe, zachowuj się jak 

dorosła...

Miała ochotę się roześmiać, ale akurat w tej chwili jego słowa nie wydawały 

jej się śmieszne. Była piętnaście lat starsza od swego Iwana i kochała go od czasu, 

kiedy jeszcze nie był mężczyzną. Od lat wiodła to podwójne życie. Najpierw był to 

podniecający flirt, później rozkoszny dodatek do codzienności. Iwan był tak 

wzruszająco młody i niedoświadczony! Ochraniała go niczym kura swoje pisklęta, 

pozwalała mu ukrywać się pod swoimi skrzydłami, gdy życie było zbyt 

skomplikowane. W końcu jednak stał się w pełni dorosłym mężczyzną. Może to 

zresztą jej zasługa?

Aloe zdawała sobie sprawę, jak wiele zmieniło się między nimi od tamtego 

dnia, kiedy po raz pierwszy dotknęła wargami jego ust.

Teraz go kocha.

Kocha go bardziej niż życie, bez niego w ogóle sobie życia nie wyobraża. Ale 

strach rozrywał jej serce zawsze, gdy myślała o tym, jak bardzo się oboje narażają. 

Gdyby jej małżonek odkrył młodego kochanka, nic wielkiego pewnie by się nie stało, 

kazałby ją po prostu wychłostać i zamknął w domu na kilka tygodni. To by przecież 

zniosła.

Ale ojciec... najbliższy człowiek cara, być może najpotężniejszy człowiek w 

Rosji. On od dawna interesował się tymi cudzoziemcami. Nie lubił ani białowłosej 

Nadjany, ani jej syna. A kiedy Iwan wmieszał się w bunt carewicza... wtedy Aloe była 

pewna, że grozi mu śmiertelne niebezpieczeństwo.

- Wyjedźmy stąd... pojedźmy do domu, do twojego kraju! Tam teraz panuje 

pokój, prawda? Tam nie sięga ani władza cara, ani nawet władza mego ojca...

- Ty nie znasz cara. Ani tym bardziej nie znasz swego ojca. Wiem, że gdyby 

chciał wyrządzić nam krzywdę, dopadnie nas, gdziekolwiek będziemy.

- Ale możemy zyskać na czasie! Jeśli wyjedziemy teraz, kiedy ojciec zajęty 

jest rządzeniem krajem. Musimy wyjechać zaraz, zanim zacznie cię podejrzewać. Bo 

wtedy będzie działał błyskawicznie. Gdy tylko car wyjedzie, natychmiast znajdziesz 

się w lochach twierdzy!

- Nie wierzę. Nadjana też ma przyjaciół. Mienszikow wie, jak wysoko car ją 

ceni... I ja sam także jestem jednym z najlepszych we flocie, on zdaje sobie z tego 

sprawę! Nie zapomni, ile razy udzielałem dobrych rad, jeśli chodzi o projektowanie 

okrętów. Tego nie zapomni!

Westchnęła ciężko, wiedziała, że to się na nic nie zda. Iwan nie chciał przyjąć 

do wiadomości, że jego życie wciąż będzie narażone na niebezpieczeństwo. Nawet 

jeśli większość ludzi o tym zapomniała, to bunt carewicza nadal dręczył cara. Każdy, 

kto miał z tym jakiś związek, powinien zostać ukarany. Będzie ich ścigał przez 

pokolenia!

Bardzo chciała się dowiedzieć, jaki właściwie jest powód tego, że Iwan nie 

zamierza wracać do domu. Był synem chłopa, jego rodzice mieli wystarczająco duży 

dwór, by wyżywić jego i jego żonę. Sam o tym mówił. Aloe poszłaby za nim na 

najdalszą Syberię, gdyby tylko poprosił.

Może, szeptało jej coś w duszy, może on mnie tak naprawdę nie kocha. Może 

jestem tylko zabawką, elegancką damą, którą ten chłopski syn z północy z radością 

przewraca na trawę. Może uważa, że jestem starą, głupią krową... i zabawia się ze 

mną, skoro nie może mieć młodych, chichoczących dworek. Bo przecież ja zawsze tu 

jestem, zawsze chętna i szalona...

- Iwan... czy ty mnie kochasz?

- Oczywiście, że cię kocham - odparł, robiąc śmieszną minę.

- Skończ z tymi głupstwami, chcę słyszeć, że mówisz to poważnie! Widział, 

ż

e Aloe jest zrozpaczona. Natychmiast oplótł ją ramionami, ona westchnęła z ulgą i 

poszukała wargami jego ust, jakby chciała wymusić na nim oświadczyny. Ale on 

całował ją pożądliwie, doświadczone ręce rozpięły suknię i rozwiązały jedwabne 

wstążki gorsetu.

- Nigdy mi nic nie mówisz - szeptała z wyrzutem.

- A moje ręce, czy one też nic nie mówią? - odparł żartobliwie. - A moje usta, 

przecież one nie milczą, kiedy robią tak... - Lekko zwilżył brodawkę jej piersi. - Albo 

tak...

Wolno dotykał piersi językiem, a potem przesuwał go coraz bardziej w dół, 

Aloe poddawała mu się z radością.

Potem jednak znowu był milczący, a ona znała go na tyle, by też nic nie 

mówić.

Kiedy przy niej leżał, taki spokojny i bliski, często kusiło ją, żeby zapytać. 

Chciała wydobyć to z niego, chciała go przekonać uległością i wyrozumiałością. Ale 

on, który tak łatwo dawał się złowić pieszczotami, nie był skłonny do zwierzeń.

Kiedyś omal nie przypłacił tego życiem.

Nie opowiedział jej o swoich przyjaciołach, ani o carewiczu, ani o tym, że 

bywał na niebezpiecznych spotkaniach, kiedy mnich i carewicz oraz buntownicy 

układali swoje plany.

Chcieli obalić cara, chcieli wynieść na tron Aleksego, zapalić nowe światło 

nad pogrążoną w mroku Rosją. Mieli za sobą chłopów, biednych zagrodników, a 

nawet źle traktowanych żołnierzy cara. Cena za rosnącą potęgę Rosji była zbyt 

wielka. Lud nie chciał już tego dłużej cierpieć, popierał więc młodego syna cara, o 

którym mnisi mówili, że jest zesłanym przez Boga zbawcą Rosji.

Nie opowiadał jej o tym, dopóki nie rozpętało się piekło.

Dopiero wtedy wyznał jej, że to jego głowa mogła zostać zatknięta na palisadę 

okalającą gmach Admiralicji. Mówił, że jutro to jego mogą rozpiąć na kole i 

torturować, dopóki nie wyzionie ducha.

Przeraził ją wtedy śmiertelnie.

W ciągu pierwszych tygodni po tamtych wydarzeniach ani przez chwilę nie 

wierzyła, że Iwan jest bezpieczny. Nie mogła w to wierzyć, skoro coraz więcej ludzi 

sądzono i skazywano na śmierć. Ani wtedy, kiedy wielu doradców cara zostało 

złożonych w ofierze za to, że nie starali się dostatecznie dobrze.

Była przygotowana na ostateczność, postanowiła, że pójdzie do swego ojca i 

przedstawi mu jasne ultimatum: albo zostawi Iwana w spokoju, albo może już teraz 

uciąć głowę własnej córce.

Wiedziała jednak aż nadto dobrze, że potężny Mienszikow chętnie by i ją 

poświęcił, dla umocnienia swojej pozycji. Wygrał, car pozostał u władzy, a nietrudno 

zgadnąć, jaki los czekał Mienszikowa, gdyby Aleksy objął tron.

Aloe była bezsilna.

Nie udałoby się uratować Iwanowi życia, gdyby któryś z torturowanych 

wymienił jego imię.

Ale widocznie żaden o nim nie wspomniał.

W każdym razie nigdy nie przyszli żołnierze z regimentu preobrażenskiego, 

ż

eby go zabrać. Osobista gwardia cara miała w tamtych tygodniach ręce pełne roboty, 

codziennie żołnierze w ciężkich butach z cholewami przemierzali ulice, wlokąc za 

sobą jeńców, jakby to były świnie lub barany.

Sponiewierane kobiety i mężczyzn spędzano na plac egzekucji obok fortu, 

chłostano ich tam na oczach gawiedzi lub zarzynano. Mieszkańcy miasta mieli 

obowiązek zbierać się i wysłuchiwać odczytywanych głośno wyroków cara na 

zdrajców.

W najstraszniejszych chwilach widywała go, zakrwawionego, z rozpłatanym 

brzuchem, nigdy jednak nie miała dość odwagi, by wyobrazić sobie koniec. 

Pocieszała się tylko jedną myślą: jeśli stanie się najgorsze, ona pójdzie na śmierć 

razem z nim.

Ale teraz był przy niej, cudownie żywy. Głęboko wciągnęła powietrze, 

otrząsnęła się z ponurych myśli. Powinna starać się cieszyć tą chwilą. Z czułością 

pogładziła go po włosach, po coraz szerszej piersi, po policzkach, na których 

wyczuwała ostry jasny zarost.

Iwan spał. Wkrótce będzie musiała go obudzić, nie mógł pozostawać w jej 

komnacie zbyt długo. Oczekiwano ją na balu w Niebiańskim Pałacu, jej mąż z 

pewnością nie zauważyłby braku małżonki, ale inni mają oczy i uszy otwarte, będą się 

zastanawiać, co się dzieje z księżną Aloe, córką Mienszikowa.

Katarzyna, caryca Rosji, najbardziej przypominała wiejską kobietę, która 

sprzedała na targu masło i nie dostała za nie ani grosza. Posiadała wprawdzie 

obszerny płaszcz z jedwabiu, miała kosztowności, za które można by kupić wiele 

dworów, włosy jednak nosiła przetłuszczone, związane prostą krajką. A kiedy 

ujmowała w dłonie włoską tabakierkę wysadzaną perłową macicą, w jej ruchach nie 

było nic królewskiego.

- Ten przeklęty pies! Ta stara świnia z rodu Romanowów! Że też znowu to 

zrobił, że się odważył... na wszystkie demony piekieł, będę walczyć do ostatka! Nie 

pozbędzie się mnie tak łatwo, ja jestem inna niż moja nieszczęsna poprzedniczka!

Pociągnęła potężny łyk wódki, nie był to alkohol najszlachetniejszego 

gatunku, ale ona go lubiła, bo przypominał jej młode lata, które przeżyła w mniej 

eleganckich warunkach.

Nadjana nie próbowała uspokajać Katarzyny, z doświadczenia wiedziała, że 

gdy tylko ta olbrzymia kobieta wykrzyczy swoje żale, ze szlochem padnie jej w 

objęcia.

A tym razem caryca miała prawdziwy powód do płaczu.

- Na dodatek ta dziwka nosi to samo imię! Maria! Maria i Maria, co za 

różnica? Poprzednia była Angielką, ta jest córką jakiegoś przeklętego, 

barbarzyńskiego zdrajcy! Ale Bóg mi świadkiem, ja się z nią rozprawię!

- Katarzyno... nie powinnaś się tak denerwować. Rozchorujesz się...

- Rozchorujesz? Ja już jestem chora, do diabla, jestem chora! Chora, że muszę 

to znosić, chora z wściekłości! Och, ja ją złapię, połamię tej ladacznicy wszystkie 

kości, ja...

- A Will co na to? Nadjana odważyła się na tę uwagę, bo widziała, że 

wściekłość carycy gaśnie.

Drobna prowokacja sprawi, że wykrzyczy się do końca, a potem będzie można 

rozsądnie z nią porozmawiać o całej sprawie.

- Will? Nie mów o Willu, on nie ma z tym nic wspólnego. On nie może 

urodzić carowi następcy!

- Następcy? Katarzyno, nie martw się na zapas... Teraz caryca padła na fotel z 

wysokim oparciem.

Z trudem udało jej się podciągnąć pod siebie ciężkie nogi. Kaftan był mokry 

od łez, którymi się całkiem nieoczekiwanie zalała.

- Nadja, jest tak, jak mówię... ona ma mieć dziecko, jest brzemienna... I mnisi 

gadają, że to będzie chłopiec... A dzisiaj on mi powiedział, że zabiera ją na wyprawę! 

Nadja, on ją zabiera! Ta dziwka będzie mieć własny orszak, on zamówił najlepszych 

lekarzy, najzdolniejsi ze wszystkich mają strzec jego kochanki i bękarta, którego nosi 

w brzuchu!

Nadjana milczała.

Tym razem sprawa rzeczywiście była poważna. Car miewał i przedtem 

kochanki, nigdy jednak Nadjana nie widziała Katarzyny w takiej rozpaczy. Sama 

caryca miała dwie córki, obie ładne i inteligentne. Ale inne dzieci utraciła, niektóre 

przed urodzeniem, inne zaraz potem. Nie zdołała dać Piotrowi syna, co teraz groziło 

jej utratą pozycji.

- On cię bardzo kocha - próbowała pocieszać.

- Kocha mnie... Tak, rzeczywiście mnie kocha. Ale bardziej kocha Rosję! 

Nadja, on zamordował własnego syna dla dobra Rosji! Czy myślisz, że nie jest 

przygotowany, by dla tej samej sprawy poświęcić zmęczoną starą kobietę?

- Nie jesteś przecież stara...

- Wkrótce skończę czterdziestkę! Wkrótce stracę swój czas, wkrótce... Caryca 

przerwała sama sobie i głośno pociągnęła nosem. Wyglądała, jakby wsłuchiwała się w 

swoje wnętrze.

- Mój czas...

Nadjana wyciągnęła przed siebie rękę. Pierścień, który mienił się krwistą 

czerwienią na błękitnej jedwabnej rękawiczce, był darem od samego cara.

- Katarzyno... nie poddawaj się. Sama możesz jeszcze urodzić syna, tylko bądź 

cierpliwa. On o tym wie, nie odważy się ciebie odepchnąć...

- Chyba nie jesteś głupia, Nadja, ale teraz mówisz głupstwa. Rozmawiamy o 

carze Piotrze. O mężczyźnie, który zamknął w klasztorze poprzednią carycę, który 

mordował swoje kochanki, a nawet swoje dzieci. Własnego wnuka nie widział od lat! 

Jakiej łaski można od niego oczekiwać?

Nadjana nie potrafiła odpowiedzieć. Nie umiała znaleźć żadnej pociechy. 

Katarzyna miała po prostu rację.

- Jedziemy na tym samym wózku, Nadja... chyba zdajesz sobie z tego sprawę? 

Jesteś przyjaciółką Piotra, ale nie wiesz, jak długo to Jeszcze potrwa. Twój syn... czy 

on się nie boi cara? Ma bardzo dziwnych przyjaciół... Mnisi powiadają mi, że znał 

Ignatjewa i Kikina...

To było groźne przypomnienie, Nadjana poczuła, że przerażenie miesza się z 

uczuciem zatroskania sytuacją Katarzyny. Ale chyba przyjaciółka nie zamierzała 

zadenuncjować Karla?

Nagle pokój, w którym siedziały, wydał jej się zimny, a sąsiadujące z nim sale 

przerażająco wielkie. Nadjana mrużyła oczy, by zobaczyć, czy ktoś tam chodzi, ale 

Katarzyna machnęła ręką, chciała, żeby gość słuchał jej uważnie.

- Nie bój się, dzisiaj tu nikogo nie ma. Jeszcze jestem panią swego domu, 

Nadjano!

Zdecydowana mina Katarzyny nie uspokoiła gościa. Jeśli sprawa jest 

naprawdę taka poważna, jeśli podejrzenia Katarzyny są słuszne, to dwór 

prawdopodobnie już trzęsie się od plotek. Pozycja carycy jest zagrożona. A w takim 

razie wszyscy, których ona nazywała przyjaciółmi i zaufanymi, znikną razem z nią 

niczym winogrona z tacy. Do tego Will, ten czarujący gracz...

- Marię trzeba unieszkodliwić - powiedziała caryca cicho. Spojrzenie, które 

posłała Nadjanie, było stanowcze. - Nie mogę pozwolić, żeby urodziła Piotrowi syna, 

Nadjano. I ty mi pomożesz.

- Ja? Nadjana z największym trudem wykrztusiła to pytanie. Teraz przerażenie 

dławiło ją w gardle, czuła w żołądku bryłę lodu. Uświadamiała sobie całe ryzyko, 

jakie będzie musiała podjąć. Zabójstwo nie narodzonego dziedzica cara! To musi się 

wydać, mord zostanie ukarany po stokroć.

- Twoje dziewczyny... pomagasz im, przecież wiem. Dajesz im jakieś 

lekarstwo, no i dziecko nie przychodzi na świat. Tylko mi nie mów, że to nieprawda!

- Ja nie mam żadnego lekarstwa! To nie ja...

- Nie, wysyłasz je z domu. Gdzieś do jakiejś kobiety, jak sądzę. Do zbiedniałej 

starej arystokratki, tak mi się wydaje, która dba, żeby jej zamek był zawsze ciepły na 

przyjęcie twoich zbłąkanych owieczek.

Caryca miała niestety rację. Nadjana jednak nigdy nie spotkała tej starej 

hrabiny i bardzo się z tego cieszyła. Żywiła tak wielką niechęć do działań tej kobiety, 

ż

e aż ją samą to zadziwiało. Dziewczęta wracały po tygodniu lub dwóch, może trochę 

bledsze, z podkrążonymi oczyma, ale zawsze tak samo ładne. Zdarzyło się tylko dwa 

razy, że nie wróciły do Niebiańskiego Pałacu.

- To niemożliwe... ja nie wiem... Nie możemy przecież posłać Marii do Olgi.

- Do Olgi? Świetnie, znasz przynajmniej imię. Jedź do niej! Zdobądź mi to 

lekarstwo, a ja sama zrobię resztę. Wiem, że to się uda, tylko nikt nie może się 

dowiedzieć, że Katarzyna kupiła lekarstwo. Jesteś jedyną osobą, na której mogę 

polegać, Nadjano! I obiecuję ci, jeśli mi pomożesz teraz, będę ci całe życie 

wdzięczna. Katarzyna, żona Piotra, nie zapomni tej przysługi!

Nadjana niespokojnie potrząsnęła głową, czuła spływające po skroniach 

strużki potu.

- Zdaje mi się, że nie mam wyboru, Katarzyno.

- Nie - odparła caryca zadowolona i wyprostowała nogi. - Musisz mi 

wyświadczyć jeszcze jedną przysługę. Teraz, kiedy wyjedziemy, musisz uważać w 

moim imieniu na Willego. Boję się, żeby czegoś nie wymyślił...

- A czy on nieustannie czegoś nie wymyśla? - musiała zażartować Nadjana.

- Och, tak! I właśnie dlatego nie mogę pozwalać, żeby odwiedzał mnie tu zbyt 

często.

- Przystojny mężczyzna z tego Anglika. Ale czy on czasami mówi o swojej 

siostrze?

Katarzyna ze śmiechem potrząsnęła głową.

- Może powinien to zrobić. Może mój drogi Will powinien by porozmawiać z 

tą księżniczką Kantemir!

- Ach, ty! Czasami bywasz okrutna, Katarzyno.

- Katarzyna Okrutna! Tak, jak widzisz, byłoby to znakomite imię dla pierwszej 

prawdziwej imperatorowej Rosji!

Ś

miała się teraz tak, że o mało nie spadła z fotela. Nadjana porzuciła na chwilę 

lęk i okropne przewidywania co do przyszłości, zarażona żołnierskim śmiechem 

carycy. Może właśnie w tym tkwi tajemnica, że młody Will tak ją uwielbia, pomyślała 

Nadjana. Bo chociaż caryca była gruba, miała nalaną czerwoną twarz i niewyparzony 

język, a oczka spoglądały na świat spoza fałd tłuszczu, to potrafiła skłonić człowieka 

do śmiechu.

- Anglicy mają specjalny talent, są bardzo zabawni - wykrztusiła Katarzyna 

między jednym a drugim atakiem śmiechu. Po czym jej okrągłe oczka znowu zrobiły 

się wąskie i dodała: - Tak jak my, Rosjanie, mamy talent do okrucieństwa...

Nadjana skinęła tylko głową i wzniosła toast. W kieliszku miała nasączone 

wódką wiśnie.

Jakże chętnie zasięgnęłaby czyjejś rady, ale w jej liczącym dwieście osób 

sztabie nie było nikogo, komu odważyłaby się opowiedzieć o swoim życiu. Nie 

dlatego, że jest ono aż takie ważne, myślała Nadjana z goryczą. Choroba zaczynała jej 

naprawdę dokuczać, żyła z nią latami i wiedziała, że wkrótce udręka się skończy. 

Może to potrwać jeszcze kilka miesięcy, może nawet rok, bo lekarstwa ma dobre. Ale 

rany przestały się goić, a teraz nie mogła poruszać dwoma ostatnimi palcami lewej 

ręki. Stawy miała obolałe, a ból głowy, który wielokrotnie budził ją rano, nie dawał 

się uśmierzyć ani kroplami opium, ani alkoholem.

Nie ze względu na siebie obawiała się ryzyka. Car mimo wszystko nie mógł 

zrobić nic więcej, niż ją uśmiercić. Oczywiście, drętwiała ze strachu na myśl o tych 

ciemnych złych oczach, które car w nią wbijał. Niepokój wywołany tym, że nie wie, 

jak dalece car jest we wszystkim zorientowany, był wystarczająco duży, by ją zabić.

Ale Karl Martin jest taki młody.

Czy nie dość, że on sam wplątuje się we wszelkie możliwe 

niebezpieczeństwa? Czy nie dość, że ściągnął już na siebie dwa wyroki śmierci?

Jeśli na dodatek ona zostanie złapana na tym, że zdobyła dla Katarzyny 

truciznę, by zabić dziecko cara, to Karl Martin też nie uniknie odpowiedzialności. 

Akurat tego Mienszikow potrzebuje. Okrutny książę chyba nic o Karlu nie wiedział, 

w przeciwnym razie byłoby już po wszystkim. Ale że się domyśla, że szuka czegoś na 

cudzoziemców... to jest więcej niż pewne. Brak mu jedynie pozwolenia cara. A 

otrzyma je z pewnością, gdyby intryga wyszła na jaw. Wtedy przestałyby mieć 

jakiekolwiek znaczenie wszystkie wypite razem toasty, wtedy on zapomni o 

spotkaniach i szczerych zwierzeniach w pachnącej perfumami izbie Nadjany.

Stara kobieta z jedwabną maseczką na twarzy leżała w pogrążonym w mroku 

pokoju. Na zewnątrz wieczór był jeszcze jasny, była wczesna wiosna, pora roku, którą 

tutaj nazywają rasputica - roztopy. Ona jednak już kazała założyć letnie rolety. Lubiła 

tak leżeć w ciemnościach i rozmyślać, nic nie widząc ani nic nie słysząc. Myśli miała 

wtedy jaśniejsze, zauważyła to wielokrotnie. W takich chwilach powracały 

wspomnienia, dobre wspomnienia sprzed tamtego strasznego dnia, kiedy strielcy w 

Moskwie zbuntowali się przeciwko carowi.

Złapała się na tym, że wypatruje dwojga jasnoszarych oczu. Pomyśleć, gdyby 

się to wszystko nie wydarzyło... Pomyśleć, że ktoś mógłby cofnąć dzieje. Gdyby los 

ułożył się inaczej, jej życie byłoby też zupełnie inne. Żyłaby pewnie jako córka 

księcia, małżonka Tichona, w spokoju i dobrobycie w starej stolicy wschodniego 

państwa. Miałaby dzieci, wiele dzieci... Urodziwych, rosyjskich, dzielnych synów i 

zręczne córki. Nadjana z bólem wciągała powietrze do płuc. Tak trudno było 

zachować siły. Ale zanim nastanie ranek, Nadjana zdąży się wyspać i sporo 

przemyśli.

Musi zaryzykować życie dla tej sprawy, i to nie tylko swoje. Wybór jednak 

miała prosty, widziała bowiem, że Katarzyna jest w rozpaczy. Na niewiele zdałaby się 

jej niepewna łaska cara, gdyby utraciła zaufanie Katarzyny. A może caryca 

zrozumiałaby, może nie odsunęłaby Nadjany od siebie za to, że nie przyniosła jej 

trucizny?

Ale Nadjana jednego była pewna: jeśli ta książęca córka z Kantemiru urodzi 

carowi chłopca, to Katarzyna i wszyscy jej przyjaciele zostaną zepchnięci w mrok. A 

wtedy Mienszikow będzie miał otwartą drogę do Karla i dziewcząt z Niebiańskiego 

Pałacu.

Szczerze mówiąc, Nadjana poczuła ulgę, kiedy uświadomiła sobie to z taką 

jasnością.

Jeszcze tego ranka włożyła swój tak dobrze znany jedwabny strój i posłała po 

fińską dziewczynę, która była jej zaufaną. Poprosiła Finkę o znalezienie dziewczyny, 

która ma i rozum, i honor. Nadjana nie powiedziała ani słowa, jaki los czeka w 

zamian tę osobę. Sama też nie chciała się nad tym zastanawiać, jeszcze nie teraz. 

Dziewczyna miała stać się potajemną łączniczką między Olgą i Nadjana, a trucizna 

powinna dotrzeć do miasta tak okrężnymi drogami, by nawet car nie zdołał natrafić na 

ś

lad tego, kto ją zdobył.

Tak czy inaczej, ceną w tej sprawie było życie.

W grę wchodziła nie tylko przyszłość pewnego nie narodzonego chłopca.

Nadjana, opanowana i spokojna, przekazała młodej kobiecie swoje rozkazy.

- Udasz, że jesteś brzemienna, i wyjedziesz na tydzień do Olgi. Trucizny, którą 

od niej dostaniesz, nie powinnaś zażywać, masz ją ukryć i przywieźć mnie. Gdyby ci 

się udało zdobyć jeszcze dodatkową porcję z tajemnych zapasów Olgi, zostaniesz 

sowicie wynagrodzona.

Młoda kobieta w milczeniu kiwała głową, ale w jej wielkich, brązowych 

oczach Nadjana widziała lęk, który zwiększał jeszcze podziw dla tej istoty.

- Wiem, że jestem pionkiem w wielkiej grze - powiedziała kobieta cicho. - 

Niczym pionek w szachach jestem gotowa, by mnie złożono w ofierze.

Nadjana na moment przymknęła oczy, a potem odpowiedziała:

- Jesteś za mądra. Nie jesteś żadnym pionkiem, ale ważną królową.

- Moja pani, gospoża Nadjana... to zbyt wielkie uznanie... Kobieta spuściła 

wzrok. Nadjana była zadowolona, bo nie oczekiwała takiego zrozumienia sprawy, 

chociaż prosiła o mądrą dziewczynę. Przestraszyła się jednak, że pensjonariuszka 

Niebiańskiego Pałacu pojmowała za wiele. A co się stanie, jeśli ulegnie pokusie i 

pójdzie do cara? A co, jeśli ona jest szpiegiem Mienszikowa?

Nie, bogini z Karelii wie, co robi. Skoro ona wybrała tę kobietę jako godną 

zaufania, to Nadjana powinna na niej polegać.

Dziewczyna nie zapytała też, co starsza pani zamierza zrobić z trucizną.

Nadjana pochyliła się ku niej i wiedziała, że w tej chwili podpisuje nowy 

wyrok śmierci.

- Rozumiesz, pewna dama bardzo mnie uraziła... Dziewczyna skinęła głową, 

ale z jej twarzy niczego nie można było wyczytać. Wyraźnie nie chciała wiedzieć nic 

więcej. To uspokoiło Nadjanę.

- Proszę, to jest złoto, które będzie ci potrzebne. Olga dostanie swoją ustaloną 

sumę, reszta jest twoja. A kiedy już wykonasz zadanie, będziemy mogły porozmawiać 

o twojej przyszłości. Może chciałabyś stąd wyjechać? Może masz starych rodziców, 

którzy na ciebie czekają tam na zachodzie? Bo pochodzisz znad Morza Bałtyckiego, 

prawda?

Dziewczyna skinęła głową, brązowe, starannie ułożone loki zatańczyły na 

ramionach. Teraz, kiedy wszystko zostało powiedziane i dziewczyna to 

zaakceptowała, Nadjana zwróciła uwagę na jej niezwykłą urodę.

- Jesteś piękna i młoda. Możesz wyjść za mąż. Nawet oficerscy synowie nie 

wahają się żenić z dziewczętami z Niebiańskiego Pałacu.

- Ja mam inne plany - odparła dziewczyna. - Zostałam powołana do innego 

ś

wiata, czekam tylko na odpowiednią chwilę. Bóg spełnił swoją wolę dzięki tobie, 

łaskawa pani. Złoto, które mi dałaś, uświetni przybytek Świętego Stefana.

- Idziesz do klasztoru? Dziewczyna znowu skinęła głową, oczy jej 

promieniały.

- Tak, temu chcę poświęcić swoje życie. Wystarczająco długo służyłam diabłu, 

ale teraz Pan w swojej łaskawości postanowił mnie uwolnić. Najserdeczniejsze dzięki,

jaśnie pani. Będę się za ciebie modlić do ostatniej chwili swego życia.

Nadjana nie wiedziała, co powiedzieć, myśl o modlitwach dziewczyny 

wprawiała ją w oszołomienie i zawstydzała.

Lepiej jednak nie zdołałaby tego wszystkiego zorganizować, nie znalazłaby 

prostszego wyjścia. Ale oto Bóg im pomógł! Po raz pierwszy Nadjana z rodu 

Dołgorukich dostrzegła tak wyraźnie obecność Boga.

Jedno bowiem musiała przyznać, ta młoda dziewczyna rzeczywiście miała 

powody, by odmawiać dziękczynne modły. Gdyby nie powołanie do klasztoru, 

Nadjana byłaby zmuszona nakłonić ją do zniknięcia w inny sposób. Teraz nie będzie 

to już konieczne, gdyż klasztory i ich mieszkańcy raczej nie słyną z chęci służenia 

carowi.

Mało brakowało, a Nadjana zwierzyłaby się tej kobiecie z nadmorskiej krainy, 

bo wyczuwała w niej tyle zaufania, ile ona sama żywiła jedynie do najbliższych.

Przyszedł prosić, by życzyła mu szczęścia na drogę, co uczyniła ze szczerego 

serca. Już dawno car nie odwiedzał swej niewolnicy Nadjany, a ona prawie 

zapomniała, jaki jest ogromny. W jej prywatnych komnatach, gdzie sufity znajdowały 

się na wysokości nieco tylko wyższej niż wzrost normalnego mężczyzny, car ze 

swoimi prawie dwoma metrami wyglądał jak kolumna.

Niegdyś zwykł był tu zachodzić, gdy dzień pracy w dokach okrętowych 

dobiegał końca. Trwało to przez wiele lat. Teraz jednak rzadko widywało się władcę 

na ulicy z jakimś narzędziem w ręku, gdy drobiazgowo sprawdzał wszelkie szczegóły 

robót, które przestraszeni cudzoziemcy wykonywali na jego świętych okrętach. 

Ubierał się też wtedy podobnie jak oni, w proste, szyte z samodziałowego płótna 

spodnie, koszule bez kołnierzyka i kamizelkę.

Teraz miał na sobie jedwabny kaftan, a pod nim koszulę z włoskimi 

koronkami. Wielkie dłonie mieniły się klejnotami, na głowie nosił kapelusz podobny 

do tych, jakie mieli starzy Mongołowie, kiedy szturmowali stolicę jego przodków.

Oczy płonęły również niczym u urażonego chana, ale usta pod cienkim 

wąsikiem uśmiechały się. Zaczynał siwieć, zęby jednak miał białe i błyszczące. Car 

nie lubił słodkiego wina, ciastek ani miodu. Lubił stare rosyjskie, chłopskie jadło, 

czarny chleb z cebulą, ser i barszcz.

- Nadja, chyba czekałaś na mnie, swego niewiernego wielbiciela! Drgnęła, car 

wszedł nie proszony i nie zapowiadany, był jedynym, którego straże wpuszczały za 

próg Niebiańskiego Pałacu, nie zatrzymując go ani nie meldując jego przybycia.

- Wielki Ojcze! Aleś mnie przeraził! Mimo że stawy biodrowe bardzo ją 

bolały, próbowała unieść się na rękach, by okazać mu szacunek, on jednak 

powstrzymał ją i przyciskał do siebie tak, że o mało nie udusił drobnej kobiety. 

Rozchodził się od niego zapach morza i tytoniu, a wódki musiał wypić tyle, że 

powaliłoby to wołu.

Nadjana uśmiechała się, gość całował ją w oba policzki, a ona odwzajemniała 

pocałunki. Szok wywołany jego nieoczekiwaną wizytą powoli ustępował, pieszczoty 

tego potężnego mężczyzny uspokajały ją.

- Wybacz mi, droga Nadju, ale tyle mam zajęć... wiesz przecież, jaki pracowity 

okres przeżywamy. Królestwo rosyjskie musi się rozrastać! Jutro ruszam z tysiącami 

mężczyzn, z okrętami, które sami zbudowaliśmy. Ani jeden Niderlandczyk nie 

dotknął swoim białym palcem tych okrętów, ani jeden zapijaczony francuski 

rusznikarz nie dotykał moich nowych strzelb i bagnetów!

Położył się na brzegu jej szerokiego łoża, nie miał zupełnie pojęcia, co 

przystoi w komnacie samotnej kobiety. Nigdy tego nie wiedział, pomyślała Nadjana 

rozczulona.

- Och, nie mogę się doczekać! Jestem pewien, że szczęście mi dopisze, czuję 

się silniejszy i bardziej zdecydowany niż kiedykolwiek...

- To bardzo ważne, Wasza Wysokość. Wciąż w twoich oczach widzę siłę i żar, 

jakiego mogliby ci pozazdrościć młodsi od ciebie mężczyźni!

- Tak! Przewrócił się na drugi bok, teraz leżał tuż przy niej. Wielką dłonią ujął 

lok białych, jedwabistych włosów Nadjany.

- A wiesz ty, dlaczego tak jest, moja kochana niebiańska królowo? 

Odpowiedziała na jego szelmowski uśmiech.

- Kto miałby wiedzieć, jeśli nie ja? Car roześmiał się.

- Tak, kto, jeśli nie ty! Ty, która codziennie widujesz zmęczonych, 

wychudłych starców przychodzących do twoich niebios i uzyskujących nowe siły w 

objęciach młodych kochanek!

Nadjana zdecydowała się na szczerość.

- Słyszałam o Marii Kantemir, twojej nowej wielbicielce. Uniósł się, wsparł na 

łokciu i uśmiechał się do niej.

- Chyba nie jesteś zazdrosna? Nadjana też musiała się roześmiać. Już bardzo 

dawno temu car uświadomił sobie, że ona jest za stara, by takie słowa ją obrażały. 

Pochlebiało jej jednak, że jeszcze raz próbował.

- Nie jestem, nie. Bogu dzięki mam już za sobą tego rodzaju zmartwienia. 

Spójrz na mnie, żyję w domu kobiet, wszyscy mężczyźni, którzy mnie otaczają, są 

moimi sługami. Czy jakiejś kobiecie może być lepiej?

- Masz rację - uśmiechnął się i pocałował ją w rękę. Przez jedwab poczuła, że 

jego wąsy stały się bardziej szorstkie, bardziej kłujące.

- A najpokorniejszym sługą ze wszystkim jest Piotr - żartował dalej. - Czy 

myślisz, że zasłużyłem sobie na posiłek? Może mogłabyś mnie czymś poczęstować, 

bo przez cały dzień od jednej sprawy biegłem do drugiej i nie miałem nawet czasu na 

kufel piwa.

Nadjana pociągnęła za sznurek dzwonka i wkrótce do pokoju weszły 

bezszelestnie dwie pokojówki, niosąc wielkie tace wypełnione smakołykami.

Tak jak przypuszczała, car rzucił się na czarny chleb, kiełbaski i kiszoną 

kapustę. Połykał też wielkie kęsy sera i grubo smarował masłem zarówno chleb, jak i 

chrupkie naleśniki smażone z mąki i kwaśnego mleka.

Wykwintne dania zostawił Nadjanie, która ze zdumieniem stwierdziła, że też 

jest głodna.

- Nadjano, chcę ci powiedzieć jedną rzecz: zanim czas mojego panowania 

przeminie, cały świat będzie zajadał szaszłyki! Zamiast tych idiotycznych frykasów!

Chwycił pełną garścią cielęcą pieczeń, ugniatał przez jakiś czas miękką, 

elastyczną masę w dłoniach, po czym cisnął w obraz wiszący na ścianie. Mięso 

niczym groteskowy nos przykleiło się do twarzy przedstawionej na portrecie.

Car wybuchnął takim śmiechem, że łóżko Nadjany się zatrzęsło.

Z uwagą słuchała jego opowieści o wielkiej wyprawie, na którą się wybierał. 

Miała nadzieję, że sam jej powie coś więcej o nowej kochance, on jednak nie 

wspomniał Marii ani słowem. Długo natomiast opowiadał o jej ojcu, księciu, który 

zna wszelkie słabości tureckiego sułtana i który pomoże Piotrowi podporządkować 

sobie znaczne połacie tureckiego państwa.

Nagle umilkł i popatrzył Nadjanie głęboko w oczy. Zęby żuły jeszcze twarde 

wołowe mięso, niemal surowe, tak jak lubił.

- Przysięgnij, że wierzysz we mnie, Nadjano. Przysięgnij, że wierzysz, że 

jestem największym władcą!

Nadjana skrzyżowała ręce i położyła je na piersi.

- Nikt nie jest większy niż ty i na zawsze pozostaniesz wielkim Ojcem Rosji. 

Mruczał pod nosem zadowolony, oczy wciąż mu się śmiały, raz po raz wybuchał 

głośnym śmiechem.

- Ty powinnaś ze mną wyruszyć na tę wyprawę, mój mały ptaku szczęścia. 

Tak, nawet w najciemniejsze noce mogłem o tobie myśleć, Nadjano. Jesteś mądra, a 

na dodatek zabawna. Niewiele kobiet to potrafi! Tak, tak, przyznaję, że przez chwilę 

byłem na ciebie wściekły. Ze myślałem, iż jesteś zdrajczynią, jedną z tych, którzy 

szczują mego syna przeciwko mnie i wspierają moich wrogów. Ale to minęło, 

Nadjano, wszyscy zdrajcy zapłacili głową. Obiecuję ci, że nigdy więcej mnie takim 

nie zobaczysz.

- Tak, Wasza Wysokość wygląda teraz zdrowiej.

- Zdrowiej niż kiedykolwiek! Miłość dobrze robi staremu człowiekowi, 

Nadjano! - Pochylił się do niej z łobuzerskim uśmiechem: - Tak, tak, starej kobiecie 

też dobrze robi. Nie powinnaś być taka skromna, Nadjano. Czy widziałaś tych nowo 

mianowanych oficerów, młodych mężczyzn, którzy musieli wykazać się nie tylko 

godnym nazwiskiem, lecz także muskularni, by mogli być przyjęci do służby? 

Wypróbuj jednego z nich - powiedział tak, jakby trzymał w rękach słodycze i 

proponował, by się poczęstowała.

Nadjana nie odrzekła nic, tego rodzaju żarty wymieniali setki razy.

Kiedyś opowiedziała carowi o swoim Tichonie. On jednak nie zrozumiał, jak 

to możliwe, by dawne wspomnienie mogło stanowić przeszkodę dla nowych rozkoszy 

i przyjemności...

Car wytarł ręce w miękki obrus, na którym stały tace, nie przejmując się 

zupełnie, że najpiękniejsza angielska bawełna nie jest do tego przeznaczona.

Nadjana nadal jadła, a on roztaczał przed nią plany czekającej go wyprawy.

- Pamiętasz, jak w tysiąc siedemset siedemnastym wróciłem do domu w 

niesławie...? Teraz trzeba to odrobić. Świat nie widział czegoś podobnego od czasów 

Aleksandra Wielkiego! Śmierć każdego z sześciu tysięcy poległych wtedy żołnierzy 

pomszczę w dwójnasób, przyłożę swoją pieczęć do każdej piędzi ziemi. A potem, 

Nadjano, potem już tylko Indie!

Ona kiwała głową, niewiele wiedziała o drogach, którymi car poprowadzi 

swoje wojska, słyszała jedynie, że Indie to odległy kraj, nieprawdopodobnie bogaty.

- Niepojęte skarby, Nadja. Złoto, szlachetne kamienie, jedwab, herbata, 

cukier... i opium! Poza tym inne nieprzebrane bogactwa!

Słuchała go, lecz słowa przepływały obok, ona wpatrywała się w 

rozgorączkowaną twarz i próbowała wyobrazić sobie, co by ten dziwny mężczyzna 

zrobił, gdyby wiedział.

Czy zabiłby mnie własnymi rękami?

Czy to rzeczywiście możliwe, by ten czarujący człowiek, który siedzi teraz ze 

skrzyżowanymi nogami na jej łóżku, w następnym momencie mógł zapomnieć o 

przyjaźni i zaufaniu i zamordować ją?

To wprost niemożliwe.

Trudno to sobie wyobrazić, lecz Nadjana okazałaby wielką nieroztropność, nie 

biorąc tego pod uwagę.

- Męczę cię, moja droga. Zapominam, że mimo wszystko jesteś kobietą... Bo 

takie niekobiece jest to, co robisz, Nadjano!

Natychmiast wybuchnął głośnym śmiechem, uświadomił sobie, że to, co 

powiedział, brzmi obraźliwie.

- Mam oczywiście na myśli jedynie twój szlachetny charakter. Nie roznosisz 

plotek. Nie masz kochanka, dochowujesz wierności w przyjaźni. Nawet Mienszikowa 

potrafisz osadzić na miejscu, widziałem nie raz!

Piotr pochylił się do przodu, spojrzała w jego brązowe oczy, poczuła zapach 

czosnku, wódki i wina w jego oddechu. Zawsze, gdy napotykała ten wzrok, przenikał 

ją lęk, ale zmusiła się do uśmiechu.

- Miej tu baczenie na różne sprawy pod moją nieobecność. Wyobraź sobie, że 

jesteś carycą. To nie powinno być trudne.

Zadrżała, słysząc te słowa.

Piotr jednak na tym nie poprzestał. Odwróciwszy twarz, szeptał w stronę 

pogrążonego w półmroku pokoju, rozjaśnianego jedynie światłem świecy:

- Powinnaś być carycą... Ty byś urodziła mi synów i zawsze stała u mego 

boku...

- Najjaśniejszy Pan nie powinien... Car wyciągnął się na łóżku, spojrzał na nią 

uważnie.

- Nie mów, co powinienem, a czego nie - rzekł surowo. Ale oczy uśmiechały 

się, migotał w nich odbity blask świec.

Nadjana potrząsnęła głową, odpowiedziała mu uśmiechem. Z ulgą stwierdziła, 

ż

e w jego głosie wciąż jest ten przyjazny ton, przynajmniej dzisiejszego wieczora. W 

ten sposób siedzieli wiele razy, żartując i dzieląc się myślami, których nie 

powierzyliby nikomu innemu.

- Pozwól, że przyniosę jeszcze wina - powiedziała cicho. - To wypijemy za tę 

noc i za przyszłość. A potem starsza pani musi spać! Car z pewnością będzie się 

jeszcze dzisiaj żegnał z wieloma ludźmi?

- Nie! Jutro pożegnam się z całym Sankt Petersburgiem. Jutro! I Maria jedzie 

ze mną...

Nadjana drgnęła.

- Maria Kantemir?

- Ona nosi mego syna. Nie odważę się jej tu zostawić. Będzie miała naprawdę 

komfortowe warunki w powozie.

- Ale dziecko może się urodzić, zanim wrócicie!

- Oczywiście! Wrócę jako podwójny zwycięzca: moje cesarstwo zostanie 

poszerzone, a ja będę niósł w objęciach dziedzica! Nadjano, obiecaj, że nie umrzesz, 

zanim nie wrócę!

- Tego nie mogę ci obiecać - powiedziała, podnosząc się. Znowu patrzyła mu 

prosto w oczy.

- Ty też nie możesz mi obiecać, że wrócisz. Pamiętaj o tym, carze! Zapadło 

milczenie. Cicha muzyka przedostawała się z dolnej sali, słyszeli też daleki szum 

głosów świętujących ludzi. Dziś wieczorem w Niebiańskim Pałacu trwał bal, ojcowie 

ż

ołnierzy przemawiali, matki żołnierzy płakały i modliły się. Tatarów, Kałmuków, 

Kozaków i zwyczajnych Rosjan łączyło z ich wielkim władcą jedno: nie wiedzieli, 

czy jeszcze kiedyś dane im będzie oglądać, jak w Sankt Petersburgu wiosenna noc 

staje się dniem.

ROZDZIAŁ CZWARTY

Dopóki nie wyszedł, nie odważyła się spojrzeć na włoską komodę, w której 

schowana była trucizna. On oczywiście nie zwrócił na nic uwagi. Nadjanę ogarniał 

lodowaty chłód na myśl o tym, że ledwie dwa kroki od broni, która miała zabić jego 

nie narodzonego syna, car mówił o swoich nadziejach na przyszłość, o sławie, którą 

zdobędzie.

Nadjanie mimo wypitego wina zasychało w ustach, czuła, że jego usypiające 

działanie jest większe teraz, kiedy zażywa tyle kropli opium na cukrze. Musiała to 

jednak robić ze względu na bóle. Zagryzła zęby i starała się myśleć jasno. To przecież 

tylko krótka przejażdżka. Powóz stał gotowy już od dwóch godzin, nikt jednak nie 

narzekał. Stangreci nie mają nic innego do roboty, jak tylko czekać, gdy będą 

potrzebni Nadjanie.

Poprzedniego wieczoru, kiedy szła odwiedzić Katarzynę, zastanawiała się, czy 

nie zabrać ze sobą trucizny. Coś jednak kazało jej to odłożyć, zdecydowała więc, że 

tak będzie. Teraz sprawa byłaby już dawno załatwiona, Nadjana spałaby spokojnie w 

swoim łożu, nie martwiąc się niczym.

Kto mógł przypuszczać, że car zjawi się tak późno? Jak miała się go pozbyć?

Było dobrze po północy, ale w Niebiańskim Pałacu jeszcze przez wiele godzin 

nikt nie uda się na spoczynek.

Nadjana przypuszczała, że również w Carskim Siole noc pełna jest tańców, 

ś

piewów i fajerwerków.

Jęknęła, kiedy gwałtownie potrząsnęła głową, próbując uwolnić się od 

ogarniającej ją wciąż senności. Starała się rozsądnie myśleć.

Wizyta w Carskim Siole o tej porze kosztowałaby Nadjanę wiele. Ale przecież 

nie mogła nikomu powierzyć trucizny. Każdy najmniej znaczący lokaj, każdy 

człowiek, który by się czegoś domyślał, już ryzykowałby życie. I swoje, i jej.

Poza tym nikomu nie ufała. Gdyby coś takiego się wydało...

Nie, nie warto się już dłużej nad tym zastanawiać.

Nadjana sięgnęła po sznur od dzwonka, chciała wezwać pokojówkę, ale zanim 

zdążyła pociągnąć, rozległo się głośne pukanie do drzwi. Trzy krótkie uderzenia, 

ostatnie jakby z wahaniem.

To Karl Martin!

Nadjana poszła otworzyć, on zawsze na to czekał. Nagle zmęczenie 

złagodniało, zaskoczona uświadomiła sobie, jak bardzo za nim tęskniła. Rzadko teraz 

ten młody człowiek przychodził do jej prywatnych komnat z własnej woli. Jest chyba 

zmęczony moim nieustannym marudzeniem, pomyślała urażona.

Karl Martin miał na sobie balowy strój, włosy pozlepiane na karku, pewnie 

dużo tańczył.

- Wejdź, mój drogi, wejdź...

- Widziałem twego gościa, jak się potajemnie wymykał, i pomyślałem, że 

pewnie nie śpisz - powiedział przybrany syn z przekąsem w głosie. Jego nienawiść do 

cara nie gasła z latami.

- Car chciał się pożegnać. Wybiera się w bardzo niebezpieczną drogę.

- Phi! Dużo niebezpieczniejsza będzie ona dla tych stu tysięcy biedaków, 

których ze sobą ciągnie! Mogę się założyć o wiele, że on będzie żył wygodnie, nawet 

gdyby cała reszta miała głodować.

- Jesteś niesprawiedliwy. Piotr zawsze dba o swoich ludzi, nigdy nie uważał, 

ż

e jest zbyt wielki, by pracować razem z poddanymi.

Karl Martin jej przerwał:

- Czy musimy teraz mówić o takich sprawach, Nadjano? Jestem w 

znakomitym humorze, chciałem ci tylko powiedzieć dobranoc. Miałem nadzieję, że 

przy takiej okazji będziemy mogli pogadać o czymś nieważnym. Taka miła rozmowa 

o niczym nad kieliszkiem wina. Tak, widzisz, zachowują się ludzie, którzy chcą 

pozostawać w dobrych stosunkach!

Uśmiechnęła się blado. Karl Martin to dobry chłopiec. Rozumiała przecież, że 

te wieczne kłótnie i sprzeczki jemu też dają się we znaki.

- Mój chłopcze... jesteś taki dorosły...

- Tak, tak... ale przynieś nareszcie wina, kobieto! Drażnił się z nią, wiedział, 

ż

e nie lubi żadnych rozkazów, od nikogo by też ich nie zniosła, tylko od niego.

Sobie nalała jedynie kropelkę, ale jego kielich napełniła arabskim słodkim 

winem.

Karl Martin wyciągnął się wygodnie na szerokim szezlongu, bardzo nie 

pasował do tego miejsca zasłanego adamaszkowymi poduszkami.

Ś

wiece w kandelabrach dopalały się, ale jeszcze dwanaście płomieni dawało 

ciepło i rozjaśniało twarz młodego człowieka. Nadjana przyglądała mu się uważnie, 

znała każdą linię na tym obliczu, chociaż wciąż pojawiały się nowe.

Miał prosty nos swojej matki, niemal kobiece wargi też odziedziczył po Marji. 

Oczy ojca, głęboka bruzda na czole, jakby się czymś martwił. Włosy nie były ani 

całkiem jasne, ani tak ciemne jak włosy matki. Teraz dawały się w nich zauważyć 

rude refleksy, jakby odbicie czerwonych draperii na ścianach pokoju Nadjany. Dłonie 

zaciśnięte na kieliszku...

Długie i wąskie, przy nadgarstku pojawiły się jasne włosy. Mocne, to od razu 

widać. Na jednej dłoni głęboka blizna od jakiegoś noża, który się obsunął i przeciął 

skórę.

- Jak ci się wiedzie, Nadjano? Czy jesteś trochę zdrowsza? Wyglądasz 

ś

wietnie...

- Ach, tak, jakoś sobie radzę. Widzisz, jestem twarda. Niezniszczalna. 

Pozwalał się oszukiwać jej lekkim tonem i wesołymi słowami, czuł jednak w pokoju 

zapach opium, widział, że miseczka z małymi kulkami cukru jest prawie pusta.

- Masz bóle? Dlaczego w takim razie nie pójdziesz do Baumblakta albo 

Horna? Car jest przecież twoim przyjacielem, zdobyłby dla ciebie najlepszego 

lekarza, gdybyś tylko...

- Widzisz, ja cierpię na chorobę, na którą żaden lekarz nic nie poradzi. 

Starość!

Uśmiechała się, kłamiąc bez mrugnięcia okiem. Nie miała innego wyjścia, 

ponieważ choroba, na którą naprawdę cierpiała, była równie nieuleczalna jak starość. 

Ze nie jest zdrowa, domyślała się już wówczas, kiedy umarł Justitian. Szczerze 

mówiąc, wiedziała o tym jeszcze przed jego śmiercią, bo symptomy były klarowne. W 

Kopenhadze Justitian spotykał się nie tylko z nią.

Któraś z ulicznic musiała zarazić go tryprem.

Nadjana miała świadomość, że skoro są razem, to i ona zachoruje. Zdawała 

sobie jednak sprawę, że nim się to stanie, mogą minąć lata, nawet całe życie.

Wtedy miała go za sobą ledwie połowę i nie martwiła się specjalnie, że jej los 

został w ten sposób przypieczętowany.

Widziała, że Karl Martin milczy i pije, cieszyła się, że nie zna prawdy. Syfilis 

to paskudna choroba. Gdyby rozeszły się po Petersburgu pogłoski, że sama pani 

Niebiańskiego Pałacu... nie, to by oznaczało wyrok. Nawet car by się przeraził, nikt 

już by nie wierzył, że dziewczyny Nadjany są zdrowe.

Karl Martin dolewał sobie wina. Zdjął teraz brokatową, krótką kurtkę, surdut 

zrzucił natychmiast po przyjścia Zwróciła uwagę, jak pięknie jest umięśniony, 

muskuły uwydatniały się pod jedwabnym materiałem koszuli i pod obcisłymi 

spodniami. Nadjana na moment przymknęła oczy i zobaczyła twarz innego młodego 

człowieka.

- Spij sobie. Mam nadzieję, że nie będzie ci przeszkadzało, jak tu trochę 

posiedzę. Nie chcę wracać na dół, było tam już parę problemów... Ta głupia mała nie 

chce się ode mnie odczepić. Zdaje mi się, że poncz dla pań był trochę za mocny dziś 

wieczorem, Nadjano, są takie rozbawione...

Wargi Nadjany drgnęły, ale nie była w stanie się uśmiechnąć. Ostatni łyk wina 

przeważył. Obecność Karla Martina sprawiła, że poczuła się całkiem bezpieczna, 

poddała się temu nastrojowi.

Truciznę weźmie ze sobą jutro rano. Zamierzała uściskać Katarzynę na 

pożegnanie, będzie więc okazja, żeby wsunąć maleńki woreczek do kieszeni 

obszernego płaszcza carycy.

Obiecała, że zajmie się tą sprawą, więc z pewnością Katarzyna polega na jej 

obietnicy. Choć chyba noc w pałacu jest nerwowa.

Karl Martin westchnął zadowolony, gdy pogłaskała go po dłoni.

- Zostań, mój chłopcze. Jak dobrze, że tutaj jesteś. Ale nie wpuszczaj nikogo 

innego...

Pochylił się nad nią, poprawił poduszki, ułożył je wysoko pod głową tej starej 

kobiety, którą od czasu do czasu nazywał matką.

- Spij teraz, Nadja... mama...

- Dziękuję - szepnęła. Otulił ją cienką jedwabną narzutą. Nagle przeniknął go 

dreszcz grozy.

Nadjana była taka blada. Wszędzie jedwab, jedwabna maseczka przesłaniała 

twarz. Nadjana spała w niej, nigdy jej nie zdejmowała.

Te białe włosy... i narzuta, która wydała mu się zimna.

Karl Martin głośno przełknął ślinę.

Miał wrażenie, jakby okrywał ją całunem, przez chwilę zdawało mu się, że to 

nie łóżko, ale wąska biała trumna, słyszał w oddali monotonny śpiew kapłana i skargę 

wydobywającą się z własnej krtani.

Jest taka stara. Bardziej chora niż chce uznać.

Może wkrótce już jej nie będzie.

Obiecywał sobie tysiące razy, że się nią zajmie, że zapłaci za wszystko. Miała 

tyle zmartwień z jego powodu. Pewnego dnia jednak naprawdę jej zapłaci. Nie będzie 

się kłócił, kiedy nazwie go smarkaczem.

- Nadja... mama... bardzo cię kocham, wiesz... Nie poruszyła się, w otworze 

maseczki widział tylko ciemne wargi, poruszające się w niesłyszalnym oddechu.

Karl Martin poczuł się zasmucony, wiedział, że od tego smutku łatwo się nie 

uwolni. Dlatego wrócił na szezlong i sięgnął po swój kieliszek. Pił wino dużymi 

łykami.

Powoli ból głowy ustępował, powoli też zelżał ucisk w żołądku, to zwierzę, 

które w sobie nosił, spoglądało teraz na niego z zewnątrz i miało piękne oczy matki.

Onieśmielona Mońka, niewolnica, mająca przywilej czuwania w nocy nad 

panią, obudziła Nadjanę. Ręce dziewczyny były delikatne, a jej głos przywodził na 

myśl leciuteńki puch. Mówiła cicho, śpiewnie po rosyjsku z akcentem ujawniającym 

jej mongolskie pochodzenie.

Przyniosła herbatę i ciasteczka, ostrożnie rozsunęła zasłony, które Nadjana 

kazała zaciągać tuż po południu.

- Wasza Wysokość, już rano... proszę wybaczyć swojej niewolnicy, ale pani 

mówiła, żeby obudzić...

Zaspana Nadjana przecierała oczy, przesuwała palcami po gładkiej materii, 

drapała skórę pod maseczką, irytowała ją ta osłona.

- Dziękuję... dziękuję, to wystarczy. Włożę dzisiaj czarną aksamitną suknię, 

marznę...

- Przygotowałam już wszystko. Wyjęłam też niebieską jedwabną bluzkę, dar 

od duńskiego księcia...

- Dobrze, tak będzie dobrze. A teraz spróbuj tchnąć życie w te zwłoki tam - 

mruknęła Nadjana z uśmiechem. Zmrużyła oczy i patrzyła na rosłego mężczyznę, 

ś

piącego na szezlongu. Dwie długie nogi sterczały spod kołdry. Karl Martin 

pochrapywał cicho.

Młoda pokojówka podeszła do niego, nie bardzo wiedziała, jak ma go obudzić.

Ostrożnie szturchnęła śpiącego, ale on przewrócił się na drugi bok, stękając 

zirytowany.

Nadjana zachichotała.

- Masz! Wylej mu to na głowę, temu pijanicy! Pokojówka wahała się, w końcu 

jednak wzięła naczynie z wodą i chlusnęła na głowę Karla Martina z okrzykiem 

przestrachu.

Zerwał się na równe nogi jak oparzony. Śmiech Nadjany złagodził jego gniew, 

dopiero teraz zorientował się, gdzie jest.

- Dzień dobry, śpiochu! Niezły z ciebie kawaler, skoro opuszczasz swoje 

wielbicielki i kładziesz się spać w pokoju starej kobiety!

- Dzień... dobry... nie, do licha, zaraz wam oddam! - wykrzyknął.! Zataczając 

się podszedł do umywalki, gdzie stał porcelanowy dzbanek z letnią wodą.

Nalał wody do miski, chlapał i pryskał na wszystkie strony, myjąc twarz.

Kiedy zaczął ściągać koszulę i spodnie, dziewczyna na znak Nadjany zniknęła.

- Karlu, musisz mnie zawieźć do zamku. Mam mały amulet na szczęście i 

chciałabym go dać Katarzynie, zanim wyjedzie.

- Ale dzwony nie zaczęły jeszcze bić. Nabożeństwo będzie trwać długie 

godziny, jeszcze jest bardzo wcześnie. Oddziały cara nie wyruszą, dopóki słońce nie 

znajdzie się w najwyższej pozycji, chcą, żeby właśnie ono wytyczało im dzisiaj drogę. 

Widzisz, to taka stara tutejsza tradycja...

- Tak. Ale ja muszę dać jej ten amulet. A po skończeniu nabożeństwa zrobi się 

wielkie zamieszanie, wszyscy zechcą się z nimi żegnać. Poza tym caryca będzie miała 

na sobie strój podróżny... nie odważę się podejść do Katarzyny, gdy będzie już 

otoczona całym tym przepychem.

Karl Martin zaśmiał się.

- Myślałem, że lubisz przepych.

- Nie - odparła Nadjana cicho, żując owsiany sucharek. - Lubię tylko tę 

Katarzynę, która była służącą pastora Glucka.

- Ha! Spotykasz się z arystokratkami, księżniczkami, królewskimi synami... z 

samym carem i jego małżonką! Panujesz nad tłumami w tym domu, decydujesz o 

ż

yciu i śmierci! Nie mów mi, że tego nie lubisz, Nadjano! Zawsze taka byłaś, zawsze 

w twoich żyłach płynęła błękitna krew!

Teraz ona się roześmiała.

Karl Martin miał rację.

Tylko że nie było już nikogo, kto znał księcia, jej ojca.

Nikt nie wiedział o jej pochodzeniu wtedy, kiedy była tanią ulicznicą w 

Finlandii Ani wtedy, kiedy w kraju na północy została uwięziona za kradzież i 

oszustwa. Ani w tamtych latach, kiedy żyła na wymarłej skale, ubrana w szmaty i 

drewniaki.

Ani wówczas, gdy zarządzała luksusowym domem publicznym w 

Kopenhadze.

- Może masz rację - rzekła wolno.

- Różnimy się niczym ogień i woda, ty i ja... Pochylił głowę, Nadjana go 

rozbrajała. Pokój zawarty poprzedniego wieczora wciąż jeszcze trwał między nimi 

niczym delikatna zasłona i nie pozwalał zgadywać nawzajem swoich myśli.

Tak jest najlepiej. Walka zmęczyła oboje.

Karl Martin miał nadzieję, że Nadjana w końcu zrezygnowała i nie będzie go 

już zmieniać. Nie wiedział, że ona myśli o tym samym.

Wyruszyli bardzo biednym powozikiem, zniszczonym, zaprzęgniętym w dwa 

pospolite konie. Swój wspaniały czarny wolant Nadjana wysłała do obozu 

wojskowego nad brzegami Newy. Każdy, kto mógł ofiarować zwierzęta lub jedzenie, 

złoto albo ołów, przesyłał swój dar na carską wyprawę. Sprzedawano domy, okradano 

spadkobierców. A chłopi we wsiach wokół miasta zostali pozbawieni wszystkiego, co 

nadawało się do jedzenia, mięsa, mąki, jaj i drobiu.

Niewiele im pomogło to, że car obiecywał srebro i sławę, kiedy już zdobędzie 

te całe Indie.

Nadjana spoglądała na tłumy ludzi. Wszyscy zmierzali w stronę kościoła. 

Grube baby nie zdjęły jeszcze zimowych ubrań, szły swoim charakterystycznym, 

jakby zataczającym się krokiem po carskich ulicach, niosąc w rękach różańce lub 

prowadząc wnuki.

Babuszki nie oglądały się za eleganckimi powozami, mrużyły tylko błyszczące 

oczy, kiedy mijały je oddziały wojska na parskających, zdenerwowanych koniach.

Przesuwały w spracowanych palcach zniszczone paciorki, zanosząc wciąż do 

Boga te same modlitwy, które odmawiały na tych różańcach od tylu, tylu lat.

Ludzie zmierzali do świętego miejsca, gdzie mogli zobaczyć mgnienie 

królestwa niebieskiego. - Matki Rosji... Nieszczęsne istoty.

Słowa Karla Martina wywołały lekki uśmiech na wargach Nadjany.

- Ty tego nie rozumiesz. Urodziłeś się w Lyster, nie zapominaj.

- A co to za różnica? Bogaci wszędzie jadają do syta i bawią się wojnami. A 

ci, którzy głodują i umierają, też są wszędzie tacy sami. Tyle zdążyłem się już 

nauczyć - odparł udawanym lekkim tonem.

Poklepała go po udzie, poufały gest, do którego jednak żadne z nich nie 

przywiązywało uwagi.

- Jestem za stara na takie myśli. Ale ty, ty masz przed sobą całą przyszłość. 

Może kiedyś będzie tak, jak chcesz, może bogaci oddadzą trochę swoich przywilejów. 

Słyszałam, że we Francji nawet książki już o tym piszą. W innych krajach też 

podobno wybuchają bunty, ludzie mordują szlachtę i żądają podziału dóbr, a także 

rozwiązania mniejszych księstw.

- Zobaczysz, Nadjano. Nadejdzie taki dzień, kiedy wszyscy mali podniosą 

głowy. Będzie to potężna fala!

Mali, myślała Nadjana. Gdybyś ty wiedział, jaka ja jestem mała, Karlu 

Martinie. Ty sam zresztą też, mały niczym ziarnko pyłu.

Prośmy Boga, by ten pył nie upadł na lśniące wyłogi carskiego surduta. Bo on 

nas po prostu strząśnie.

- Katarzyna na pewno jeszcze nie wstała - mruknęła Nadjana, kiedy wyjechali 

z bram parku i skierowali się ku pałacowi wysypaną czerwonym gruzem drogą. 

Fontanny po obu stronach drogi były teraz suche.

- Czy ja też mam wejść?

- Owszem, byłoby dobrze. Możesz sobie porozmawiać z młodymi dworkami.

Karl Martin zachichotał.

- No, nie wiem. Niektóre z nich pewnie wczorajszego wieczoru obiecywały 

sobie zbyt wiele.

- Poproś zatem, by na ciebie poczekały. Teraz będziesz miał czas uwieść 

najwyżej ze dwie...

Roześmiał się, Nadjana chyba sądzi, że cały Sankt Petersburg się w nim 

kocha.

Katarzyna odczuwała to jako ciężar, nie w brzuchu i nie pod fałdami skóry i 

tłuszczu tam, gdzie łączą się uda. Bardziej jako niewielkie brzemię w sercu, 

przekonanie, że znowu będzie miała dziecko.

Po ostatnim poronieniu okres miewała nieregularnie.

Teraz jednak jest pewna, bardziej pewna niż mógłby to sprawić medyk razem 

z syberyjską wróżką.

Leżała, nie śpiąc tej nocy przed wielką podróżą i modliła się do Boga, by 

zesłał jej znak. Płakała i wybuchała nienawiścią, przez chwilę pragnęła nawet, by 

Nadjana nie zdobyła trucizny. Ale teraz, kiedy nad Sankt Petersburgiem wstał 

promienny ranek i wszystkie dzwony wzywały na pożegnalną mszę za cara, Katarzyna 

wiedziała, że bardziej niż kiedykolwiek nie ma wyboru. Gdy więc zameldowano 

Nadjanę, ów ciężar, który nosiła w sercu, zelżał, odsunęła od siebie z promiennym 

uśmiechem zwoje jedwabiu, adamaszku, wełny i gronostajowych futer. Garderobiane 

nie były jeszcze gotowe, ale caryca poleciła im wyjść.

- Nadjana! Jak to miło, że znalazłaś czas, by popatrzeć na odjazd cara! Kiedy 

garderobiane wyszły, Nadjana otrzymała niedźwiedzi uścisk oraz została wycałowana 

w oba policzki osłonięte jedwabną maseczką.

- Śliczna, jak zawsze! Twoje oczy, kobieto... oczy masz jak młoda 

dziewczyna! Zdradź mi tajemnicę, Nadja, to dam ci w nagrodę wszystko, choćbyś 

zażądała klejnotów koronacyjnych!

Ś

miały się teraz obie, Katarzyna prowadziła swoją przyjaciółkę przez sale 

pooddzielane aksamitnymi portierami, strzeżone przez ogromne pozłacane posągi 

przedstawiające chińskich wojowników.

Nadjana odpowiadała półsłówkami, przy pierwszej nadarzającej się okazji bez 

słowa wsunęła woreczek z szarym proszkiem do wewnętrznej kieszeni płaszcza 

Katarzyny.

- Ach, tak, coś na wzmocnienie na pewno mi się przyda - rzekła Katarzyna 

głośno. W zamku tego dnia roiło się od ludzi, nie było pustego pokoju, wszystkie 

drzwi stały otwarte na oścież. - Powiedz mi tylko, jak powinnam to zażywać?

- Weź tyle, ile się zmieści na miedzianej monecie. Nie więcej, ale i nie mniej. I 

pamiętaj, nie pij wtedy mleka. To by osłabiło działanie lekarstwa.

- Będę pamiętać - skinęła głową Katarzyna. Trzymała ramię Nadjany 

stanowczo, ale niezbyt mocno. Caryca górowała nad białowłosym gościem, była co 

najmniej o głowę wyższa, ale mimo to Nadjana wyglądała majestatycznie u boku 

tęgiej carycy.

- Przyjdziesz na mszę? Och, Nadjano, proszę! Będziesz mi potrzebna tam, 

wśród tych wszystkich płaczących bab. Zabierz też swego syna! I co wieczór 

odmawiaj za mnie pacierz...

Zniżyła głos, nie przestawała jednak chodzić. Ktoś, kto chciałby 

podsłuchiwać, musiałby się przemykać bardzo szybko przez korytarze, a i tak pewnie 

nie pojąłby sensu rozmowy.

- Muszę ci o tym powiedzieć, moja kochana. Muszę... bo widzisz, chociaż nic 

nie wskazuje, że tym razem ułoży się inaczej... będę miała dziecko!

Nadjana spojrzała ostrożnie w górę, jeśli nie zaszokowana, to w każdym razie 

zaskoczona.

- Ale Wasza Wysokość nie powinna w tej sytuacji wyruszać w taką męczącą 

podróż. Katarzyno, musisz mieć spokój...

- Jeśli car uważa, że Maria zniesie tę wyprawę, to ja też zniosę. Akuszerka 

została sprowadzona i też jedzie! Będą nam towarzyszyć najlepsi lekarze. Tam będę 

bezpieczniejsza niż tutaj, Nadjano.

- Chyba rzeczywiście tak jest... ale gra toczy się o wyjątkowo wysoką stawkę.

- Tak. To prawda. W tej grze ryzykujemy wszyscy, Nadjano. Wielka kobieta 

oprowadzała ją po krzyżujących się korytarzach wewnętrznego pałacu. Tutaj, w 

samym centrum gmachu, znajdowały się prywatne pokoje Katarzyny. Otaczały je 

garderoby i gotowalnie oraz wielkie sale, w których Katarzyna przyjmowała panie ze 

szlacheckich rodzin, by uczyć je etykiety i europejskich manier. W tej części pałacu 

wyczuwało się delikatny zapach czekolady.

Katarzyna zatrzymała się, znowu otoczyła pulchnymi ramionami Nadjanę. 

Szeptała jej we włosy:

- Naprawdę myślę to, co powiedziałam. Módl się za mnie, Nadjano. Za moje 

dziecko... bo mówię ci, że czuję, jestem pewna, że tym razem to będzie syn...

W oczach carycy pojawił się dobrze znany wyraz bólu.

Nadjana miała dość rozsądku, by nie przypomnieć jej, że ma przecież dwie 

zdrowe córki. Anna i Elżbieta wiodą własne życie, choć są jeszcze bardzo młode. 

Katarzyna jednak potrzebuje synów, synów, którzy mogliby poprowadzić imperium w 

przyszłość.

- Zegnaj, moja przyjaciółko. Już dłużej nie mogę. Jeśli nie pójdziesz z nami na 

nabożeństwo, wybaczę ci. Pozdrów tylko swoich i powiedz dziewczętom, że kiedy car 

wróci do domu, będziemy mieć dwa powody do świętowania: nowe krainy 

podporządkowane Rosji oraz narodziny carskiego synka!

Nadjana uśmiechnęła się cierpko, wspominając słowa cara. Czy on już wie, że 

Katarzyna jest brzemienna? Czy dlatego zabiera obie swoje kobiety, przeciwstawia je 

sobie niczym konie w wyścigu? Wybierze tę, która urodzi mu syna? Tę, która jest 

lepsza jeśli idzie o płodność, zachowa w stajni?

Przeniknął ją dreszcz.

Najbardziej przerażało ją to, że w tej całej sprawie jej sympatia była jednak po 

stronie Piotra. Bardzo dobrze rozumiała dramatyczną sytuację carycy. Ale Katarzyna, 

wypłakując oczy z powodu kochanki męża, sama utrzymywała swój związek z 

Williamem. Niewielu o tym wiedziało, Katarzyna nie mogła tak jak car lekceważyć 

dyskrecji. Bo inaczej mogło się zdarzyć, że po urodzeniu dziecka ktoś będzie się 

zastanawiać, czy jest to syn cara, czy angielskiego uwodziciela.

Najbardziej zaufaną osobą carycy była pani Balke. Ona orientowała się we 

wszystkim na długo przedtem, zanim wiadomości dotarły do Nadjany. Plotki jednak 

krążyły po pałacu i po całym mieście. Zajmujące się piciem herbaty damy lubiły 

pozbawione trosk życie dworskie, najchętniej ćwiczyły języki na opowiadaniu 

ploteczek o carskiej rodzinie. Nigdy nie wypowiadały imion panujących, cara 

nazywały Korotkij - mały. Mniej za - woalowane były określenia carycy, na przykład 

Głodna.

- Ona nigdy nie ma dość, Gołodnaja - chichotały. - Pochłania w ciągu jednej 

nocy więcej, niż inne kobiety są w stanie zjeść w ciągu roku...

I wybuchały śmiechem, ze złośliwymi spojrzeniami konkurowały ponad 

srebrną zastawą do herbaty, która opowie najlepszą historyjkę na zakazany temat.

Nadjana nie słuchała ich gadania, wiedziała bowiem, że robią to z nudów albo 

z zazdrości. Ale Williama Katarzyna w końcu przedstawiła Nadjanie sama.

Prawie cała rodzina młodego Anglika została wyniszczona wiele lat temu. Car 

osobiście zatroszczył się o ścięcie jego najmłodszej siostry. Była pierwszą miłością 

Piotra, ale popadła w niełaskę i spotkał ją los tak okrutny, że cała Europa jęknęła na 

wieść o tym. Z Willem też przez jakiś czas było nie najlepiej, ale wdziękiem i 

zasługami odbudował powoli swoją pozycję i teraz znowu był ważną personą wśród 

petersburskiej arystokracji.

Nic więc dziwnego, że caryca traktowała Willego niczym klejnot w koronie 

pośród gromady swoich wielbicieli!

Był to szczupły, wspaniale zbudowany mężczyzna. Jasne włosy zbierał na 

karku piękną spinką. Ubranie nosił zawsze odrobinę bardziej obcisłe i odrobinę 

bardziej ujawniające kształty niż ubrania innych mężczyzn ze szlacheckich rodów. 

Miał długie, szczupłe palce, którymi znakomicie grał niezależnie od tego, czy to była 

kobieca skóra czy klawisze z kości słoniowej w szpinecie Katarzyny.

Nadjana zachowała w pamięci dotyk jego warg na maleńkim kawałku 

odsłoniętego ciała pomiędzy brzegiem maseczki a dekoltem. Nikt przedtem nie wpadł 

na pomysł, żeby pocałować ją w to miejsce, zamiast w rękę, jak dopuszczał francuski 

obyczaj, lub po rosyjsku, w policzki.

Wargi miał miękkie, twarz bez zarostu. Will jako jeden z pierwszych 

podporządkował się carskiemu zakazowi noszenia długich bród. Nie dlatego, by 

uniknąć podatku od brody lub też publicznego ogolenia, ale dlatego, że już dawno 

uważał, iż właśnie te brody różnią rosyjskich barbarzyńców od reszty świata.

Nadjana przyłapała się na tym, że w bardzo krótkim czasie zdążyła 

opowiedzieć temu sympatycznemu człowiekowi połowę swego życia.

Kiedy usłyszał, że mieszkała w Danii, starał się jej przypochlebić, recytując 

kilka zwrotek duńskiego wiersza. A kiedy ujawniła swoje pochodzenie, przeraził ją, 

odtwarzając historię strielców i ich powstania. Wiedział również, że strielcy 

zamordowali własnego dowódcę.

Nadjana patrzyła w jego zielone oczy o sekundę za długo i upewniła się, że ten 

człowiek rozumie dużo więcej niż pozostali. Opuściła więc wzrok, i po raz pierwszy 

w życiu miała prawdziwy kłopot z zapanowaniem nad dwojgiem męskich oczu.

Caryca obsypywała Willa komplementami, kiedy śpiewał i kiedy wychwalał w 

swoich wierszach rosyjskich artystów tak samo jak twórców europejskich. Will był 

poetą, muzykiem i władał pięcioma językami Stanowił prawdziwą ozdobę dworu, a 

jego talenty rozkwitały i stawały się coraz doskonalsze po rym, gdy uzyskał swoje 

znakomite miejsce pod słońcem.

- Ale widzisz, Will jest przesądny - powiedziała Katarzyna, bawiąc się złotymi 

lokami mężczyzny. - Popatrz no! Nosi tajemnicze amulety, zaprzedał im swoją 

duszę... Twój urok też nie jest z tego świata, drogi Will, przejrzałyśmy cię już!

Nadjana uśmiechała się niepewnie, widziała, jak palce młodego mężczyzny 

delikatnie pieszczą ręce Katarzyny. Caryca ujęła je mocno i pokazywała Nadjanie.

- Patrz! Oto pierścień z żelaza, który daje mu siłę... - Ucałowała opuszek jego 

palca wskazującego. - A ten, z miedzi, na dobre zdrowie. Kolejny z ołowiu, jak 

widzisz, ten daje Williamowi jego nieprawdopodobne szczęście i powodzenie w 

ż

yciu.

- Nie zapominaj o ostatnim - szepnął Anglik czule do Katarzyny. - Pierścionek 

ze złota, najważniejszy... ten dostałem od ciebie...

Nadjana widziała, że caryca topi się niczym wosk pod jego spojrzeniem.

- Ach, tak... to za kochanie, Will... Nadjana mogła mieć tylko nadzieję, że 

Katarzyna wygra tę walkę. Maria Kantemir jest z pewnością i piękna, i młoda, może 

nawet Piotr ją kocha. Nadjana prawie nie znała mołdawskiej księżniczki, ale zdawała 

sobie sprawę z tego, jak wiele Katarzynę kosztuje udawanie, że tamta tak naprawdę 

nie jest groźna.

Zresztą dla Piotra większe znaczenie miało to, czy urodzi się syn.

Z jakiegoś niezrozumiałego powodu Nadjana odczuła ulgę na wiadomość o 

stanie carycy. Wprawdzie jeden następca tronu zostanie złożony w ofierze, ale kolejny 

jest już w drodze. To ją uspokajało.

Kiedy Nadjana przeszła obok ostatnich pałacowych straży, zobaczyła, że Karla 

Martina nie ma przy powozie. Bram do pałacu strzegli gwardziści, po dwunastu ludzi 

przy każdym wejściu. Nie przyszło jej do głowy, żeby któregoś zapytać o syna, nikt 

chyba jeszcze nigdy nie słyszał głosu żadnego z tych ubranych na czarno członków 

cesarskiej gwardii. Milczeli tak samo, gdy stali niczym żywe posągi, jak i wtedy, 

kiedy mordowali ludzi swoimi długimi, ostrymi lancami lub zakrzywionymi szablami.

Wsiadła do powozu, znalazła się na swoim miejscu, zanim stangret zdążył 

podstawić małe schodki, by łatwiej jej było wejść do obitego pluszem wnętrza. 

Zdecydowała się zaczekać, damy, którym Karl Martin z pewnością dotrzymywał 

towarzystwa, pójdą niebawem do kościoła w carskim orszaku, który już się formował 

przed główną bramą pałacu.

Zrobiła sobie małą szparę w firance ukrywającej pasażerów powozu. Mogło 

się przecież zdarzyć, że Karl Martin gdzieś się pokaże, może zresztą mignie jej też 

twarzyczka osoby, która wywiera taki wpływ na jej przybranego syna. Obiecała sobie 

uroczyście, że gdy następnym razem w Niebiańskim Pałacu będzie bal, ona musi w 

nim uczestniczyć, żeby była nie wiem jak zmęczona. Musi kręcić się po salach 

balowych i większą uwagę zwracać na zachowanie się Karla Martina, na jakiś znak 

ś

wiadczący, który z tych barwnych motyli tak go do siebie przywiązał.

O, na tym dworze wiele jest takich. Ostatni błazen, jak w duchu nazywała 

Willego, nie był mężczyzną ze złota i żelaza, z ołowiu i miedzi.

Jest tylko angielską kłaniającą się lalką. Potrafiłaby go przechytrzyć.

O, było dużo różnych możliwości, nie trzeba wprost wypytywać. Karl Martin 

jest za młody, by udało mu się zachować wszystko w najgłębszej tajemnicy, myślała 

Nadjana zadowolona.

Oparła się wygodnie, z największym wysiłkiem ułożyła nogi na przeciwległym 

siedzeniu. Musiała każdą unosić obiema rękami, by podnieść ją tak wysoko. Zawsze 

w takich sytuacjach jak ta nogi jej sztywniały i pojawiał się ból. Zawsze, kiedy 

zadanie zostało spełnione, a praca wykonana.

Uśmiechnęła się ironicznie pod nosem.

Jakie to wszystko było proste. Nie powinna się tak przejmować, zostawiać 

mniej czasu na ponure myśli.

Nadjana przymknęła oczy i pożałowała, że nie zabrała kropli.

Dobrze by było mieć jeszcze w kieszeni ten maleńki woreczek.

Szczypta proszku mogłaby pomóc w inny sposób, niż tego chciała Katarzyna.

Mar ja... Mar ja by pewnie wiedziała, co tutaj pomoże.

W takich chwilach Nadjana myślała o swojej dawnej przyjaciółce prawie bez 

bólu w sercu i bez tęsknoty. Chociaż tak bardzo chciałaby znowu zobaczyć Marję! 

Tak bardzo chciałaby posłuchać soczystych komentarzy rozgniewanej przyjaciółki, a 

nawet jej okropnych pijackich śpiewek...

Marja stałaby się na tym dworze sensacją, pomyślała Nadjana z uśmiechem.

Skoro ja jestem legendą, ona byłaby prawdziwą czarną świętą.

I William Mons pewnie by ją kochał...

Nadjana znała miłosną historię Marji z rebeliantem Kvithovudem. W Willim 

było coś, co skłaniało ją do porównywania tych dwóch mężczyzn, tak przecież 

różnych jeśli chodzi o wygląd. Owszem, oczy obaj mieli jasne, ale Kvithovud 

lodowato niebieskie, podczas gdy oczy Willego były zielonkawe jak woda w fiordzie 

tam, w domu.

Drgnęła na myśl o tym. W domu?

Tak długo życie przerzucało ją z miejsca na miejsce, wciąż była ścigana, wciąż 

w drodze ku czemuś innemu. Teraz, w ostatnich latach życia, spełniły się nareszcie jej 

marzenia, których przecież nie miała w czasach młodości. Nie wiedziała, do czego tak 

naprawdę należy sercem, ale rosyjska krew zawsze płynęła w jej żyłach. Więc chyba 

teraz jest w domu?

Odpowiedź tkwiła gdzieś w jej głowie, czaiła się niczym niebezpieczny, 

gotowy do skoku wilk.

Nadjana napięła mięśnie barków, głos dochodzący z zewnątrz przyszedł jej z 

pomocą.

- Pani Nadjano, pani syn pragnie wsiąść do powozu. Stangret otrzymał krótkie 

potwierdzenie i zaraz potem powóz zakołysał się pod ciężarem chłopca.

- Witaj, Nadju, pożegnałaś się już? Zresztą i tak teraz byłoby już za późno. 

Carski orszak rusza!

Miał zarumienione policzki, w oczach coś, co przypominało zachwyt. Nadjana 

uśmiechnęła się z przekąsem, Karl Martin nie należał do tych, którym imponuje 

carskie bogactwo i przepych.

Pomyślała więc, że coś innego jest przyczyną jego ożywienia.

- Spotkałeś ją? Karl Martin roześmiał się.

- Nadja, przestań! Ty ciekawska stara bestio! Wyprostowała się, Karl Martin 

mówił wesołym, pogodnym tonem.

- Tak, jestem ciekawska!

- Ale tak naprawdę to chyba nie chcesz wiedzieć, jak się sprawy mają? Bo 

cieszy cię i bawi ta gra, stara kwoko, byłoby ci nudno, gdybyś poznała wszystkie 

tajemnice!

Klepnęła go po ramieniu z udanym gniewem i uniosła głowę.

- Ty głuptasie! Spodziewasz się, że będę tu siedzieć z założonymi rękami i 

tylko czekać, aż twoje bękarty same do mnie przyjdą?

- Ha, ha, więc tego się boisz? W takim razie zapominasz, kim jestem, przecież 

moją matką była prawdziwa wiedźma, pamiętam te wszystkie potajemne wizyty w 

naszym domu, kiedy podsłuchiwałem rozmowy. Co najmniej połowa kobiet 

przychodziła do niej, by się dowiedzieć, co zrobić, żeby nie...

- Ciii! Głuptasie, czy nie wiesz, że tutaj jest to przynajmniej tak samo 

niezgodne z prawem? O takich sprawach się nie mówi, Karl Martin! W każdym razie 

nie powinieneś o tym rozmawiać z nikim innym prócz niej, jeśli... jeśli jej ufasz!

- Jeśli jej ufam? Cóż za dziwaczne pytanie, Nadjano, skoro zakładasz, że jest 

moją kochanką...

Nadjana uśmiechnęła się do niego, zadowolona z odpowiedzi. Karl Martin był 

rzeczywiście porządnym i moralnym młodym mężczyzną, jeśli wziąć pod uwagę, kto 

go urodził i kto go potem wychowywał...

Dotarli do domu szybciej niż zwykle, bo ulice, którymi jechali, były puste. 

Wszyscy mieszkańcy zgromadzili się na najszerszej alei, którędy przechodził carski 

orszak z flecistami, doboszami i orkiestrą grającą na starych instrumentach. Koło 

kościoła Świętej Trójcy zatrzymali się, całe miasto przyszło się modlić za powodzenie 

tej wyprawy przeciwko niewiernym.

Nadjana nie zamierzała tam chodzić. Katarzyna ma rację, modlić można się 

wszędzie.

Poprosiła syna, by towarzyszył jej do prywatnych pokojów, a potem surowo 

nakazała, by im nie przeszkadzano. Chciała zażyć wyjątkowo dużą dawkę kropli na 

cukrze, a potem spać, spać, spać...

ROZDZIAŁ PIĄTY

Obiecał, że spotka się z nią jeszcze tego wieczora, ponieważ oboje sądzili, że 

tej nocy nie będzie w mieście ani jednego człowieka trzeźwego na tyle, by zwrócić 

uwagę na szlachetną Aloe w przebraniu. Ona bardzo rzadko przychodziła do 

Niebiańskiego Pałacu, zarówno Karl Martin, jak i Aloe znali lepsze i bardziej 

dyskretne miejsca spotkań. Mieli na przykład prostą rybacką chatę nad rzeką, mieli 

pokój w pobliżu Uniwersytetu, od czasu do czasu mieli też do dyspozycji cały jej 

dom. Aloe jednak obawiała się służby, nie wiadomo, co ci ludzie powiedzą, kiedy 

mąż wróci.

Karl Martin jednak bardziej bał się jej ojca.

Gdyby nie Mienszikow, już dawno rozmówiłby się z tym obleśnym księciem, 

mężem Aloe. Gdyby nawet musiał zabić tego człowieka, sprawa była tego warta. Ale 

ojciec, książę Mienszikow... ten jest niebezpieczny, to może najniebezpieczniejszy 

człowiek w całym cesarstwie. Równie nieobliczalny jak car, równie przebiegły i 

inteligentny. Gdy jednak car przypominał niedźwiedzia, który miażdży wszystko na 

swojej drodze potężnymi łapami, to Mienszikow był raczej wężem czającym się w 

ukryciu, czekającym i atakującym, gdy przeciwnik najmniej się tego spodziewa.

Możliwe, że niebezpieczeństwo już minęło.

Możliwe, że jakimś cudem Mienszikow nie dowiedział się o kontaktach Karla 

Martina z carewiczem Aleksym.

Przeszło już parę lat i z wyjątkiem starych bab mało kto pamiętał carewicza. 

Istniało wprawdzie kilku szaleńców, którzy wciąż wierzyli że carewicz żyje i że Bóg 

ześle im Aleksego, gdy tylko czas dojrzeje.

Karl Martin jednak widział jego zwłoki, patrzył na uszminkowaną na biało 

twarz tego biedaka spoczywającego z dłońmi ukrytymi pod kosztownym strojem. 

Prawdopodobnie były zbyt okaleczone przez ojcowskich katów, by można je było 

odsłonić tak, jak nakazuje zwyczaj.

Gdyby nie Aloe, nie miałby teraz powodów do strachu.

Ale Karl Martin wiedział, że książę, będący prawą ręką cara, wpadłby w szał, 

nie wiadomo, co by zrobił, gdyby się dowiedział, że jakiś cudzoziemiec próbuje się 

wkraść do jego szlachetnego rodu.

Nawet gdyby miała dziecko, to też by nic nie pomogło. No, może trochę, bo 

prawdopodobnie Mienszikow cieszyłby się z potomka.

Karl Martin zdawał sobie sprawę z tego, że jeśli pozostaną w Sankt 

Petersburgu, to tajemnica pewnego dnia wyjdzie na jaw. I tak mieli mnóstwo 

szczęścia, że dotychczas świat się o nich nie dowiedział. Ze się nie wydało, iż hrabina 

Aloe przyjmuje w łóżku młodego cudzoziemca! Skandal byłby oczywisty, ów 

cudzoziemiec jest przecież synem Nadjany z Niebiańskiego Pałacu, dzieckiem 

wychowanym w burdelu!

Ż

aden mąż mający trochę szacunku dla samego siebie nie mógłby na coś 

takiego przymykać oczu. Niezależnie od tego, jak bardzo car starał się wprowadzać 

europejskie zwyczaje na rosyjski dwór, tego rodzaju romanse nikomu czci nie 

dodawały. A jeśli brat lub mąż niewiernej kobiety zabił jej kochanka, za karę 

otrzymywał kilka razów biczem, a potem po przyjacielsku klepano go po plecach.

Aloe bała się nieustannie. No, może z wyjątkiem początkowego okresu, kiedy 

to jeszcze był tylko nieważny flirt.

Bawiła się Karlem, śmiała z niego, zresztą on już wtedy był na tyle dorosły, by 

rozumieć, że dla niej to tylko podniecająca przygoda, zabawa dla zabicia czasu, 

podczas gdy mąż służy carowi.

Ale teraz...

Karl Martin nie miał żadnych wątpliwości.

Jeśli miłość i wszelkie takie wzniosłe uczucia naprawdę istnieją, to Aloe 

została wciągnięta właśnie w coś takiego. On sam również. Ta kobieta stała się dla 

niego ważniejsza, niż by chciał, ważniejsza od wszystkiego na świecie.

Może z wyjątkiem Nadjany.

On i Aloe od dawna snuli plany ucieczki, morderstwa, gotowi byli zrobić 

wszystko, by móc żyć razem. Zawsze jednak kończyło się na niczym. Wszystkie 

projekty rozsypywały się w gruzy właśnie ze względu na Nadjanę.

Wiedział, że mógłby nienawidzić tej kobiety. Mimo wszystko przecież 

Nadjana była częścią zdrady. Widziała go wtedy, kiedy się tak strasznie wygłupił. 

Może nawet matka opowiedziała jej więcej, niż on sam wiedział. Może Nadjana 

orientowała się, jakiej zdrady jest winien.

Wina i zdrada.

Karl Martin miał wrażenie, że przez całe życie borykał się z tymi dwoma 

grzechami.

Czuł się winien, że nie jest kochany przez rodziców. Zdrada matki.

Jego własna zdrada wobec Kvithovuda. I jeszcze większa zdrada: Kvithovuda 

wobec dziecka, którym Karl Martin wtedy był.

Aloe... najlepsze, co ma w życiu. Również ona znajdowała się we władzy winy 

i zdrady. Wiedział, że nigdy się od tego nie uwolni. Wiedział również i co innego: 

Nadjany nigdy, ale to nigdy nie zdradzi. Nawet gdyby go od siebie wypędziła, nawet 

gdyby go zmusiła, by uciekł z Aloe.

Bo w razie niebezpieczeństwa zrobiłaby to na pewno, był o tym przekonany.

Karl Martin nie miał najmniejszych wątpliwości. Nadjana wysłałaby go stąd z 

Aloe, nawet gdyby miała go nigdy więcej nie zobaczyć. Potrafiła mówić przykre 

słowa, była surowa i nieustępliwa w różnych sprawach. Karl Martin wiedział jednak, 

ż

e ta stara dama, ukrywająca twarz za jedwabną maseczką, jest w gruncie rzeczy 

istotą romantyczną, wrażliwą i może nawet ma wyrzuty sumienia, że obchodzi się z 

nim tak szorstko.

Aloe rozumiała jego stosunek do Nadjany.

Nigdy wprost o tym nie mówiła, lecz instynktownie wyczuwała, że gdyby nie 

Nadjana, to już dawno byliby za górami, za morzami.

Razem w dzień i w nocy.

Bez lęku, bez poczucia winy i wstydu. Aloe zasługiwała, by tak było, szczerze 

mówiąc, miała tylko jego. Bała się ojca, męża właściwie nie znała, nie posiadała innej 

rodziny.

Może gdyby miała dziecko...

Ale mąż nie zdołał dać jej potomka w pierwszych latach małżeństwa. Potem 

przestał chyba w ogóle próbować.

Karl Martin przypominał sobie pierwszy okres, jak niewiele wtedy myślał o 

takich sprawach. Pozwalał się po prostu wciągać w to uczucie, nigdy zresztą nie 

łączył gwałtownych uniesień Aloe z jej osobistą sytuacją, z jej pragnieniami.

Teraz jest starszy. Nawet Nadjana nazywa go dorosłym.

Wiedział, jak się wystrzegać, co robić, żeby Aloe nie zaszła w ciążę. Wiedział, 

ż

e to zachowanie ją rani, zarazem jednak był to dla niej dowód jego 

odpowiedzialności.

Gdyby bowiem urodziła dziecko o jasnych włosach, jasnej skórze... może 

nawet z jasnymi oczyma Karla Martina... wtedy wszystko by przepadło.

Aloe... jak ona by sobie bez niego poradziła?

Wielokrotnie rozważał również inną możliwość, myślał o tym, żeby wziąć 

Nadjanę i wyjechać stąd. Ona mogła zresztą wyruszyć tylko w jednym kierunku. 

Pochodziła z Moskwy. Niewiele o tym mówiła, ale wiedział, że w sercu starej kobiety 

ż

yją wspomnienia. Wychowywała się w dawnej stolicy w czasach, kiedy ton nadawały

w niej regimenty strielców.

Mogli tam właśnie pojechać.

Tutaj w Petersburgu ludzie nie tak szybko by chyba zapomnieli o Nadjanie, ale 

car cenił ją na tyle, by pozwolić jej opuścić to miasto w sławie. Tylko czy Nadjana by 

chciała? Czy odważyłaby się poprosić cara o ochronę przed ojcem i mężem Aloe? 

Czy też może Mienszikow przeprowadziłby swoją wolę?

Tego nikt nie mógł wiedzieć.

W końcu Karl Martin, niczym lis siedzący w pułapce, postanowił jak najmniej 

zwracać na siebie uwagę, nie robić żadnych głupstw, nie tracić niepotrzebnie sił. Bo 

może kiedyś nadarzy się okazja i będzie mógł się uwolnić.

Ani Mienszikow, ani car nie będą żyć wiecznie. Aloe jest od niego piętnaście 

lat starsza, ale ich wrogowie są zmęczeni i mają siwe włosy.

Miał nadzieję, że starczy im obojgu cierpliwości, znał jednak siebie na tyle, by 

wiedzieć, że w razie czego dojdzie do walki. Zdarzało się już często, że przeklinał 

Nadjanę za to, iż powstrzymała jego atak na cara. Bywało, że przesuwał palcem po 

wyostrzonym nożu i myślał, jaką ulgę by mu sprawiło, gdyby mógł wbić tę broń w 

krtań cara i w krtanie wszystkich jego chciwych nadzorców niewolników.

Ale nawet Nadjana przyznawała teraz, że Karl Martin jest dorosły.

Miotał się w swojej klatce, wiedział jednak, że jest zamknięty.

- Nigdy nie będziesz wolny... mój kochany, ja lublu tiebia...

Zaledwie parę razy udało mu się odwzajemnić jej słowa miłości i nie czuć 

przy tym ucisku w gardle. Dzisiejszego wieczora nie musiał niczego powtarzać, nie 

miał wątpliwości, że jest zadowolona. Często mówił Aloe o swoich myślach i czul, że 

ona go rozumie. W każdym razie wargi ukochanej robiły się takie miękkie i pełne 

miłości, kiedy w ten sposób przekazywał jej część swoich zmartwień. Zwykle to ona 

narzekała, płakała i lękała się przyszłości. Teraz, choć to może dziwne, zachowywała 

się znowu niczym beztroska uwodzicielka. Odrzuciła wszelką powagę niczym lekką 

narzutę i prowadziła go za sobą do bardziej przyjemnego świata.

Nikt nie potrafił żartować tak jak Aloe, nikt nie umiał tak się z nim drażnić i 

zaskakiwać wciąż nowymi pomysłami i nieoczekiwanymi pieszczotami.

Bawiła się prawie wszystkim.

Teraz przyniosła mosiężną misę i osiem wysadzanych szmaragdami maleńkich 

kubeczków. On wiedział, co to znaczy, i westchnął w rozkosznym oczekiwaniu. Aloe 

spryskała oliwą swoje uperfumowane dłonie i rozgrzewała je, pocierając energicznie 

jedną o drugą. Poczuł zapach ambry pomieszanej z jej zapachem, a dym opium 

oszołomił go i sprawił, że świat wydał mu się bardzo mały.

Wyciągnął się rozkosznie wśród miękkich poduszek i łaskoczących skór 

brunatnego niedźwiedzia, ona zaś klęczała, podłożywszy sobie poduszkę pod kolana.

- Aloe... najdroższa... Uśmiechała się, delikatnie ułożyła dłonie na jego piersi, 

powoli zataczała nimi niewielkie kręgi. Mięśnie wydawały się twarde niczym 

juchtowa skóra. Napinały się rytmicznie pod jej rękami, Aloe mocno i zdecydowanie 

masowała jego ciało. W końcu rozgrzany i drżący pogrążył się w cudownym spokoju, 

już nie napinał mięśni.

Wtedy ona przyniosła pawie pióro i umoczyła jego koniec w oliwce.

Czerwone wargi lśniły, ciało mężczyzny było niczym krajobraz w wieczornym 

słońcu. Cienie były długie, kiedy wilgotnym piórem rysowała kręgi na skórze, 

sprawiając, że Karl Martin wstrzymywał oddech w oczekiwaniu.

Pieściła piórem jego małe brodawki i pojękiwała tak samo jak on, gdy pióro 

łaskotało go pod pachą. Próbował schwycić ją za rękę, ale ona zawsze mu umykała.

- Leż spokojnie... Uniosła ręce ponad głowę, rozpięła sprzączkę 

podtrzymującą ubranie i niemal tym samym ruchem wyjęła spinki z włosów. Karl 

Martin uwielbiał patrzeć, jak bujna chmura włosów opadała jej na ramiona.

Potem potrząsnęła głową i uklękła między jego nogami. Krzyknął głośno, gdy 

jej włosy dotknęły jego skóry, poczuł, że miękkie wargi ukochanej zdmuchują z niego 

ciepło, które wzbudziło pióro.

Potrząsała głową za każdym razem, gdy się poruszył, chciała, by leżał 

spokojnie, nakazywała mu to bez słów, czubkiem języka.

Teraz znajdował się w jej władzy, bardzo to lubiła. Chciała mu w ten sposób 

pokazać, ile może mu dać.

Nie zamierzała przestać, mimo że krzyczał i błagał, słodka tortura była 

zabawą, podejmowali ją zawsze, gdy ogarniała ich gorąca, mroczna namiętność.

W końcu Karl Martin chciał się uwolnić od tych niewidzialnych więzów, 

którymi krępowało go własne pożądanie.

Pragnął jej odpłacać takimi samymi pieszczotami. Ona śmiała się i nagryzała 

ostrożnie jego gładką, pulsującą skórę. Jęk, jaki wydobywał się z jego krtani, 

przypominał okrzyk bólu, ale ręce spoczywały na barkach ukochanej, przytulał ją do 

siebie z taką siłą, że nie mogła opanować drżenia.

- Aloe, jesteś wilczycą, jesteś tygrysicą, jesteś dzikim zwierzem, jesteś moją 

boginią, ty jesteś...

- W takim razie nie różnimy się od siebie. Chodź, teraz... I zręcznie ułożyła się 

pod nim, on objął mocno jej okrągłe biodra, jednym ruchem znalazł się nad nią i Aloe 

została wciśnięta głęboko w niedźwiedzie skóry. Z ustami pełnymi słodkiego smaku 

zwierzęcej sierści krzyczała tak głośno, że mogła być słyszana nawet w odległych 

lasach pod Sankt Petersburgiem. Policzki jej płonęły, ciało pod jego dotykiem było 

rozżarzone niczym węgiel.

Kiedy w końcu świat znowu do nich wrócił, spoglądali na siebie niemal 

zawstydzeni, krótkie spojrzenia miały potwierdzić, że tym razem także strach nie 

zdołał im przeszkodzić.

Karl Martin całował Aloe w usta, bo przedtem nie zakosztował smaku 

czerwonych warg. Dotykała językiem jego języka, z wielką czułością zarzuciła mu 

ręce na szyję i pociągnęła z powrotem na okrycie z futer, tym razem leżał przy niej 

nieruchomo niczym poduszka.

Serce wciąż jeszcze biło mocno. Aloe uniosła głowę, chciała zaczerpnąć 

więcej powietrza. Jego palce odnalazły brodawki piersi, bawił się nimi pogrążony w 

myślach.

Roziskrzone oczy były teraz wąskie niczym szparki.

- Po takiej chwili spędzonej z tobą mógłbym umrzeć jako szczęśliwy człowiek 

- szepnął z odcieniem dumy w głosie. - Dobranoc, Aloe... zostanę tutaj, dopóki nie 

zaśniesz.

Aloe nie odpowiedziała. Okryła jedynie skórami ich oboje, nagle zdjęta 

chłodem. Zauważyli teraz, że w pokoju jest przeciąg, Aloe dostała gęsiej skórki. W 

jego głosie było coś, co nie pasowało do tego ciepłego, pełnego czułości i bliskości 

nastroju po miłosnym akcie. Próbowała to od siebie odepchnąć, przytulała się mocno 

do ukochanego, całowała go w usta. Mimo to chłód nie chciał się ulotnić, 

zrezygnowała więc i z westchnieniem odsunęła się od Karla Martina. Jemu zdrętwiało 

ramię, na którym leżała głowa ukochanej. Odpoczywał z przymkniętymi oczyma, ale 

wokół ust miał głębokie zmarszczki i bruzdę na zwykle gładkim czole.

Aloe poczuła dławienie w piersiach. Nienawidziła tego. Nienawidziła czuć, 

jak on od niej odpływa, staje się coraz dalszy i nie można z nim nawiązać 

porozumienia.

Chciała zapytać, o czym myśli, wiedziała jednak z doświadczenia, że to tylko 

pogorszy sytuację, bo nawet gdyby chciał jej w ogóle odpowiedzieć, to ucisk w piersi 

stanie się jeszcze większy.

- O niczym, moja kochana... Albo jeszcze gorzej:

. - Ty byś tego nie zrozumiała, Aloe... Milczała więc.

Leżała, i wpatrywała się w mroczny sufit, próbowała rozróżnić obrazy, o 

których wiedziała, że się tam znajdują. Duża mozaika przedstawiająca krajobraz, 

lśniące, wypolerowane kamyki oraz emalia. Ale było za ciemno, po chwili oczy zaszły 

łzami.

Zamknęła je, pragnęła jednak, by obrazy trwające w jej pamięci stały się 

równie trudne do rozpoznania.

Nad ulicami Sankt Petersburga unosił się zaduch gnijących ryb, spoconych 

zwierząt pociągowych i wylewających się kloak. Woda w kanałach płynęła ku morzu 

niemal niezauważalnie. Pokrywająca ją szarozielona maź odstraszała i bawiące się 

dzieci, i ryby, których zwykle było w kanałach mnóstwo, tak że dało się je łowić na 

wędki i w saki.

Z pałaców wzdłuż kanałów wyrzucano ludzkie odchody, resztki kuchenne i 

wylewano pomyje. Zwykle wymiana wody była wystarczająco szybka, by wszystko to 

spłukać, w tym roku jednak liczne małe rzeczki wpływające do Newy niemal wyschły.

Był lipiec, a upal spadł na portowe miasto wkrótce po wyjeździe cara w maju.

Nadjana kazała pozamykać wszystkie okna, żeby powstrzymać i upał, i smród.

Mimo to odór wciskał się pomiędzy ciężkie zasłony, nie można go było 

usunąć ani wodą z octem ustawianą w miseczkach na oknach, ani perfumami, które 

dookoła rozpryskiwała.

Wszystko śmierdzi, myślała, ten odór nie dawał się porównać z niczym 

znajomym. Czuła, że ona sama także cuchnie. Rany na nogach i na brzuchu wzbierały 

ropą i pękały od gorąca, ona zaś nie była w stanie prosić nikogo o pomoc, chociaż 

sama nie mogła utrzymywać się w czystości. Dostała płukanki i maści od dworskiego 

lekarza, który teraz zastępował Blumenrota, i smarowała rany cztery razy dziennie.

Trochę to pomagało, ale nie opuszczał jej mdły zapach talku i maści, którego 

nienawidziła prawie tak samo jak zapachu płukanki z rtęcią, w której musiała się myć.

W tej chwili powinna się czuć lekka i czysta, ponieważ wszystkie rany zostały 

dopiero co opatrzone, a ona właśnie włożyła szeroki, miękki jedwabny kaftan. Umyła 

też włosy przy pomocy trzech służących, które miały zaszczyt usługiwać swojej pani i 

przygotowywać jej ubranie. Bez słowa masowały skórę głowy palcami równie silnymi 

i miękkimi jak palce młodych mężczyzn.

Nadjana nie zauważyła jednak uczucia przyjemności, które zwykle po takim 

zabiegu się pojawiało. Była bardzo chora. Piekły ją rany po rtęciowej płukance, 

wydawało jej się, że lekarstwo wgryza się w skórę i przenika w głąb ciała.

Mogła zrobić tylko jedną rzecz, jeśli chciała przetrwać jeszcze jeden z tych 

piekielnych dni z dusznym, pulsującym upałem, zaduchem i bólem. Chwyciła 

miseczkę z opiumowanymi kulkami i zjadła cztery czy pięć z nich, gryząc tak, by nie 

poczuć słodkiego smaku cukru.

Niepewnie powlokła się z powrotem do salonu i opadła w głęboki fotel. Nie 

chciała się kłaść do łóżka, jeszcze nie teraz. Miała wrażenie, że gdyby się położyła, 

zaczęłaby konać.

A musiała wytrzymać jeszcze trochę, jeszcze parę dni, może tygodni. Jeśli 

naprawdę dopisze jej szczęście, to być może dożyje do powrotu cara. Wtedy 

zainkasuje od Katarzyny zapłatę i będzie mogła kupić wolność Karla Martina na 

zawsze... Bo nawet jeśli Nadjana nigdy dotychczas nie odważyła się w pełni polegać 

na carycy, to teraz mogła to zrobić. Tajemnica Katarzyny jest bardziej ponura niż 

wszystkie tajemnice Karla Martina. Nadjana musi wyprawić chłopca w drogę, nawet 

gdyby ją to miało kosztować wszystko co ma.

- Zrobiłam, co mogłam, Marjo... wkrótce to zrozumiesz. Może nawet mi 

podziękujesz, mimo wszystko. Ale właściwie to ja powinnam ci dziękować, za 

pożyczenie... dałaś mi to, czego nikt nie dał, Marjo. Dałaś mi syna...

Mruczała coś jeszcze sama do siebie, słyszała, że głos brzmi ostro i dziwnie.

Swędziały ją policzki, a za uszami, tam gdzie wiązała wstążki maseczki, skóra 

była czerwona i otarta.

Nadjana pochyliła się do przodu w stronę tacy, którą ze sobą przyniosła. 

Brzoskwinia smakowała wybornie, ale palce znowu chwyciły cukrową kulkę z 

wabiącą zawartością. Oparła się wygodnie i zjadła jeszcze jedną.

Sen nadchodził jakby od strony podłogi. Najpierw straciła czucie w stopach 

tak, że ból zniknął, potem w kolanach i w biodrach. Czuła delikatne mrowienie w 

palcach, jakby rękawiczki pełne były drobnych żyjątek.

Po chwili cała pogrążyła się w czarnym śnie, utonęła w nim.

Mężczyzna nie przejmował się, że drzwi są zamknięte, wiedział, że zamki 

ustąpią, jeśli się mocno naciśnie ciężkie drewno i jednocześnie przekręci klamkę. 

Prawdopodobnie jego własny klucz pasuje także do tego zamka. Ów hiszpański 

kowal, który robi w ciągu tygodnia kilka takich zamków i zdobi je niezwykle pięknie, 

jak nikt inny, jest całkowicie pozbawiony fantazji, jeśli chodzi o klucze. Większość z 

nich jest taka sama.

Zamek trzasnął sucho, drzwi się otworzyły.

Ona z pewnością śpi. Zrobiła się stara, każdy to widzi. Mimo że się wciąż 

chowa za tą przeklętą maską.

I mimo że długie palce w rękawiczkach zdają się wciąż silne i zręczne, kiedy 

przegląda jakieś plany lub notuje coś w obcym języku.

Mienszikow czuł cierpki smak w ustach.

Oto czas nadszedł.

Ona może o wszystkim zapomniała, ale teraz będzie musiała przełknąć każde 

z tych obraźliwych słów, jakie miała odwagę cisnąć mu w twarz.

Car odjechał, caryca również. Nikt nie wie, czy jeszcze kiedyś wrócą. W 

każdym razie minie wiele miesięcy, zanim ktoś w Sankt Petersburgu zdoła uzyskać 

władzę nad księciem Mienszikowem. Car osobiście poinstruował swoją radę: Jeśli 

członkowie rady nie będą mogli porozumieć się w jakiejś sprawie, rozstrzygający głos 

posiada Mienszikow. Jeśli sędziowie będą mieć wątpliwości, należy zapytać 

Mienszikowa. A jeśli naród nie będzie pracował i troszczył się o nowe dochody, 

Mienszikow ma prawo wytargać go za uszy.

Tak, tak, to nie ulega wątpliwości. W ciągu ostatnich tygodni wielu mogło się 

już o tym przekonać.

Robotnicy, którzy wciąż kopali kanały odwadniające pod nową część miasta, 

próbowali siłą wymusić dwa posiłki dziennie. W odpowiedzi Mienszikow zostawił 

ich na kilka dni w ogóle bez jedzenia i wykazał niezbędną stanowczość. Pięciu z nich 

zginęło, co pozostałym przywróciło rozsądek. Położyli się po prostu i umarli.

Nędzne bydlęta!

Nie ma w nich żadnej dumy, żadnej miłości ojczyzny. Najmniejszego 

szacunku dla niebywałych osiągnięć cara! Nie widzą, że Sankt Petersburg powoli 

staje się Wenecją północy, nic ich nie obchodzi, że francuski dwór zapowiedział się 

tutaj z wizytą następnego lata.

Powinni czcić swego cara ofiarą własnego życia jak wielu innych, być 

wdzięczni za honor, że mogą złożyć swoje kości w grobie dla przepychu tego 

wspaniałego miasta! Ostrożnie popchnął drzwi.

Kilka mdłych płomyków paliło się za cienkimi szklanymi kloszami.

Ona siedziała w fotelu i spała.

Mienszikowa opanowało podniecenie, kiedy zobaczył, że jedwabne wstążki, 

którymi przywiązywała maseczkę, zwisają teraz swobodnie.

Zamknął za sobą drzwi, przekręcił klucz w zamku.

Płomyki w szklanych kloszach znieruchomiały.

Mienszikow bezgłośnie podszedł do śpiącej i stanął nad drobną kobietą z 

błyskiem w oczach przypominającym triumf. Palce swędziały go, by zerwać z niej i 

maseczkę, i jedwabną szatę. Pragnął napluć jej w twarz, chciał wtrącić ją do więzienia 

za kradzież, chciał, by umierała wolno na oczach swoich wykwintnych przyjaciół.

Nareszcie ma nad nią władzę.

Siwiejący książę wciągał głęboko powietrze jak dziecko, które rzuca się na 

stos zapakowanych prezentów.

Wtedy ona się poruszyła. Zauważył tylko drgnienie, leciutki ruch jednego 

ramienia. Nie widział jej oczu, głowa spoczywająca na poduszce była odwrócona.

Mógł wbić palce w tę delikatną szyję i udusić ją zaraz teraz.

Ale to nie byłoby ani trudne, ani zabawne. Nie mógł pozwolić, by ta kobieta 

umarła w czci. Nie może być złożona do grobu jako jakaś święta.

Ważne teraz jest nie to, by umarła, ta cudzoziemska nierządnica, lecz by 

wszyscy widzieli jej upokorzenie. Wszyscy jej wierni zwolennicy. Wszyscy ci, którzy 

sądzą, że są sprytni, wznosząc toasty na jej cześć, ponieważ jest ulubienicą cara.

Ci wszyscy, którzy spiskowali za plecami samego Mienszikowa, ponieważ 

bardziej ufali sile Nadjany.

I nierządnice w tym pięknym domu... one też dostaną za swoje. One, które 

sądziły, że mogą mu odmówić prawa, które sobie kupił. One, które patrzyły mu w 

oczy, kiedy pojawił się tu z pięknymi rzemiennymi biczami, i kazały mu się wynosić.

Ale jedną z nich zabrał ze sobą.

Nadjana nigdy nie słyszała żadnych skarg z ust tej dziwki. Inne natomiast 

cieszyły się, widząc, że ta obca zamaskowana kobieta ma odwagę pokazać drzwi 

najpotężniejszemu księciu Rosji.

Mogło się to dziać, dopóki car był w mieście.

Wtedy ona mogła flirtować ze starym niedźwiedziem i zawracać mu głowę 

swoją tak nie pasującą kobiecie wiedzą.

Ale tamte czasy minęły.

Mienszikow był cierpliwy i gratulował sobie tego, gdy Nadjana z cichym 

okrzykiem przerażenia ocknęła się i wpatrywała w niego.

- Kto... co... kim, na ogień piekielny, jesteś ty, który się odważyłeś...?

- Mienszikow. Nikt nie zdoła zamknąć przede mną drzwi, Nadjano.

- Wynoś się z mojego domu! Nie masz prawa... Pochylił się zdumiewająco 

zręcznie nad nią, dwoma palcami ujął mocno jej brodę. Poczuła, że rany na ciele 

pękają.

- Nadszedł nareszcie czas, ty dziwko! Miałaś wiele okazji. Teraz jesteś 

skończona.

- Nie odważysz się nic mi zrobić! Car się o tym dowie, nie możesz 

wymordować wszystkich moich przyjaciół! Nie możesz zabić w tym mieście każdego 

człowieka, który mnie zna!

- Och, nie, to wcale nie będzie konieczne. Wszyscy się przekonają, że służę 

jedynie sprawiedliwości.

- Rzeczywiście, jesteś prawdziwym wojownikiem, Mienszikow! Zakradać się 

w taki podstępny sposób do domu bezbronnej kobiety.

- Często pukałem do twoich drzwi, Nadjano. Dobrze o tym wiesz, stara 

wiedźmo! Były czasy, że mogłaś wiele osiągnąć... teraz jednak jesteś po prostu stara i 

paskudna!

Puścił ją, oparł dłonie na biodrach.

- Paskudna, tak... ale do jakiego stopnia właściwie jesteś paskudna? Tego 

oczywiście nikt nie wie. Nawet car nie zdjął tej twojej maski, ponieważ, jak 

słyszałem... zostawiałaś to dla Mienszikowa, prawda? He, he...

- Ty brudny, parszywy psie! Nie przestraszysz mnie.

- Ach, tak? To jeszcze zobaczymy, Nadjano. Jeszcze zobaczymy... Próbowała 

chwycić się krawędzi stołu, wesprzeć się i stanąć. Mienszikow nie był wysoki, gdyby 

stała, mogłaby patrzeć mu prosto w oczy. Ale ręka ją zawiodła, nogi też nie chciały jej 

dźwigać.

- Ty umierasz, Nadjano. Dobrze o tym wiesz. Opychasz się opium, wlewasz w 

siebie drogą wódkę, ale to na nic. Musisz umrzeć, Nadjano, ja ci pomogę... Tobie i 

temu bękartowi, którego nazywasz synem!

- Jeśli tkniesz Iwana, sam długo nie pożyjesz! On ma potężnych przyjaciół!

- Ha! Potężnych przyjaciół! Jesteś starą, głupią babą. Czy nie wiesz, że teraz 

wszystko się w Petersburgu zmieniło? Nie wiesz, że wczoraj zmarło trzech 

szlacheckich synów dlatego, że nie chcieli słuchać moich rozkazów?

Znowu pochylił się nad nią, przyciskał mocno jej głowę do oparcia fotela. 

Drugą ręką chwycił ją za włosy.

- Ci, którzy wzywają carskiej łaski w tych dniach, przekonają się, że ona nie 

istnieje. To mnie powinnaś błagać, Nadjano, kiedy kaci będą znakować skórę twojego 

ukochanego Iwana!

Nadjana jęknęła nie dlatego, że piekła ją skóra na głowie, ale dlatego, że na 

moment powalił ją strach. On wpatrywał się wciąż w jej oczy, wiedziała jednak, że 

nie zdoła odgadnąć jej myśli.

Zebrała wszystkie siły i uniosła lewą rękę do jego twarzy. Pierścionek z 

czerwonym kamieniem, na którym widniał herb cara, mienił się słabo.

- Rozum... ci się pomieszał. Czy myślisz, że jesteś teraz w Petersburgu 

Bogiem? Ale obiecuję ci, że car wróci i słono zapłacisz za wszystko, jeśli się nie 

opamiętasz.

- Głupia babo! Z kogo car ma więcej pożytku? Ze śmierdzącej, starej, chorej 

ladacznicy, czy ze swego najbliższego doradcy, człowieka, który jest jego prawą ręką?

Nadjana nie spuściła wzroku, ale słowa więzły jej w suchym gardle. Jedyne, na 

co się zdobyła, to stalowe spojrzenie i syk:

- No to spróbuj!

Mienszikow puścił ją tak gwałtownie, że głowa opadła w bok. Chwycił 

miseczkę z kulkami cukru i jedną po drugiej wkładał do rozpalonego samowara 

stojącego na niewielkim stoliku. Rozżarzony węgiel topił z trzaskiem cukier, nad 

samowarem unosił się obłok słodkiej pary. Mienszikow uśmiechał się, wciągał parę 

do płuc. Oczy mu lśniły.

- Spij, stara nierządnico. Ja tu jeszcze wrócę. A teraz masz czas, żeby się 

zastanowić. Daję ci parę dni, myślę, że wytrzymasz bez tych swoich kulek. 

Zobaczymy się, powiedzmy, za tydzień. Tymczasem mogę ci przysyłać dary. Co byś 

powiedziała na jeden palec Iwana codziennie koło południa?

Z przyjemnością patrzył, że się zakrztusiła, dostrzegł, że stare oczy zachodzą 

mgłą. Jest z pewnością chora i zmęczona życiem, ale nie głupia.

Skuliła się z bólu.

Mienszikow wychodził ze wspomnieniem wielu upokorzeń, jakich od niej 

doznał. Wciąż trudno mu było opanować gniew, wciąż bowiem brzmiał mu uszach jej 

szyderczy śmiech, dźwięczący w tych pokojach, jakby to było wczoraj, a nie prawie 

dziesięć lat temu. Żałował, że wtedy się z nią nie rozprawił. Nie przyjmowała jego 

darów, odrzucała jego zaloty. A kiedy raz postanowił działać stanowczo i zaczął ją 

uwodzić, dała mu taką nauczkę, że jeszcze teraz się czerwienił na myśl, że to 

ś

cierpiał. Mimo to pamiętał, jaki był rozpalony jej słowami. Głos Nadjany brzmiał 

niczym trzask bicza i Mienszikow wiedział, że ona potrafiłaby się biczem posługiwać.

To wiedźma, ale nic nie mógł zrobić, bo opiekuńcza dłoń cara wciąż 

spoczywała na jej białej głowie.

Nareszcie nadszedł czas, by zapłaciła za swoje czary. Nadszedł czas, by 

poniosła karę za brak szacunku dla księcia.

Będzie patrzył, jak się czołga, wystawi ją na pośmiewisko, tego potwora, tę 

czarownicę, ukrywającą się za maską, w końcu ją obnaży.

Teraz trzeba było tylko dobrać się do syna.

Mienszikow był zadowolony, że czterej ludzie, których ze sobą przyprowadził, 

są gotowi. Krótki rozkaz i zabrali się do mocowania solidnej sztaby na drzwiach 

Nadjany.

Na zamku zawisła pieczęć, on sam ją odbił w miękkim wosku. Nikt się nie 

odważy złamać pieczęci Mienszikowa i otworzyć drzwi. Nawet tutaj, w tym domu, 

który nazywano Niebem Piotrowym, a które miało się stać piekłem nieprzyjaciół 

Mienszikowa.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Nie kończące się szeregi maszerujących mężczyzn ciągnęły przez gęste lasy 

niczym barwna, rytmicznie posuwająca się naprzód ogromna stonoga. Na czele, i na 

końcu jechali konno ubrani na czerwono Kozacy, równie otępiali i umęczeni jak ich 

konie, lecz tak samo jak one wytrzymali i niebezpieczni.

Sam car siedział wysoko na swoim wspaniałym wierzchowcu, lśniącym arabie, 

który jaskrawo odbijał się swoją siwą barwą od zajeżdżonych żołnierskich chabet. 

Ś

nieżnoskrzydły przenosił go szybko to naprzód, to na koniec pochodu, wódz był 

wszędzie i wszystkiego doglądał. Mieli przed sobą jeszcze co najmniej miesiąc 

marszu, zanim trzeba będzie sięgnąć po broń. Dlatego najmłodsi żołnierze kroczyli 

wesoło, pełni optymizmu stawiali swoje nogi w ciężkich butach na nierównej ziemi, 

prostowali plecy i wiedzieli, że w drodze powrotnej do domu dźwigać będą ciężary: 

cześć i sławę, złote skarby, kosztowności ze wschodu. Albo zwłoki towarzyszy, tak 

jak to musieli robić ci, którzy wracali z carem z jego wyprawy na północ.

Wierzchowiec Piotra nosił swoje imię z godnością. Śnieżnoskrzydły był 

utrzymany wedle wszelkich reguł sztuki, nosił nawet srebrne podkowy. Okrywano go 

nie derką, lecz piękną gronostajową narzutą, z tego samego futra, z którego uszyto 

płaszcz cara.

Koń miał charakterystyczny krok - lekki, cudownie płynny, często jeździec 

zjawiał się nieoczekiwanie przed zaskoczonymi oficerami, zanim zdążyli się 

zorientować.

- Marsz przed siebie! Idziemy całą noc, nie potrzeba nam odpoczynku, noc jest 

ciepła i jasna. Nakażcie krótką przerwę, a potem, gdy tylko konie się napiją i ludzie 

coś zjedzą, ruszamy dalej!

Mężczyźni na swoich cięższych znacznie koniach oddawali honory władcy, a 

szable przypięte do pasów kołysały się lekko, kiedy ruszali, by wydać rozkazy. Żaden 

z nich nie okazał irytacji z powodu tak szybkiego tempa. Już od wielu nocy car prawie 

nie pozwalał ludziom spać. Tylko przez parę godzin w środku dnia, w najgorszy upał, 

dawał koniom i ludziom trochę wytchnienia. Szli przed siebie całe noce, na 

południowy wschód, wciąż w tym samym kierunku. Dotarli do Wołgi, ale 

doświadczeni oficerowie wiedzieli, że lasy, które mają za sobą, to błahostka w 

porównaniu z tym, co ich czeka tutaj.

Car patrzył na ich pozbawione wyrazu twarze i wiedział, o czym myślą.

Przeklęci słabeusze, wielu z nich mogłoby być jego synami, tacy są młodzi.

Albo wnukami...

Piotr zadrżał, mimo że noc była chłodna. Wbił pięty w boki swego ogiera. 

Zwierzę pomknęło przez porośniętą trawą równinę, a car trzymał się w siodle, 

obejmując udami jego boki.

- O - ho - ho! Wymachiwał czerwoną chustką, widział w pędzie twarze 

wpatrzone w siebie. Żołnierze uśmiechali się, odsłaniali białe zęby na widok swego 

wodza.

Dobrze, pomyślał.

Chłopcy są młodzi, ale silni.

Będą potrzebować wszelkiej odwagi, wszystkich swoich sił, każdej żyły i 

każdego oddechu.

Nie zwolnił, dopóki nie znalazł się obok dwóch szerokich, podwójnych 

powozów. Każdy zaprzężony był w cztery konie, każdy, komfortowo urządzony, 

wiózł kobietę. Powóz Katarzyny nie był większy od ekwipażu Marii, tyle że młoda 

księżniczka musiała w nim mieszkać razem ze swoim ojcem i francuskim lekarzem. 

Powozy zostały tak zbudowane, że poruszały się dużo szybciej niż oddziały piechoty, 

więc kobiety mogły codziennie sypiać po parę godzin dłużej. Doganiały wojsko bez 

trudu, choć opuszczały obóz trzy, cztery godziny później.

Na początku car z niepokojem myślał, jak się obie kobiety pogodzą. Czy 

Katarzyna nie będzie próbowała jakichś sztuczek? Jest zazdrosna, wszyscy o tym 

wiedzą. Ale chyba bardziej przestraszona. Zrozumiał to pewnego wieczora, gdy 

caryca stłukła lusterko w jego obecności i błagała go, by złożył jej obietnicę.

- Nie możesz się dłużej ze mną bawić, Piotr! Musisz dać mi obietnicę teraz, 

tutaj, kiedy stoję przed tobą! Ja nie jestem Jewdokija, nie możesz mnie odepchnąć, 

zesłać do klasztoru!

Uśmiechnął się do niej blado.

- Nie, ty nie jesteś Jewdokija. Ale nie dostaniesz żadnych więcej obietnic, 

Katarzyno. Obiecałem ci już wszystko, co mogłem. Na nic więcej nie czekaj. Jesteś 

carycą, moja droga. Jesteś mi równa we wszystkim...

- Ha! To wcale nieprawda! Ty jesteś cesarzem, a ja tylko małżonką cesarza. 

Znajduję się zarówno za twoimi córkami, jak i za młodym Aleksandrem. Znajduję się 

za każdym, kto sądzi, że ma władzę! Ale teraz chcę wiedzieć prawdę, Piotrze. Co się 

stanie ze mną, jeśli ona urodzi ci syna? Obiecaj mi, że nie skończę tak jak Jewdokija. 

Obiecaj mi na wszystkie świętości Rusi!

Przyglądał się jej, próbował się zorientować, ile gorących uczuć zgasło już w 

sercu Katarzyny. Widział lęk, lecz także słabość w jej oczach. Często, kiedy zaczynała

się martwić jakimiś drobiazgami, on obejmował i tulił do siebie to miękkie ciało, 

dopóki jej nie pocieszył.

Teraz jednak Katarzyna nie chciała, by ją głaskał i poklepywał, dzisiaj nie.

Włosy miała tłuste i brudne, po wielu dniach bez wody do mycia.

- Katarzyno, każ, by ci dzisiaj wieczorem przyniesiono wody. Wyślij paru 

mężczyzn, do rzeki jest nie dalej niż trzy, cztery godziny drogi.

Twarz carycy była teraz nieprzenikniona. Sytuacja tej podstarzałej kobiety 

sprawiała mu ból. Kocha ją przecież, do diabła. Jeśli jednak Maria urodziłaby mu 

syna... Katarzyna nie może oczekiwać, że on porzuci marzenie o prawowitym 

dziedzicu.

W głębi duszy dobrze o tym wiedziała. Kobieta Piotra Wielkiego skuliła się, 

jakby utraciła siłę. Rozumiała. Och, tak, jego Katarzyna nie jest głupia. Wybaczy mu 

wszystko, cokolwiek okaże się naprawdę niezbędne.

- Na świętości Rusi - szepnął i wychylił kubek wzmacniającej herbaty, zanim 

zamknął za sobą drzwi powozu. Kawałki potłuczonego lustra wciąż leżały u jej stóp i 

mieniły się niczym kryształy lodu. W kilku z nich odbijały się jej oczy.

Powietrze było rześkie w tę letnią noc.

Las zrobił się teraz rzadszy, poprzez drzewa widział na równinie setki 

palących się ogni.

Za plecami usłyszał delikatne tony jakiegoś strunowego instrumentu. To grała 

Maria.

Z uśmiechem car przemykał się między powozami, wabiony przez ten dźwięk 

i ten zapach młodej kobiety, który już dobrze znał.

W ciągu pierwszych wieczorów wyprawy przyjęcia z muzyką odbywały się w 

powozie Katarzyny. Przychodzili tam wszyscy, i francuski doktor, i książę, ojciec 

Marii, i ona sama ze swoimi służącymi. Piotr wyczuwał wzajemną nienawiść obu 

kobiet otaczającą je niczym gęsta mgła. Ofiarował Katarzynie kadzidła, które zapalała 

na jego rozkaz. Marii robiło się od tego niedobrze i opuszczała towarzystwo. Piotr 

zmuszał ją, by następnego wieczora znowu przychodziła. Tylko tyle mógł zrobić dla 

Katarzyny, i ona o tym wiedziała.

Tego ranka caryca czuła się podle. Powóz był już teraz rozgrzany od palącego 

słońca, a ostre światło przenikało do środka przez zasłony, domyślała się, że musieli 

dotrzeć do jakiejś bezdrzewnej równiny. W ciągu pierwszych dni podróży chroniły ich 

przed słońcem głębokie lasy, a w powozie oddychało się przyjemnym żywicznym 

powietrzem.

Konie utrzymywały dobre tempo, jak mogła się zorientować po kołysaniu 

powozu i zgrzytaniu resorów. Cały ekwipaż osadzony był na mocnej drewnianej 

ramie nabijanej żelazem, ale tuż pod podłogą znajdowały się resory ułożone gęsto 

przy sobie. One to przejmowały najgorsze wstrząsy, ale i tak ruch powozu sprawiał, 

ż

e dręczący Katarzynę kac był trudny do zniesienia.

Zsunęła się na krawędź swego wygodnego łoża z baldachimem i trzymając się, 

pochyliła mocno. Służąca, silna mała kobieta o orientalnych rysach, podbiegła 

natychmiast z wodą i zimnymi okładami. Katarzyna zwymiotowała, smak 

wczorajszego wina był cierpki i gorzki niczym żółć.

Opadła z powrotem na poduszki, służąca tymczasem sprzątała. Wycierała 

starannie polerowaną drewnianą ramę łóżka.

- Idź sobie, Kitajka. Nie potrzebuję cię.

- Ale... ale Wasza Wysokość nie czuje się dobrze. Proszę mi pozwolić, bym 

sprowadziła doktora.

- Nie! Idź sobie, natrętna sługo, nie słyszysz, co powiedziałam? Służąca 

zniknęła, poruszała się bezgłośnie w miękkich pantoflach, żaden dźwięk nie dotarł do 

obolałej głowy Katarzyny.

Powóz był naprawdę duży. Oprócz głównego pomieszczenia miał jeszcze trzy 

oddzielne małe izdebki. Katarzyna leżała w tym dużym. Miała wrażenie, że ściany się 

zawalą, ziemia się przecież trzęsła, wszystko się rozpadało, i tutaj w środku, i na 

zewnątrz.

Dekoracje na suficie i wzdłuż ścian były dobrą kopią akantowych wieńców, 

ozdabiających wielką salę tronową. Te tutaj zostały zmniejszone, ale wykonano ich 

wiele... Nawet małe amorki na suficie zostały odtworzone z wielką dokładnością. 

Chodziło o to, by caryca znajdowała pociechę w domowej atmosferze, by mogła 

patrzeć na ozdoby, do których przywykła. Ale w Katarzynie budziło to wszystko 

złość, nienawidziła tego luksusowego więzienia na sześciu kołach.

Czuła się dzisiaj jak wyrośnięte ciasto, niczym nadmuchany pęcherz, pełen 

ż

ółci i czarnej krwi. W tym małym pomieszczeniu, potrząsana, popychana, obrzmiała 

tak, że wypełniała niemal cały pokój, mogła gapić się w sufit i wyobrażać sobie, że 

siedzi w sali tronowej.

Powóz trząsł i podskakiwał.

Pochyliła się znowu nad podłogą i jeszcze raz zwymiotowała.

To nie do wytrzymania. Ale Maria cierpi jeszcze bardziej niż ona. Katarzyna 

przymknęła oczy i po raz nie wiadomo który przyrzekła sobie, że będzie walczyć.

Cały dzień spędziła w tym stanie, oszołomiona, dręczona mdłościami, bliska 

utraty przytomności, pod wieczór jednak konie zwolniły i Katarzyna znowu usłyszała 

szuranie tysięcy par butów po wysuszonej ziemi. Dotarli do rzeki, słyszała krzyki 

wodnych ptaków o długich czerwonych dziobach.

Wkrótce bębenki ucichły, rozległ się dźwięk rogów. Z długim, przeciągłym 

westchnieniem ulgi nie kończący się sznur wędrujących żołnierzy przystanął. 

Wydawało się, jakby udręczone ciała zyskały nową siłę na samą wieść o tym, że 

będzie można odpocząć.

Katarzyna już tego nie słuchała. Gdy tylko stanęli, zerwała się na równe nogi. 

Mała służąca została wysłana, by odszukać cara. Z przerażonymi oczyma przyjęła 

stanowczy rozkaz carycy.

- Sprowadź go tutaj, Kitajko, ty głupia dziewczyno! Służąca pobiegła wzdłuż 

szeregów żołnierzy o zarośniętych twarzach, myjących się w letniej wodzie rzeki.

Zanim Piotr przyszedł, Katarzyna zdążyła już wypić dwa kielichy wina i 

zaczynała trzeci. Obiadu nawet nie tknęła, intensywny odór kiszonej kapusty, 

pieczonego mięsa i piwa wydawał jej się trudny do zniesienia.

On natomiast rzucił się na jedzenie, ledwie bąknąwszy kilka słów 

pozdrowienia. Katarzyna siedziała i przyglądała się temu potężnemu mężczyźnie, 

który był jej władcą i władcą całej Rusi.

Nie golił się od wielu dni. Sterczące kępki włosów w jakiś sposób dodawały 

mu urody, odmładzały go.

A dni spędzone w siodle, w piekącym słońcu dały skórze ciemną barwę i 

dziwny żar w oczach.

- Smakuje ci, mój kochany?

- Dziękuję. Jestem głodny niczym wilk stepowy! Dotarliśmy dzisiaj bardzo 

daleko, Katiusza!

Oparł się wygodnie na krześle, najwyraźniej syty i zadowolony. Ona 

uśmiechnęła się, uradowana, że przemawia do niej dawnym pieszczotliwym 

imieniem.

Miała na sobie ciemnoczerwoną, prostą, ale bardzo ładną suknię. Wielkie 

piersi podtrzymywane były przez obcisły stanik i odsłonięte, przykryte jedynie złotą, 

przezroczystą koronką. Katarzyna wiedziała, że blask zachodzącego słońca czyni jej 

skórę ciepłą i przyjemną.

- Piotr... chodź no tutaj do mnie, zaraz znajdziemy przybory do golenia. 

Zaczynasz się już robić podobny do barbarzyńcy. Niedługo będziesz musiał płacić 

podatek od zarostu!

Roześmiał się krótko, Katarzyna nabrała odwagi. To znowu był jej Piotr, ten 

mężczyzna, który dwoma krokami pokonał dzielącą ich przestrzeń, usiadł i położył 

głowę na jej łonie.

Katarzyna westchnęła uszczęśliwiona.

Gładził ją po okrągłych ramionach, objął dłońmi jej szyję, jakby była 

kosztownym klejnotem.

Caryca wezwała Kitajkę, przybory do golenia znajdowały się w jednej ze 

skrzyń w pomieszczeniu bagażowym. Służąca natychmiast przybiegła z wodą i 

mydłem, brzytwą i lnianym ręcznikiem. Katarzyna dała jej wzrokiem znak, żeby 

została. Ta mała służąca często zachodziła również do powozu Marii. Jej pani 

wiedziała, że Maria nie jest w stanie powstrzymać ciekawości i że wypytuje służbę o 

to, co się dzieje, kiedy car przebywa u Katarzyny.

Caryca ujęła głowę męża obiema rękami, zobaczyła, że Piotr przymyka oczy. 

Policzki miał ogorzałe niczym stara juchtowa skóra, ale oprawa oczu była delikatna 

jak bardzo miękki jedwab.

Pocałowała go w czoło, rozsunęła kolana, by mógł siedzieć wygodnie, i pod 

głowę podłożyła mu miękką poduszkę.

Wzięła pędzel, zanurzyła go w pachnącym oleistym mydle i starannie 

rozmasowywała pianę na jego policzkach. Poczuła mrowienie w piersiach, gdy 

pojękiwał zadowolony.

Brzytwa była ostra, czuła, że ręka jej drży, kiedy ją unosi. Ciężka oprawka z 

ciemnego, śliskiego onyksu chłodziła dłoń. Spoczywała w niej pewnie, chociaż 

została zrobiona dla większej i silniejszej dłoni. Katarzyna ucięła cieniutki lok 

własnych brązowych włosów. Bardzo teraz pilnowała, by myć je przynajmniej co 

trzeci dzień.

Ostrze odcięło włosy bez oporu.

Uśmiechnęła się i kilka razy przeciągnęła brzytwą po skórzanym pasku, który 

należał do fryzjerskich przyborów.

Oczy cara drgnęły, kiedy poczuł chłodne ostrze brzytwy na gardle.

Przez ułamek sekundy dostrzegła w jego twarzy coś, co mogło przypominać 

strach. Wkrótce jednak uspokoił się znowu, spoczywał ciężko i ufnie w jej objęciach.

Katarzyna wolno przesuwała ostrze w dół po policzku, koło ucha, po 

wydatnych szczękach. Goliła podbródek, mocny i ostry. Wąsy zostawiła, nie umiałaby 

wyobrazić go sobie bez nich. Rysy twarzy stawały się z latami coraz bardziej 

wyraziste, teraz ów młody mężczyzna, którym niegdyś był, istniał tylko w jej pamięci. 

Za nic nie chciała widzieć go starym. Nie życzyła mu tego, choćby nie wiem jak ją 

ranił. Energicznie wycierała ostrze brzytwy w lniany ręcznik, kilka razy przesuwała je 

po skórzanym pasku. Pracowała z wprawą. Wkrótce było po wszystkim.

Jakaś pulsująca żyłka na szyi cara.

Wyszeptał jej imię.

Odłożyła brzytwę, z trudem pochyliła się nad nim i pocałowała go. Wargi 

miały smak mydła i słodkiej krwi. On również go wyczuł i zesztywniał. Spojrzał na 

nią wąskimi niczym szparki oczyma, ale nie uśmiechnął się nawet wówczas, gdy 

zrozumiał, że krew spływa z jej warg. Tak mocno je zagryzała podczas pracy.

Maria była blada. I Katarzyna wyczuwała jakiś cierpki zapach otaczający 

młodą córkę księcia. Podróż powozem była trudna do zniesienia także dla silnej 

Katarzyny, ale przecież ciąża nie męczyła jej jeszcze bardziej niż zabawa do późna w 

nocy i zbyt dużo alkoholu. Mołdawianka natomiast wychudła wyraźnie już podczas 

tych pierwszych dwóch tygodni. Nienawidziła wieczorów w powozie carycy. 

Nienawidziła oficerów, którzy próbowali się jej przypodobać. Nienawidziła własnego 

ojca, który posyłał jej karcące spojrzenia. Miała ochotę wykrzyczeć mu, co o tym 

wszystkim myśli, w ogóle miała ochotę rzucić wszystko i uciec. Nosi przecież 

dziecko cara, czy to nie wystarczy? Ojciec powinien był pozwolić, by została w 

Petersburgu, czy naprawdę koniecznie muszą ciągnąć ją w to potworne piekło?

Maria zapomniała już o strachu, co się stanie, kiedy zostawi Piotra samego z 

Katarzyną. Nie pamiętała też o początku podróży, kiedy niczym królowa jechała w 

swoim powozie przed Katarzyną. Bolało ją serce i najbardziej na świecie pragnęła 

móc zawołać na stangreta, by zawróci!. Nawet wizyty Piotra późnymi wieczorami 

stanowiły obciążenie. Jeszcze potrafiła przyjmować go z uśmiechem, jeszcze była 

słodka i uwodzicielska. Ale popadała w odrętwienie, gdy tylko opuścił powóz, i za 

każdym razem czuła, że załamanie jest przynajmniej o krok bliżej.

Ciąży wciąż jeszcze nie było po niej widać, aczkolwiek brzuch wyraźnie się 

zaokrąglił w dolnej partii. Piersi miała bolesne i napięte, a mimo to mniejsze niż 

przedtem. Zebra sterczały pod naciągniętą skórą, nienawidziła lustra, które bezlitośnie 

pokazywało, jak mało kobiece są takie chude biodra.

Ale on wciąż do niej przychodził.

Maria nienawidziła tych spotkań, lecz jeszcze bardziej obawiała się takiego 

wieczoru, kiedy car się nie zjawi.

Uśmiechajcie się pięknie, drżące wargi! Pochylajcie się, plecy, przed wielką 

carycą! Siedzi tu na swoim tronie, na którym podobno sypia nocami, który jednak 

teraz został złożony i wygląda jak zwyczajne krzesełko w głębi toczącego się wciąż 

naprzód i naprzód pokoju.

Ubrana jest w chłodną, białą jedwabną szatę. U jej stóp stoi młoda Chinka, 

moja własna niewolnica, wachluje władczynię. Ona jest ich właścicielką. Ma swoich 

niewolników, nawet moja służba do nich należy. Mnie też posiada na własność i to 

jest najgorsze. Caryca i Wielka Matka jest właścicielką wszystkich tu zebranych.

Z wyjątkiem Piotra.

I Piotr będzie mój.

Więc wyprostujcie się, plecy, unieś się, głowo, tak wysoko, by włosy lśniły 

odbitym blaskiem wszystkich płonących tu świateł. Oddychaj głęboko, pokonaj 

dławiącą mgłę. Jeszcze tylko parę godzin.

Maria z pokorną godnością przeszła przez pokój, powitała uprzejmie carską 

parę. Na krótką chwilę napotkała wzrok Katarzyny, próbowała coś w nim wyczytać. 

Ale dzisiaj widziała tam tylko dystans, neutralną łaskawość. Maria wycofała się pod 

ś

cianę drobnymi kroczkami, tak jak jej na to pozwalała suknia, i opadła na pięknie 

rzeźbiony delikatny fotelik. Miał podnóżek, teraz ukryty pod siedzeniem, można go 

było wyjąć i podstawić sobie pod stopy. Maria bała się jednak, że cała konstrukcja się 

załamie, nie miała odwagi nawet drgnąć, chociaż napięte pod ubraniem mięśnie 

bardzo ją bolały.

Katarzyna potrząsnęła złotym dzwoneczkiem.

Na zewnątrz czekało pięciu młodych mężczyzn, nosili zielone uniformy 

haftowane srebrem, zostali wybrani spośród doboszy i trębaczy, którzy zawsze 

towarzyszyli carskim wyprawom.

- Muzyka!

Głos Katarzyny był władczy, ale spokojny.

Maria mrugała pośpiesznie, by skupić wzrok na przybyłych, zdołała przy tym 

zachować uśmiech na wargach.

Pięciu mężczyzn zagrało wesołą melodię i gdyby w powozie było więcej 

miejsca, Katarzyna na pewno zatańczyłaby ze swoim mężem.

Maria widziała, że caryca ujmuje rękę Piotra, jakby nie było tu ani gości, ani 

służby. Widziała, jak rywalka śmieje się, patrząc carowi w oczy, widziała, że on mówi 

coś zadowolony, gdy Katarzyna wsuwa mu do ust solone orzeszki.

Maria starała się odnaleźć w sobie gniew oraz wolę walki i niechęć do carycy, 

którą niegdyś odczuwała. Ta tłusta, stara krowa! Przedtem była prostą służącą, Maria 

dobrze znała historię Katarzyny. Caryca była w młodości nierządnicą! Czyż i teraz nie 

flirtuje z każdym mężczyzną w pałacu, który znajdzie się w zasięgu jej wzroku? Ach, 

tak, Piotr o tym wie. Opowiadał jej nawet co nieco, kiedy byli sami.

Maria raz po raz spoglądała na rywalkę i próbowała obudzić w sobie dawny 

wstręt. Widziała trzy grube wałki tłuszczu na brzuchu carycy, widziała, jak trzęsie się 

podwójny podbródek, kiedy tamta wybucha głośnym śmiechem.

Widziała jednak także pożądliwy wzrok cara, patrzyła, jak bije się po udach i 

zaśmiewa, gdy żona przepija do jakiegoś oficera, który musiał się mocno trzymać 

stołu, by móc opróżnić jeszcze jeden puchar.

Katarzyna była w znakomitej formie.

Miała zwyczaj upijać swoich gości do tego stopnia, że spadali pod stoły. Tylko 

jeden jedyny był w stanie dotrzymać jej kroku, sam car. Maria uprzejmie dziękowała 

za wszystkie trunki, piła tylko sok owocowy. Teraz czuła, że pali ją w gardle, i ledwo 

była w stanie kiwać grzecznie głową i uśmiechać się do starego grenadiera, którego 

posadzono obok, by dotrzymywał - jej towarzystwa.

Dobosze zostali odesłani, trębacze również. Został tylko pewien kirgiski 

trubadur, który brzdąkał na swojej dziwnej, pięciostrunnej bałałajce. Katarzyna zdjęła 

pierścień z palca i rzuciła muzykowi.

- Caryca chce tańczyć! Piotr tupał głośno i machał rękami do starego grajka. 

Momentalnie usunięto delikatne meble i dywany. Maria wycofała się w kąt, oparła o 

jakąś kolumnę i przestraszona patrzyła na carycę.

Tamta zrzuciła buty z nóg, niezdarne, wysokie obcasy godne były może 

królowej, ale nie nadawały się do starego tańca.

- Nie, nie, nie tak! Graj w takim rytmie: tam - ta - ta - tam - tam... Muzykant 

mrugał, nie bardzo rozumiejąc, czego od niego chcą, ale palce same nadążały za 

stukającą dłonią Katarzyny i wkrótce caryca miała rytm, o który jej chodziło. To jakaś 

bardzo stara niemiecka pijacka piosenka, prymitywna melodia, żywiołowa, energiczna 

i śmiała na tyle, by zdziwić obecnych.

Katarzyna uniosła spódnicę, rozpięła bluzkę pod szyją, energicznym ruchem 

podciągnęła rękawy, odsłaniając pulchne ręce, rozpuściła włosy spięte diademem z 

szafirów.

Płomienie lamp chybotały, niektóre zostały zgaszone przez wirujące spódnice 

carycy. Mężczyźni pod ścianami klaskali, niektórzy wykrzykiwali coś wesoło, caryca 

wykonała po środku izby trzy czy cztery zręczne kozackie hołubce.

Maria miała mdłości, przed oczami latały jej czarne płatki, czuła, że zaraz 

zemdleje. Próbowała głęboko oddychać, próbowała wpatrywać się w płonące u sufitu 

lampy. Kiedy jednak widzowie również zaczęli tupać w takt muzyki, nawet lampy nie 

stanowiły punktu oparcia dla oczu.

Stary grenadier trzymał ją mocno pod ramię, rozpaczliwie pragnęła, by jej nie 

puścił.

W końcu Katarzyna opadła na fotel, perlisty pot mienił się na jej białych 

piersiach. Twarz miała czerwoną, płonącą.

- Wasza wielka matka potrzebuje ochłody! Przynieście lodu! Przynieście 

więcej białego wina!

Rozkaz cara spełniono natychmiast.

Poprowadził Katarzynę z powrotem na wysoki tron. Pociągnęła go za sobą, 

roześmiana, spoufalona. Teraz, kiedy muzyka umilkła, goście poczuli się nagle 

nieswojo. Nie należy chyba oglądać cesarskiej pary w takiej intymnej sytuacji? Czy to 

wypada? Tylko najmłodsi z carskich zaufanych nic sobie z tego nie robili i wznosili 

wciąż nowe toasty.

To przecież nie petersburskie salony, znajdowali się daleko na pustkowiach, w 

drodze na wschód, ku przygodzie.

Kiedy Maria mogła usiąść, kolana drżały jej mocno.

- Księżniczko! Mario z Kantemiru, czy mogę ci zaproponować coś 

orzeźwiającego?

Katarzyna znowu wstała, przeszła przez pokój niczym żaglowiec przy dobrym 

wietrze, niosąc przed sobą tacę. Kryształowy kielich pokrywała rosa. Kawałki lodu 

chrzęściły cichutko. Katarzyna zabrała ze sobą specjalny powóz i wiele koni tylko po 

to, by wiózł małą kamienną lodownię pełną trocin i bloków lodu z Newy.

Oczy carycy były błyszczące, przyjazne.

Maria nie mogła zrobić nic innego, jak tylko wyciągnąć drżącą rękę i przyjąć 

poczęstunek. Napój pachniał kwiatami, słodkimi kwiatami, zmieszanymi z zapachem 

ambry.

- Za twoje zdrowie, księżniczko - szepnęła Katarzyna. Maria zdrętwiała na 

długo przedtem, zanim chłodny napój dotarł do żołądka. Coś w oczach Katarzyny ją 

przerażało. Zdumiona uświadomiła sobie, że to ów wyraz życzliwości. Piła małymi 

łyczkami, poczuła, że ciężka dłoń Katarzyny pogłaskała ją po policzku.

- Grzeczna dziewczynka - szepnęła caryca familiarnie. Jakbym była jedną z jej 

córek, pomyślała Maria zakłopotana.

Woreczek został ukryty wśród listowego papieru Katarzyny, pod ciężkim 

marmurowym pulpitem, który rozkładano, gdy caryca zamierzała załatwiać 

korespondencję. W kałamarzu z szarego kamienia znajdował się atrament, srebrne 

pióro miało końcówkę z lapisu. Stempel z pieczęcią carycy był niebieski, podobnie 

jak czerpany papier, w ładnie ułożonych stosikach gotowy do użycia. Woreczek został 

uszyty z delikatnego jedwabiu i na pierwszy rzut oka mógł przypominać woreczki z 

lawendą, które caryca układała w swoich skrzyniach z odzieżą.

Ten został dodatkowo ozdobiony kwiatem wyhaftowanym błękitną jedwabną 

nicią.

Caryca odsunęła na bok ciężką marmurową płytę, przez chwilę szukała pośród 

zwojów papierów, po czym z bijącym sercem wyjęła woreczek.

Zioła Nadjany. Trucizna.

Katarzyna rozwiązała sznureczki i krzywiąc się powąchała proszek. Był szary, 

bardzo suchy, nic nie ważył. Dawka dokładnie taka jak trzeba, tak powiedziała 

Nadjana. Proszek miał gorzkawy smak, trzeba go więc pomieszać z czymś słodkim, z 

ciężkim winem lub mocną herbatą.

Najpierw trzeba zagotować trochę wody i rozmieszać w niej proszek. Kiedy 

potem przecedzi płyn, uzyska się krople, które można zmieszać nawet z 

najklarowniejszym winem.

Katarzyna nabrała odrobinę wody z zawsze gorącego samowara stojącego w 

powozie i wysypała do niej zawartość torebki. Siedziała potem i mieszała to szpilką 

do włosów, dopóki ciecz nie zrobiła się przejrzysta. Wtedy przelała ją do maleńkiej 

buteleczki z nieprzepuszczalnym korkiem i umieściła pod koszulą.

Butelka zrobiła się wkrótce ciepła i nikt by jej nie zauważył.

- Opowiadaj wszystko, Kitajka, to rozkaz! - Mała kobieta ze wschodu skuliła 

się, nie miała jednak odwagi popatrzeć na swoją panią. - Chodzisz tam przecież do 

niej, rozmawiasz z doktorem i służącymi. Musisz coś wiedzieć!

- Wielka Matko, powiedziałam wam już wszystko... Wiem tylko tyle, że 

księżniczka jest chora...

- A co z dzieckiem? Co mówi doktor?

- Ja... ja nie wiem, Wasza Wysokość, proszę mi wybaczyć, ja jestem tylko 

głupia dziewczyna...

- Milcz, wynoś się! Jazda mi stąd zaraz wyjaśnić wszystko, o co pytam! Nie 

waż się mówić o tym nikomu, prócz mnie!

- Nie, nie, ja nie, ja nie będę... Jąkając się z przerażenia ubrana w męskie 

spodnie służąca wybiegła z powozu i poszła szpiegować.

Katarzyna wyrzuciła kwiaty, którymi miała zamiar udekorować ścianę. 

Przekleństwa, jakie za nimi posłała, byłyby imponujące, gdyby się choć na moment 

zapomniało, że caryca urodziła się w prostej rodzinie i wychowywała wśród ludzi 

utrzymujących się z własnej pracy, w których żyłach płynie całkiem czerwona krew.

Już dawno przepędziła wszystkich, i służbę, i oficerów, którzy chcieli 

dotrzymywać jej towarzystwa, i doradców Piotra oraz całą resztę gromadzącą się 

wokół jej pięknego powozu. Od wielu tygodni podróżowali wzdłuż potężnej rzeki 

Wołgi, a teraz żołnierze przedzierali się przez bagna i mokradła. Słyszała tutaj odległy 

szczęk broni, pieśni żołnierskie dochodzące z oddali mówiły jej, że car utracił wielu 

ludzi. Nie wiedziała, czy padli w walce, czy też stali się ofiarą spragnionych krwi 

zwierząt na bagnach, które napadały na carski orszak. A może pomarli od okropnych 

chorób, o których tak często słyszało się w tym kraju. W każdym razie ludzie ginęli 

jak muchy i nikt już wieczorami nie miał ochoty na muzykę i przyjęcia w powozie.

Wolała nie wyglądać na dwór, chociaż o tej porze upał już zelżał. Zaciskała 

zęby i starała się nie słyszeć żałosnego rżenia koni i przekleństw ludzi, którzy pchali 

ciężki ekwipaż przez rozległe bagna.

Chyba wkrótce będą mogli odpocząć w Astrachaniu. Wkrótce chyba będzie 

mogła zaznać spokoju i zobaczyć coś innego, niż tylko pustkowie i dymiące końskie 

odchody, kiedy wyjrzy przez okienko.

I wkrótce Pan Bóg postanowi, czy oszczędzić Katarzynę czy nie...

- Księżniczka prosi, by Wasza Wysokość do niej przyszła... ona mówi w 

gorączce, wzywa jednak imienia swojej Wielkiej Matki, bo nadeszła na nią zła 

godzina.

Katarzyna widziała, że lęk i wstyd płoną na twarzy posłańca.

O co chodzi? Czy to Piotr urządził taką konfrontację? Dlaczego tamta chora 

dziewczyna ją wzywa, skąd tyle odwagi?

Katarzyna nie odpowiedziała posłańcowi. Ale kiedy poranek znowu rozjaśnił 

niebo nad Astrachaniem, nakazała, by wyłożyć chodnik na drodze między powozami. 

Ubrana w błękitny płaszcz ze złotymi frędzlami pozwoliła się przenieść tych parę 

kroków do powozu księżniczki. Francuski doktor witał ją głębokimi ukłonami.

Maria leżała blada i dygotała pod wielką kołdrą. Mała twarz ledwo była 

widoczna między poduszkami a chmurą czarnych włosów.

- Czego ta nieszczęsna ode mnie chce? Wyjdźcie stąd, wszyscy, i pozwólcie 

jej mówić do swojej władczyni!

Zostały same.

- Maaa - tko... pomóż mi, matko...

- Nie masz matki, ty nieszczęsna.

- Maaa - tko... ja płonę... Katarzyna zerwała z niej okrycie, odsłoniła chude 

ciało z wyraźnie już teraz zarysowanym brzuchem.

- Masz gorączkę. To niedobrze dla dziecka. Ale chyba się z tego wygrzebiesz, 

księżniczko. Jeszcze nie raz będziesz zażywać rozkoszy z moim mężem.

Katarzyna poczuła gorycz tych słów w ustach. Księżniczka nie wyglądała teraz 

wcale na przebiegłą uwodzicielkę. Leżała sina z popękanymi wargami. Oczy jej 

łzawiły z powodu gorączki.

- Wybacz mi, ja umieram...

- Nie umierasz, nie - odparła Katarzyna z niechęcią.

- Wybacz mi, Wielka Matko... módl się za mnie. Ty, która jesteś moim 

jedynym wrogiem...

- Oj, chyba masz ich więcej, moja mała. Czy myślisz, że wszyscy będą 

spokojnie siedzieć i patrzeć, kiedy twoi ludzie zamordują dziecko niemieckiej 

królewny? Wiedz, że nie tylko mnie będziesz musiała usunąć z drogi.

- Ja . nic. chcę...

- Ach, tak? Chyba jednak chcesz. Piotr myśli tylko o tym, że masz mu urodzić 

syna. Jeśli tego nie uczynisz, biada ci. Wiesz o tym bardzo dobrze. A teraz leżysz tu i 

wijesz się w chorobie, która z pewnością odbierze życie twojemu dziecku. Albo 

sprawi, że urodzisz głuptaka, cha - cha!

Sama nie wiedziała,, skąd bierze się to zło, czuła tylko, że ją przepełnia, 

potężne niczym wodospad. Młoda księżniczka najwyraźniej nie słyszała jej słów. 

Mamrotała pod nosem coś, co przypominało modlitwę. Katarzyna wyszła.

W dwa dni później nadeszła wiadomość, że księżniczka znowu stanęła na nogi 

i że z jej ciążą wszystko w porządku. Piotr wybiegł z powozu Katarzyny, nie 

dokończywszy posiłku, nie widziała go potem przez trzy dni.

Czwartego dnia po przybyciu do Astrachania zerwał się nareszcie chłodny 

wiatr. Na tych bagnistych terenach zaledwie kilka mil od Morza Kaspijskiego 

odczuwało się to tak, jakby została podniesiona pokrywka na ogromnym kotle z 

gotującą się, cuchnącą zawartością, w którym mieszkali. Wszędzie w mieście unosił 

się odór gnijących rybich wnętrzności. Jesiotr, który daje tutejszym ludziom 

utrzymanie, zabarwia zarówno rybaków, jak i całe nabrzeże swoją czerwonoczarną 

krwią. Obrzydliwe śliskie wnętrzności na brzegu cuchną, nie dając ludzkim nosom ani 

chwili odpoczynku.

Katarzyna przyjęła świeży powiew wiatru jako dobry znak.

Car również był tego zdania i uznał, że czas dojrzał do tego, by zaatakować 

Baku. Chciał dotrzeć aż do Indii, ale w jego mrocznej twarzy Katarzyna mogła 

wyczytać, że będzie musiał pokonać wiele przeciwności, jeśli zamierza wyprawiać się 

tak daleko.

- Teraz wyruszę do Baku, moja droga, nawet gdyby mnie to miało kosztować 

ż

ycie oraz życie połowy moich ludzi! Odbierzemy bogactwa, na których tamte 

skośnookie diabły tuczyły się od tak dawna! Poczekaj tylko, Katarzyno, sama 

zobaczysz! Cały świat zobaczy!

Znała to oszołomienie, uśmiechała się więc do niego blado, nie mówiąc ani 

słowa.

Nieśmiała myśl zaświtała w głowie, ukryta za zmrużonymi oczyma: może on 

stamtąd nigdy nie wróci.

Nie miała jednak odwagi żywić takiej nadziei, nie chciała takiej nadziei. Jej 

ramiona tęskniły, by go znowu ogarnąć, poczuć go tuż przy sobie, słyszeć, jak 

wzdycha z rozkoszy, którą mu ofiaruje.

Maria Kantemir na oczach wszystkich podała mu swój jedwabny szal.

Katarzyna opróżniła trzy butelki kosztownego wina i słuchała, jak żołnierze 

maszerują obok powozu.

- Kitajka - wybełkotała. - Poproś tutaj księżniczkę, powiedz jej, że mam wino i 

lód i chcę znowu wypić za jej zdrowie.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

Krzyków nie było słychać przez dwie grube, dodatkowo wzmocnione i 

pomalowane ściany. Powozy stały tak daleko od siebie, że ich mieszkańcy nie mogli 

się nawzajem widzieć przez okna.

Katarzyna bardziej wyczuwała ten krzyk, niż go słyszała.

Kitajka donosiła, co się tam teraz dzieje.

Francuski doktor płakał ze złości, że nie potrafi wypełnić spoczywającego na 

nim zadania.

Teraz czeka go już tylko gniew i kara.

Książę kazał go porządnie wychłostać, ale uzyskał tylko tyle, że po walce sam 

musiał opatrywać swoje rany, nie mógł poprosić, by doktor posmarował mu je 

cudownym lekarstwem.

Księżniczka krzyczała całą noc i cały dzień.

Nie chciała wypuścić z objęć zawiniątka, w którym spoczywało martwe 

dziecko.

Kiedy jednak wieczór ponownie zabarwił niebo na czerwono, a upał nadal 

dławił rybackie miasto, zemdlała. I wtedy mogli jej zabrać martwego, nie 

donoszonego synka.

- Jaki straszny smutek - szepnęła Katarzyna. Tego samego wieczoru chińska 

służąca przysięgała swoim towarzyszkom przy ognisku, że caryca naprawdę płakała.

Z jej oczu płynęły wielkie, błyszczące, szczere łzy.

- Niech Bóg ma ją w swojej opiece, kiedy car wróci - syknął doktor. Książę 

miał białą twarz nie z żalu ani ze strachu, lecz ze złości. Jego córka nosiła przyszłego 

władcę świata, ale teraz, pustą i wykrwawiona, nie jest nic warta.

Katarzyna narzuciła na ramiona czarny szal i pod osłoną mroku wymknęła się 

z powozu do zagajnika otaczającego miasto Astrachan. Tam w wilgotnej ziemi pod 

wielkim kamieniem pochowała pustą buteleczkę i woreczek, które wciąż jeszcze 

delikatnie pachniały lekarstwem.

- Wybacz mi, ale ze względu na moje własne dzieci nie mogłam postąpić 

inaczej...

Nie wiedziała, czy Bóg towarzyszy im w tej wyprawie, ale modlitwy pojawiały 

się na jej wargach z przyzwyczajenia. Przeżegnała się, spojrzała pospiesznie za siebie. 

Nikt nie widział. Nikt nie słyszał.

Zatroskana caryca usiadła na ciepłym kamieniu i otuliła się peleryną. Była w 

drewniakach, zauważyła, że ocierają jej stopy. A w tamtych czasach, kiedy służyła u 

niemieckiego pastora, skórę na stopach miała grubą i twardą.

Tak samo jak wówczas, gdy była żoną Szweda.

A teraz siedzi tutaj. Na odludziu, daleko od przepychu Petersburga, Katarzyna 

odnosiła wrażenie, że tamten czas się do niej przybliżył.

Kiedy przez zarośla zobaczyła ognie z obozu, wstała i wolno poszła z 

powrotem. Nikt nie powinien jej widzieć.

Szła między powozami i zmęczonymi końmi, słyszała żołnierzy, którzy przy 

ogniskach siorbali kapuśniak z kawałkami ryby.

Słyszała, o czym rozmawiają, choć mówili przyciszonymi głosami. Mijała 

ognisko, przy którym siedział sekretarz Piotra, chory na żołądek niewielkiego wzrostu 

oficer marynarki. Nie lubił koni, nie było z niego pożytku w walce, bo nie umiał się 

posługiwać ani lancą, ani mieczem. Był jednak przebiegłym strategiem i Piotr wiele 

nocy przesiedział razem z nim, przygotowując kolejne ataki i manewry.

- O, nasz Wielki Ojciec zrobi, co do niego należy. On wie wszystko najlepiej, 

nie jest przecież głupi!

Pozostali mężczyźni żegnali się pośpiesznie znakiem krzyża, a ręce drżały im 

tak, że ołowiane łyżki dzwoniły o menażki.

- Car na pewno pomści swego nie narodzonego syna!

- Już ona dostanie za swoje!

- Ech, nie, on ją kocha! Mówi do niej Katiuszka. Nie chciała słuchać tego 

gadania, wiedziała jednak, że obóz aż się trzęsie od paskudnych plotek. Zresztą 

liczyła się z tym od początku. Najważniejsze, że nikt nie jest w stanie niczego 

udowodnić.

Nikt nie widział, że przygotowywała napój. Nikt nie wiedział, że ma truciznę. 

Nikt by nie stwierdził, skąd trucizna pochodziła ani gdzie została ukryta mała 

flaszeczka.

Katarzyna była spokojna.

Teraz pozostawało tylko czekać.

Car wrócił, ale licznych oddziałów żołnierzy z nim nie było. Towarzyszyło mu 

tylko siedmiu konnych, gdy pewnego ranka wjechali do obozu, wszyscy na takich 

samych szarych wierzchowcach. Błoto pokrywało je od grzyw do kopyt, wiele warstw 

błota, zastygłej gliny i kurzu. Mężczyźni mieli wielodniowy zarost, który sterczał 

spod szarych masek z błota, tylko oczy były od tego wolne, mrużyli je, patrząc w 

stronę obozu. Wszyscy wyglądali, że spadną z koni natychmiast, gdy zataczające się 

ze zmęczenia zwierzęta przystaną.

W obozie wybuchło zamieszanie. Co się stało?

Car pierwszy zeskoczył z konia, nogi ugięły się pod nim na moment, ale 

zdecydowanie odtrącił pomocne ręce. Potem zniknął w powozie Katarzyny. Wezwano 

młodego stratega.

Caryca słyszała, jak obaj mężczyźni rozmawiają w jednym z mniejszych 

pokoików. Piotr kazał sobie przynieść świeżej wody. Drogocenne krople kupowano w 

mieście po bardzo wysokiej cenie. Katarzyna słyszała, że car myje się, rozchlapując 

wodę dokoła.

W najogólniejszych zarysach opowiedział oficerowi marynarki przez jakie 

piekło musieli przejść żołnierze.

Dzikie zwierzęta, głębokie bagna...?

Zanim dotarli do Baku, musieli zrezygnować. Gdyby car nadal pędził naprzód, 

mogłoby to kosztować życie wszystkich oddziałów. Przekonano go, by zawrócił przy 

półwyspie, pozostawił tam jednak swoich najlepszych oficerów i dwadzieścia tysięcy 

ludzi. W drodze powrotnej reszta dumnych oddziałów została poważnie 

zredukowana.

Wrócimy do domu, pomyślała Katarzyna z radością. Serce tłukło jej się w 

piersi. Car wkrótce pewnie pójdzie do Marii. Teraz, kiedy już wszystkie zmartwienia 

powrotnej drogi ma za sobą.

On jednak otworzył drzwi i wszedł do niej. Ucieszyła się, że zdążyła włożyć 

jeden z ostatnich jeszcze czystych strojów. Zielony jedwab mienił się niczym cenne 

szmaragdy.

- Mój władco, mój ukochany. - wróciłeś, zdrowy i cały!

- Katarzyno, widzisz przed sobą przeklętego wojownika!

- Ja ci pomogę. Zwycięstwo nadejdzie, zobaczysz. Ja dam ci wszystko, czego 

pragniesz najbardziej, mój panie.

- To zwróć mi moich ludzi, którzy teraz gniją w tym strasznym kraju! Daj mi 

też wróżbitów, to poskręcam im karki! Powiedzieli przecież, że wyruszam po 

zwycięstwo, powiedzieli, że ja...

- Czy przegrałeś bitwę? Czy ludzie sułtana wzięli naszych do niewoli?

- Nie, nie, nikt nie odważył się wystąpić przeciwko nam. Plądrowaliśmy każde 

napotkane miasto, wchodziliśmy bez oporu i braliśmy, co się nam podobało. Tylko 

sułtan się stawiał, musieliśmy zabić pięciuset jego ludzi Teraz oficerowie znajdują się 

w Derbencie, trzydzieści dni drogi od Baku. Panują nad tym miastem, ale dalej nie 

pójdą. Pustynia, na wszystkie ognie piekieł, pustynia! Nikt nie przeprowadzi wojska 

przez ten spalony słońcem piach.

- Chodź, usiądź. Przecież zwyciężyłeś. Podszedł do niej, zrzucił z siebie 

brudne ubranie, miał teraz tylko kawałek płótna na biodrach. Stwierdziła, że jego 

wielka klatka piersiowa wychudła, w jasnym świetle sprawiał wrażenie skulonego.

Ale jego ramiona były wciąż tak samo silne, przytuliła się do niego. Słyszała 

szept:

- Gdzie jest Maria? Serce skoczyło jej do gardła, głos był ostry, gdy zaczęła 

mówić:

- Niestety... Puścił ją natychmiast.

- Co chcesz powiedzieć? Czy ona umarła? Dziecko?

- Nieszczęsna Maria - westchnęła Katarzyna. Znowu panowała nad głosem, 

wyprostowała się i napotkała spojrzenie jego rozpalonych brązowych oczu bez 

mrugnięcia. - Ona poroniła.

Zobaczyła, że ból zgasił ogień w jego oczach. Głębokie zmarszczki wokół 

oczu, głębokie bruzdy na czole, opuszczone kąciki ust. Zrobił krok w rył, stał 

niepewnie, jakby miał upaść, tak samo jak wtedy, kiedy schodził z konia.

Policzki Katarzyny płonęły. Głośno przełknęła ślinę, zebrała teraz wszystkie 

siły, które oszczędzała właśnie na ten moment.

- Piotrze... ludzie będą ci gadać o mnie straszne rzeczy. Będą twierdzić, że to 

ja dałam jej jakiś napój, że poleciłam służącej dać jej truciznę... spodziewasz się 

czegoś takiego, prawda? Ale Piotrze, ty mnie przecież znasz, dobrze znasz, czyż nie?

Car wpatrywał się w nią bez słowa. Widział, jak piersi kobiety podnoszą się i 

opadają, spokojnie, równomiernie. Nie przestawała patrzeć mu w oczy.

O, tak, znam cię, mówiło jego spojrzenie. Ja cię znam, Katarzyno, ty odważna, 

potężna. Na wszystkie świętości Rusi, wiem, co w tobie siedzi. Jesteś wojownikiem 

tak jak ja. Ty się nie poddajesz, nie pozwolisz, by ktoś wszedł ci w drogę.

Katarzyna próbowała czytać w jego myślach, stwierdziła ponad wszelką 

wątpliwość, że on wie, zna prawdę. Mimo to miała dość siły, by stać przed nim, wciąż 

spokojna. Nie odważyła się odwrócić głowy, zdawała sobie sprawę, jakie to ważne, by 

wytrzymała akurat teraz. On wiedział wystarczająco dużo, wiedział, że Katarzyna 

kocha tron bardziej niż życie. Tak jak i on.

W końcu to ona przerwała milczenie.

- Chcesz zobaczyć Marię? Była chora, ale teraz czuje się już lepiej. Doktor 

powiada...

- Nie.

Car odwrócił się, podszedł do drzwi, mruknąwszy tylko jakieś pozdrowienie. 

Katarzyna długo jeszcze stała bez ruchu, bo nogi nie chciały jej słuchać, w końcu 

dotarła jakoś do stojącego w pobliżu szezlonga. Dopiero wtedy jej ciało zaczęło się 

trząść, najpierw bezgłośnie, potem ze szlochem przechodzącym w wycie, 

przypominające skowyt zranionej suki. Ale nikt jej tutaj nie słyszał, nikt nie widział, 

jaka załamana jest władczyni w chwili swego wielkiego zwycięstwa.

W końcu jakoś się uspokoiła i po chłodzie w powietrzu zorientowała się, że 

znowu nadchodzi wieczór.

Katarzyna wstała, przebrała się raz jeszcze, na głowę włożyła wielką tiarę, 

którą Piotr jej ofiarował po powrocie z Francji.

Dzisiejszego wieczoru będą świętować, będą świętować zwycięstwa, w które 

ani on, ani ona nie mają jeszcze odwagi do końca uwierzyć.

Poczuła pod sercem delikatny ruch i uśmiechnęła się.

Teraz Piotr powinien się o tym dowiedzieć.

Powinien się dowiedzieć, że tym razem, ona jest pewna, że to będzie syn. 

Jedenaście razy rodziła się w niej taka nadzieja i wiara, ale tylko dwie ciąże 

przyniosły w rezultacie donoszonych chłopców. Obaj umarli. Dziewczynki rodzą się 

chyba silniejsze, dwie z nich nadal żyją. Niedługo będą dorosłe, Anna i Elżbieta. 

Powinny być dobrymi matkami przyszłych carów, ale na władczynie się nie nadają.

Syn...

Najstarszy syn, teraz kiedy dziecko Marii znajduje się wśród aniołków, ten 

będzie najstarszy.

Katarzyna nie przestawała o tym myśleć, podczas gdy Kitajka i Sasza czesały 

jej włosy, perfumowały i rozpylały złoty proszek, by barwił skórę carycy. Dawały jej 

też do żucia małe kawałeczki ambry, by oddech był słodki i pociągający. Masowały 

barki i kark, delikatnie szczypały wargi, by je powiększyć.

Dzisiejszego wieczora caryca powinna być promienna.

Nosiła tytuł najpotężniejszej kobiety Rosji.

Była nią jednak tylko u boku swego władcy.

Sama na zawsze pozostanie biedną dziewczyną z Litwy, w głębi swego serca 

dobrze o tym wiedziała.

Pewnego ponurego wrześniowego dnia wyruszyli w długą drogę do domu. 

Przez całe lato prześladował ich upał i susza, kąsające owady oraz smak stęchłej wody 

do picia. Żołnierze jednak wyglądali na zdrowszych, mieli więcej odwagi teraz, kiedy 

nareszcie ruszyli znowu na północ.

Nawet konie zdawały się być ożywione jakimś optymizmem, były 

spokojniejsze i słuchały rozkazów woźniców. Głębokie rozpadliny i błoto nieustannie 

zastępowały im drogę, deszcze, które teraz padały bez przerwy, zamieniały popękaną 

ziemię w śliską maź.

Najpierw ludzie wykrzykiwali radośnie na widok tej nieoczekiwanej wody, 

pili do syta po raz pierwszy od wielu tygodni i niczym bawiące się dzieci biegali pod 

orzeźwiającym prysznicem.

Wkrótce jednak stwierdzili, że ciała tych, którzy kąpali się w rzece, pokryte są 

pijawkami. A jeszcze później okazało się, że wozy, konie i ludzie zapadają się w 

grząskim błocie, które może ich pochłonąć.

Trudności jak widać jeszcze się nie skończyły.

Zanim dotarli do trzeciej odnogi Wołgi, ludzie marli tysiącami, a carski orszak 

zostawiał za sobą las nagrobnych krzyży.

Maria nie pokazywała się poza swoim powozem, nawet wówczas, gdy dotarli 

do lasów i podróż nie była już taka męcząca. Car wydał rozkaz, by na trzy dni rozbić 

obóz w pobliżu miasta zamieszkanego przez ludność perską, do którego właśnie 

dotarli. Miejscowość miała zostać oczyszczona, tutaj bowiem Piotr zamierzał 

wyznaczyć granice.

Maria włożyła suknię bez rękawów z wysokim stanikiem uszytą z powiewnej, 

cieniutkiej tkaniny. Pod ubraniem nie było widać, jaka jest chuda, a twarz jaśniała 

taką urodą, że nawet Katarzyna nie mogła tego nie zauważyć. Pod wpływem smutku 

jej ciemne oczy stały się jeszcze głębsze, delikatne zmarszczki pogłębiały wrażenie, 

ż

e księżniczce Kantemiru smutek dodaje urody.

Usiadła na trawie, służące przyniosły stół oraz krzesełka, miejsce zostało 

ozdobione wielkimi bukietami z polnych kwiatów.

Jakiś muzyk grał na flecie. Trzy młode niewolnice śmiały się i nuciły.

Katarzyna zaciskała pięści.

Co ona zamierza? Chce urządzić piknik? Czy ta kobieta nie ma poczucia 

przyzwoitości?

Nagle jednak poczuła skurcz w sercu, a może Piotr potrzebuje teraz właśnie 

czegoś takiego? Może wolałby się bawić i tańczyć z tymi motylami, niż w otoczeniu 

swoich doradców w powozie Katarzyny obmyślać strategie i trasy kolejnych ataków?

Stwierdziła, że przyszedł jak na zawołanie.

Miał na sobie poplamioną koszulę i takie same brązowe spodnie, jakie noszą 

zwyczajni żołnierze. Buty były popękane od wody i słońca, od dawna nie czyszczone. 

Włosy przytrzymywała zawiązana na czole opaska. Tylko ciężki nabijany srebrem pas 

z zawieszonym nożem, pistoletem i hakiem wskazywał ludziom, kim on jest.

Maria nie odwróciła się ku niemu.

Katarzyna słyszała jej perlisty śmiech, wabiący, niczym śpiew przeklętej 

syreny.

Czujnie śledziła kroki Piotra.

Był zmęczony, w każdym ruchu dostrzegało się ociężałość starego człowieka.

Mój biedny Piotrze, pomyślała. Powinieneś raczej spoczywać w moich 

czułych objęciach, ja bym ci śpiewała stare kołysanki i głaskała cię po włosach, 

dopóki byś nie zasnął...

Z pociemniałym wzrokiem pozdrowił wesołe towarzystwo.

Katarzyna widziała rozczarowanie w całej postaci Marii, kiedy ta z 

półuśmiechem spuściła oczy.

Nie mogła powstrzymać radości, gdy car podniósłszy głowę ruszył w górę po 

niewielkim wzniesieniu w stronę jej powozu.

- Katarzyno... zrób mi trochę porządnego jedzenia...

Zadowolona skinęła głową, podała mu kielich wina. W piecu za powozem, 

gdzie służba gotowała jedzenie i przyrządzała smaczne posiłki dla swoich państwa, 

czekał już ogień. Zapach ryby i kiszonej kapusty co wieczór unosił się nad obozem, 

teraz jednak zapasy żywności były na wyczerpaniu.

Katarzyna wiedziała, że ona głodować nie będzie.

Miała jaja i cukier, kawę, herbatę, mąkę i solone mięso. Do tego Kitajka 

kupowała chleb w mijanych miastach. Wojenne łupy zdobyte na rzeźnikach i 

handlarzach winem brali żołnierze w nagrodę, Piotr im na to pozwalał, wiedział 

bowiem, że i tak nie donieśliby produktów żywnościowych do domu w dobrym 

stanie.

Małe, okrągłe bliny skwierczały na metalowej patelni nad ogniem, pysznie 

pachniały kiszone czerwone buraczki, które car lubił z blinami Katarzyna żałowała, że 

nie ma kubka gęstej śmietany, ale trudno, masło musi wystarczyć. Na koniec miała 

pieróg z żytniej mąki nadziewany kawałkami wędzonego mięsa duszonego z cebulą i 

kapustą. Świąteczne jedzenie rosyjskiego chłopa. Takie potrawy ona w dzieciństwie w 

domu rodziców jadała na Boże Narodzenie.

Sama podawała do stołu, prosty strój podkreślał jeszcze wrażenie służebności.

- Moja Katarzyna... ty wierna, zawsze tak samo wierna. Uniosła głowę, włosy 

miała zaplecione w trzy warkocze i upięte w koronę.

- Jedz, Piotrze. Dziś wieczorem nikt nie będzie ci przeszkadzał. Pogrążył się w 

niej, zniknął prawie między gorącą skórą a delikatną pościelą.

Była niczym okrycie z futra, do którego człowiek długo tęsknił, obejmowała 

jego ciało, wiedziała, gdzie kryje się chłód, rozgrzewała i odsuwała powszednie 

troski.

Jej wielka twarz była niczym słońce, spoglądał w nią oślepiony i tysiące 

gwiazd tańczyło mu przed oczyma. Za tą twarzą nie ma porażek, żadnych 

rozpaczliwych myśli o przyszłości, żadnego martwienia się o głodujących żołnierzy, 

którzy mrą tutaj tak daleko od ojczyzny. Piotr dosłownie w niej utonął, wziął ją bez 

walki i w chwili największej rozkoszy pomyślał, że utopić się, to musi być dobra 

ś

mierć.

Trzymała go mocno, dopóki nie ucichł ostatni dreszcz uniesienia, a potem 

pozwalała, by odpoczywał na jej ramieniu niczym na dnie morza. Jej ciało również 

raz po raz przenikał dreszcz, a włosy łaskotały go po twarzy.

- Moja władczyni - mruknął jakby z daleka. Cieszyła się zadowoleniem 

brzmiącym w jego głosie, czuła, jak ono wypiera lęk i topi igiełki lodu, które od tak 

dawna tkwiły w jej sercu.

Piotr nigdy jej od siebie nie odepchnie. Nigdy więcej, nigdy więcej...

Kiedy oboje już zasypiali, nagle poczuła skurcze w dole brzucha, zwiastujące 

nieszczęście bębenki rozbrzmiały w jej uszach.

Na nic by się nie zdało, gdyby zaczęła krzyczeć, walczyć lub przeklinać. 

Katarzyna leżała bez ruchu, dopóki car nie zasnął.

Wtedy bóle już były bardzo wyraźne, spokojnie poszukała więc starą koszulę i 

wyszła do wygódki, żeby tam czekać. To już siódmy raz przeżywa to samo 

nieszczęście, siedem razy jej ciało nie chciało dźwigać płodu. Stała się zimna od tego 

bólu, teraz już nie płakała. Wiedziała o tym, za każdym razem wiedziała, że ma w 

sobie zbyt mało żyznej gleby.

Kiedy było po wszystkim, pomyślała o Marii. Bez dramatycznych gestów 

Katarzyna zgarnęła zakrwawione szmaty i kazała Kitajce je spalić. Później umyła się i 

pociągnęła porządny łyk wódki z butelki, po czym bezgłośnie wróciła do pokoju, na 

swoje posłanie.

Odczuwała coś w rodzaju ulgi.

Otrzymała karę, więc jej rachunki z Bogiem zostały w pewnym sensie 

wyrównane.

A tutaj najpotężniejszy człowiek Rosji śpi niczym dziecko, z jej haftowaną 

poduszką podciągniętą pod brodę. Katarzyna uśmiechnęła się.

Czuła się dziwnie oczyszczona.

Przeniknął ją łagodny smutek, mimo to wiedziała, że to ona zwyciężyła.

- Spij, mój kochany... później spłodzimy więcej synów...

ROZDZIAŁ ÓSMY

Nie wiedziała od dawna, jaki jest dzień ani jaki miesiąc. Ostatnimi czasy żyła 

jakby nawiedzana nierównomiernymi przypływami i odpływami. Fale bólu 

przewalały się przez nią, gwałtowne i okrutne. I zawsze w chwili, kiedy już miała się 

załamać, ból zaczynał ustępować niczym woda odpływu, pozostawiająca brzeg 

zrujnowany i pogrążony w chaosie. W nielicznych chwilach spokoju myśli stawały się 

trochę jaśniejsze, ale nie na tyle, by Nadjana była w stanie zastanowić się nad swoją 

sytuacją. Zawsze pojawiała się kolejna fala, zawsze tak samo potężna i złowieszcza. 

Za każdym razem nieszczęsna kobieta była przekonana, że... i zawsze tak samo 

rozpaczliwie walczyła o życie. Z czasem jednak, z każdym skurczem bólu, strach 

przed śmiercią był mniejszy.

Wkrótce spostrzegła, że chwile spokoju są i dłuższe, i bardziej świadome. Jej 

ciało przypominało wrak rozbitego statku, który przy każdym ruchu może się zupełnie 

rozpaść. Wykrzywiała wargi z bólu i szyderczego uśmiechu, kiedy nadchodziła 

kolejna fala, czuła jednak równocześnie, że rozrasta się w niej coś w rodzaju triumfu.

Zostawił ją tutaj bez pomocnych kropli, pojęcia nie miała, od kiedy to już 

trwa.

Okna zostały zasłonięte grubymi okiennicami. Umieszczono je za firankami, 

by nikt z zewnątrz nie mógł zobaczyć. Wszyscy wiedzieli, że Nadjana chętnie 

zasłania okna, ponieważ bóle głowy, na które cierpiała, pogłębiały się od światła. W 

pałacu pytano oczywiście, co się z nią stało, czy nie umarła, ale dni mijały i żadnego 

oficjalnego potwierdzenia nie było. W końcu, po tygodniu, może dłużej, wszyscy 

zajęli się innymi sprawami i troskami. Nie miało znaczenia, czy Nadjana żyje czy nie. 

Mienszikow zachowywał się tak, jakby umarła. Nikt zaś nie odważył się o nic pytać, 

zwłaszcza od chwili, gdy znaleziono ciało Mońki przybite do bramy twierdzy.

Przez cały ten czas Nadjana nie podnosiła się z łóżka. Jak przez mgłę 

przypominała sobie kobietę, która się nią zajmowała, twarde ręce, dotykające jej ciała, 

zimną wodę, spływającą na skórę. I gorącą zupę, którą wlewano jej do gardła przez 

jakąś rurkę.

Kobieta pojawiała się przeważnie, kiedy bóle były najgorsze, dlatego Nadjana 

nie umiałaby powiedzieć, kim ta służąca jest, wiedziała tylko, że ma dłonie dużo 

bardziej szorstkie niż dłonie Mońki i że nie ma głosu.

Leżała półprzytomna i teraz, kiedy uświadomiła sobie, że się ocknęła, 

przeniknął ją dreszcz. Ale potrafiła spokojnie myśleć. Zdawała sobie też sprawę, że 

ostatnia fala bólu przeszła dawno temu.

I teraz zwaliło się na nią wszystko naraz. Z niezwykłą jasnością i bezlitośnie, 

niczym pierwszy jesienny lód skuwający Newę: Karl Martin znajduje się w więzieniu 

Mienszikowa.

Książę groził...

Trzymała się mocno krawędzi łóżka, zmuszała umysł, by przypomniał sobie 

wszystko.

Książę groził, że zabije chłopca. Powiedział, że... że będzie jej codziennie 

przysyłał małe kawałki ciała Iwana, jej Karla Martina, jeśli ona się nie...

Fala bólu pojawiła się w głowie gdzieś za oczami.

Mrużyła je, ale to na nic się nie zdało, bo w pokoju panował mrok. W końcu 

odnalazła blask odbitego światła, mienił się w samowarze stojącym na stoliku w rogu. 

Widok konkretnej rzeczy dodał jej sił.

Gdyby tylko mogła wstać.

Ból powalił ją, gdy tylko poruszyła głową.

Zaciśnięte na krawędzi łóżka ręce Nadjany zrobiły się białe. Po raz pierwszy 

jednak udało jej się zachować świadomość nawet podczas największego bólu.

Ten ból jednak był mniejszy, niż się spodziewała. Powoli wygasał.

Nadjana czekała, czekała niczym zwierzę atakowane przez drapieżnika, leżała 

przez kilka sekund jak martwa i nasłuchiwała, czy nie zbliża się kolejny atak. Potem 

jęknęła głośno i starała się zmusić mięśnie do pracy. Udało jej się usiąść na łóżku, 

rozdygotane dłonie uniosła do twarzy. Przez maseczkę i rękawiczki wyczuwała blizny 

na zeszpeconych policzkach.

Dlaczego pozwolił jej zachować maseczkę?

Kobieta, która się nią opiekowała, musiała ją pewnie zdejmować?

Nadjana uświadomiła sobie, że ta myśl nie jest już dla niej taką udręką.

Karl Martin... co oni z nim zrobili?

Od jak dawna to wszystko trwa?

I dlaczego ciało nie boli tak jak przedtem? Gdzie się podziała ta kłująca wata, 

która otaczała jej mózg?

Jakieś pełne goryczy dźwięki, przypominające śmiech, wypływały przez 

wysuszone wargi. Głęboko wciągała powietrze, czuła, że oczyszcza ono jej gardło i 

płuca. Fala bólu wróciła, ale teraz była raczej bladym cieniem poprzednich i Nadjana 

mogła ją zlekceważyć niczym drobną nieprzyjemność.

Serce tłukło się w piersi. Karl Martin, Karl Martin...

Wiedziała jednak, że żadnej odpowiedzi na swoje ważne pytania nie otrzyma.

Niepokój dodawał jej w jakiś sposób sił. Kiedy w którymś momencie opadła 

na poduszki, przepłynął przez nią z wielką gwałtownością. Myśl o Karlu zmuszała ją 

do wstania, dźwignęła się na drżących nogach, chwiejąc się i mocno przytrzymując 

rzeźbionych boków łóżka. Opierała się o kolumnę z baldachimem, pod którym 

sypiała. Ledwo zdołała zrobić parę kroków, mały stolik zakołysał się, gdy się o niego 

ciężko oparła, a rzeźba greckiej boginki wydawała się nieprzyjemnie zimna, gdy 

chwyciła ją ręką, by nie upaść.

Drewniane okiennice były zamknięte na zwykłe skoble.

Chciała zobaczyć trochę światła, chciała poczuć powiew wiatru na twarzy, 

odetchnąć świeżym powietrzem.

W jakiś czas potem uświadomiła sobie, że leży na podłodze pod oknem, ale 

mimo wszystko radość śpiewała w jej sercu:

Nie poddam się. Jestem silniejsza, niż myślałeś, Mienszikow. I jeśli Karl 

Martin jeszcze nie umarł, to będę walczyć o niego. Będę walczyć i gdyby się to 

okazało konieczne, zabiję cię.

Ta myśl podnosiła ją na duchu, podtrzymywała w niej ten słaby jeszcze 

protest.

Kiedy po długich zmaganiach udało jej się odsunąć jeden skobel, uznała, że 

wysiłki zostały nagrodzone. Patrzyła na plac przed pałacem i doznała szoku, gdy 

stwierdziła, że ziemię i dachy domów pokrywa cienka warstwa białego szronu.

Musiała tu więc leżeć od wielu miesięcy.

Kobieta z koszykiem pełnym blinów i cebuli pośpiesznie mijała pracujących 

mężczyzn. Nie posłała ani jednego spojrzenia w stronę zakutych w kajdany 

robotników, ani razu nie odpowiedziała na pozdrowienia nadzorców. Mogli być jej 

braćmi, ubodzy chłopscy synowie, odkomenderowani do carskiej służby. Najlepsi z 

nich dostali szpicruty i szable jako symbole honoru, ale krwawy pot dzielili z 

mężczyznami, którzy stali po uda w wodzie i kopali rowy.

Co roku nadchodziły ulewne deszcze, a kilkakrotnie Newa groziła, że zniesie 

całe dumne miasto. W ubiegłym roku ziemne wały usypane na rozkaz cara 

powstrzymały masy wody, nikt jednak nie wiedział, co się stanie wiosną. Dlatego 

wały nigdy nie były dość wysokie, a kanały, które miały odprowadzać wodę spod 

pałaców, nigdy dość rozległe i głębokie.

Niewolnicy nie zwracali uwagi na ubraną na brązowo kobietę, była jedną z 

mijających ich pośpiesznie osób, pędzących gdzieś w poszukiwaniu czegoś do 

zjedzenia dla siebie i gromady swoich dzieci.

Aloe krążyła po mieście w cuchnącym ubraniu. Mieszała się z tłumem chłopek 

i niewolnic, odwiedzała miejsca, w których kobiety piorą i sprzedają na pół zgniłą 

kapustę za cenę, za którą normalnie można by kupić pół beczki ziarna. Miała oczy i 

uszy otwarte, słuchała rozmów, starała się pochwycić choćby imię lub jakąkolwiek 

wzmiankę. Wiedziała bowiem, że wśród tych ludzi znajdują się i tacy, którzy znali 

Iwana. Karla Martina.

Nikt jednak dotychczas o nim nie wspomniał. Nikt nawet szeptem nie 

opowiadał o nagłym zniknięciu.

Ona zaś nigdy nie odważyła się pytać. Kiedyś zobaczyła potworny strach w 

oczach starej kobiety, gdy mimochodem w rozmowie wspomniała, kogo szuka dzień i 

noc.

- Nie wiecie, co z Iwanem, synem Królowej? Co się z nim mogło stać? 

Kobieta nie dała się przekonać, nawet kiedy Aloe wyjęła garść miedziaków, by kusić 

ją wyjątkowo wysoką zapłatą za ryby.

- Na rany Boga... czyś ty rozum postradała, kobieto! Jesteś szalona! Szalona! 

Nie chcę nawet o czymś takim słyszeć - wysyczała stara, owinęła się szczelniej 

czarnym szalem i ukryła w nim twarz. Potem odwróciła się od Aloe plecami.

Nikt niczego nie powiedział.

Z każdym dniem, mijającym bez jakiejkolwiek wiadomości, Aloe była coraz 

bardziej pewna swego.

Musiała go zabrać tajna policja cara.

I jego matkę również, tę, którą nazywano Królową, a która już dawno utraciła 

władzę.

Wiedziała aż nadto dobrze, kto za tym stoi.

Książę Mienszikow, jej rodzony ojciec.

Aloe w półmroku skradała się do domu, przebrała się w opuszczonej łaźni, 

gdzie ściany były dziurawe i panowało lodowate zimno. Nadeszła jesień, nigdy 

przyszłość nie wydawała się księżniczce bardziej ponura.

Biegła przez pusty plac, deptała kępki uschłej trawy. Wkrótce znajdzie się 

znowu w świetle lampy na skraju posiadłości Balke. Zwierzyła się kiedyś tej kobiecie, 

powiedziała, że ma kochanka. Pani Balke była znana jako pośredniczka między samą 

carycą a jej młodymi adoratorami i Aloe pomyślała, że być może zechce ona wziąć 

pod swoje skrzydła również córkę księcia.

Stara, pochodząca z arystokratycznej rodziny kobieta żyła i radowała się tymi 

przygodami, nikt jednak nigdy nie słyszał, by sama miała jakiegoś kochanka.

Nawet nie spoglądając v oświetlone okna domu z czerwoną fasadą, Aloe 

wślizgnęła się do powozu. Nie znała stangreta, musiał to być jednak zaufany pani 

Balke. Nie pierwszy raz woził młode, kochliwe damy dworu na nocne przygody.

Wróciła do domu na długo przed czasem, kiedy mógł się pojawić małżonek, 

zauważyła jednak, że marmurowa podłoga w hallu jest zabrudzona śniegiem i błotem. 

Ktoś dopiero co musiał tu wejść z dworu.

Poczekała, aż dwie służące usłyszą dzwonek przy drzwiach, robiła im potem 

wymówki, że nie czekają gotowe przy głównym wejściu. Takiego zachowania nie 

będzie tolerować! A co by było, gdyby złodzieje lub rozbójnicy próbowali wedrzeć się 

do domu? Aloe spoliczkowała dziewczynę, która była jej osobistą służącą, natomiast 

szpakowaty Francuz, który wziął od niej płaszcz i kapelusz, stał z kamienną twarzą i 

słuchał, jak mu wymyślała za wodę i błoto na podłodze.

- Lenie! Nieroby! Czy naprawdę nie możecie mieć więcej szacunku dla tych, 

którzy dają wam jedzenie i dach nad głową? Czy musicie tylko siedzieć przy piecu i 

plotkować, zamiast wypełniać swoje obowiązki?

Z jej ust unosił się obłok pary. W hallu było zimniej niż na zewnątrz. Nie 

opłacało się ogrzewać tego wielkiego pomieszczenia, które mieniło się złotem i 

akwamaryną. Nagle skuliła się zdjęta chłodem. Nic dziwnego, że ludzie gromadzą się 

w ciepłym kącie w korytarzu między kuchnią a hallem.

Aloe nie miała jednak czasu na takie zmartwienia, obcasy stukały głośno na 

stopniach szerokich schodów. Tam na górze nareszcie odpocznie. To jej małe 

królestwo, pośród jasnoróżowych obijanych pluszem mebli i z wiecznie czekającym 

psem.

Czuła, że zaraz łzy popłyną jej z oczu. Przekręciła złocony klucz w drzwiach i 

z ulgą stwierdziła, że przynajmniej pokojówki pamiętały o swoich obowiązkach, 

napaliły w kominku i nastawiły samowar.

- Iwan - wybuchnęła szlochem, gdy drzwi się za nią zatrzasnęły. Oparła się o 

nie ciężko, a łzy spływały jej po policzkach. - Och, Iwan... mój ukochany...

To dziwne, ale cichy głos, który do niej dotarł, nie bardzo ją przeraził. W 

każdym razie nie na tyle, by mimo rozpaczy i tęsknoty za ukochanym nie mogła 

rozpoznać nowego, nie znanego jej przedtem tonu w słowach swego męża.

- Czy on cię zdradził, moja droga?

Próbowała znaleźć jakąś odpowiedź. Przecież tysiące razy przygotowywała się 

w myślach na tę chwilę! Mąż musiał coś wiedzieć. Nawet jeśli tak często go nie było, 

to człowiek z jego pozycją ma możliwości czuwania nad swoją małżonką. Jeśli tylko 

zechce.

Mąż długo zapalał fajkę. Miał na sobie jasnoniebieską jedwabną bonżurkę i 

przyglądał - się Aloe z uśmiechem. Ją zaś najbardziej szokowało i przerażało to, że 

mąż znajduje się tutaj, w jej pokojach.

Gniew skręcał jej wnętrzności i mieszał się z lękiem o Karla oraz z 

przerażeniem, jakiego nigdy przedtem nie doznała.

Ile on wie?

Ta myśl nie dawała jej spokoju.

Zrobiła krok w jego stronę, szukała jakiejś informacji w jego wzroku. Ale 

jedynym znakiem było to pewne siebie zachowanie, sposób, w jaki stał. Spokojnie 

pykał fajkę. Nie wypowiadał wielu słów. I wciąż ten leciutki uśmiech na wargach.

Czy może coś wiedzieć o Karlu Martinie?

- Wspominałaś jakiegoś Iwana. Czy ja go znam, Aloe?

- Może. Ale nie sądzę. Powoli zdjęła rękawiczki i sięgnęła po karafkę z wodą. 

Z przyjemnością przepłukała gardło. Potem uniosła inną karafkę i wlała do szklanki 

odrobinę śliwkowego wina.

- Gniewasz się? - zapytała niepewnie odwrócona do niego plecami. Usłyszała 

cichy śmiech.

- Czy się gniewam? A o co? Trzymając mocno szklankę z winem, odwróciła 

się do niego.

- O to, że pod twoją nieobecność miewam kochanków. On potrząsnął głową. 

Aloe widziała, że włosy mu się przerzedziły. Spojrzenie ciemnych oczu starało się ją 

uspokoić.

- Nie... dlaczego miałbym się gniewać? Jesteś młodą kobietą, pełną energii. 

Szkoda tylko, że nie możesz spełnić swego kobiecego obowiązku i dać życia. Jesteś, 

niestety, jałowa, dlaczego więc miałbym się gniewać? Przecież nie urodzisz żadnego 

dziedzica, ani mnie, ani nikomu innemu.

Spuściła wzrok. Był czas, że płakali z tego powodu, oboje. W pierwszych 

latach, kiedy wszystko jeszcze było nowe i podniecające, niewiele o tym myśleli. Ale 

pewnego wieczora przyszedł do niej lekarz i wtedy dowiedziała się, że to mąż go 

prosił, by ją zbadał. Coś było nie tak jak trzeba. Ale doktor dał jej tylko jakieś 

brązowe proszki i polecił unikać gorącej kąpieli. Połykała gorzkie lekarstwo, a 

małżonek przez jakiś czas przychodził do niej co wieczór.

W końcu jego energia się wyczerpała. Aloe zaś zaczęła się rozglądać za 

czymś, czym mogłaby wypełnić życie. Za innymi mężczyznami.

Wreszcie znalazła sobie kogoś, kto jeszcze nie był całkiem dorosły.

Drgnęła na wspomnienie pierwszego spotkania z Karlem. Mąż to dostrzegł i 

zapytał:

- Marzniesz, Aloe? Czyżby stangret zaniedbał obowiązków i pozwolił, by 

piecyk wygasi?

- N - nie... nie jest mi zimno, tak myślę.

- Moja biedna Aloe. Jak ty wychudłaś. Niedługo będziesz wyglądać jak stara, 

mizerna babuszka. Tyle że bez wnuków!

Wiedziała, że chce ją zranić, ale wybaczyła mu to, zanim wypowiedział zdanie 

do końca. Mimo wszystko poczuła piekący ból w sercu.

- Musimy znaleźć jakieś rozwiązanie. Chcesz się mnie pozbyć? Znowu ten 

cichy, beztroski śmiech.

- Jak mogłaś coś takiego pomyśleć, moja kochana?

- Mógłbyś ożenić się z inną, mieć synów...

- Ha, ha, synów! Sądzisz, że teraz nie mogę mieć synów? Aloe, czas 

najwyższy, byś zaczęła myśleć. Pora, byś przyjęła do wiadomości, jak się naprawdę 

sprawy mają, a nie wciąż bujała w obłokach niczym rozmarzona młoda dziewczyna. 

Ja mam synów, Aloe. Dwóch. Naprawdę o tym nie wiedziałaś?

Wypiła duży łyk śliwkowego wina, ogarnęło ją przedziwne uczucie lekkości, 

które jednak nie pochodziło od alkoholu.

- Kiedy... kto...?

- Ona ma na imię Sarah. Wiesz, kim jest.

- O Boże... szwagierka Aleksego!

- Tak. Jest siostrą owej niemieckiej królewny, którą poślubił nasz nieboszczyk 

carewicz. No, przyrodnią siostrą, ale zawsze. To właściwie prosta kobieta, dorastała 

wśród biednych krawców w jednym z zamków swego ojca. A potem przyjechała tutaj, 

ż

eby pomóc królewnie przy dzieciach. Śmierć Aleksego... to było dla biedaczki 

wyzwolenie.

- No, cokolwiek się stało, to i tak Charlotta jest matką przyszłego cara - 

mruknęła Aloe.

- No właśnie! Pomyśl, moi synowie będą kuzynami cara! Czyż to nie 

wspaniałe, Aloe?

Nie mogła już dłużej znieść tego jego lekkiego tonu, maska, którą nosiła jak 

przyklejoną do twarzy, teraz rozpadła się na kawałki. Aloe odrzuciła szklankę, 

zacisnęła pięści. W oczach piekły łzy. Ale nie mogła, nie chciała się przed nim 

ośmieszać i wymawiać mu niewierności. Przecież wszystko zaczęło się od jej 

wyznania.

Posłała mu pogardliwe spojrzenie.

- Skończ już z tą grą! Chociaż raz porozmawiajmy rzeczowo. Nie bawmy się 

dłużej w małżeństwo. Ja nie znam ciebie, ty nie znasz mnie. Mówmy więc ze sobą jak 

obcy ludzie, którymi w istocie jesteśmy.

- Droga Aloe, ja...

- Milcz! Nie waż się! Nie słyszałeś, co powiedziałam?

- Mogę się do ciebie zwracać jak do obcej, oczywiście, że mogę tak robić, ale 

przecież jesteś moją żoną. I zostaniesz nią, Aloe!

- Dlaczego? Przecież cię oszukuję! Nie rodzę ci synów!

- To prawda, że nie rodzisz synów, ale twoja matka też nie rodziła. Aloe, jesteś 

najstarszą córką Mienszikowa. Nie rozumiesz, co to znaczy?

- Ja... Ty... A więc to dla majątku prosiłeś o moją rękę? Uśmiechnął się, 

odłożył fajkę. Potem podszedł do niej, pochylił się nad siedzącą i delikatnie pogładził 

po policzku. Aloe zadrżała.

- Aloe, kochanie. Ty naprawdę jesteś głupiutką, małą kobietką. Nie rozumiesz, 

ż

e twój ojciec cię po prostu oddał? Powiem ci, że bardzo nalegał, bym się z tobą 

ożenił. Zresztą gdyby było inaczej, jak mógłbym zrobić taką karierę? Jestem przecież 

dowódcą dwunastu tysięcy ludzi, zasiadam w radzie marynarki. A jak sądzisz, skąd 

brałem pieniądze na to, by budować dla ciebie pałace? I kto, twoim zdaniem, płaci za 

twoje drogie suknie i kosztowne przyzwyczajenia?

- Ojciec...? Książę uśmiechnął się.

- Twój ojciec, Aloe, nie miał synów. A mnie zawsze lubił. Uważa, że jestem 

bystry. Podziwia moje zdolności strategiczne. I wie, że może na mnie polegać. 

Pozwól, że wyznam ci pewną tajemnicę...

Odwróciła się, nie chciała słuchać. On jednak mówił cicho, prawie szeptem:

- Gadają też, że w młodości starał się o rękę mojej matki. Ha, ha, mogliśmy 

być rodzeństwem, Aloe!

Dużo od niej starszy mężczyzna uderzał się po udach i chichotał.

- Jesteś zakłopotana, kochanie? - zapytał po chwili. - No cóż, to nie ma 

właściwie znaczenia. Nie potrzebujesz rozumieć zbyt wiele. Ale jedno musisz 

wiedzieć: Jesteś moją żoną. Jesteś córką swego ojca. Jedyna przyszłość, o jakiej 

możesz myśleć, to przyszłość ze mną. Możesz sobie mieć te swoje drobne przygody. 

Możesz się bawić tymi młodymi chłopcami, za którymi tak przepadasz. Ale musisz 

być dyskretna, Aloe. Żadnych więcej nocnych wycieczek w obcych powozach! 

Ż

adnych przebieranek i włóczenia się wśród zawszonych niewolników. Pochodzisz z 

wysokiego rodu, Aloe. Masz obowiązki wobec swego stanu! I zgodnie z tym będziesz 

musiała dobierać sobie kochanków. Nie chcę słyszeć, że sprowadzasz brudnych 

wieśniaków do naszego pałacu. Nadeszły niebezpieczne czasy, trzeba ci wiedzieć. 

Tacy oberwańcy wzniecają jedynie niepokój. A gdyby miało dojść do buntu... zresztą 

tak czy inaczej nie możemy ryzykować, żeby ktoś nas szpiegował.

Ostrzeżenie było jasne. Nie miała już żadnych wątpliwości. On wiedział coś o 

Karlu. Może nie wszystko, bo wtedy nie mówiłby tak spokojnie. W każdej chwili 

mógł wybuchnąć skandal, miasto znów by się zatrzęsło od plotek. Śmierć carewicza i 

jego tragiczny los wciąż jeszcze ożywiały fantazję najbardziej żądnych sensacji 

plotkarek.

Czy powiedziałby jej prawdę, gdyby zapytała?

Aloe wcale nie była tego pewna. A jeśli on nic nie wie... wtedy, pytając o 

Karla Martina, wydałaby go.

Uznała więc, że najlepiej będzie milczeć.

- Czy chciałabyś mnie o coś zapytać? - zainteresował się małżonek przyjaźnie. 

Jakby się zwracał do małego dziecka, pomyślała i poczuła ukłucie w sercu.

Aloe uniosła głowę, wyprostowała się na krześle. Kropla wina zostawiła 

plamę na białych koronkach przy wycięciu sukni. Starła ją delikatnym ruchem 

palców.

- Co zamierzasz zrobić dla zabezpieczenia mojej przyszłości? Gdybyś zginął, 

twoi synowie mogliby mnie wyrzucić z mego własnego domu.

- Tak. Z pewnością tak by zrobili.

- Więc co? Mam zostać na ich łasce?

- Nie, córka Mienszikowa nie musi nikogo prosić o łaskę. Jeśli zginę, ty 

będziesz miała to, co odziedziczysz po ojcu, a także to, co ci zapisałem w 

testamencie. Twój ojciec o wszystko się zatroszczył. Nie będziesz cierpiała 

niedostatku, Aloe.

Poczuła, że narasta w niej podejrzliwość.

Postarała się ją stłumić za pomocą sporego łyku wina.

- Ach, tak. No to dobrze, w takim razie wszystko jest w porządku.

- Jeszcze tylko jedna sprawa: Ja wyruszam jutro. Mamy się spotkać z 

francuskim ambasadorem, Europa jest bardzo zainteresowana wyprawą cara do Baku. 

Sądzę, Aloe, że w najbliższym czasie nie będziesz mnie zbyt często widywała.

- Wyruszasz za carem?

- Nie. Jadę na północ. Na jakiś czas przynajmniej. Aloe wzruszyła ramionami.

- Nie będzie więc wielkiej różnicy.

- Nie. Ale kiedy wrócę, chciałbym więcej czasu spędzać z synami. Budują nam 

nowy dom na Rybim Nabrzeżu. Bardzo przyjemnie jest w tamtej okolicy nad rzeką. 

Ś

wieże powietrze, no i wiatr tak nie szarpie koronami drzew.

- To tereny należące do cara.

- Od dawna miałem tam swoją posiadłość. Dal mi ją. To tam, gdzie rosną te 

włoskie drzewa liściaste.

- Wspaniale. - Tak. Czuła, że serce bije jej bardzo wolno. Wiedziała, że 

jeszcze jakiś czas temu byłaby uszczęśliwiona. Uszczęśliwiona wiadomością, że i ona 

może sobie ułożyć życie. Karl Martin mógłby się do niej przeprowadzić. Z 

zachowaniem wszelkiej dyskrecji, rzecz jasna. Może jako sekretarz. Albo jako 

komendant straży. Nikt by się nie dziwił takiej decyzji, bo przecież nieustannie 

słyszało się o jakichś żebraczkach, które potajemnie zakradają się do pałaców, kradną 

i plądrują. Niedługo nie będzie już można jeździć własnym powozem. Od dawna 

stangretów dobiera się nie według tego, czy umieją powozić ani czy znają się na 

koniach, zatrudnia się po prostu silnych i zdolnych do bitki, a nawet 

najwaleczniejszych żołnierzy. Powiedziała:

- Życzę ci szczęśliwej podróży. I... pozdrów tę swoją Sarah... powiedz, że nie 

ż

ywię urazy.

Blady uśmiech pojawił się na jego wargach.

- Jesteś bardzo miła, Aloe. Nie zawiodłem się na tobie. Wiedziałem, że 

będziesz rozsądna. Nie pożałujesz tego. Niczego ci nigdy nie zabraknie. A przy 

wszystkich oficjalnych okazjach nadal będziesz moją małżonką, oczywiście. Zresztą... 

Sarah nie interesują dworskie bale ani inne takie sprawy.

- Dobrze. W takim razie osiągnęliśmy porozumienie. - Tak. Wyszedł, 

zamykając bardzo ostrożnie drzwi.

Aloe długo siedziała bez ruchu. Nagle coś się poruszyło w kącie za nią. Pies 

wolno przeszedł przez pokój i szturchnął jej rękę wilgotnym, zimnym nosem.

Spojrzała w te jego zawsze takie smutne oczy, szczupły grzbiet zwierzęcia 

uginał się pod jej dłonią.

Sierść była równie miękka jak włosy Karla Martina.

Pochyliła się i zaczęła cicho płakać.

Książę Mienszikow zmienił się, nabrał nowych przyzwyczajeń. Od dawna był 

znany ze swej słabości do młodych kobiet, nigdy też nie miał żadnych problemów ze 

znalezieniem wesołych przyjaciółek. Większość z nich przebywała w wydzielonym 

skrzydle jego pałacu przez kilka tygodni lub miesięcy, niektóre znikały po nocy lub 

dwóch.

Teraz jednak uświadomił sobie, że nie sprawiają mu już one radości. Słodkie i 

zawsze chętne, domagające się złota i klejnotów, były po prostu nie do zniesienia. 

Stracił do nich cierpliwość, próbował je jakoś pobudzać, by chciały stawiać opór, 

starał się doprowadzać je do granic upokorzenia.

Ale żadne granice chyba nie istniały.

Każda z nich zjadłaby własne odchody, gdyby tak kazał.

A książę uwielbiał władzę, bez niej nie mógł żyć.

Tymczasem zdobywanie tych kobiet... wszystko zrobiło się okropnie nudne.

Wyrzucił ostatnie utrzymanki, pozamykał tajemne komnaty.

Przez przypadek uświadomił sobie, czego właściwie w życiu szuka.

To walka. Podboje. Prawdziwy opór.

Do pierwszego gwałtu doszło w małej gospodzie niedaleko wytwórni 

karabinów. Kiedy po całym dniu spędzonym w siodle dotarł nareszcie do tej gospody, 

był tak samo brudny i spocony jak ludzie pracujący w kuźniach. Naciągnął na siebie 

czystą koszulę i spodnie, które karczmarzowa przygotowała dla szlachetnego pana, i 

nakazał kobiecie milczeć. Oczy jej błyszczały z przerażenia pomieszanego z 

nieustanną troską o środki do życia. Nie przywykła do takich wysoko postawionych 

gości. Nie miała pojęcia, kim jest ów pan, gdyby się tego dowiedziała, z pewnością 

zemdlałaby ze strachu. Ale że to człowiek posiadający i władzę, i bogactwo, to nawet 

taka głupia krowa była w stanie się domyślić. Stała przed nim z otwartymi ustami, 

gotowa mu sprzedać i własną córkę, gdyby tego zażądał. A córka byłaby na pewno 

bardzo uprzejma i uległa, jeśli już nie z innego powodu, to przynajmniej dlatego, że 

zarobi pieniądze i rodzina nie będzie musiała głodować przez następne tygodnie.

Nienawidził tego.

Ale też nigdzie nie widział żadnej córki. Ubierając się klął i złorzeczył z 

powodu połatanej pościeli i wiatru, wiejącego przez dziurawe ściany. Jego konie mają 

lepsze warunki.

I jadają też pewnie lepiej.

Gdzieś za ścianą krzyczało niemowlę.

Książę był zmęczony. Ale nie na tyle, by żałować, że nie pojechał prosto do 

miasta. Zabrałoby mu to trzy, może cztery godziny i mógłby się położyć we własnej, 

dobrze nagrzanej pościeli z jagnięcej wełny w jedwabnych powleczeniach.

Grzmotnął pięścią w stół, wyjął butelkę drogiego alkoholu i postanowił, że 

upije się do nieprzytomności.

Zawsze w takich chwilach wracała myśl o Nadjanie. Akurat w tym granicznym 

momencie między resztkami rozsądku a kompletnym upojeniem, gdy ciało było już 

wiotkie i ciężkie od alkoholu, a głowa jeszcze nie zaczęła się kiwać.

Ż

adna siła na świecie nie mogła sprawić, by w takim momencie był w stanie 

posiąść kobietę, mimo to trawiło go straszne pożądanie, czuł się tak jak z normalnymi 

kobietami tuż przed spełnieniem.

Kiedyś Nadjana musiała być prawdziwą pięknością.

Teraz jest stara i brzydka, pod tą swoją maseczką ukrywa pewnie 

szkaradzieństwo nieporównywalne z niczym.

Widział ją oczyma wyobraźni, przedstawiała mu się w tysiącach wariantów, 

jej twarz majaczyła za lśniącym jedwabiem.

I ręce.

Co jej się stało?

Przez jakiś czas sądził, że przebyła ospę albo jakąś podobną chorobę. Ale 

przecież nie zauważył żadnych śladów, ani na ramionach, ani w innych miejscach, 

które suknie odsłaniają. Widywał ją w strojach bez rękawów i zauważył, że ramiona i 

ręce ma bardzo kształtne, a skórę wspaniałą. Kiedyś, za młodu, musiała być 

niewiarygodnie urodziwa. Nawet teraz, kiedy mięśnie zwiotczały ze starości i skóra 

zrobiła się obwisła, jej ramiona nadal są piękne.

Zastanawiał się też, czy Nadjana nie nosi maseczki po prostu dlatego, że nie 

chce być rozpoznana.

Kiedyś jednak światło padło na jej twarz w szczególny sposób i wtedy 

dostrzegł za jedwabiem nierówną i jakby mocno pomarszczoną skórę.

Uległa jakiemuś wypadkowi.

Może została zaatakowana przez zazdrosną kobietę? Albo ukarana przez 

zdradzonego męża? Może się poparzyła?

A może taka już przyszła na świat, zeszpecone dziecko, do którego nikt nie 

chciał się przyznać?

Nie, trudno było powiedzieć coś pewnego. Skąd ona przybyła do Petersburga? 

Co się z nią działo przedtem? Włada językiem francuskim równie swobodnie jak 

rosyjskim, była luksusową nierządnicą w Kopenhadze. Tyle wiedział. I jeszcze 

wiedział, że wyszła za mąż za syna pastora z Norwegii. Jego wybrała ze wszystkich 

wielbicieli. Potem mieszkała gdzieś na północy, nad norweskimi fiordami. W końcu 

trafiła tutaj. W towarzystwie bardzo młodego chłopca, którego nazywa synem.

Sprytnie umiała wkraść się w łaski cara. Nawet Mienszikow musiał ją za to 

podziwiać. Piotr bowiem nie należy do ludzi, którzy szastają zaufaniem. Ta kobieta 

musi być fantastycznie wyrafinowana. A może zna jakieś tajemnice, których car nie 

powierza nawet swemu najbliższemu dworzaninowi? Czy to dlatego również 

Katarzyna tuli tę nierządnicę do piersi?

Książę nie wiedział, niczego nie wiedział, to było jak opętanie.

Z wielu rzeczy jednak zdawał sobie sprawę.

Listy, które pisywała do tej jakiejś przyjaciółki Marji, wiele mówiły o słabych 

stronach Nadjany. Bardzo dobrze wiedział, gdzie uderzyć. No i teraz czas dojrzał. 

Więcej nawet, czas się dopełnił.

To właśnie w chwilach, kiedy takie myśli tłoczyły się w jego głowie, mógł 

przymknąć oczy i wyobrazić sobie Nadjanę. Widział ją ubraną na czarno. Zawsze 

ubraną na czarno. Nigdy naprawdę jej w czerni nie widział, niezmiennie prezentowała 

ten swój irytujący, anielski styl. Lodowaty błękit, morska zieleń, jasne barwy bez 

ż

adnych kontrastów, materiały gładkie, bez wzorów. Przeważnie biały jedwab, 

niekiedy odrobina czerwieni.

A on pragnął widzieć ją w czerni.

W jego rojeniach miała jedynie czarną maseczkę na twarzy, a poza rym tylko 

sieć z dużymi okami, taką sieć, jakich używają rybacy na Newie, na pół w nie 

zawinięci brodzą przy brzegu w wodzie i ciągną niewód pełen ryb. Na myśl o tym 

dygotał, wyobrażał sobie wciąż nowe szczegóły, a pożądanie osiągało trudne do 

zniesienia granice.

Miecz. Sznur. Korona nabijana długimi, ostrymi kolcami.

Również w jego marzeniach była królową, ale bardzo się różniła od tej 

Nadjany, którą car i dwór widywał, od tej wyniosłej i majestatycznej.

Teraz Nadjana siedzi w zamknięciu, a on ma klucz do jej drzwi.

Za tydzień lub dwa opium przestanie ją dręczyć. Imponowało mu to, co ta 

kobieta przeżyła, lecz także trochę przerażało.

Teraz jest stara, udręczona i chora.

Ale samo to, że nadal żyje, utrzymywało Mienszikowa w przekonaniu, że on 

też powinien zachowywać swoje marzenia.

Chwycił całą garścią swój obrzmiały członek, ale ręka odmawiała mu 

posłuszeństwa, a pijane ciało było martwe. W końcu przyłożył butelkę z wódką do 

ust, pociągnął solidny łyk i ze smakiem czegoś bardzo gorzkiego w ustach pogrążył 

się w ciemnościach.

Następnego ranka jakaś młoda kobieta wzięła go za prostego żołnierza i kiedy 

gwałcił ją w szopie koło stajni, walczyła ze wszystkich sił. Nie dostała za to nawet 

nędznego miedziaka.

On jednak osiągnął zadowolenie, które trwało przez cały dzień i jeszcze długo, 

długo potem. Ludzie z jego otoczenia zaczęli się nawet zastanawiać, czy książę się 

przypadkiem nie starzeje, bo nie policzkował i nie kopał każdego, kto mu się naraził, 

jak to zwykł czynić, gdy dyskusje na posiedzeniach rady szły nie po jego myśli.

Starannie ubrana kobieta, która pełniła w pałacu księcia obowiązki gospodyni, 

również zauważyła zmianę. Wracał do domu trzeźwy, spokojny i bez tych wszystkich 

wyzwisk i przekleństw, które zwykle miotał zamiast powitania. Nawet stangreci o tym

mówili, w najwyższym stopniu zdumieni.

Przez wiele tygodni nie zaćwiczył na śmierć ani jednego konia, nawet nie 

wychłostał żadnego do krwi, jak to robił dawniej, kiedy w złym humorze wybierał się 

na dłuższe przejażdżki.

Czyżby Mienszikow naprawdę zaczynał się starzeć?

Czy może Bóg szepnął mu w końcu parę słów do ucha i przypomniał, że 

człowiek powinien znać swój czas i żałować za grzechy, kiedy śmierć stuka do drzwi?

- Dzięki ci, Panie Boże - szeptała gospodyni pałacu Mienszikowa. Nawet 

niewolnice zauważały zmianę, bo nie wzywano ich już do prywatnych pokojów 

księcia, by się zajęły jakąś na pół żywą ladacznicą lub same obsługiwały tego 

ryczącego buhaja. Miały nadzieję, że rany po biczach będą się w spokoju zabliźniać, a 

ż

ycie w pałacu księcia stanie się bardziej znośne.

Najmniej sponiewierane z nich modliły się nawet za swoje siostry z 

Niebiańskiego Pałacu. Bo po mieście krążyły pogłoski, które chyba jakoś wyjaśniały 

przyczyny tej nagłej odmiany księcia: Mienszikow mianowicie pod nieobecność cara 

przejął władanie domem rozkoszy. Nadjany, Królowej, od wyjazdu cara nikt nie 

widział. Może towarzyszy monarszej parze w drodze? Może umarła? Może 

Mienszikow ją uwięził i każe starej kobiecie zaspokajać swoje okrutne żądze?

Niewolnice nie miały pojęcia, jak się sprawy mają, ale ich przeczucia były 

bliższe prawdy niż wszelkie inne krążące po Petersburgu próby wytłumaczenia 

tajemniczego zniknięcia Nadjany.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

Kobieta o szorstkich dłoniach już się więcej nie pokazała i Nadjana nabrała 

pewności, że gra się nie uda. Kiedy znowu mogła myśleć przytomnie i uświadomiła 

sobie, że dręczące ją koszmary były po prostu walką z głodem narkotycznym, doznała 

ulgi i poczuła się silniejsza.

Może Mienszikow myślał, że ją to zabije? Chwilami, w przebłysku 

ś

wiadomości między kolejnymi falami bólu, sama w to wierzyła.

Teraz z każdym dniem ciało stawało się silniejsze. Nawet dawne wywołane 

chorobą boleści nie wydawały się takie straszne. Jakby opiumowy demon ją opuścił i 

zabrał ze sobą również tamto cierpienie. Nadal rany w pasie i przy nadgarstkach były 

paskudne i wciąż miała ten metaliczny smak w ustach. Pewnie dlatego, że język jej 

popękał i krwawił, zwłaszcza nocą.

Jednak ból, który pulsował w rytm uderzeń serca i dudnił głucho przy każdym 

oddechu, ten ból zniknął.

Domyślała się, że powodowały go, zażywane w nadmiarze, krople opium. 

Musiała uśmiechać się cierpko na myśl, że wszystko to zawdzięcza złemu księciu.

Jedzenie podawano jej teraz na grubych drewnianych tacach. Przeważnie były 

to proste, chłopskie dania, niekiedy jednak zdarzała się a to jakaś pieczeń, a to mięso 

w galarecie, co świadczyło, że włoscy i francuscy kucharze nadal pracują w pałacu.

Irytowało ją teraz, że jej pokój jest tak szczelnie izolowany. Kiedy go 

urządzała, chodziło o to, by się oddzielić od świata, mieć spokój niezależnie od tego, 

ilu ludzi rozmawia, tańczy, krzyczy i śmieje się w położonych niżej salach. Teraz 

bardzo by chciała wiedzieć, co się tam dzieje, ale jedyne, co do niej docierało, to 

jakieś wytłumione hałasy na marmurowych schodach przy wejściu. Za każdym razem, 

kiedy podawano jedzenie, słyszała słabe echo głosów. Leżała w łóżku i bardzo się 

starała wyglądać jak ciężko chora, półprzytomna. Chyba jednak nie udało jej się 

oszukać kobiety o zniszczonych pracą rękach. Dotykała ona czoła Nadjany, macała 

palcami jej skórę na ramionach, masowała brzuch. Ale odpowiedziała jedynie 

burknięciem, kiedy Nadjana przedstawiła się jej i zapytała, dlaczego jest więziona. Od 

jak dawna już tutaj leży?

Tylko jeden człowiek mógł odpowiedzieć na to pytanie. Co się stało z 

Karlem? Ten sam diabeł o tym wie.

Ale przecież, prędzej czy później, książę będzie musiał tu przyjść.

Kiedy więc pewnego popołudnia przyniesiono jej czyste ubranie, wiedziała, że 

czas nadszedł.

Nigdy przedtem nie widziała podobnego stroju. Pierwsze, co wyjęła ze skrzyni 

z pachnącego kamforowego drewna, to lekka, bardzo dziwna szata z czarnej wężowej 

skóry. Zadrżała, widząc wzór na skórze, który także przypominał węża. Całość była 

pozszywana z mniejszych kawałków, staranny, ozdobny ścieg świadczył, że pracował 

nad tym bardzo uzdolniony rzemieślnik. Odrzuciła strój z obrzydzeniem.

- Nigdy w życiu czegoś takiego na siebie nie włożę!

Ale dwie kobiety, które przyniosły ubrania, stały nad nią z rękami 

skrzyżowanymi na piersiach. Jedna potrząsnęła głową i cicho nakazała coś drugiej. 

Nadjana zrozumiała, że bez walki się nie obejdzie. Przez chwilę zastanawiała się, czy 

powinna okazać swój zwykły upór, ale uznała, że byłaby to głupia rozrzutność, 

niepotrzebna strata sił. Jeśli zgadywała właściwie, Mienszikow powinien się tu 

pojawić wieczorem. A wtedy ona będzie potrzebować tyle mocy i odwagi, na ile tylko 

może się zdobyć.

Niczym uparte dziecko wydęła wargi, ale przeszła do pokoiku obok, żeby się 

przebrać.

Metalowa cysterna na wodę była pusta. Prawdopodobnie dlatego, że 

temperatura na zewnątrz bardzo spadła i doprowadzające wodę rury mogłyby 

popękać, gdyby zamarzła.

Nadjana zdjęła swoją jasną suknię, buty i bieliznę. Zostawiła tylko maseczkę i 

rękawiczki. Kobiety stały w progu, śledząc jej ruchy. Potem jedna z nich pochyliła 

się, zebrała brudne ubranie i popchnęła skrzynię w stronę Nadjany. Wkrótce obie 

służące wyszły, słyszała, że zamykają drzwi na klucz.

Strój z wężowej skóry szczelnie okrywał całe ciało, u dołu, pomiędzy nogami, 

zapinany był na haftki, a całość sznurowało się z przodu. Drapał skórę, boleśnie 

uwierał pod pachami i w pachwinach. Mimo wszystko Nadjana musiała spojrzeć w 

lustro. Stwierdziła, wbrew swej woli, że kostium ładnie opina piersi, unosi je w górę i 

uwydatnia. Roześmiała się ironicznie. Nie chodziło chyba o to, by stara baba miała 

być taka wystrojona, zwłaszcza że ona przecież stoi już jedną nogą w grobie.

Wyjęła ze skrzyni coś, co miało być noszone na wężowy kostium. Też miało 

dziwaczny krój, ale tym razem Nadjana rozumiała, dlaczego. Zostało tak uszyte, by 

kobieta mogła się bez problemów ubrać sama. Wystarczyło włożyć ręce w rękawy i 

podciągnąć całość. Wielki kołnierz ładnie układał się na ramionach, a spod niego 

spływało na plecy coś, co przypominało piękną rybacką sieć. Dół stroju, czyli 

jedwabna spódnica, opinał sylwetkę. Żadnego podobieństwa do krynoliny, żadnych 

metalowych podpórek ani fiszbinów. Tylko cieniuteńki materiał aż do samej ziemi, 

lepiący się do nóg. Biodra wydawały się w tym stroju wyjątkowo szerokie, co ostro 

kontrastowało z niezwykle smukłą talią.

Do tego rękawiczki, także z wężowej skóry.

Nadjana wahała się, przymknęła oczy, kiedy zdejmowała te swoje jasne, 

bardzo teraz brudne.

Spostrzegła, że góra czarnych rękawiczek została ozdobiona małymi złotymi 

kółeczkami, na ramionach kostiumu znajdowały się takie same.

Pończochy były w tym samym stylu, buty czarne, z długimi cholewami, coś w 

rodzaju zimowych botów, ale bez owczego futra wewnątrz i bez grubych obcasów. 

Pasowały na nią jak ulał. Może ktoś wziął jej miarę, kiedy leżała nieprzytomna? Nie, 

Mienszikow mógł przecież posłać szewcowi parę butów z jej garderoby.

Przeszła parę kroków po kamiennej podłodze. Olejna lampa oświetlała pokój, 

figura idącej odbijała się w trzech lustrach. Nadjana wyglądała niczym duch z tą białą 

maseczką tak wyraźnie odbijającą od czerni. Nie lubiła czarnego, musiała jednak 

przyznać, że ów dziwny kostium dodaje jej urody. Ostrożnie odpięła kilka haftek, 

które utrzymywały na miejscu tę jakby dodatkową skórę.

Ręce jej drżały.

Zawsze tak było, gdy stała przed lustrem.

Miała jednak głębokie przeczucie, że dzisiejszego wieczora zostanie odarta z 

wszelkiej tajemnicy. Dlatego rozwiązała jedwabne wstążki, odpięła srebrne haczyki i 

powolnym ruchem ściągnęła z twarzy wiecznie noszony kawałek tkaniny, przez cały 

czas mając wzrok wbity w odbicie własnych oczu w lustrze.

Zmuszała się do patrzenia. Uświadomiła sobie, że przecież nigdy tego tak 

naprawdę nie widziała, w każdym razie od tamtej nocy, kiedy Maryjka, zachwycona 

odzyskaniem skarbu swojej matki, zapomniała odłożyć na bok ręczne lusterko.

Było to w jakiś miesiąc po pożarze.

Blizny wyglądały potwornie.

Wtedy poprzysięgła sobie, że nikt, naprawdę nikt ich nie zobaczy.

Teraz jakby spotykała się z własną twarzą w inny sposób. Odnosiła wrażenie, 

ż

e patrzy na nią jakaś obca stara kobieta.

Widziała zmarszczki, i wokół oczu, i pod brodą. Jedna strona twarzy, prawie 

wolna od zmarszczek, skórę miała pokurczoną i napiętą. Ogień całkowicie wypalił 

jedną brew, skóra była tam biała i nierówna, a powieka sprawiała wrażenie 

obrzmiałej. Nadjana pamiętała jeszcze szok, jakiego doznała, porównując obie strony 

swojej twarzy.

Teraz odetchnęła spokojnie z mieszaniną radości i bólu.

Wiek bardzo tę różnicę zatarł.

Druga powieka też zrobiła się ciężka. Także i drugie oko znajdowało się 

głębiej, otoczone bruzdami i zmarszczkami. Na zdrowym policzku pojawiły się liczne 

plamy i nierówności. Rozciągała się na nim rozległa brązowa plama. Skóra nadal 

wydawała się miękka, ale było tak, jakby sprężysty, śliski jedwab zastąpiła gruba 

draperia.

Potrząsnęła głową i uśmiechnęła się do własnego odbicia.

Potem chwyciła jeden z licznych słoiczków, w których przechowywała 

kredowy miał, ołowiany pył, hennę i złocisty puder. Powolnymi ruchami nakładała na 

twarz tłustą maść. Tę maść łączyła z różanym spirytusem, wiedziała bowiem, że 

alkohol spowoduje powstanie cienkiej błonki na powierzchni.

Nakładała maść wielokrotnie, rozsmarowywała i wcierała. Potem nałożyła 

warstewkę pudru. Uzyskała pożądany efekt, twarz wyglądała teraz tak samo jak w 

masce, w lustrze ukazało się blade, błyszczące, nieruchome oblicze.

W końcu różem wymalowała na policzkach lekkie rumieńce i za pomocą 

czerwonego wosku z maleńkiej metalowej szkatułki zaznaczyła kontur warg. 

Pokruszyła parę kawałków węgla i zmieszała je z żelatyną z wygotowanych cielęcych 

nóżek. Użyła masy do zarysowania brwi i uczernienia rzęs.

Wybuchnęła śmiechem na widok tego, co uzyskała. Efekt rzeczywiście 

piorunujący.

Pomyślała nieoczekiwanie o najbardziej wulgarnej z dziewcząt w Ogrodzie 

Nadjany. Ciekawe, co się teraz z nimi dzieje, przemknęło jej przez głowę. Wszystkie 

przecież osobiście sprowadziła do swojego przybytku i wszystkie na swój sposób 

lubiła.

Nietrudno sobie wyobrazić, że hrabia zgotował im ponury los.

Biedaczkom z jej tutejszego domu też nie powiodło się lepiej.

To dziwne, że moje życie wciąż zatacza jakby takie same kręgi, pomyślała 

Nadjana.

Czuła jednak wyraźnie, jak niewiele zostało w niej woli walki, tej mocy i siły, 

które zawsze kształtowały jej los.

Uczesała włosy, a potem przyglądała się swojej osobliwej twarzy z różnych 

stron. W końcu usiadła i zaczęła wciągać rękawiczki, palce miała sztywne i bezsilne. 

Ostatecznie jakoś się z tym uporała, wężowa skóra była ciasna, szczelnie przylegała 

do dłoni. Prychnęła zirytowana. Że też przedtem nie szyła sobie takich rzeczy! Jedwab 

nie zapewnia takiej wrażliwości palców. Te rękawiczki sprawiały wrażenie jakby 

drugiej skóry, wyczuwała kontury każdej najmniejszej rzeczy, jakiej dotykała. 

Uświadomiła sobie teraz, jak bardzo jej tego brakowało.

Kiedy szminka wyschła, Nadjana ostrożnie włożyła czarną maseczkę. Leżała 

na samym dnie skrzyni i składała się tylko z jednego kawałka sztywnej wężowej 

skórki. Nie chciała się dopasować do twarzy, Nadjana mocowała się z nią dłuższą 

chwilę. Czy ma po prostu wyjść księciu na spotkanie w tym dziwacznym stroju? To 

by jej na początku dało pewną przewagę. Pamiętała, jak wiele razy przestraszył ją 

ś

miertelnie, jak się bała, że zedrze z niej maseczkę. A nie lepiej byłoby oszczędzić mu 

szoku? To może udałoby się go później zaskoczyć...

Nadjana bawiła się siatką, która spływała jej z ramion i sięgała niemal do 

kolan.

I nagle wpadła na pomysł.

Uniosła tę szydełkową opończę, czy jak to nazwać, wysoko, zarzuciła na 

głowę i ukryła twarz za miękko się układającymi, połyskliwymi fałdami. W dalszym 

ciągu widziała wszystko wyraźnie. W słabym świetle trudno było jednak stwierdzić, 

czy pod siatką nadal nosi swoją jedwabną maskę, czy też nie ma tam w ogóle nic.

Zadowolona wróciła do pogrążonej w mroku sypialni i stwierdziła, że kobiety 

uporządkowały i prześcieliły łóżko, przyniosły też tacę z owocami i kilka butelek 

wina.

A także miseczkę z nasączonymi opium kulkami cukru.

Drżącą ręką chwyciła jedną z nich. Zostały zabarwione esencją z czerwonych 

buraków, a sproszkowany cukier połączono białkiem jajka. Wiedziała, że środek 

każdej kulki został wypełniony mieszaniną koniaku, słodkiego syropu i opium.

Wprost nie mogła się powstrzymać, by nie wbić w to zębów, tęskniła za 

spokojem, jaki ta kulka - wiedziała o tym - mogła na nią sprowadzić. Jednak w głębi 

serca dźwięczała dawna przysięga: Nigdy więcej!

Zamiast tego uważnie obejrzała butelki z winem i wybrała lekki, musujący 

gatunek z Niemiec. Z kieliszkiem napełnionym różowobrązowym płynem w ręku 

usiadła, by czekać na księcia.

Karl Martin czuł, że wysokie buty powoli napełniają się błotem. Blade, 

zimowe słońce wciąż wisiało nad horyzontem i miało minąć jeszcze wiele, wiele 

godzin, zanim i on będzie mógł pomyśleć o odpoczynku. Przed nim w rowie 

pracowało czterech mężczyzn. Otaczał ich gęsty, szaroczarny dym i Karl Martin 

słyszał, że wszyscy kaszlą prawie nieustannie. Pracowali przy wielkiej metalowej 

rurze. Mogła mieć długość równą wzrostowi dwóch mężczyzn i została zrobiona z 

solidnego żelaza. Pracujący musieli użyć wszystkich sił, żeby ją podnieść. Brali za 

przymocowane po bokach drewniane uchwyty i nader często parzyli sobie ręce nawet 

przez grube rękawice.

W niektórych miejscach żelazo było rozpalone do czerwoności.

Nad głowami pracujących unosiła się para - z potu ludzi, z topiącego się lodu 

na ich ubraniach, kiedy spadał maleńkimi kawałkami na rozgrzany metal.

Ziemia wokół nich była zamarznięta na kamień. Najpierw odgarniali śnieg, 

następnie starali się zdrapać wierzchnią warstwę przemieszanego z lodem gruntu. W 

wygrzebanym w ten sposób rowie układali rurę, która pośrodku miała wycięty spory 

otwór. Wkładano do niego drewno i podpalano. Wystarczyło podmuchać solidnie z 

jednej strony, a ogień buchał płomieniem. Gigantyczny piec rozgrzewał się 

momentalnie i ziemia pod nim zaczynała rozmarzać.

Gdy po pewnym czasie podnosili rurę, ich oczom ukazywał się szeroki pas 

czarnej, miękkiej ziemi. Rzucali się na niego z łomami i szpadlami, by wykopać rów, 

zanim mróz zdąży odzyskać utracony teren.

Kopiący rowy niewolnicy nie mierzyli swego życia ilością uderzeń łopaty, nie 

liczyli nawet, ile razy widzieli, jak dzień staje się nocą.

Nie liczyli swoich godzin, nie liczyli, ile razy jeszcze będą musieli przenosić 

rury i jakie te rury będą długie. Napinali mięśnie, zaciskali szczęki i robili wszystko, 

by przetrwać, znieść cuchnący dym, wytrzymać ból ran po oparzeniach na rękach i 

udach, wygrać z mrozem, który nocą dawał im się we znaki do tego stopnia, że niemal 

tęsknili do swojej ciężkiej pracy. Większość z nich mogła liczyć na przeżycie co 

najwyżej jednej zimy.

Dla Karla Martina ta była pierwsza.

Przeklinał w duchu i złorzeczył carowi oraz wszystkim mu podobnym. 

Nietrudno było się domyślić, że za jego aresztowaniem stoi Mienszikow, ojciec Aloe. 

Za księciem z kolei stoi Piotr, którego poddani nazywają Wielkim. Zresztą i tak nie 

ma znaczenia, który z nich jest bardziej winny.

Karl Martin poprzysiągł to sobie dawno temu. Wprawdzie potem się trochę 

uspokoił, ale nigdy nie zapomniał obietnicy danej zmarłemu carewiczowi Aleksemu. 

Obiecał, że zabije tego człowieka. I zrobi to, pewnego dnia zabije cara.

Ta właśnie obietnica bardziej niż myśl o ciepłych objęciach Aloe utrzymywała 

przy życiu Karla Martina Karlsgard, zwanego Iwanem, który teraz był dożywotnim 

niewolnikiem cara, skazanym na kopanie rowów na brzegu rzeki Newy. Żeby kajdany 

nie wiem jak go uwierały, żeby ciosy nadzorców piekły jeszcze bardziej, żeby noce w 

lochach twierdzy były jeszcze trudniejsze do zniesienia.

Wszystko, co robią przeciwko niemu, czyni go silniejszym, jeszcze bardziej 

zaciekłym, jeszcze pewniejszym, że powinien wykonać pierwotny plan:

Zabiję tego potwora. Uwolnię naród.

Ja!

- Gdzie on jest? Coś ty z nim zrobił? Ty diable, chyba go nie zamordowałeś? 

Nadjana nie była w stanie opanować gniewu, zbyt długo siedziała nad kieliszkiem 

wina i próbowała pozbyć się napięcia, starała się myśleć, jak powinno przebiegać 

spotkanie z tym nadzorcą niewolników. Planowała wiele różnych możliwości, 

obmyślała sposoby przekupienia, straszenia, może nawet przerażenia Mienszikowa. 

Jej asem atutowym była, rzecz jasna, przyjaźń z carem i carycą. Wiedziała, że tego 

akurat Mienszikow się lęka. Wiedziała, że miałby kłopoty z wyjaśnieniem jej śmierci, 

gdy Sankt Petersburg będzie się trząsł od plotek.

Nigdy jednak nie przypuszczała, że w tak fatalny sposób straci panowanie nad 

sobą. Już na sam jego widok, na sam dźwięk jego głosu, kiedy spokojnie pytał, czy 

wino smakowało, czy Nadjana czuje się lepiej i czy miała dość czasu, by się 

zastanowić...

W jego oczach widziała diabelską przebiegłość, samo zło. Uświadomiła sobie, 

ż

e te oczy to być może ostatnie, co Karl Martin widział na bożym świecie. To myśl 

nie do zniesienia. Wyrzucała z siebie słowa, ciskała oskarżenia, nie zastanawiając się 

nad jakąkolwiek strategią. Nie myślała, że odsłania się oto przed tym wrogiem, że 

pokazuje cały swój lęk.

Książę wpatrywał się w nią bez słowa.

- Odpowiedz, do wszystkich diabłów! Czy on żyje? Mienszikow zaciągnął się 

głęboko dymem cygara.

- Oczywiście, że żyje. Czy sądzisz, że Cezar pozwoliłby swoim niewolnikom 

umierać w więziennych lochach, kiedy lwy czekają?

- Ty potworze! - wysyczała. - Do czego zmierzasz?

- Zobaczysz, Nadjano. To będzie niespodzianka! A poza tym cieszy mnie, że 

widzę cię taką podnieconą i wojowniczą, stara kwoko! Kto by pomyślał, że wytrwasz 

tak długo... Szczerze powiedziawszy, nie sądziłem, że to wysuszone truchło ma w 

sobie jeszcze tyle życiowych soków. Ale, jak mówię, cieszy mnie to. Skoro tak, to 

wszystko będzie o wiele przyjemniejsze.

- Co ty knujesz? - zapytała znowu. Na szczęście głos miała teraz 

spokojniejszy. Książę nie zaprzeczał, że Karl Martin żyje. To z pewnością prawda. 

Zresztą musi w to wierzyć, nie ma wyboru. Wszystko zaraz staje się łatwiejsze, w 

każdym razie jest nadzieja.

- Miałbym ci to teraz ujawnić? Nie, no coś ty! Chciałabyś mnie pozbawić 

wszelkiej radości, Nadjano? Cóż by to była za niespodzianka, gdybyś zawczasu 

wiedziała, co i jak? To przecież mało zabawne.

Odwróciła się, żeby nie widzieć jego szyderczego uśmiechu. Usłyszała kroki 

księcia po grubym dywanie, stanął tuż za nią. Uświadomiła sobie, że się już wcale nie 

boi. Bo właściwie to co jej zrobi?

Sama zdjęła maseczkę.

Cieszyła się na myśl o jego zaskoczeniu, kiedy to odkryje. Uznała jednak, że 

lepiej jest dalej prowadzić grę jakby nigdy nic. Książę wolno przesuwał dłoń po jej 

plecach. Wiedziała, że zaraz zacznie szukać jedwabnych sznureczków, które zawsze 

miała tuż nad karkiem. Od tamtego dnia, kiedy wybuchł pożar, wiązała je każdego 

ranka i co wieczór rozwiązywała. Nocne maseczki były grubsze. Wkładała też pod nie 

gałganek nasycony pachnącą maścią.

Odwróciła się ku niemu. Zdawała sobie sprawę z tego, że w świetle lamp 

stojących za plecami księcia jego oczy niewiele zobaczą.

- Świetnie się trzymasz jak na taką burdelmamę. To znaczy, chciałem 

powiedzieć, jak na takiego starego, parszywego lisa.

- Dziękuję - uśmiechnęła się cierpko. Spostrzegła, że drgnął, kiedy napotkał jej 

spojrzenie.

- Dziś wieczór urządzimy sobie mały pojedynek, moja droga.

- Daj mi tylko pistolet, a chętnie podejmę wyzwanie - odparła chłodno.

- Pistolet? Nie, jesteś okropnie nudna. Ja mam coś znacznie ciekawszego. Coś, 

co dużo bardziej pasuje do takiej królowej nocy jak ty...

Wsunął rękę pod grubą, haftowaną srebrem kurtkę. Z przodu sięgała mu do 

pasa, z tyłu za to opierała się o wysokie cholewy butów.

Wyciągnął zza pazuchy bicz. Potem jeszcze jeden.

Brał je po kolei, strzelał na próbę w powietrzu. Cios trafił delikatną narzutę na 

łóżku i rozdarł cienki materiał.

- Proszę bardzo, moja droga - powiedział książę, podając jej oba bicze. - 

Możesz sobie wybrać. Ja bym ci polecał ten czerwony.

Nadjana wyciągnęła rękę i pospiesznie chwyciła bicz z niebieską rączką. 

Książę uśmiechnął się. Wzięła czerwony bicz i natychmiast, gdy tylko trzonek spoczął 

w jej obciągniętej rękawiczką z wężowej skóry dłoni, cofnęła się o parę kroków. 

Książę roześmiał się cicho.

- Obejrzyj go dobrze. Najlepsza wołowa skóra. Warkoczyki splecione z 

cieniuteńkich rzemyków. Spójrz, ile tych warkoczy! Sprawdź, Nadjano, czy bat 

dobrze leży ci w ręce. Poczuj, jaką władzę on ci daje! Teraz mogłabyś mnie naprawdę 

ukarać, Nadjano. Mogłabyś mnie siec tak, że krew by się polała!

Starała się nie słuchać tego podstępnego głosu, widziała, jak on się skrada za 

jej plecami. Stała niczym posąg, trzymając bicz w ręce, a wszystkie nerwy miała 

napięte do ostateczności. On znowu przemknął się za nią. Rozległ się suchy trzask 

jego bicza, czuła, że powietrze zadrgało. Czekała na rozdzierający ból na plecach. 

Trzask jednak szybko ucichł. Dotarł do niej szept.

- Walcz, Nadjano, to twoja jedyna szansa. Tysiące myśli przebiegało przez jej 

głowę. Czy on chce sprowokować ją do czegoś, czym by potem mógł uzasadnić jej 

zamordowanie? Czy tylko zamierza ją przestraszyć? Czy jedno jedyne cięcie z jej 

strony może spowodować, że będzie ją ćwiczył, tak że ze skóry zostaną tylko strzępy? 

To szaleniec.

Oczywiście, to człowiek szalony, już wcześniej o tym słyszała.

Ale teraz, twarzą w twarz z tym potworem, Nadjana była kompletnie 

zdezorientowana i naprawdę już nie wiedziała, co począć.

Ręka kurczowo ściskająca rękojeść osłabła.

Bicz upadł na podłogę z lekkim stuknięciem.

Usłyszała, że Mienszikow za jej plecami jęknął. To dziwne, taka reakcja 

byłaby na miejscu, gdyby Nadjana zaatakowała księcia i zaczęła go okładać.

- Walcz!

- Nie.

- To się chociaż broń, ty dziwko! Atakuj, do cholery! Ty tchórzliwa suko, ty, 

która nazywasz się przyjaciółką cara, czy myślisz, że zechciałby poświęcić ci choć 

jedno słowo, gdyby widział twoje tchórzostwo?

Nadjana spokojnie podeszła do stolika, na którym stało wino.

- Czego ty właściwie chcesz, Mienszikow? Uśmiech wykrzywił jego grube 

rysy.

- Zaraz się dowiesz, czego, nieszczęsna! Prowadzono ją przez lodowate 

kamienne korytarze, w dół po stromych schodach, przechodzili przez niskie drzwi. 

Niekiedy szczury i myszy przemykały pod ścianami, przerażone odgłosami kroków i 

ogniem, który ludzie zawsze ze sobą nosili.

Nadjana była wdzięczna jednemu z żołnierzy, że wspiera ją ramieniem, a 

jednocześnie nienawidziła go za to, że za każdym razem, kiedy się potykała, musiała 

szukać tego wsparcia. Żołnierz był wysoki niczym góra, miał imponujący zarost, w 

jednej ręce trzymał lancę. U pasa pobrzękiwały mu dwie krótkie szable, jedna, 

wygięta, świadczyła, że pochodził z bardzo daleka.

Mienszikow szedł na przedzie, stawiał długie kroki, jego lśniące buty stukały o 

podłogę, aż echo odpowiadało im złowieszczym rytmem.

Nadjana zdążyła się zorientować, że to więzienne lochy. Kontrast wobec 

pięknych sal i jasnych gabinetów na górnych poziomach twierdzy był niewiarygodny.

Próbowała od dawna sobie wyobrażać, jak też może być tutaj, na dole, 

dręczyła się myślą o tym, jakie piekło musi przeżywać Karl Martin.

Teraz miało się okazać, że jej wyobraźnia podążała we właściwym kierunku.

Odnosiła wrażenie, jakby to wszystko już kiedyś przeżyła w koszmarnych 

wizjach. Przemarznięta i zesztywniała, stała przed drzwiami i słyszała, że zamek 

został otwarty. Metal zazgrzytał o metalowe okucia.

Spodziewała się zobaczyć maleńką, ciemną celę. Może nawet chciała dostrzec 

w którymś kącie skuloną postać, brudną i półżywą, ale mimo wszystko należącą do 

niej, pragnęła widzieć Karla Martina.

Pokój, do którego została wepchnięta, był wielki, większy niż jej luksusowe 

więzienie w pałacu.

Pośrodku stało krzesło. Do oparć przymocowane były solidne rzemienie. 

Przed krzesłem znajdowała się dziwna półkolista ławka, wysoka i tak zbudowana, by 

można się było wygodnie oprzeć. Niewielka grupa prowadzona przez Mienszikowa 

okrążyła krzesło i zatrzymała się za ławką. Znajdowały się przy niej małe stołeczki. 

Nadjanę posadzono na jednym z nich. Padł krótki, niezrozumiały dla Nadjany rozkaz i 

najwyższy z żołnierzy zniknął. Trzej pozostali stali na baczność za Mienszikowem. 

Książę wyjął z kieszeni butelkę i pociągnął solidny łyk.

Nadjana patrzyła na niego z obrzydzeniem. Wiedziała, co się ma stać. 

Przeczuwała, że będzie to gorsze niż jej koszmarne sny, niż pełne przerażenia wizje, 

które nawiedzały ją i we śnie, i na jawie.

Oprawcy wprowadzili Karla Martina.

Nadjana krzyknęła.

Silne ręce zatrzymały ją na miejscu.

Bliska szoku widziała, że zdzierają z niego kamizelkę i koszulę.

Wydawał się teraz bezbronny w tym wielkim pomieszczeniu, ale nie drżał, 

kiedy go obnażyli i owionęło go zimne powietrze. Patrzył prosto na nią. Spojrzenie 

miał zbyt silne, zbyt jasne jak na więźnia, który wie, co oznacza wejście do tego 

pomieszczenia.

Zobaczyła, że Karl Martin porusza wargami.

Nie rozumiała, co mówi.

Wypowiadał te słowa wielokrotnie, mimo to nie była w stanie ich pojąć.

I nagle jakby mrok izby przecięła błyskawica. Karl Martin zaczął mówić po 

norwesku!

- Nie daj im się oszukać! Ja go zabiję! Bez słowa potrząsnęła głową, nie 

rozumiejąc, skąd w nim tyle odwagi. Może biedak postradał zmysły? Może dręczyli 

go do tego stopnia, że przestał rozsądnie myśleć? Ale napięte muskuły Karla Martina 

były większe i bardziej imponujące niż kiedykolwiek przedtem. Stał wyprostowany, 

nawet wówczas gdy Mienszikow ujął bicz i zaczął kreślić proste linie na bladej skórze 

pleców młodego człowieka.

- Nie. Daj. Się. Oszukać... Nadjana zaczęła krzyczeć, krew Karla kapała na 

kamienną podłogę, kręciło jej się od tego w głowie, widziała jego twarz wykrzywioną 

bólem, ale z ust nadal nie wydobywał się żaden dźwięk.

Mienszikow spojrzał jej w oczy z takim okrucieństwem, że odzyskała pełną 

ś

wiadomość.

Książę bez słowa nadal ćwiczył Karla Martina.

W końcu nieszczęsny leżał na podłodze niczym krwawa masa.

No tak, pomyślała Nadjana. Przecież mnie ostrzegał. Powiedział, że ma dla 

mnie niespodziankę. No, tak. Karl Martin nie żyje.

Dławiły ją wymioty. Targał nią ból tysiąc razy bardziej dotkliwy niż 

cierpienie, którego doznawała, nie mogąc się w samotności uwolnić od dręczącego 

pytania, co z nim.

Teraz wiedziała, co z nim. Widziała na własne oczy.

Na zmaltretowanych plecach nie poruszał się żaden mięsień. Głowa, barki, 

ręce, nawet nogi zbroczone były krwią.

Odsunęła woalkę sprzed oczu. Mienszikow odłożył bicz.

- Chodźmy, zrobiłem się głodny - rzekł swobodnie, wyjmując z kieszeni 

chusteczkę, żeby zetrzeć jakieś plamki z krwi, która prysnęła mu na spodnie.

Nadjana stwierdziła, że rozprawa z Karlem Martinem bardzo go podnieciła.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

Nadjana szalała z gniewu i rozpaczy, mimo to szła przed siebie jak we śnie. 

Karl Martin nie żyje. Na własne oczy widziała, jak go wynosili niczym 

zaszlachtowane zwierzę, zbroczonego krwią, odartego ze skóry. Ktoś trzymał ją 

mocno, kiedy z krzykiem rzuciła się do chłopca, chciała być przy nim, chciała rzucić 

się na szable zagradzające jej drogę. Ale nie pozwolono jej nawet go dotknąć. Nie 

pozwolono obmyć go z krwi, uczesać jego pozlepianych włosów i po raz ostatni 

uściskać, jak pragnęła.

Mienszikow przekazał ją dwóm żołnierzom, którzy najwyraźniej otrzymali 

dokładne rozkazy. Po chwili znalazła się znowu we własnych pokojach, opuszczona, 

pozostawiona sama sobie.

Nieznośny ból szarpał jej wnętrzności, wciąż widziała te straszne ostatnie 

chwile swego ukochanego chłopca. Krzyczała, dygotała z zimna i zgrozy, krążyła po 

pokoju niczym suka, której odebrano młode.

Ale przez cały czas w zrozpaczonym umyśle trwała jednak jakaś smuga 

rozsądku.

Nadjana chciała umrzeć. Tylko tyle.

Ale jeszcze bardziej pragnęła zemsty.

Czuła, że jakiś szaleńczy śmiech wyrywa się z jej krtani. Uwięziona, 

upokorzona, zdana całkowicie na jego łaskę, a mimo to planuje zemstę!

Powinna była zachować choćby odrobinę tego proszku, który zdobyła dla 

Katarzyny. Mogłaby mu go teraz podać i stać nad nim, gdy będzie konał.

Wzrok padł na nasycone opium cukrowe kulki. Jedna, najwyżej dwie 

uśmierzyłyby trawiący ją ból. Teraz nareszcie zrozumiała, że te kulki posiadają też 

moc łagodzenia bólu duszy. Zażywała je z powodu cierpień cielesnych, a tymczasem 

one czyniły ją przede wszystkim odporną na bóle pochodzące z wnętrza jej istoty. Z 

radością przyjęła to odkrycie, dawało jej poczucie bezpieczeństwa. Kiedy żal po 

stracie Karla Martina stanie się nie do zniesienia, wystarczy po prostu zażyć jedną 

kulkę. Będzie mogła jeszcze trochę wytrzymać, wytrzyma, ile trzeba, bo ma swoje 

małe, różowe kuleczki na ukojenie udręki.

Podeszła do stolika. Wciąż jeszcze znajdowało się tam śliwkowe wino. Poza 

tym koniak, wino musujące i trochę wódki o smaku mięty.

Powoli zaczęła przygotowywać mieszankę. Odrobina tego, parę kropel 

tamtego, na koniec spora porcja koniaku.

Powstał brunatnoczerwony napój o słodkim, mocnym zapachu.

Pozostałe alkohole wylała do nocnika, który wsunęła głęboko pod łóżko. Jeśli 

Mienszikow będzie chciał się czegoś napić, musi zadowolić się tym, co jest. Ona 

sama, kiedy książę wejdzie, będzie sączyć napój z kieliszka.

Rozgniotła sześć kulek i wsypała do napoju. Wiedziała, że jest to śmiertelna 

dawka, a zmieszana z alkoholem będzie jeszcze mocniejsza. Ktoś, kto to wypije, z 

pewnością dostanie zawrotu głowy i upadnie. Dobrze, to wystarczy. Będzie go mogła 

zabić własnymi rękami, nie narażając się na żadne niebezpieczeństwo.

Postawiła swój kieliszek na stoliku i usiadła, by czekać.

Wiedziała, że książę tu wróci wieczorem. Rozumiała, czego on teraz będzie 

szukał. Boże drogi, jakaż była ślepa! Po tych wszystkich latach spędzonych w domach 

publicznych powinna była przecież natychmiast wiedzieć, o co chodzi. Czyż nie 

spotkała setki jemu podobnych? Czyż nie widywała, jak mężczyźni posiadający 

ogromną władzę obnażali w jej domu swoje najokropniejsze słabości?

Ci panowie nie chcieli zwyczajnych rozkoszy, zawsze chętnych dziewcząt, 

które tylko marzą o tym, by mężczyzna je brał.

Nie, oni pragnęli oporu, arogancji, walki. Chcieli kobiet, które trzeba 

zdobywać z największym wysiłkiem. Jak na ironię nie znajdowali takich w swoim 

otoczeniu, bo w kręgach, w których się obracali, pewnie tylko staruszki nie reagowały 

na każde ich skinienie. Kupowali sobie miłość dzięki swej pozycji i bogactwu. Jedyna 

możliwość zaspokojenia pragnień istniała dla nich w domu, w którym klienci sami 

dyktują warunki.

Niektórzy życzyli sobie, by traktować ich bardzo surowo, nawet okrutnie. 

Nadjana od dawna nie widziała w tym nic nienormalnego. W jej domach zawsze 

znajdowały się wydzielone pokoje z niezbędnym sprzętem. Jedyne, czego wymagała, 

to żeby dziewczęta same decydowały, czy chcą świadczyć tego rodzaju usługi. Nie 

było takich wiele. Ona sama też czasem używała sznura, czyniła to nawet z 

przyjemnością, zwłaszcza w chwilach, kiedy życie stawało się trudne.

Wtedy ci biedacy dostawali razy za wszystkie niesprawiedliwości i podłości, 

jakie wyrządzili jej inni. I na dodatek dobrze za to płacili.

Nadjana uniosła woalkę i napiła się. Pod spodem starą jedwabną maseczkę 

zastępowała teraz gruba warstwa maści i pudru. Poprawiała ją jak mogła, mimo 

wszystko makijaż nie był wcale doskonały. Była zła na siebie, że dawniej nie 

korzystała z tego rodzaju środków. Teraz jest stara, całą twarz pokrywają zmarszczki, 

trudno je zatuszować Szminka nie dawała się tak dobrze rozprowadzić po 

nierównościach. Dłońmi w rękawiczkach z wężowej skóry dotykała twarzy. Zadrżała. 

Zaczęła krzyczeć, przeklinać, narzekać.

Gruby makijaż wysechł, cała twarz była spękana.

Pociągnęła łyk mocnego napitku, potem podeszła do lustra, by naprawić 

szkody. Nogi drżały pod nią, kiedy podniosła się z miejsca, ale wystarczyło, że zrobiła 

parę kroków i już poczuła się pewniej.

Dzielna dziewczynka, pomyślała o sobie.

Jesteś w stanie wiele znieść, matko, westchnęła. Bywałaś już dawniej w 

niezłych opałach.

Wiedziała jednak, że to nieprawda. Tak źle jak teraz nigdy jeszcze nie było.

W każdym razie gdyby mogła spojrzeć na ostatni okres swego życia. Bo 

kiedyś, w Moskwie. - spadająca z góry postać. - ostrza lanc.

Nie. Instynkt podpowiadał jej, że wspomnienie śmierci ojca, pamięć 

ukochanego mężczyzny, mogą ją zalać niczym dwie potężne fale. Teraz nie wolno 

wspominać.

Karl Martin nie żyje.

To wystarczy.

Nie wiedziała, jak długo zdoła z tym żyć i nie dopuszczać do świadomości, co 

się naprawdę stało.

Teraz ważniejsze jest co innego.

Musi się temu diabłu dobrać do skóry.

A już inne sprawy potoczą się same. Chciała po prostu móc umrzeć.

Zmęczenie czaiło się gdzieś na dnie serca. Nadjana czuła się stara.

Bicz ciął gruby materiał surduta. Mężczyzna zanosił się śmiechem. Kobieta 

warknęła i wzięła kolejny zamach. Mężczyzna wydał z siebie ryk, w którym wyraźnie 

było słychać zachwyt. Razem z ciosami długiego bata padały najpaskudniejsze 

przekleństwa.

- Myślałaś może, że dam się oszukać, co? Opium w alkoholu, cóż za naiwny 

pomysł! Teraz zobaczymy, Nadjano, które z nas więcej wytrzyma!

Wmusił w nią parę małych kieliszków mieszanki, którą przygotowała, sam też 

opróżnił trzy czy cztery. Zachowywał się jednak jak pijany, już kiedy przyszedł, choć 

nie czuła od niego zapachu wódki. Tylko zapach krwi. Bo nawet się nie przebrał po 

tym, co stało się w lochu. Wciąż na jego spodniach widać było plamy krwi Karla 

Martina i właśnie na ten widok Nadjana straciła panowanie nad sobą.

Nie zamierzała spełniać jego żądań. Chciała go najpierw oszołomić, wiedziała, 

ż

e on znalazłby przyjemność w grze, którą chciała podjąć, i nie miała nic przeciwko 

temu.

Teraz on w końcu zazna, co to jest prawdziwy strach.

Opium jakby coś w niej uwolniło. Serce przepełniało stare, dobre uczucie. Już 

nie tylko żal po śmierci Karla Martina ją podtrzymywał. Śmiała się, kiedy bicz 

smagał, a książę potykał się o własne buty. Wyglądało na to, że lada moment może się 

przewrócić. Nadjana krzyczała zachwycona. Ale w jego oczach wciąż płonęło 

pożądanie.

Zobaczyła, że on ściąga surdut, drgnęła zdziwiona, że stać go na taką odwagę. 

Czy ten człowiek w ogóle nie odczuwa lęku? A może nie docenia swego więźnia? 

Czy nie rozumie, ile nienawiści jest w Nadjanie?

Mienszikow błagał ją, ale to przecież tylko gra. Wiedziała, że gdyby przestała 

bić, on przeżywałby znacznie większą mękę.

Wprawiało ją to w swego rodzaju zakłopotanie, jednak gniew zwyciężał, 

zamierzała się raz po raz i cięła, mięśnie barków zaczynały ją boleć. Widziała podarty 

rękaw jego koszuli, jednak bicz był zbyt gruby i miękki, by rozciąć skórę.

Do diabła!

Przerwała na chwilę, stała ciężko dysząc. On dziwnie się skulił, jakby czekał 

na dalsze razy.

Nadjana odwróciła narzędzie, teraz trzymała w ręce bicz, zamachnęła się i 

ciężki trzonek stuknął głośno o podłogę. Błysk prawdziwego strachu pojawił się w 

oczach księcia, obok tego widziała jednak jeszcze większą żądzę. Książę coś 

mamrotał, wodził za nią oczyma, kiedy ponownie brała zamach.

Wspaniale.

Będzie miał, czego pragnie. I wiele ponad to.

Bez słowa znowu zaczęła bić, a on z wyrazem wdzięczności na twarzy padł na 

łóżko.

Nadjana dostała szału. Z ukrytych pod woalką oczu trysnęły łzy, ramiona 

bolały coraz bardziej, w głowie wciąż dźwięczał krzyk Karla Martina i mieszał się ze 

skowytem przeżywającego rozkosz Mienszikowa.

Skowyty księcia wznosiły się i opadały, zmieniały charakter, ale ona nie 

przestawała, drewniany trzonek rytmicznie spadał na ciało księcia, Nadjana nie 

zauważała, że jego opór narasta, że próbuje złapać bicz, stanąć na nogach. Nie chciała 

widzieć jego oczu, gdyby w nie spojrzała, przekonałaby się niechybnie, że ich blask 

nie oznacza już pożądania, lecz jest wynikiem narkotycznego oszołomienia 

połączonego z przerażeniem.

Momentami miała wrażenie, że to koszmarny sen. Że nic się nie stało, że to 

tylko narkotyczne wizje. Że śpi od dawna, półprzytomna, i w odurzeniu przeżywa ból, 

który w sobie nosiła.

Wiedziała jednak, że tym razem to jawa, najprawdziwsza prawda. Karl Martin 

został w lochach twierdzy zasieczony na śmierć. Może nawet w tym samym lochu, w 

którym, jak powiadano, carewicz Aleksy był z rozkazu własnego ojca torturowany, 

dopóki nie wyzionął ducha.

Mienszikow przywłaszczył sobie Niebiański Pałac, ona jest jego więźniem.

Nie tak trudno było przewidzieć, co się stanie teraz. Nie istniała już nad nią 

ż

adna władza. Nic nie miało znaczenia. Karl Martin nie żyje. Nadjana nie boi się 

bólu.

Raz jeszcze mogła się przekonać, że Mienszikow nie jest człowiekiem, z 

którym trzeba się liczyć.

Trzymał ją po prostu w zamknięciu. Dbał, by miała opium, wino i chleb.

Kiedy car wróci, wówczas on wystąpi z oskarżeniami. Decydowanie o 

wszystkim przekaże Piotrowi, opowie o zdradzie Karla Martina, a wtedy car nie 

zawaha się z wymierzeniem kary swojej przyjaciółce i po prostu ją zabije. Nic tak 

cara nie rozwścieczało, jak zdrada bliskich. Nadjana wiedziała o tym. Wiedziała przez 

cały czas.

A może car zginął podczas wyprawy?

Może Katarzyna wróci do domu jako wdowa?

Półprzytomna Nadjana pomyślała: W tym moja jedyna nadzieja.

Ale zaraz sama siebie przywołała do porządku. I tak przecież nie chce żyć. 

Jedyne, o co mogłaby jeszcze prosić, to przekazanie wiadomości Marji. Jeśli ona żyje.

- Maria? Ach, tak, teraz zaczynasz się nareszcie martwić o swoją przyjaciółkę? 

Ale czy to trochę nie za późno?

Wszystko się w niej burzyło przeciwko temu, ale musiała go prosić o ostatnią 

przysługę. Wiedziała, że nawet Mienszikow powinien zachować jeszcze trochę 

szacunku dla starej zasady, że skazany na śmierć ma prawo do ostatniego życzenia.

- Mogę cię uspokoić, Nadja. Marja żyje. Tak, tak, przynajmniej żyła jakieś 

trzy, cztery lata temu, i miała się znakomicie. Masz w niej prawdziwą przyjaciółkę, ty 

stara kwoko. Pisała do ciebie i pisała, tyle było w jej listach trosk, tyle pytań. Ale już 

dawno przestała się odzywać.

- Co chcesz przez to powiedzieć? Znowu zaczął się śmiać. Jego niski, głęboki 

ś

miech dudnił lodowato.

- Ty głupia krowo! Za kogo ty mnie masz? Czy nie rozumiesz, że to ja jestem 

najważniejszą personą w rym kraju? Tym, który ochrania cara i widzi również to, 

czego sam car widzieć nie powinien? Ja dobrze wiem, kim ty jesteś, Nadjana. 

Wiedziałem przez cały czas.

- Listy... przejmowałeś listy... moje też?

- Oczywiście! To był mój obowiązek od chwili, kiedy zrozumiałem, że 

zamierzasz wkraść się w łaski cara. On mi, niestety, nie wierzył. Niestety, on nie 

przeczuwał niebezpieczeństwa. Nienawidzi Szwedów, więc ciebie uważał za 

sojuszniczkę. Uważał, że nie stanowisz żadnego zagrożenia. Że nie będziesz 

szpiegować.

Nadjana z trudem przełknęła ślinę. Starała się jakoś to wszystko ogarnąć 

myślami. Dlaczego się niczego nie domyślała, dlaczego nie przeczuwała, jak się 

rzeczy mają, skoro nigdy nie otrzymała od Marji najkrótszej choćby odpowiedzi.

Ale przecież mogło się tak wiele wydarzyć, Marja mogła umrzeć. Teraz 

rozumiała, że Marja pewnie jej milczenie tłumaczy sobie tak samo.

Tyle lat bez znaku życia od własnego syna, od najlepszej przyjaciółki.

Musiała już dawno pogodzić się z tym, że oboje nie żyją.

Droga, kochana Maryjka.

A więc Nadjana wywalczyła sobie to, tego pragnęła. Może umierać w spokoju, 

nikt nie musi już przesyłać wiadomości o jej śmierci.

Przyjęła tę wiadomość niemal z ulgą.

Ale ugaszony gniew nie był w stanie stłumić jej rozgorączkowania. Ten 

człowiek zasługuje na gorszy los niż tylko śmierć. Po prostu nie była w stanie 

wymyślić odpowiedniej kary.

Odwróciła się od niego. Ani jedno słowo więcej nie chciało jej przejść przez 

gardło. Będzie tu siedzieć i nie zamierza walczyć, ani o życie, ani o sprawiedliwość. I 

jedno, i drugie to przecież teraz jedynie iluzja.

A jeśli car wróci do domu, to Mienszikow przedstawi mu swoją wersję 

wydarzeń. Ona już i tak przegrała. Tłumaczenie się przed Piotrem Wielkim nie będzie 

miało sensu, jeśli już zapłonie gniewem. Sama wielokrotnie widziała, jak mało mu 

trzeba. Znała go, wiedziała, co będzie myślał. Śmierć to pewna kara.

Katarzyno... ciebie w każdym razie powinnam żałować. Biada ci, gdyby twoje 

plany zostały ujawnione. Biada ci, jeśli on odrzuci cię niczym znoszone ubranie.

Nadjana próbowała wyobrazić sobie ból pulchnej carycy, ale wszystko 

zostanie zapomniane, nic z tego już jej nie dotyczy.

Przyszli i ubrali ją na czarno. Twarz została zasłonięta grubą maską, ale ona 

nie przejmowała się już tym, co mogliby zobaczyć.

Nic nie widząc, szła przez marmurowy hall, w dół po schodach, bez protestu 

wsiadła do powozu. Słyszała, że na ulicach pełno jest ludzi Nie rozumiała jednak nic 

z tego, co mówiono. Pachniało kadzidłem, końskim potem i wódką.

Gwar wokół był tak przykry dla nienawykłych uszu, że głowa o mało jej nie 

pękła. Miała wrażenie, że to nie głowa, lecz wielki bęben, w który przechodzący 

ludzie uderzają wielkimi, twardymi pałkami. Każdy dźwięk sprawiał ból, każdy 

okrzyk przenikał do szpiku kości.

Przerażona stwierdziła, że przywiązano jej ręce do grubego słupa.

Tak, teraz się to stanie.

Car wrócił do domu.

Bywało już i przedtem, że władca uświetniał swój powrót egzekucją kilku 

więźniów i uwolnieniem kilku innych.

Próbowała nie dopuszczać do siebie hałasów. Nasłuchiwała szumu poza 

najbliższymi dźwiękami, tego, który często słyszała nocami, gdy wokół panowała 

cisza. Gdzieś się tam musiał znajdować ów głęboki ton, który miał źródło w niej 

samej i który przynosił jej ukojenie.

Nagle jakiś ostry głos wybił się ponad inne. Słyszała śpiew, wrzask, 

przekleństwa. Konie o zniszczonych kopytach.

Ciężkie wozy toczące się po kamiennym bruku.

Saluty. Dym pomieszany z zapachem prochu kręcił w nosie. Podrapała się pod 

obcą maską, próbowała otrzeć twarz o ramię.

Poczuła coś wilgotnego.

Widocznie ktoś na nią napluł albo może zaczyna padać.

- Witaj w domu, mój kochany.

Katarzyna przytuliła się do Piotra w ciepłym powozie.

Z zewnątrz dobiegały okrzyki. Ludzie zbierali się w niewielkie jeszcze grupki, 

robotnicy stali wzdłuż drogi, wsparci na swoich narzędziach, mrużyli oczy: carska 

triumfalna wyprawa wracała do domu!

Obserwatorzy, którzy wypatrywali wojska, i posłańcy przejeżdżali tędy już 

poprzedniej doby, nikt ich jednak nie widział, podróżowali bowiem pod osłoną nocy i 

na szybkonogich koniach.

A teraz ukazało się wojsko!

Mniej liczne niż kiedy wyruszało na wyprawę.

Wielu ludzi nie wróciło.

Mimo to kolumny były wystarczająco długie, by było na co patrzeć przez 

wiele godzin, zanim ostatni wóz z jeńcami przetoczył się przed oczyma gapiów.

- Wracasz w chwale... nie zapominaj o tym! Może właśnie w tej chwili twoi 

ludzie szykują się do szturmu na Baku.

- Ja też powinienem tam być! Powinienem ich poprowadzić!

- Przecież jesteś pierwszy! I, proszę, nie mów takich głupstw. Oni to czynią w 

twoim imieniu. Potężniejszy władca nie istnieje! A teraz musisz zrobić to, co ci 

mówię, włóż ten czerwony surdut. Bardzo wychudłeś podczas wyprawy. Ubierz się 

elegancko, w przeciwnym razie ludzie mogą pomyśleć, że nie mają już cara.

Władca prychnął zirytowany jej macierzyńską troskliwością. Złagodniał 

jednak, kiedy się uśmiechnęła i skłoniła przed nim z szacunkiem. Katarzyna jest 

jednak wspaniała. Okazała dużo więcej odwagi i dzielności, niż by oczekiwał po 

takiej podstarzałej kobiecie.

Jego Katarzyna, żadna nie może się z nią równać.

Ona nigdy nie rezygnuje. Wykorzysta każdy środek, by ratować to, co ceni.

Siebie, swoją władzę, prawo do tronu.

Piotr pogłaskał ją po głowie, ucałował w oba policzki.

- Zrobię, jak mówisz, Katiusza. Zawsze robię, jak mówisz... Zadowolona 

skinęła głową i skrzyżowała pulchne ręce na piersi.

- Znakomicie! Wyjdź zatem i pozwól mi się przebrać. Lud pragnie widzieć 

swego cara w siodle, na koniu, prowadzącego oddziały. A mnie chcą widzieć 

ozdobioną pawimi piórami i złotem!

Piotr uśmiechnął się.

- Witaj w domu, ty także! Witaj, mój najdzielniejszy żołnierzu. Nigdy nie 

zapomnę tego, co zrobiłaś!

Ucieszyła się. Słowa, a przede wszystkim zawarte w nich ciepło sprawiało, że 

czuła się bezpieczna niczym mały ptaszek w gnieździe.

Westchnęła zadowolona i wezwała Kitajkę oraz garderobiane. Pracowały 

wszystkie przez wiele dni, by uszyć carycy strój ze zdobycznego jedwabiu, ozdabiany 

pawimi piórami i szlachetnymi kamieniami. Wszystko powinno świadczyć o 

fantastycznym triumfie, jaki car odniósł.

Zachwyceni ludzie nie będą zbyt dokładnie dochodzić, ilu żołnierzy złożyło 

swe kości wzdłuż drogi, którą przebył.

ROZDZIAŁ JEDENASTY

Katarzyna schowała krótko obcięte włosy pod wielkim czepcem z jedwabiu i 

złota. Owo nakrycie głowy znajdowało się wśród łupów, które wzięli po zdobyciu 

pewnego miasteczka niedaleko Astrachania.

Dzięki Bogu, że wrócili do domu. I to w dobrym zdrowiu.

Na dodatek to ona wygrała. Zwycięstwo jest całkowite, Maria wciąż jeszcze 

ma swoje miejsce w orszaku, ale jej powóz toczy się między prostymi wozami na 

samym końcu pochodu. Wszyscy tamci pojadą inną drogą i dotrą do stolicy od innej 

strony.

Piotr obiecał, że włoży na głowę małżonki cesarską koronę. Powiedział to z 

największą powagą, nie w żartach. To było tamtego wieczora, kiedy świętowali 

zwycięstwo w wielkiej bitwie. Stracili setki ludzi, ale zwyciężyli.

Teraz nie pamiętała już strachu, nie pamiętała krzyków konających żołnierzy. 

Pamiętała natomiast, że konno towarzyszyła Piotrowi, że sypiali w namiocie na ziemi 

i że musiała potem obciąć włosy, bo splątały się i skołtuniły tak, że nie można ich 

było rozczesać. Wtedy, w polu, włożyła na głowę grenadierską czapkę, a nie 

zrezygnowała z wypełnienia swego zadania. Katarzyna docierała aż do frontu, 

zagrzewała żołnierzy do walki, a oni patrzyli na nią i starali się dać z siebie wszystko. 

Częstowała ich wódką, galopowała pod ogniem karabinów, niczego się nie lękając. 

Robiła to dla Piotra. Wiedziała, że odwaga jest cechą, dzięki której najłatwiej jest 

podbić jego serce.

I szczęście jej dopisało.

Teraz on należy do niej. Tylko do niej. I tak chyba było zawsze.

Katarzyna siedziała bez ruchu, jakby przytłoczona powagą chwili, gdy na 

zewnątrz przybierały na sile okrzyki pełne zachwytu. Lud sławił cara, który jechał 

teraz na czele swych przerzedzonych mocno oddziałów. W prostym żołnierskim 

przyodziewku, w wieńcu laurowym na głowie. Takim chcieli go widzieć, oni, jego 

nędzni poddani. On mógł dać im nadzieję. Mógł im obwieścić, że są częścią 

największego królestwa świata.

Katarzyna złożyła ręce.

Ostatnio nieczęsto się modliła.

Nadjana stwierdziła, że sznur na nadgarstkach jest dość luźny. Mogłaby się 

uwolnić, gdyby jej naprawdę na tym zależało. Ale na co się to zda? Wszędzie wokół 

roiło się od rozradowanych żołnierzy. Strażnicy z twierdzy ustawili się półkolem, z 

tego, co słyszała, wywnioskowała, że w związku z powrotem cara wyprowadzono 

wielu więźniów.

Władca wybierze kilku i zwróci im wolność. Na dowód swej wielkości i 

miłosierdzia.

Wiedziała też, że jej car nie uwolni.

Mienszikow przygotował coś całkiem innego. Dzisiaj lud zobaczy, jak umiera 

Królowa. Cudzoziemka, która żyła w luksusie, z łaski cara, i dzięki ich krwawicy.

Być może Piotrowi się to nie spodoba. Ale tyle wody upłynęło już w Newie od 

tamtych czasów, kiedy składał głowę na jej łonie, a ona głaskała go po włosach. Tyle 

się wydarzyło. Nadjana nie mogła się wyzbyć ciekawości: czy Katarzyna osiągnęła to, 

czego pragnęła? A dziecko Marii Kantemir? Czy umarło? Może car domyślił się, że 

to jej sprawka, i zmusił, by wyznała, kto jej pomagał zdobyć truciznę?

Ale to już bez znaczenia.

Karl Martin nie żyje.

Ona sama też już właściwie nie.

Radość tłumów narastała. Nadjana czuła zapach koni, ludzkiego potu i prochu.

Nagle zaległa kompletna cisza.

Po chwili rozpoznała głos Piotra.

Krótkie fanfary.

Usłyszała dekret.

Więźniowie mają zostać uwolnieni. Lud ma świętować. I natychmiast należy 

rozpocząć przygotowania do koronacji.

Kolejne wiwaty przeznaczone były dla Katarzyny.

Nadjana krzyknęła ochrypłym głosem.

Nikt jednak jej nie słyszał. Uwaga zebranych kierowała się na monarszą parę, 

uosobienie sukcesu, podbojów i władzy.

Teraz wszystko utonęło w wiwatach, salutach i okrzykach. Nadjana pod maską 

i czarną chusteczką przymknęła oczy. Ciemniej nie mogło już być.

W pobliżu, zupełnie nieoczekiwanie, pojawił się Mienszikow. Rozpoznawała 

go po zapachu, ale też nie mogła nie rozpoznać jego przyciszonego głosu.

- No i co, królowo ladacznic? Cieszysz się, że możesz witać swego 

przyjaciela, cara?

Nadjana nie odezwała się, nie miała nic do powiedzenia.

- Poinformowałem go o wszystkim. Był, rzecz jasna, zaszokowany. Myślę, że 

będzie chciał dać ci możliwość obrony. Może zresztą ma zamiar zamordować cię 

własnoręcznie. On tutaj idzie, Nadjano. Szkoda, że nie możesz się ukłonić tak 

głęboko, jak trzeba przed władcą.

Car mówił cicho. Mimo to jego głos przebijał się przez panujący wokół 

harmider, Nadjana starała się wyłowić zeń jakiś cień uczucia, ale niczego takiego w 

głosie władcy nie było.

- Co ja słyszę, Nadjana? Naprawdę jesteś żmiją, którą wyhodowałem na 

własnej piersi?

- Nie... to wszystko kłamstwo. Ale to już nie ma znaczenia, Piotrze. Jestem 

martwa.

Maska i owa czarna chustka, którą przewiązano jej oczy, tłumiły słowa.

- Mów głośniej, kobieto! Ktoś gwałtownie szarpnął jej głowę w tył, poczuła 

ostry ból w karku, po czym strumień świeżego powietrza owionął jej twarz, a światło 

poraziło oczy. Ze wszystkich sił starała się skupić wzrok na stojącej przed nią 

potężnej postaci.

Był tak samo wysoki jak dawniej, tak samo barczysty. Stał na szeroko 

rozstawionych nogach, ręce wsparł na biodrach. Twarz przesłaniała jakaś dziwna 

mgiełka, ale Nadjana usłyszała bolesny jęk, cichy okrzyk przerażenia, kiedy ów 

potężny człowiek spojrzał w twarz, której nigdy przedtem nie widział.

- Mój Boże... Mienszikow postąpił krok naprzód, stanął między nią a carem. 

Słyszała, gdy mówił:

- Ujawniliśmy, że i ona, i jej syn należeli do spisku, panie. Syn przyznał się do 

wszystkiego. Jesteśmy po prostu zaszokowani. Wyznał więcej, niż pytaliśmy. 

Najjaśniejszy Panie i Ojcze, on was przeklinał... Wiemy teraz, że tylko cud boski 

sprawił, iż nie wypełnił tego, co planował przeciwko wam, panie, i to przy trumnie 

waszego syna...

Car odepchnął Mienszikowa. W porównaniu z gigantycznym mężczyzną, 

jakim był władca, książę wydawał się mały jak mucha.

- Co ja słyszę, Nadjano? Powiedz, że to nieprawda!

- To jest prawda - wyszeptała zmęczona. - Ale na swoją obronę mam do 

powiedzenia, że to nie cud boski odwiódł mego syna od wypełnienia zamiaru. To 

byłam ja. Jest tyle rzeczy, o których Najjaśniejszy Pan nic nie wie.

- Twierdzisz więc, że nie ma w tym wszystkim twojej winy? Z trudem 

przełknęła ślinę.

- Nie. I chcę jak najszybciej umrzeć. Teraz, kiedy Karl Martin nie żyje, tak 

samo dla mnie, jak i dla swojej prawdziwej matki, dlaczego miałabym nadal żyć w 

tym piekle?

- Nie martw się, wkrótce przejdziesz do prawdziwego piekła - mruknął 

Mienszikow.

Car stał i przyglądał jej się. Nigdy Nadjana nie czuła się taka obnażona. Ale 

sprawiało jej to mniejszy ból, niż się spodziewała. Może to działanie opium? A może 

nie. On wpatrywał się w to, co kiedyś było jej twarzą, Nadjana wiedziała, że teraz nie 

ma już nic, za czym mogłaby się schronić. Żadnej ukrytej urody, żadnej kokieterii. 

Nawet cięty język, który tylekroć ratował ją z opresji, przestał jej służyć. Wysuszony i 

spękany tkwił w jamie ustnej i z trudem się poruszał. To zresztą bez różnicy, bo i tak 

nie miała nic więcej do powiedzenia.

Car zastanawiał się długo. Potem odwrócił się nagle i odmaszerował. Słyszała, 

ż

e rzucił Mienszikowowi kilka krótkich rozkazów.

- Nie chcę, żeby ta sprawa zakłóciła dzisiejsze uroczystości. Zamknij ją teraz, 

później się tym zajmę. Więzy zostały przecięte.

Nadjana opadła na ziemię. Ale zaraz silne ręce podniosły ją i niczym worek 

kapusty została zarzucona na plecy jakiegoś żołnierza.

Zemdlała i ocknęła się dopiero pod wpływem kłucia w ramię. Spojrzała w dół 

i zobaczyła dwa szczury, gryzące skórzane rzemyki podtrzymujące przy łokciach 

szerokie rękawy jej stroju.

Nie była w stanie ich odpędzić, dopiero kiedy jeden z gryzoni usiadł jej na 

piersiach i zaczął ostrożnie nagryzać skórę na szyi, wrzasnęła z gniewu, ale i z 

rozpaczy, że wciąż jeszcze musi żyć.

Szczury umknęły w mrok, ale dobrze słyszała, że łażą po lochu i piszczą. 

Powoli docierało do niej, gdzie się znajduje. Obojętnie uświadomiła sobie, że 

wtrącono ją do najgłębszych kazamatów pod twierdzą. Prawdopodobnie do jednej z 

tych ciemnych nor wzdłuż korytarza, którym szła tamtego wieczora, gdy Karl 

Martin...

Zamknęła oczy. Postanowiła, że pozwoli szczurom robić, co chcą.

Ale nie dano jej leżeć w spokoju. Najpierw złościła się i odpychała niedużego, 

krępego żołnierza, jakby i on był szczurem. Żołnierz jednak okazał się równie uparty 

jak gryzonie i nieustannie powracał. Mył ją, podawał gorący napój. Niemal siłą karmił 

gęstym musem z kapusty, baraniny i grochu. Czuła, że jedzenie dodaje jej sił, ale 

ż

ołądek buntował się przeciwko takim ciężkostrawnym daniom. Opiekun 

porządkował nawet jej włosy, czuła szarpanie grzebienia. Zła na samą siebie 

stwierdzała, że zostało w niej jeszcze trochę babskiej próżności, nawet teraz, kiedy 

cały świat zobaczył jej okropnie zeszpeconą twarz i sponiewierane ciało.

Młody żołnierz przemawiał do niej cicho, mówił jakimś nie znanym jej 

dialektem, ale czuła się przy nim dziwnie bezpieczna. Kogoś jej przypominał, ale 

kogo?

W sercu Nadjany, tam gdzie ukrywała swoje najbardziej skryte marzenia, coś 

zaczynało się poruszać. Wspomnienia przelatywały przez głowę niczym szczury 

biegające po lochu, i wywoływał je właśnie ten żołnierz.

Ciało miała rozpalone, musiała trawić ją gorączka.

Tym lepiej. Śmierć nadejdzie szybciej.

Nadjana musiała się uśmiechać spękanymi wargami sama do siebie. Boże, ale 

z niej niewiarygodnie wytrzymała istota, nie do zdarcia. Przeżyła tyle, że większość 

koni pociągowych już by dawno wyciągnęła kopyta. Teraz jednak również ona 

przestała stawiać opór.

- Zabij mnie - mamrotała od czasu do czasu. Żołnierz nigdy nie odpowiadał na 

te słowa.

Teraz klęczał przy niej i - dobry Boże, cóż za sytuacja - masował jej 

zesztywniałe dłonie.

- Matuszko, nikt ci nic nie zrobi... Uśmiechnęła się blado.

- Taki jesteś miły, żołnierzu. Ale powinieneś chyba pomyśleć o własnej matce 

w tych okropnych czasach.

- Właśnie to robię - odparł półgłosem. - Przez cały czas~

- Kim ty jesteś? Zainteresowanie przyszło nagle. Nie życzyła go sobie, 

wiedziała, że to znak, iż odrętwienie zaczyna ustępować. On jednak odpowiedział 

spokojnie i wyraźnie:

- Jestem Leon, syn Leona i Anastazji, którzy mieli karczmę w Lachti. Nic jej 

to wszystko nie mówiło, o miejscowości, którą wspomniał, wiedziała tylko, że Piotr 

zamierzał tam zbudować wytwórnię karabinów.

- Ach, tak. A dlaczego mnie tak pielęgnujesz, Leonie?

- Ty... Bo ty... przypominasz mi moją matkę. Poznała po brzmieniu głosu, że 

tak jest naprawdę, domyślała się jednak, że za tym prostym wyjaśnieniem kryje się 

coś jeszcze. Coś, co sprawiło, że serce zaczęło jej szybciej bić.

- Myślę, że musi być jeszcze jakiś powód, Leonie. W przeciwnym razie byś się 

pewnie nie odważył... Czy nie wiesz, że należę do najbardziej niebezpiecznych 

przeciwników cara?

Roześmiała się, ale z jej gardła, wydobywało się jedynie zdławione gulgotanie.

Nie mogła zobaczyć jego twarzy, światło samotnej pochodni, umieszczonej za 

jego plecami, oślepiało ją.

Stwierdziła, że żołnierz pochyla się nad nią.

- Twój syn nie umarł, Nadjano. Jeszcze ma przyjaciół. Potężnych przyjaciół. 

Ale nie mogę ci powiedzieć... Jesteś stara i słaba.

Pojęła, co ma na myśli. Być może będą ją torturować. Nie powinna wiedzieć 

więcej. Karl Martin żyje, to musiało jej wystarczyć.

- Przysięgniesz, że to prawda? Nie była w stanie uwierzyć. Może to jakiś 

okrutny żart? Może Mienszikow domyślił się, że to dla niej największa udręka? 

Zwrócić jej Karla Martina, a potem znowu odebrać.

- Przysięgam... byłem u niego poprzedniej nocy.

- Gdzie on jest? Kto, to znaczy, dlaczego? Wszystko się w niej gotowało. 

Walczyła z pragnieniem, by uwierzyć, i z bólem, który będzie dwukrotnie większy, 

gdyby się okazało, że żołnierz kłamie.

- Przysięgam... na pamięć mojej zmarłej matki. Ale więcej powiedzieć nie 

mogę. Nie teraz... on prosił, żebym ci to dał.

Krępy żołnierz znowu się nad nią pochylił i z czułością ucałował w oba 

policzki. Poczuła, że wsunął jej coś w rękę. Kosmyk włosów. Uniosła je do twarzy, 

miała wrażenie, że czuje zapach Karla Martina.

- O Boże drogi, to prawda... on żyje, żyje... Żołnierz wyszedł, zamykając za 

sobą ciężkie drzwi z ledwo słyszalnym stuknięciem. Pochodni jednak nie zgasił.

Nadjana usiadła na posłaniu. Szczury trzymały się z daleka. One nie lubią 

ognia. Siedziała wpatrzona w chybotliwy płomień, który dopalał się i w końcu zgasł z 

lekkim pyknięciem. Policzki Nadjany płonęły jeszcze długo, wiedziała teraz, że mimo 

wszystko nie umrze bez walki.

ROZDZIAŁ DWUNASTY

Szlachetna pani miała na sobie suknię z adamaszku, a na to narzuciła płaszcz 

ze śnieżnobiałych soboli. Trudno chyba o rzadziej spotykane futro, bo owe 

czerwonookie zwierzątka niełatwo znaleźć, a na taki płaszcz trzeba ich dobrze ponad 

tuzin. Pani otulała się szczelnie i poprawiała nakrycie głowy, które przypominało 

ogromną tiarę. Wykonane zostało z błyszczącego adamaszku, było usztywnione i 

bogato zdobione szlachetnymi kamieniami.

Jedna ręka Aloe spoczywała bezpiecznie na ramieniu małżonka, który 

sprowadzał ją po stromych schodach. Powietrze tutaj, w Moskwie, było inne, ulice 

także. Przepych Sankt Petersburga nie miał sobie równych, nowe pałace i 

wypielęgnowane ogrody imponowały całej Europie, to prawda.

Ale Moskwa, to Moskwa, święta matka miast.

Aloe rozkoszowała się widokiem starych soborów, budynków klasztornych i 

prościuteńko wytyczonych ulic.

Wybierali się właśnie do Soboru Uspienskiego. W wiosennym powietrzu 

czuło się zapowiedź pięknego dnia, już teraz w ogrodach i na placach zaczynały 

ś

piewać ptaki. Wkrótce przed świątynią zbierze się wielki tłum ludzi, ryzykowano 

więc, że powozy zostaną zatrzymane przez wiwatujących mieszkańców Moskwy. Oni 

nieczęsto widują swego cara, może poczuli się odrzuceni i zdegradowani, kiedy 

postanowił wybudować drugą stolicę. Teraz jednak wiedzieli, że kiedy ma się 

wydarzyć coś naprawdę ważnego, Piotr Wielki wraca do miejsc, którymi przez tyle 

wieków władali jego przodkowie. Do Kremla z katakumbami, do cerkwi i soborów, 

najpiękniejszych na świecie i najkosztowniejszych budowli.

Kopuły mieniły się świeżo wypolerowanym złotem.

Wewnątrz świątyni czekał już gotowy ołtarz. Wzniesiono go z alabastru 

wysadzanego ametystami, wyłożono taką ilością złota, że nikt z patrzących nie był w 

stanie wyobrazić sobie jego wartości. Tysiące świec płonęło za szybkami z 

najcieńszego szkła, płomyki mieniły się w złotych powierzchniach.

Aloe szła z uniesioną głową, nie miała odwagi spojrzeć w bok, na męża.

Uczyniono im dzisiaj niezwykłą łaskę.

Aloe będzie jedną z dwudziestu jeden pań, które podczas uroczystości 

koronowania Katarzyny na pierwszą wielką imperatorową Rosji poniosą jej długi na 

dwanaście metrów tren.

Wśród wybranych była też hrabina Balke, która w ostatnim półroczu, po 

powrocie pary cesarskiej do domu, osiągnęła bardzo wysoką pozycję na dworze. I 

przyjaciółka Aloe, piękna, młoda kobieta, którą niedawno wydano za hrabiego 

Tołstoja. Prawdopodobnie głównie ze względu na jego tytuł.

Aloe zaproszono przede wszystkim jako córkę Mienszikowa, chociaż 

stanowisko męża też nie było bez znaczenia. Cieszył się teraz jeszcze większym 

zaufaniem cara niż dawniej. W ostatnich czasach Piotr był bardziej kapryśny i 

niebezpieczny niż kiedykolwiek, zmiany na dworze następowały nieoczekiwanie i 

były trudne do przewidzenia. Aloe wiedziała, że jej małżonek otrzymał miejsce na 

osobistym okręcie cara, że jest jednym z niewielu, którzy towarzyszą władcy w jego 

dziwnych wycieczkach i przedsięwzięciach. Ostatnio na przykład nie było ich przez 

cały tydzień, a potem wrócili utrudzeni, bo kopali głębokie bruzdy, by wytyczyć 

granicę terenu, na którym mieli pracować niewolnicy.

Nie rozumiała postępowania tego władcy. Może jest szalony? Ale to przecież i 

tak dla niej bez znaczenia.

Jedyne, co zaprzątało myśli Aloe nawet w tej tak uroczystej chwili, to czy jej 

ukochany Iwan jeszcze żyje i czy następne tygodnie w lochach go nie załamią. Nie 

pojmowała dlaczego, ale najwyraźniej wtrącił go tam jej rodzony ojciec i oficjalnie 

Iwan już od dawna nie żył.

Nawet car nie wiedział, jak jest naprawdę.

Aloe przenikał dreszcz, gdy uświadamiała sobie, że potrafiła oszukać swego 

potężnego ojca.

Uwierzył w to, co przekazali pilnujący twierdzy żołnierze, przeklinał i 

złorzeczył nie nadającym się do niczego nadzorcom. Jeden z nich przypłacił to 

ż

yciem. Nic jednak nie mogło zwrócić Mienszikowowi jego asa atutowego. Dla niego 

Iwan był martwy. Nadjanę rozkazał wtrącić do niewielkiego lochu. Niech sobie tam 

leży, dopóki nie zgnije. Ważniejsze sprawy spoczywają na barkach Mienszikowa 

teraz, kiedy car wrócił do domu...

Powinnam się po prostu cieszyć, że ma taką władzę i tyle odpowiedzialności, 

myślała Aloe.

Zawsze wiedziałam, że ojciec jest tyranem. On wierzy, że pewnego dnia 

będzie władał całą Rosją, wygląda tak samo młodo jak car, ów umęczony wojownik, a 

jest od niego silniejszy. Może więc kiedyś naprawdę do tego dojdzie? Ale jedno wiem 

na pewno: wtedy mnie nie będzie wśród jego poddanych. Wtedy będę na pewno 

daleko stąd.

Małżonek spojrzał jej w oczy, Aloe próbowała się uśmiechnąć. Od czasu, 

kiedy się ostatecznie rozmówili, ich wzajemne stosunki układały się poprawnie. W 

gruncie rzeczy to bardzo dobrze, że on o wszystkim wie, dobrze, że tajemnica została 

ujawniona. Mąż zaczął jej okazywać pewną troskliwość, odkąd się dowiedział, że 

ukochany Aloe został wtrącony do najstraszniejszych carskich lochów.

- Moja biedna Aloe - powiedział kiedyś. - Po koronacji powinnaś wyjechać na 

jakiś czas, kochanie... Może spędziłabyś lato z innymi damami gdzieś nad morzem?

Ona podziękowała mu skinieniem głowy i wieczorem poszła do jego pokoju, 

by spłacić dług.

Ludzie tłoczyli się wokół nich, wszyscy chcieli się dostać jak najbliżej ołtarza, 

ale dwa szeregi ubranych w barwne mundury żołnierzy osiemsetnego regimentu 

tworzyły żywy mur po obu stronach ulicy. Droga była wolna dla powozów gości. 

Konie nie reagowały na krzyki, założono im czarne skórzane klapki na oczy, a napięte 

lejce naginały głowy niemal do samej ziemi.

Aloe z pomocą lokaja wysiadła z powozu i już w chwilę później znalazła się w 

orszaku Katarzyny. Czekające na władczynię kobiety otaczał dym kadzideł.

Dochodzący z wnętrza świątyni śpiew brzmiał niczym szum dalekiego, 

wzburzonego morza. Uroczyste tony uderzały w uszy niczym fale.

Aloe zobaczyła Katarzynę ubraną w złocistą suknię i płaszcz z gronostajów. 

Spod okrycia wypływał jedwabny tren, biały niczym śnieg, podbity podszewką w 

kolorze purpury. Po bokach przymocowano złote uchwyty, by wybrane damy mogły 

go ująć i dźwigać między sobą koronacyjną szatę niczym wielki żagiel. Aloe była 

zaskoczona ciężarem trenu. Ale, podobnie jak towarzyszki, trzymała go mocno, 

wysoko i z godnością unosiła głowę, gdy orszak powoli wkraczał do świątyni.

Nawa główna została zasypana kwiatami i monetami. Aloe słyszała trzaski 

pod butami, ale patrzyła prosto przed siebie i poddawała się nastrojowi.

Przed ołtarzem, gdy Katarzyna spotkała swego małżonka, odpięto tren od jej 

stroju. Niosące go panie stały teraz z boku, ale trenu nie odłożyły. Popi zaczęli 

odprawiać nabożeństwo, świątynię wypełniły piękne, monotonne śpiewy. Już teraz 

plecy zaczynały boleć Aloe, a wiedziała, że ceremonia potrwa co najmniej kilka 

godzin.

Próbowała tłumaczyć sobie wyraz twarzy przyszłej imperatorowej.

Nie dostrzegała w niej żadnych uczuć.

Kiedy jednak kapłani zakończyli wstępne błogosławieństwa i car uniósł prawą 

dłoń, wszyscy widzieli, jak Katarzyna, płacząc, pada przed swym potężnym 

małżonkiem na kolana.

On włożył jej koronę na głowę i pomógł wstać.

Korona najwyraźniej carycy nie ciążyła, mieniła się i skrzyła na tle całego 

złota i klejnotów zgromadzonych w świątyni. Aloe słyszała, że tłum jęknął. To była 

naprawdę wspaniała korona, zrobiona z diamentów i pereł, z wielkim, 

krwistoczerwonym rubinem. Krążyły pogłoski, że klejnot kosztował ponad milion 

rubli. Chociaż car prezentował się bardzo dostojnie w błękitnym surducie 

haftowanym srebrem, w czerwonych pończochach i ze srebrzystą gwiazdą świętego 

Andrzeja na piersi, to na tle wspaniałości imperatorowej wyglądał niczym blady cień. 

Wszyscy widzieli dumę i miłość w jego wzroku, gdy podawał Katarzynie jabłko i 

berło. Oznaki suwerenności władczyni.

Aloe bardzo powoli wciągała powietrze do płuc. Śpiewy na chwalę Boga oraz 

cara znowu wypełniły zatłoczoną świątynię.

Poczuła, że łzy cisną się jej do oczu, i ogarnęła ją panika.

- Co też księżna mówi? Naprawdę Nadjana żyje? Aloe dygotała z przerażenia. 

Nie po raz pierwszy siedziała przy stole obok Katarzyny. Przez wiele lat regularnie 

bywała w pałacu, by uczyć się europejskiego zachowania i dworskich zwyczajów. 

Miała wrażenie, że zna Katarzynę, ale podobnie jak większość dam dworu nigdy nie 

odważyła się na żadne osobiste odezwanie. Tylko jedna mogła sobie na to pozwolić. I 

to z jej powodu teraz imperatorowa otwierała usta ze zdziwienia.

- Boże drogi... co ty mówisz... opowiadaj, księżno, chcę wiedzieć wszystko! I 

Aloe opowiedziała, co zrobił jej rodzony ojciec. To znaczy, wyjawiła carycy tyle, ile 

sama wiedziała. O Nadjanie, którą wtrącono do lochów. O kłamstwach Mienszikowa. 

Nie wspomniała tylko o Iwanie czy raczej o Karlu Martinie, jak coraz częściej w 

myślach nazywała ukochanego. Nie była pewna, czy w tym przypadku może liczyć na 

przychylność władczyni. Mimo wszystko Iwan był winien i jeśli Mienszikow, a razem 

z nim car wierzą, że nie żyje, to nie mogło go spotkać nic lepszego.

Tylko parę osób wie, że został ukryty w ostatnim miejscu, w którym potężni 

władcy zdecydowaliby się go szukać. Głęboko, pod najgłębiej położonymi lochami 

twierdzy, znajdują się katakumby o ścianach zbudowanych z ludzkich kości. Mało kto 

chciałby tam wejść. Zresztą nie ma stamtąd drogi powrotnej. To znaczy do niedawna 

nie było. Ale teraz, za jakieś dwa, trzy miesiące...

Przytłoczona tymi myślami Aloe o mało nie straciła wątku. Katarzyna o coś 

zapytała, zawstydzona księżna musiała prosić o powtórzenie pytania. Zarumieniona 

prosiła o wybaczenie. Gdzie się podziały słowa, co z mową, którą tak starannie 

przygotowała?

Imperatorowa wyglądała na wzburzoną. Aloe zagryzała wargi i zaczynała 

ż

ałować swego zbyt chyba śmiałego wystąpienia.

Ale Karl wyrażał się bardzo jasno. Zapowiedział, że nie ucieknie, nie wyjedzie 

z kraju, dopóki nie pożegna się ze swoją starą opiekunką. Byłoby zbyt wielkim 

ryzykiem prowadzić go na górę, gdzie inni więźniowie mogliby go rozpoznać. Był 

teraz niczym roślina, która wyrosła w piwnicy, nienawykła do dziennego światła.

Gdyby jednak Nadjana została uwolniona, gdyby Aloe zdołała przekonać 

władczynię, by okazała tę łaskę swojej starej przyjaciółce, zwłaszcza teraz, kiedy 

ż

ycie tamtej dobiega końca...

Wtedy Karl Martin mógłby się z nią spotkać, mógłby się nawet u niej ukryć, 

przeczekać do czasu, gdy będą mogli wyruszyć w drogę.

Katarzyna wpatrywała się w Aloe, jej oczy były niczym węgle.

- Jeśli jest prawdą, co mi przekazałaś, księżno, to dlaczego wszyscy inni 

opowiadali mi kłamstwa? Sam Piotr mi mówił, że Nadjana nie żyje, że on nie chce, 

by wymawiano jej imię, bo brała udział w wielkim spisku...

- Najjaśniejsza pani uwierzy, komu uzna za stosowne. Jeśli jednak Wasza 

Wysokość zdecyduje, że mówię prawdę, to błagam Waszą Wysokość o łaskę.

Na twarzy Katarzyny malowała się podejrzliwość.

- A dlaczego, jeśli wolno spytać, księżna tak się przejmuje losem tej starej 

kobiety?

Aloe oczekiwała, rzecz jasna, pytania o powód. Spuściła oczy i wyszeptała:

- Mój ojciec... mój okrutny ojciec... ściągnął na siebie wieczne potępienie 

przez zło, które wyrządził. Tak bym chciała złagodzić chociaż niektóre z jego 

grzechów...

- Cóż za głupstwa! Caryca przerwała jej ostro i wezwała służącego, który 

zawsze czekał na jej rozkazy przy bufecie z napojami orzeźwiającymi.

- Będzie z tobą źle, księżno, jeśli mi natychmiast nie wyjawisz całej prawdy! 

Serce Aloe tłukło jak szalone. Trudno, wóz albo przewóz. Wiedziała, że jeśli jest na 

ś

wiecie kobieta rozumiejąca ludzki dramat, niebezpieczne żądze i wieczną tęsknotę, 

to jest nią caryca.

- Ja... kochałam jej syna. On... mnie oszukał. Świadomość, że kochałam 

takiego zdrajcę, wciąż sprawia mi ból, kochałam mordercę... ale ja go nadal kocham, 

Najjaśniejsza Pani... On już nie żyje, ale wiem, że wdzięczny byłby mi za to, że 

zajęłam się jego nieszczęśliwą matką.

Katarzyna usiadła wygodniej na swoim wspaniałym krześle.

W ciemnych oczach pojawił się ciepły błysk. Aloe zrozumiała, że tamta 

kobieta jej uwierzyła i że ją szanuje.

- Zajmę się biedną Nadjana - powiedziała caryca z wolna.

- Oddaj jej, pani, mieszkanie w Niebiańskim Pałacu, jej dawne komnaty...

- Milcz, ty bezczelna! I nie nadużywaj mojej cierpliwości! Masz swoje 

sprawki do ukrycia, zresztą jak większość. Więc nie mów już ani słowa więcej. 

Istnieją granice tego, co mogę zrobić za plecami cara.

Aloe skłoniła się głęboko, wymamrotała odpowiednie, przewidziane etykietą 

formułki i z pochyloną głową wycofała się w stronę drzwi. Serce wciąż biło jej 

ciężko. Wyglądało na to, że ostatnia przeszkoda może zostać usunięta.

Po tym Karl Martin będzie ją kochał jeszcze bardziej. I akurat to nie jest 

kłamstwem.

- No i jak się czuje nasza Wielka Matka? Czy widziałaś Willa? Ha, słyszałem, 

ż

e ma zostać mianowany marszałkiem dworu? Ze nawet sam Mienszikow się przed 

nim płaszczy?

Małżonek zawiadomił Aloe, że chciałby się z nią zobaczyć, więc przyjęła go w 

ż

ółtej komnacie, w której meble zostały obite żółtym, wzorzystym brokatem.

- Być może - odparła spokojnie.

- No i kto by się spodziewał, że nasza Katarzyna będzie czymś więcej niż tylko 

Katarzyną, nawet z cesarską koroną na głowie? I w dodatku cara prawie nigdy nie 

widuje. Nie, moim zdaniem ona ma powody do obaw. Car nie jest zdrowy. Bardziej 

wybuchowy niż kiedykolwiek. Ten jego upór, żeby wszystko robić samemu, graniczy 

z szaleństwem. Można by sądzić, że ma siłę sześciu mężczyzn i obiecane wieczne 

ż

ycie...

Aloe nie bardzo to interesowało. Domyślała się jednak, że coś więcej niż tylko 

podziw kryje się za tą z pozoru swobodną paplaniną.

- Lękasz się, co będzie, gdyby zabrakło Piotra Wielkiego...

- Ciii! Nikomu nie wolno tak mówić, Aloe. Przynajmniej w naszym domu. Ale 

nie obawiaj się przyszłości. Jeśli tylko dotrzymasz naszej umowy, nie musisz się 

niczego bać. Jesteś córką Mienszikowa. Ja należę do najbliższych ludzi cara. Oboje 

cieszymy się poważaniem carycy. Nasza przyszłość jest bezpieczna, Aloe, a niewielu 

naszych przyjaciół może tak o sobie w dzisiejszych czasach powiedzieć.

Aloe wiedziała o tym, zdawała sobie sprawę, że szerzy się niepokój. Nie tylko 

w pałacach i na zamku zatrwożeni ludzie zadawali sobie pytania, co by było, gdyby 

car, coraz częściej zaczerwieniony i zadyszany, najwyraźniej chory, odszedł.

Jak dotychczas nie wyznaczył następcy tronu. Zostawi po sobie tylko córki, ale 

one też nie mają synów. Pierworodny syn cara spłodził wprawdzie potomka, nikt 

jednak nie wierzył, by syn niemieckiej księżniczki miał objąć tron. Katarzyna 

sprawiała wrażenie osoby bardzo silnej. Z pewnością dojdzie więc do walki o tron, 

jakiej dotychczas nie widziano. Starzy bowiem zaczynają przebąkiwać, że wróci 

Aleksy... Ukaże się niczym Chrystus, kiedy Bestii już nie będzie. A lud wierzy tym 

pogłoskom. Lud, który wciąż głoduje i marznie, lud, który nie ma innej pociechy jak 

tylko kazania popów.

- Nie bój się, Aloe. Jesteś moją żoną, dopóki śmierć nas nie rozdzieli... 

Przełknęła ślinę. Czy on chciał w tych słowach zawrzeć coś więcej? Czy była w tym 

ukryta ironia? Czy mógłby się jakoś dowiedzieć, co Aloe planuje? Domyśla się 

czegoś, czego żaden człowiek nie powinien wiedzieć?

Przeniknął ją dreszcz, twarz jednak pozostała nieruchoma. To niemożliwe. 

Książę nie może nic wiedzieć. Nikt nie wie nic o człowieku, który w tej chwili 

pracuje, by znaleźć się jeszcze głębiej, wgryza się w pokłady gliny, na których stoi 

Twierdza Pietropawłowska.

Już niedługo będzie wolny.

A wtedy ona będzie na niego czekać, gotowa do drogi. Aloe uśmiechnęła się 

do swego małżonka i powiedziała:

- Zasługujesz na wdzięczność i szacunek, mój drogi. Nie wszyscy są tacy 

wielkoduszni jak ty. Nie wszyscy obeszliby się z niewierną żoną tak elegancko...

Roześmiał się.

- Z niewierną żoną? A czyż ktoś słyszał o niewiernej żonie w tym mieście? 

Jesteś taka sama jak inne, Aloe. Spójrz na cesarzową! Czyż miałbym być mniej 

wyrozumiały niż sam car? Czy zasłużyłbym sobie na szacunek ludzi, gdybym biegał 

wokół niczym kocur i narzekał, że małżonka nie jest zadowolona z moich starań? Ja 

wybrałem, Aloe. Mam żonę, która służy mi lepiej niż ty, która daje mi największą 

radość. Która dała mi synów! Czy więc nie powinienem okazać wyrozumiałości tobie, 

ty biedna, jałowa kobieto?

Obrażał ją, ale nie zwracała na to uwagi. On nie mógł już jej zranić.

Skinęła głową, uniosła kieliszek i wypiła za jego zdrowie.

Nadjana była zdumiona, kiedy przyszli po nią. Najpierw protestowała, 

wyrywała się pełnym wahania żołnierzom i umykała w kąt niczym szczur. Żołnierze 

spoglądali po sobie niepewnie, w końcu jeden powiedział:

- Przychodzimy, żeby cię uwolnić, matko. Nie bój się! Słyszała, co mówi, 

poznała, że to nie jest Leon. Zasłaniała twarz rękami.

- Matuszka jest chora - szepnął któryś z przybyłych. - Niech nam ktoś pomoże, 

ona może skonać, zanim ją doniesiemy na miejsce...

Pierwszy położył jej dłoń na ramieniu.

- Chodź, Królowo. Pomogę ci... wyprowadzimy cię z tej szczurzej nory.

- Nie, ja nie chcę odchodzić od... Zapiszczała chrypliwie. W zdenerwowaniu o 

mało się nie wygadała. Krew pulsowała jej w skroniach. Wszystko w niej 

protestowało przed opuszczeniem tego miejsca, w którym mimo wszystko znajdował 

się Karl Martin, gdzieś w tej potężnej, zimnej budowli.

Ż

ołnierze potrząsali głowami, przekonani, że jest bardzo stara i słaba na 

umyśle. Irytowało ją to. Złościła się na nich, ale w miarę, jak docierało do niej, co 

powiedzieli, że ma być uwolniona, zaczęła się uspokajać.

- Naprawdę... jestem wolna?

- No tak, w każdym razie zabieramy cię stąd. Słyszałem, że masz wrócić do 

pałacu. To chyba bardziej odpowiednie miejsce dla królowej, no nie?

Pozwoliła się nieść, choć wiedziała, że przeszłaby o własnych siłach 

przynajmniej kawałek drogi. Przy wąskich schodach czekała na nich obszerna lektyka. 

Nadjana musiała się uśmiechnąć.

Więc jednak car o niej nie zapomniał!

Przez wszystkie te miesiące bezskutecznie pielęgnowała w sobie nadzieję, że 

on jej w końcu okaże laskę. Ale to takie do niego podobne, dać jej porządną nauczkę, 

a potem interweniować.

To prawdziwy diabeł!

Nadjana bardzo chciała znowu go spotkać. Car to despota, krwiopijca, 

morderca i szaleniec. Ale bardziej interesującego mężczyzny Nadjana nie znała.

Ostrożnie wynieśli ją na zewnątrz. Lektyka została umieszczona na podwoziu, 

które posiadało miejsce dla stangreta i dwa siedzenia dla strażników w tylnej części. 

Całość stanowiła lekki powozik, Nadjana widywała setki takich dwukołowych 

pojazdów, toczących się po ulicach w porze picia herbaty. Piękne zabawki szlachetnie 

urodzonych dam.

Oparła się wygodnie, rozkoszowała się zapomnianym uczuciem miękkich 

poduszek pod plecami. Po chwili zasnęła.

- Rozmawiałam z imperatorową. Nadjana jest teraz bezpieczna. Ma do 

pomocy dwie starsze panny i cieszy się, że znowu może mieszkać w swoich 

komnatach.

- Nie choruje?

- Nnnie... jest po prostu stara. Ale dawny upór w niej został. Słyszałam 

opowieści, jak komenderuje swoimi opiekunkami. Podobno zażądała szminki z 

Wenecji i białego greckiego pudru!

- Tak, to cała Nadjana - mruknął Karl Martin zadowolony. Aloe siedziała tuż 

przy nim na wąskiej pryczy, która służyła więźniowi za łóżko. Karl Martin 

wybudował cztery ściany i w podziemiach powstał niewielki pokoik, mimo wszystko 

piasek osypywał się w narożnikach, woda kapała i spływała po kamieniach. Aloe 

czuła się tu nieswojo. Skoro jednak jest to jedyne miejsce, w którym mogła go od 

czasu do czasu spotkać, to wszystko inne jest bez znaczenia.

Ż

eby tutaj przyjść, musiała pokonać mnóstwo przeszkód. Nikt nie mógł jej 

zobaczyć, nikt nie mógł się niczego dowiedzieć. Przebierała się trzy razy podczas 

wyprawy ze swego pałacu do lochów pod twierdzą.

- Jesteś taki zmęczony i blady... Karl Martin się roześmiał.

- A jakby miał wyglądać ktoś, kto od roku nie widział słońca i spędza dnie na 

zabawie w szczura?

Aloe westchnęła.

- Karl, czy ty jesteś pewien, że zdołasz... że dasz sobie radę? Chodzi mi o to, 

ż

e byłeś tak strasznie skatowany. Zmuszasz się do kopania przejścia, a przecież 

widzę, że wszystko cię boli.

- Doprowadzę sprawę do końca. Oczywiście! A już w każdym razie teraz, 

kiedy wiem, że ona jest na wolności...

Uśmiechnęła się i pocałowała ukochanego. Jego wargi smakowały solą. Nie 

zwracała na to uwagi, było go jej tylko żal, że musi żyć pod ziemią, nie może się 

nawet umyć. W końcu roześmiała się sama z siebie. Prawdziwe babskie problemy! 

Dla kogoś, kto powinien już dawno nie żyć, jest to naprawdę alternatywa do przyjęcia.

- Karl Martin, opowiedz mi o swoim domu. Chcę wiedzieć jak najwięcej... nie 

chcę już dłużej czekać, chciałabym móc wyobrażać sobie, jak tam jest...

On milczał.

- Powiedziałem ci już wszystko, co było do powiedzenia. Przytuliła się do 

niego mocno.

- Pomyśleć, że spotkam twoją mamę i ojca... twoją śliczną siostrę Amelię. 

Och, nigdy już za niczym nie będę tęsknić. W każdym razie nie za swoim ojcem!

- Świetnie! - mruknął Karl Martin. - Moja matka będzie pewnie zachwycona, 

ż

e głupi Karl wrócił do domu z prawdziwą księżną.

- Coś ty! Nie możesz jej o tym powiedzieć! Mój mąż... Oni na pewno będą 

mnie szukać. Oni będą...

- W porządku. Będziesz księżną tylko dla mnie. To wystarczy, Aloe.

- Będziemy tacy szczęśliwi, Karl... Och, ledwo mogę uwierzyć, że to prawda, 

ż

e już niedługo...

- Tylko że to wciąż jeszcze prawdą nie jest - mruknął. - Tyle może się nie 

udać, Aloe.

- Nawet nie chcę o tym myśleć. Nie teraz. Wystarczy, że nie sypiam po nocach 

ze strachu, co się może stać.

- Musisz mieć oczy i uszy otwarte. Z pewnością nadarzy się jakaś możliwość. 

Ale, pamiętaj, nie należy się spieszyć. Mam wrażenie, że zrobiłem już korytarz 

dookoła Ziemi, ale wciąż jeszcze słyszę głosy dochodzące z położonych nade mną sal. 

Mam do pokonania mury grube na wiele łokci, na dodatek dziedziniec i mury nad 

Newą.

- Mój Boże, bądź ostrożny... nie dokop się przypadkiem do rzeki! Karl zadrżał, 

wyczuła to. Przerażała go widocznie myśl, że zostanie zatopiony w swojej szczurzej 

norze.

- Nie, spostrzegę, że piasek zrobił się mokry. Poza tym droga musi iść pod 

murami. Tak jest bezpieczniej. Chciałbym któregoś dnia leżeć w wykopie i spoglądać 

w niebo.

Aloe przymknęła oczy. Wiedziała, że zostało im już niewiele czasu, musi się 

pożegnać. Leon czeka na zewnątrz i coraz bardziej się niecierpliwi. Delikatnie 

pogładziła Karla po piersi.

- Kocham cię... Karl.

- Mhmmm... czekaj na mnie, moja najmilsza Aloe. Jesteś nadzwyczajna, nikt 

nie potrafi jak ty...

Czuła, że mogłaby go skusić, ale to przecież rozrzutność, on potrzebuje 

wszystkich sił na pracę. Mimo to świadomość, że on także jej pragnie, wprawiła ją w 

drżenie. Tak strasznie chciała poczuć dotyk jego umazanych ziemią rąk na piersi, jego 

spocone ciało pełne ran i blizn tuż przy swojej mlecznobiałej skórze...

Ale to niemożliwe. Czas ucieka, nie stać ich na nic więcej prócz delikatnego 

pocałunku. W obawie, że będą się nawzajem za bardzo podniecać, siedzieli niczym 

czternastolatkowie i spoglądali na siebie ukradkiem, podczas gdy ona opowiadała, co 

słychać na zewnątrz. To im, oczywiście, nie wystarczało, więc pozwalali sobie na 

przelotne, zdawałoby się przypadkowe, dotknięcia, muśnięcia warg po policzku, 

spotkania rąk. Tylko tyle było im wolno.

Aloe, oszołomiona, podniosła się z miejsca i odeszła na bok. Musiała 

zmobilizować całą siłę woli, ale słyszeli już, że Leon chrząka coraz głośniej na 

korytarzyku, który przez warstwy piasku i gliny wiedzie z powrotem do 

rzeczywistości.

Nie powiedzieli sobie „żegnaj”, ani nawet „do zobaczenia”. Nie chcieli kusić 

losu.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY

Wielka kobieta śmiała się z rozkoszy, wargi miała obrzmiałe i czerwone od 

wiśniowego soku.

- Och, mój wspaniały władco, czy twoi żołnierze cię zdradzili? Chodź, 

wyostrzę twoją lancę, uczynię twój miecz niebezpiecznym...

Car burczał zadowolony, jego oczy były na pół przymknięte, ale nie na tyle, by 

ukryć błysk pożądania i rozbawienia. Gry Katarzyny były teraz jakieś odnowione, 

rozkoszował się jej pomysłami, lubił, gdy go drażniła, kochał tę walkę o zdobycie 

przewagi, która zawsze zabarwiała ich miłosne noce. Czuł się młody i wolny, ale 

gdzieś w głębi, we wnętrznościach, czaiło się bolesne przeczucie. Katarzyna pochyliła 

się nad nim. Białe piersi przypominały wielkie surowe chleby w piekarni, czekające 

na włożenie do pieca. Nagryzał je, drażnił wąsami i zębami. Ona głośno wciągała 

powietrze, wzdychała rozkosznie pod jego pieszczotami.

- Katiuszka... jesteś jedyna... Objęła go mocno, kołysała powoli niczym 

dziecko, ale bijące od niej zapachy i rozstawione szeroko nogi nie miały nic 

wspólnego z macierzyństwem. Miał nadzieję, że wyzna mu to samo, ona jednak 

powiedziała tylko:

- Jedyna, pierwsza. Ale może nie ostatnia, mój kochany. Wiedział, że nawet w 

tej chwili Katarzyna myśli o swoim tytule imperatorowej.

Coś w nim ochłodło, jakby worek z lodem ulokowany w żołądku odrobinę 

nadpękł. Zdołał mimo wszystko doprowadzić do końca to, co rozpoczął. Wszedł w 

nią gwałtownie, stwierdził, że jest miękka i ciepła. Uspokoił się. Wchłaniał w siebie 

ciepło, miał nadzieję, że lód w nim zacznie się topić.

Katarzyna tuliła się do niego, wciąż mocno oplatając go ramionami. Jej piersi 

nie były już jak wyrastające pszenne ciasto, lecz jak woda, kołysał się na nich niby 

łódź na odbitej fali. Całowała go, szukała jego warg, ale on kochał ją z twarzą 

odwróconą w bok, w powoli narastającym rytmie.

Zaciskał powieki. Wirowały za nimi rozmaite obrazy, chwycił mocno ciało 

małżonki i trzymał się go, jakby było jego jedyną więzią z rzeczywistością. Poczuł 

smak krwi w ustach i jęknął, wiedział, że nie uwolni się od wewnętrznego chłodu, że 

będzie się on w nim rozrastał. Pojawiła się złość. Ta miękkość ciała Katarzyny, jej 

przyciszony śmiech, grube rysy jej twarzy, którą kochał, wszystko zaczynało się 

rozmazywać, ustępując miejsca coraz bardziej gorzkim myślom.

Wciąż jeszcze widział przed sobą Katiuszkę.

Taką jaką była właśnie w tej chwili.

Widział usta wykrzywione w przypominającym uśmiech grymasie i 

wygładzone wszystkie zmarszczki na twarzy w momencie, gdy się do niej zbliżał.

Puścił ją, opadł na posłanie i natychmiast znalazł się setki mil stąd.

- Piotr! Mój kochany, co się stało?

- Nic. Kładź się i śpij, Katiusza. Przypomniałem sobie, że muszę jeszcze coś 

zrobić.

Oszołomiona mrugała. Co najmniej połowa jej znajdowała się jeszcze w 

dolinie miłości.

- Ale... co...? Odwrócił się do niej. Leżał podparty na łokciu pod jedwabną 

pościelą.

Delikatnie poklepał rozgrzany policzek. Katarzyna naciągnęła na siebie kołdrę, 

przestraszona jego dziwnym zachowaniem. Zdołała się jednak uspokoić, serce znowu 

biło równym rytmem. Znała Piotra. To dla niego typowe. Coś go dręczy, nie daje mu 

spokoju nawet w takich chwilach jak ta. I wiedziała, że niewiele może na to poradzić. 

On musi to przetrawić, gruntownie przemyśleć, aż w końcu znajdzie rozwiązanie i 

jego spojrzenie znowu stanie się łagodne. Katarzyna westchnęła.

- Ach, tak. No to chyba powinieneś to zrobić. Mną się nie przejmuj! Skinął 

głową, ale myślami był gdzie indziej. I sztywność jego ciała była zupełnie innego 

rodzaju niż ta, która dręczy go co rano zaraz po przebudzeniu.

Martwiło to Katarzynę. Nauczona doświadczeniem o nic jednak nie pytała. 

Czeka ich pewnie kilka nieprzyjemnych dni, gdy on będzie krążył niczym zamknięte 

w klatce dzikie zwierzę i prawdopodobnie co wieczór będzie się upijał do 

nieprzytomności. Może pójdzie na plac egzekucyjny i wychłosta paru żołnierzy? To 

mu zwykle pomaga. A może powróci do starych obyczajów i poszuka pociechy u 

jakiejś kobiety? U takiej, która nie pyta i nie odpowiada.

Katarzyna przełknęła ślinę i zagryzła wargi. Sok wiśniowy nie wydawał się już 

teraz słodki. W zamyśleniu zjadła parę owoców i spłukała ich smak wódką.

Niełatwy człowiek ten jej Piotr. Zawsze przynosił ze sobą zmartwienia i ciężki 

nastrój. Ona jednak nauczyła się to znosić, umiała szukać rozrywki. Są mężczyźni, 

którzy więcej niż chętnie będą słuchać jej wesołych opowiastek i którzy się nie 

wycofują akurat w momencie, kiedy zabawa nabiera prawdziwych rumieńców.

Wysłała pokojówkę z wiadomością do Willa, wstała, umyła się i przebrała w 

strój z różowego brokatu i ciemnoczerwonego jedwabiu. Spódnica była wyraźnie 

krótsza z przodu, a na biodrach znajdowały się bogate draperie. Szeroki pasek spinała 

wielka, lśniąca klamra w kształcie spłaszczonego jaja, wysadzana macicą perłową. 

Spod pasa spływała gęstymi fałdami jedwabna materia w kolorze głębokiej czerwieni. 

Katarzyna była w pełni świadoma, że wkładając taki strój wysyła klarowne sygnały. 

Will odczyta je natychmiast bezbłędnie. Imperatorowa uśmiechnęła się. Wróciła do 

łóżka. Kazała podać więcej wiśni i więcej wina.

Musiała zasnąć i spała długo. Śmiała się sama z siebie, gdy stwierdziła, że noc 

stała się już dniem. Wciąż leżała w swoim łożu, podparta poduszkami. Wiśnie na 

stoliku wyschły, alkohol stał nietknięty. Buchnął ciężki zapach perfum, gdy ściągnęła 

suknię i znowu opadła na posłanie z rękami pod głową.

Will nie przyszedł.

Trudno, nie będzie żałować, wyspała się i zapomniała o wszystkim.

Bardzo dawno temu była zakochana w rym młodym, pięknie się wyrażającym 

Angliku. Od wielu lat cieszyła się jego towarzystwem, a niektóre jego talenty nigdy ją 

nie nudziły. Ale bez jego wizyt w swojej sypialni mogła się już obejść. W sypialni też 

był delikatny i pomysłowy, ale już nie specjalnie podniecający.

Szczerze mówiąc, najbardziej interesujący był wtedy, kiedy stał, przesłaniając 

ręką oczy i deklamując bardzo śmiałe miłosne wiersze.

William Mons.

Pociecha Katarzyny.

Nie tylko ją bawił i sprawiał, że się śmiała, on pozwalał jej ocalić resztki 

kobiecej godności. Bo nie zawsze łatwo było przejść do porządku nad przygodami 

Piotra z coraz to nowymi młodymi kobietami. Teraz czuła się wprawdzie bezpieczna. 

Wiele się zmieniło. Od czasów Marii Kantemir Piotr nie brał sobie kochanek i 

Katarzyna odczuwała nowy rodzaj szacunku z jego strony.

Tak było do wczorajszego wieczoru...

Nie, to wczoraj, to coś całkiem innego. Przypuszczalnie dręczą go jakieś 

wojskowe problemy. A może coś z Mienszikowem? Podstępny diabeł, w ostatnich 

czasach parokrotnie był przywoływany do porządku. Wpływy na dworze szybko się 

zmieniają, chodzi więc o to, by trzymać z tymi, którzy zawsze znajdują się na 

szczycie. Mienszikow przez wiele, wiele lat był właśnie kimś takim. Katarzyna 

zdawała sobie sprawę, że teraz Mienszikow zaczyna Willemu zagrażać. Piotr nie 

protestuje, widocznie akceptuje istniejącą sytuację. Car musi wiedzieć, co się dzieje, 

plotki to jedna sprawa, a specjalni ludzie zbierający dla niego wiadomości, to druga. 

Oczywiście, że Piotr wie o wszystkim. Ale widocznie jej ufa, wie, że ona strzeże się, 

by nie zasiać chwastów na polach należących do cara.

Katarzyna postanowiła wziąć kąpiel. Naga do pasa pochyliła się, by pociągnąć 

za sznurek dzwonka wzywającego pokojówkę. Wannę w pokoju kąpielowym należy 

napełnić gorącą, pachnącą różanym olejkiem wodą.

Zrzuciła z nóg lekkie obuwie i pozwoliła, by spódnice również spadły na 

ziemię. Powinna była pewnie zaczekać, aż przyjdą garderobiane, żadna elegancka 

dama nie przebiera się bez pomocy.

Z wyjątkiem imperatorowej Rosji, prostej dziewczyny z Litwy.

Dziwiła się, że nikt nie przychodzi, wreszcie rozgniewana zadzwoniła jeszcze 

raz. Cóż to za lenistwo? Czyżby aż tak rozpuściła swoją służbę? Żyją przecież w 

przepychu, nigdy nie odczuwają braku pożywienia, przeciwnie, jadają najbardziej 

luksusowe dania, kiedy państwo już się nasycą. Sypiają w wygodnych łóżkach i 

dostają piękne stroje, kiedy towarzyszą swojej bogini na wizytach albo małych 

wycieczkach. Większość zresztą po paru latach kończy służbę. Panny wydawane są za 

mąż za szlacheckich synów.

Katarzyna zaklęła.

Nareszcie na schodach rozległy się pospieszne kroki.

Stała w całej swej okazałości jak ją Pan Bóg stworzył i już otworzyła usta, by 

skarcić opieszałą pokojówkę. Ale głos, który rozległ się za drzwiami, nie należał do 

dworki, to szorstki męski głos pozdrowił władczynię, prosząc, by wolno mu było 

wejść.

Nie pojmowała, co się dzieje, dlaczego jacyś przypadkowi ludzie są 

wpuszczani do najbardziej prywatnych części pałacu? Mężczyzna jednak mówił dalej:

- Kapitan Iljakow, Wasza Wysokość, z rozkazem od Najjaśniejszego Pana. 

Nasz władca życzy sobie przybycia Waszej Wysokości. Sanie czekają.

- Co? Ale ja dopiero wstałam z łóżka! Co się stało? Pozdrów Jego Wysokość i 

powiedz, że ja niestety...

- Instrukcja nakazuje mi czekać. Ten człowiek jej przerwał! Katarzyna 

zacisnęła pięści. Co to znowu za zwyczaje? Piotr bez uprzedzenia chce ją zabrać na 

przejażdżkę saniami?

Zaraz jednak złagodniała.

To ta ostatnia noc. Piotr teraz żałuje. I chce się zachować romantycznie. 

Widocznie pamięta to samo co ona, wyprawy saniami w młodości, ten podniecający 

nastrój, gdy dwoje ludzi siedzi pod osłoną ciężkich futer, a konie parskają i w 

mroźnym powietrzu unosi się ostra smuga ich zapachu.

Oni zaś sycili się sobą w przytulnej przestrzeni utworzonej przez futra, 

dzwoneczki dzwoniły radośnie, a trojka dudniła po śniegu i lodzie. Przypominała 

sobie swoje przeżycia, tę intensywną radość, która ją ogarniała, kiedy konie 

zwiększały tempo, a w rytm uderzeń ich kopyt narastało jej podniecenie.

Tak jest!

To jego sposób składania przeprosin.

Zaczęła się spieszyć. Teraz nareszcie pojawiła się pokojówka z ubraniami i 

nakryciami głowy. Solidne wysokie buty, ciepły wełniany płaszcz i kaptur z 

niedźwiedziej skóry, ufarbowanej na granatowo.

Katarzyna włożyła miękkie skórzane rękawiczki, pasujące do całości, ale pod 

wełnianym płaszczem, na który włoży jeszcze futro, miała tylko cieniutką bieliznę z 

francuskiej koronki w kolorze skóry.

- No i sama powiedz, moja kochana, z czym ja muszę walczyć! Popatrz na 

tych nieszczęśników, którzy są jak osad w szlachetnym winie. Panujemy nad ludem 

niedojrzałym jak dzieci, Katarzyno! Tak łatwo sprowadzić ich na manowce, tak łatwo 

oszukać! Złodzieje! Fagasi! Pasożyty!

Car był w złym humorze.

Chyba nie będzie zabawy. Mimo grubej peleryny z futra Katarzyna marzła, 

ż

ałowała teraz, że nie ubrała się porządnie. Ledwie cmoknął ją w policzek na 

powitanie, miał zaciśnięte wargi i mocno pachniał wódką. Sanie mknęły lekko, trzy 

konie były znakomicie wyćwiczone. Wspaniały zaprzęg. Trojka godna ruskiej 

tradycji. Szybciej już nie można pędzić przez stepy lub zamarznięte wody. Musieli 

zrobić wielki okrąg, by dotrzeć do Peterhofu, rzeka nie zamarzła jeszcze do końca, 

saniami nie można jej było pokonać.

Teraz zawrócili, znowu zbliżali się do miasta. Szara mgła znad morza jakby 

wmarzała w powietrze, otaczała iglicę twierdzy niczym usztywniona wełna.

- Dokąd jedziemy? Dzwoniła zębami, miała nadzieję, że nareszcie kierują się 

ku jakimś ciepłym pomieszczeniom. Oni jednak mijali doki, Piotr klął i złorzeczył na 

niedokończone okręty, które niszczały na mrozie. Pracujący tam ludzie poruszali się 

wolno, jakby ich członki również pozamarzały.

Katarzyna nie była w stanie się nad nimi użalać, nie obchodziły jej nawet 

wychudłe dzieci na podwórkach niskich chat.

Caryca marzła.

Przerażał ją poza tym humor cara. Rozczarowało niespełnione marzenie. 

Złościła się na małżonka; jakby specjalnie, żeby ją dręczyć, wyciągnął zaspaną z 

ciepłego łóżka na tę bezsensowną wyprawę na mrozie.

I w dodatku przez całą drogę narzekał.

Na niewiernych oficerów, nieudolnych architektów, zachłannych inżynierów i 

zaginione ładunki materiałów budowlanych.

Pokazywał jakąś wymarłą kuźnię i klął, że leniwego kowala powinno się 

ukarać, wbić mu do głowy, że opłaca się trzymać ogień na palenisku i w piątek, i w 

ś

wiątek.

Tłukł zaciśniętymi pięściami w sanie i wrzeszczał na woźnicę, kiedy ten 

zwolnił przy spotkaniu z wysokim powozem.

Katarzyna uznała, że najmądrzej będzie milczeć.

Car jednak szturchnął ją solidnie w bok i domagał się odpowiedzi na jakieś 

pytanie. Ona tymczasem pogrążyła się we własnych myślach, te jego nie kończące się 

tyrady męczyły ją od dawna.

- No, odpowiedz mi, kobieto, czy tak należy traktować swego władcę? Czy to 

jest podzięka od ludu, który wyciągnąłem z dna i wyniosłem na szczyty?

Nie potrafiła i nie chciała odpowiadać. Wiedziała, że cokolwiek powie, to i tak 

będzie to woda na jego młyn.

Nagle zobaczyła rozległe sińce pod jego oczyma. Ostre zimowe światło 

obnażało go brutalnie. Miała oto przed sobą starego człowieka. Wystarczyło, by się 

poruszył, a grymas bólu przenikał jego twarz. Nie miał apetytu i dręczył go paskudny 

kaszel.

Katarzyna pochyliła głowę. W tej chwili zrozumiała wszystko: car cierpi. 

Dawny strach odbiera mu nocą sen. Jest być może jednym z najpotężniejszych 

władców świata, a mimo to trawi go lęk. Lęk przed mordercami. Przed porażką na 

wojnie. Przed ogniem, który nieustannie żarzy się w duszach jego ludu. Przed 

starowiercami, przed najbliższymi. Piotr śmiertelnie się bał karakanów. Katarzyna 

uśmiechnęła się mimo woli w wysoki futrzany kołnierz.

Ale najbardziej ze wszystkiego bał się śmierci.

I własnej starości.

A także świadomości, że nie ma komu przekazać swojego imperium.

Pochyliła się ku niemu, próbowała ująć go pod ramię. Wyrwał się i spojrzał jej 

prosto w oczy. Z tyłu za nim na tle zimowego nieba rysowała się wieża twierdzy, a 

sanki sunęły teraz wolniej po śniegu. Po ulicach chodzili ludzie, wszyscy skuleni i 

drżący z zimna. Nikt nie widział, kto siedzi w saniach, mieli swoje zmartwienia.

Oblizała zmarznięte wargi, chciała odpowiedzieć w miarę możliwości.

Ale nie znalazła ani jednego właściwego słowa, niczego, co mogłoby uspokoić 

zdesperowanego cara.

- Twój lud... mój lud... pewnego razu zrozumieją, co poświęciłeś dla nich. I co 

tak naprawdę oznacza twoja wielkość.

- Wierzysz w to? Widzisz moją wielkość? Przeraziła ją powaga, z jaką to 

mówił.

- Katarzyno, chciałem cię prosić o radę. Co ja mam robić z tymi, którzy mnie 

oszukują, wystawiają mnie na pośmiewisko, nie wypełniają moich rozkazów?

Mówił to łagodnie i tak cicho, że Katarzyna zadrżała, zdjęta nagłym strachem.

Sanie zatrzymały się przy palisadzie. Tej palisadzie, do której przybijano 

przestępców, na której sterczały odcięte głowy w komicznych czapach ze śniegu i 

lodu, gapiąc się pustymi oczodołami na zimowe miasto.

- Rób, co powinieneś. To ty masz całą władzę. Udało jej się odpowiedzieć 

czystym, jasnym głosem i jeszcze przy tym patrzyła mu prosto w oczy.

W pałacu jedzono kolację. Car miał przy sobie panią Balke i, po prawej 

stronie, Katarzynę. Obok niej zaś siedział Will Mons. Dworzanin i ochmistrzyni 

tworzyli przeciwwagę, siedząc po obu stronach cesarskiej pary.

Wiele oczu przy stole lśniło pomieszanym z ciekawością respektem.

Carowi humor się nie poprawił, ale uśmiechał się, wznosił toasty, raz po raz 

wybuchał salwami głośnego, ordynarnego śmiechu. Katarzyna wypiła sporo wina i 

postanowiła, że nie będzie się więcej przejmować złym nastrojem małżonka.

Nagle Piotr uniósł kieliszek, opróżnił go jednym haustem i oznajmił:

- Pora do łóżek! Jestem zmęczony! Która godzina, Katiuszka? Caryca wyjęła 

zegarek, który dostała od niego.

- Dopiero dziewiąta, mój drogi.

- Dziewiąta? Chwycił zegarek i przesunął małą wskazówkę.

- Jest dwunasta! Musimy iść spać, wszyscy! Zrobiło się naprawdę późno!

Zachwiał się lekko. Głos miał ostry, Katarzyna słyszała, że z całych sił stara 

się powstrzymać kaszel. Zebrani przy stole spoglądali po sobie, nerwowo zaczęli 

zbierać wachlarze i flakoniki perfum, serwetki i przybory do palenia.

Car, nie mówiąc już nic więcej, wyszedł.

Dworzanie jeden po drugim mówili dobranoc.

Katarzyna i Will wciąż siedzieli na swoich miejscach. On nie mówił nic. W 

końcu wstał także i ruszył w stronę schodów wiodących do pokojów, którymi 

dysponował.

Katarzyna opróżniła kolejny kieliszek.

Najpierw nie chciała wierzyć własnym oczom. To było zbyt potworne, zbyt 

nierzeczywiste. Miękkie wargi wciąż jeszcze pozostawały różowe, włosy zdawały się 

ciemniejsze, niż pamiętała, zaczesane do tyłu. Miał szeroko otwarte oczy, ale 

pokrywająca je mętna mgiełka sprawiała, że trudno je było rozpoznać.

Pośrodku wypolerowanego blatu biurka stała głowa.

Starannie ulokowana na tacy, otoczona zielonymi gałązkami.

Katarzyna zasłoniła dłonią usta i krzyknęła głucho.

Zatrzymała się gwałtownie w drzwiach, wiedziała jednak, że w każdej 

sekundzie car może się tu pojawić, a wtedy jej życie będzie zależeć od tego, jak się 

zachowa.

I rzeczywiście, Piotr stanął obok niej, wiedziała, że przygląda się ściętej 

głowie.

Ś

ciągnąwszy brwi, odwróciła się do niego.

- Jego przestępstwo musiało być straszne.

- Tak. To kłamca i oszust. Takich, jak sama powiedziałaś, trzeba traktować z 

całą surowością.

- A co z ochmistrzynią mego dworu, panią Balke?

- Etap na Syberię wyrusza jutro. Katarzyna skinęła głową. Wiedziała, co to 

transport więźniów. Etapami wędrują złodzieje i fałszerze, dziewki uliczne i 

gwałciciele, którzy przez resztę życia będą żałować swoich postępków jako 

niewolnicy cara w kopalniach na Północy.

Spokojnie podeszła do biurka. Unikała zbyt uważnego oglądania ściętej 

głowy, wzięła natomiast tabakierkę i fajkę, które leżały obok.

- Pozwól, że nabiję ci fajkę tym nowym tytoniem, kochany. Potrzebujesz 

trochę odpoczynku.

Potwierdził skinieniem.

Serce Katarzyny tłukło się w piersi jak szalone, każde uderzenie sprawiało jej 

ból.

Mimo szoku odczuwała dla Piotra współczucie. Podała mu fajkę, sama 

przedtem zaciągnąwszy się kilkakrotnie. Jego oczy błyszczały spoza zasłony dymu. 

Słyszała, jak Will złorzeczył carowi ze swojego więzienia, że wołał i krzyczał, i 

przepowiadał carowi rychłą śmierć.

Przeczuwała teraz, że ścięty dworzanin miał rację. Postać cara zdawała się 

rozpadać, rozpływać w powietrzu. Był blady, skórę miał szarą, a kiedy odkładał fajkę, 

ręce mu drżały.

Piasek sypał mu się w oczy, bo wciąż jeszcze znajdował się tak głęboko pod 

twierdzą, że mróz nie zdążył związać gruntu. Kopał nadal, wiedział, że zostało mu 

jeszcze parę łokci. Za każdym ruchem łopaty ziemia wydawała się twardsza, wilgoć 

przemieniła się w lód, a wszystko razem niemal w skalę. Karl Martin używał dłuta, 

ale nie odważył się wbijać go młotkiem. Dźwięk mógł być słyszany i na zewnątrz, i w 

pomieszczeniach znajdujących się nad jego korytarzem.

Wysyłał piasek z tunelu w workach, wynoszono je od dawna, jeden za drugim. 

Powolna, wieczna praca, wiele razy zdawało mu się, że nigdy nie będzie temu końca.

No i właśnie teraz...

Był tak blisko celu, czuł, że soki zaczynają żywiej krążyć w jego ciele, jakaś 

nowa desperacka siła przenikała wszystkie mięśnie. Już go nie bolały. Były twarde i 

sprężyste, słuchały nawet najsurowszych rozkazów, żeby raz jeszcze się podnieść, 

zdobyć się na jeszcze jeden wysiłek.

Zaledwie parę dni i...

Aloe mówiła, że to Boże Narodzenie. Że może uda się jej znowu go odwiedzić 

koło Nowego Roku, a jak nie, to w świątecznym okresie zaraz po nim.

Nie wiedział, ile dni minęło, nie dostrzegał różnicy między dniem a nocą. 

Tylko słaby blask żarzącego się węgla oddzielał dla Karla Martina czas pracy od 

czasu snu. Jedzenie dostawał nieregularnie, w ostatnich czasach Leon nie pokazywał 

się wcale i więzień miał już tylko czarny suchy chleb i trochę cebuli. Ale nie cierpiał z 

tego powodu.

Kopał jak szalony, był niczym szczur uciekający przed pożarem.

Chwycił prymitywny nóż, leżał na plecach w wąskim korytarzu i dziobał 

ziemię ponad sobą. Już się nie bał, że wszystko się na niego zawali.

Nóż odcinał plastry zamarzniętego piasku.

Nagle Karl Martin przewrócił się na bok, oczy piekące od drażniącego piasku 

zostały teraz oślepione przez światło, które bez żadnego ostrzeżenia spłynęło na jego 

twarz z białego, zimowego słońca.

Przerażony skulił się, zasłaniając rękami otwór.

Czy nikt go nie widział?

Gdzie się teraz znajduje?

W końcu udało mu się usłyszeć bicie własnego serca, a na twarz spłynęła 

strużka lodowato zimnej wody. Znajdował się w pobliżu rzeki.

Starał się opanować, rękami wciąż zamykał otwór nad sobą.

Musiał trafić na ziemię wolną od śniegu. A może to śnieg filtrował światło i 

dlatego jest ono takie ostre?

Ostrożnie odsunął ręce. Wsunął jeden palec do wąskiej szczeliny.

Mróz panował kąśliwy, ale Karl Martin raczej się tego domyślał, niż wyczuwał 

stwardniałymi palcami.

Zebrał trochę białego śniegu i włożył do ust.

Czysta, świeża woda, już dawno takiej nie próbował. Nie był przygotowany na 

rozkoszowanie się nią, dygotał z zachwytu. Zebrał jeszcze więcej śniegu, jadł go i mył 

sobie twarz, czuł prąd powietrza wpływającego przez otwór.

Szalony śmiech rozsadzał mu pierś, triumf taki, że bał się, iż tego nie zniesie. 

Wydostał się z więzienia! Jest wolny!

Jeszcze przysypany śniegiem, ale przecież wolny!

Blady mężczyzna wycofał się wolno w głąb swojego korytarza, do lochu, w 

którym mieszkał tak długo, że nie był w stanie policzyć dni.

Teraz trzeba już tylko siedzieć i czekać na wiadomość od Aloe, odpoczywać i 

myśleć o tym, co go czeka.

Karl Martin świętował zwycięstwo, zabił szczura i piekł go wolno nad ogniem 

w pojemniku.

ROZDZIAŁ CZTERNASTY

- Spotkamy się tam, przy wschodniej bramie wytwórni karabinów, jak tylko 

zmrok zapadnie. Tam, w Lachti, stoi wynajęty przeze mnie statek. Kapitan dostał tyle 

złota, że możemy czuć się bezpieczni, tak mi się zdaje. Leon, tylko nie zapomnij o 

niczym! Pamiętaj, powtórz mu, że musi czekać na zapalenie ognia! Pamiętaj 

powiedzieć mu, że...

- Tak, tak, proszę pani, wiem, co mam powiedzieć. Już mi to Wasza 

Wysokość mówiła ze dwa albo trzy razy. Pamiętam wszystko bardzo dobrze. 

Najważniejsze jest ognisko i statek.

- I powiedz mu, że go kocham...

- To już Wasza Wysokość sama będzie mu mogła powiedzieć, jeżeli Bóg jest 

po naszej stronie.

- Bóg jest po naszej stronie - rzekła z uporem. Ale kiedy wychodziła z 

gospody, gdzie w zimowe wieczory zaglądali żołnierze i młodzi parobcy, by się 

ogrzać i może pociągnąć łyk czegoś mocniejszego, nogi się pod nią uginały.

Leon z pewnością przekaże wiadomości. Ona sama miała inne zadanie.

Musi odwiedzić Nadjanę, przygotować ją na to, co się ma stać.

W głębi duszy bardzo się bała tego spotkania przybranej matki z synem. Bała 

się, że on nie będzie chciał zostawić starej. Że najpiękniejsza cecha charakteru Karla 

może wszystko zniszczyć. Ale nie było drogi odwrotu.

Wiedziała, że on by w żadnym razie nie wyjechał bez słowa pożegnania z 

Nadjana. To była zresztą część umowy i Aloe zdawała sobie sprawę, że jej przyszłe 

szczęście zależy od tego, czy ci dwoje rozstaną się w przyjaźni.

Starej kobiecie przecież i tak już niewiele zostało. Jest bardzo osłabiona i 

musiała w więzieniu potwornie cierpieć. Aloe starała się dowiedzieć czegoś więcej o 

tej niezwykłej więźniarce, która teraz odpoczywała w przepychu pałacowych komnat. 

Nie miała jednak odwagi pytać za wiele, ledwie wspominała Nadjanę w rozmowach z 

przyjaciółkami, które nadal odwiedzały tamten pałac.

Podobno Nadjana słowa nie zamienia z nikim, z wyjątkiem tych dwóch 

starszych panien, które się nią opiekują. Nigdy też nie opuszcza domu, czasami tylko 

jeździ do cerkwi. To dziwiło Aloe, ale Karl, kiedy mu o tym powiedziała, roześmiał 

się.

- A zatem odmieniła się na stare lata. No cóż, Nadjana to Nadjana. Może więc 

dzisiaj, z okazji noworocznego nabożeństwa, mały powozik przyjedzie pod świątynię.

Aloe wszystko dokładnie zaplanowała. Wiadomości zostaną przekazane 

Nadjanie, a ona z pewnością nie odmówi pomocy w najważniejszej sprawie, czyli w 

zdobyciu zaufanych, dyskretnych ludzi.

Leżał z twarzą wtuloną w śnieg, w oddali majaczył mu przeciwległy brzeg 

rzeki. Niebieskawe wieczorne światło powoli dogasało, Karl mrugał, żeby lepiej 

widzieć. Nad wodą niosły się głosy ludzi. Był okres postu, w nowej rachubie czasu 

miesiąc nazywa się styczeń. Mróz nie był tak srogi, jak można się spodziewać o tej 

porze, mimo to zwłaszcza teraz, wieczorem, kąsał policzki. Skóra na twarzy Karla 

Martina zrobiła się sucha i szorstka, odporna na działanie wiecznie się osypującego 

piasku. Do zimna jednak nie był przyzwyczajony, a poza tym miał na sobie tylko 

połataną koszulę, jakiś stary kaftan i za ciasną kurtkę Leona. Ale i tak najgorzej było z 

obuwiem. Leon zdołał jedynie przemycić walonki ze sfilcowanej wełny nasyconej 

tłuszczem. Takie walonki nadają się do biegania po suchym śniegu, są lekkie i 

wygodne. Ale gdyby zamokły, to człowiek chodzi ze skorupami lodu na stopach.

To nic, Aloe z pewnością zdobyła porządne buty. Ona najwidoczniej miała 

zamiar wyładować wszelkim dobrem cały statek.

Nie zapytała nawet, dokąd popłyną. Zresztą on też nie wiedział, tak daleko w 

przyszłość jeszcze nie wybiegał. Jeśli przeżyję więzienie, myślał. Jeśli piasek mnie 

nie zadusi. Jeśli ucieczka nie zostanie odkryta i jeśli wszystko pójdzie po naszej 

myśli. Jeśli, jeśli, jeśli...

Także i teraz nie chciał myśleć o przyszłości.

W tych dramatycznych chwilach było aż nadto ważnych spraw, na których 

powinien się koncentrować.

Na drugim brzegu ktoś uniósł pochodnię i podpalił stos mokrego, dymiącego 

drewna. Nawet w ciemnościach było widać dym, mdłe płomyki dawały akurat tyle 

ś

wiatła, by rozjaśnić gęsty, siwy obłok na tle coraz większych ciemności. Między nim 

a ogniem znajdowała się czarna woda. Przy obu brzegach rzeki zalegał lód.

Widać go było wyraźnie.

Karl Martin natężył mięśnie. Przycisnął ramiona do cienkiej warstwy 

zamarzniętej ziemi i śniegu, po czym wyskoczył ze swego ukrycia w ciemność 

niczym rodzące się dziecko. Pospiesznie rozejrzał się wokół, skulił się i pełzł przed 

siebie na czworakach, natężając uszy aż do bólu, czy czegoś nie usłyszy.

Ale nigdzie niczego nie było ani widać, ani słychać.

Ż

adnych ostrzegawczych nawoływań strażników z twierdzy.

Ż

adnych warczących psów.

Podniósł się, skulony biegł brzegiem rzeki, szron chrzęścił pod walonkami.

Kilkaset kroków w górę, mówił Leon.

Do zagajnika.

Tam powinna być chata.

Tam ma czekać.

Jak okiem sięgnąć Newa pokryta była krą.

Zanim noc się skończy, powinien ukazać się statek.

Karl Martin ma mu towarzyszyć, iść wzdłuż brzegu. Otrzyma znak, kiedy będą 

gotowi zabrać go na pokład.

Kiedy ostry dźwięk wojskowego rogu nieoczekiwanie przeszył powietrze, Karl 

Martin rzucił się pod jakieś krzaki.

Aż do tej pory nie zwrócił uwagi na krzyki i nawoływania po tamtej stronie 

rzeki. Teraz ogień strzelał wysoko w górę, a głośne przekleństwa niosły się nad wodą.

Ż

ołnierze byli wściekli.

Strażnicy fortu ostrzegali siły porządkowe.

Karl Martin uśmiechnął się. Jak dotychczas wszystko idzie zgodnie z planem 

Aloe. Dzisiejszej nocy nikt nie będzie szczególnie uważnie śledził, co się dzieje nieco 

dalej nad Newą.

Silniejszy podmuch wiatru przyniósł ze sobą odgłosy końskich kopyt na 

skrzypiącym śniegu i szczęk dobywanych szabel.

Ostatni kawałek drogi do chaty pokonał pełznąc, gdy tylko się trochę podnosił, 

kręciło mu się w głowie, jakby miał zemdleć. W końcu jednak leżał na grubej 

drewnianej podłodze, dysząc niczym wyrzucony na brzeg wieloryb, ale radość 

ś

piewała mu w piersiach.

Udało się! Dokonał tego!

Przeklęty despota nie zdołał go pokonać!

Wciąż jeszcze Karl Martin bawił się myślą o ostatecznym porachunku, jeszcze 

wywoływał w wyobraźni wizje krwawiącego cara, to dodawało mu odwagi i 

wytrwałości.

Aloe jednak była warta czegoś innego.

Wiedział o tym, dla niej musiał poświęcić tego rodzaju pragnienia.

Nie wolno mu nawet myśleć o tym, bo ona dla spełnienia swego marzenia 

poświęciła wszystko.

Pomieszczenie było niewielkie i bardzo wąskie, a sufit tak niski, że dorosły 

człowiek nie mógł się tu wyprostować. Karl Martin pochylił się i wszedł do środka. 

Zapach zdradzał jej obecność.

- Mama... Nadja, Nadja, na Boga, nareszcie jesteś! Dwie świece oświetlały jej 

twarz. Zaszokowany Karl Martin po raz pierwszy w dorosłym życiu zobaczył jej 

nieregularne rysy.

- Nadjana... Wyciągał ręce, słowa mu się plątały, doskoczył do niej. Bez maski 

zdawała się taka obca, ale kiedy wezwała go cichutko, padł na kolana i oplótł ją 

ramionami.

- Mama Nadja...

- Mój kochany chłopiec... Czuł, że gładzi go po barkach, jej palce dotykały 

twardych mięśni.

- Czy ty naprawdę z nami jedziesz? Starsza pani skinęła głową.

- Tak. Nareszcie. Wracam do domu. Coś jakby uraza w jej głosie sprawiło, że 

stał się czujny.

- Do domu? Ale... To samo mówiłaś, kiedy płynęliśmy do Petersburga...

- Wtedy... nie wszystko wiedziałam. Poczuł się nieswojo. Czyżby to ten 

płynący od niej cytrynowy zapach go oszałamiał, przyprawiał o mdłości? Wszystko 

się w nim burzyło, wiedział jednak, że nie może nic powiedzieć.

Nadjana chce wrócić do domu.

Jest chora, ale ma się dużo lepiej, niż kiedy widział ją po raz ostatni. 

Niepojęte, wiedział przecież, przez co musiała przejść.

W wąskim korytarzu, który tutaj, pod pokładem, oddzielał kajutę od ładowni, 

rozległy się kroki Aloe.

- Zaraz ruszamy po ładunek. O Boże, spraw, żeby wszystko się udało... 

Nadjana bez słowa skinęła głową i siedząc z pozoru bardzo spokojnie, zaczęła 

układać jakieś papiery.

- Teraz musimy być bardzo cicho. Ale potem będzie dość czasu na gadanie, 

Karl. Aloe przytuliła się do niego. Od chwili, gdy w nocy został wciągnięty na pokład, 

udało mu się zaledwie kilka razy pocałować ją przelotnie w policzek. Wokół pełno 

było marynarzy, a kapitan o ponurej twarzy prawie natychmiast sprowadził Karla do 

pomieszczenia dla załogi, gdzie dał mu nowe ubranie. Karl otrzyma! też absolutny 

zakaz ruszania się z miejsca, dopóki cały towar nie zostanie załadowany.

- Co powieziemy?

- Futra. I garbowane skóry. Futra z ubiegłorocznych łowów, kobiety z Lachti 

nie miały dotąd czasu, żeby je przygotować. Pracowały zamiast mężczyzn, którzy 

poszli na wojnę. Ale teraz karabinów jest pod dostatkiem. Myśliwi z połowy 

cesarstwa składali swoje towary w tutejszych magazynach.

Karl Martin chętnie dowiedziałby się czegoś więcej na ten temat, usłyszeli 

jednak, że statek zaskrzypiał i rusza. Docierały też do nich jakieś dalekie głosy, a poza 

tym krzyki załogi, uderzenia lin i łopot żagli. Po obu burtach kuter miał otwory dla 

wioseł, ale tych używano rzadko. Była to niewielka jednostka, jedna z pierwszych 

tego typu wykonana przez szkutników z Petersburga. Karl Martin uważał, że 

stateczek jest niestabilny i że trudno nim manewrować, nawet przy bardzo słabym 

prądzie rzecznym. Także w samym wnętrzu i na poziomie wody, gdzie się teraz 

znajdowali, czuło się uderzenia wiatru.

Ale miał inne zmartwienia.

A poza tym nie wszystko naraz.

Czuł delikatny oddech Aloe na karku.

Przymknął oczy i myślał, co by teraz robili, gdyby nie Nadjana...

Starsza pani kiwała się wolno w tył i w przód, wpatrując się w płomień 

ś

wiecy. Karl Martin siedział i studiował uważnie jej twarz. Widział, że jest pokryta 

grubą warstwą szminki. Ale zdumiewająco ładna. Fałdy skóry okalające oczy i usta 

były dokładnie takie same jak u innych starych kobiet, tyle tylko że u Nadjany 

sprawiały wrażenie jedwabiście miękkich. Oczy miała żywe, jedno co prawda na wpół 

ukryte, ale to pewnie dlatego, że skóra w okolicy brwi została uszkodzona. Szukał 

blizn i zgrubień, które, jak sobie zawsze wyobrażał, przez tyle lat ukrywała pod 

maseczką.

Ty próżna stara kokietko, pomyślał z uśmiechem.

Pamiętał z dzieciństwa, że Nadjana była bardzo piękna. Mimo wszystko 

musiał przyznać, że teraz, w tej pełnej napięcia chwili, najpiękniejszą kobietą w tym 

mrocznym pomieszczeniu pod pokładem jest Aloe.

Słychać było tupot stóp, pojękiwania ludzi noszących ciężkie skrzynie 

wypełnione futrami.

Kapitan wydawał krótkie rozkazy, marynarze odpowiadali z szacunkiem. 

Pracowali szybko i wkrótce na statku zaległa cisza. Wtedy pasażerowie zauważyli, że 

nadal coś stuka, a kiedy dudniące kroki umilkły, dotarło do nich bębnienie gradu o 

drewniany pokład.

Nie mieli odwagi nic zrobić, dopóki w drzwiach nie ukazał się kapitan.

- Zanosi się na straszną niepogodę. Chyba dzisiejszej nocy nie wypłyniemy. 

Nadjana podniosła się z miejsca. Jej mały czepeczek dotykał sufitu.

- Ależ kapitanie, to oczywiste, że wypłyniemy. Nie możemy czekać, wie pan 

przecież. I co, boi się pan burzy, chociaż znajdujemy się jeszcze na rzece?

- Pani pewnie nie widziała Newy podczas sztormu. W przeciwnym razie nie 

mówiłaby pani takich rzeczy. Jak powiadam, nie możemy wyruszyć, dopóki nie 

będziemy więcej wiedzieli na temat wiatru. Teraz pada grad, proszę pani. Kulki lodu 

wielkości gołębich jaj!

- Jaja gołębie tak samo duże jak kawałki złota, które panu dałam, kapitanie? 

To chłodny głos Aloe. Zasłoniła twarz woalką, gdy tylko kapitan zapukał do drzwi. 

Spojrzał na nią z ukosa.

- Nie wiem, kim jesteś, pani, i nawet się nie domyślam, dokąd zmierzasz. Ale 

jedno jest pewne: żadne z nas nie jest na tyle silne, by lekceważyć bóstwa, które 

dzisiejszej nocy szaleją na rzece.

Aloe milczała.

Nadjana natomiast powiedziała cicho:

- Gra toczy się o życie, kapitanie. Jeśli tutaj zostaniemy... ryzykujemy więcej, 

niż wypływając podczas sztormu. Proszę powiedzieć swoim ludziom, że podwoimy 

stawkę, jeśli się zgodzą. To samo zresztą odnosi się do pana. Ale wybór należy do 

was. Jeśli sytuacja jest taka groźna, jak pan mówi, to...

Kapitan wyszedł, mamrocząc coś pod nosem. Siwa broda świadczyła, że to 

człowiek, któremu nie imponują nowe europejskie ideały. Nosił swoją piękną brodę 

mimo podatków i kar, jakie władca nakładał na poddanych nie respektujących 

wymagań nowych czasów.

W chwilę potem rozległy się pierwsze rozkazy.

Statek niepewnie zaczynał się oddalać od brzegu.

Nadjana odetchnęła z ulgą.

Ale gdy w kilka minut później jakiś potworny poryw wiatru zatrząsł kutrem, 

jakby chciał go zmiażdżyć, Aloe przywarła do Karla Martina.

Ośmiu ludzi na koniach obserwowało walkę kutra z żywiołem. Mimo 

okropnej pogody nie marzli, mieli bowiem na sobie ubrania z nasycanych olejem skór 

oraz obszerne peleryny podbite futrem, które okrywały i jeźdźca, i konia.

- Statek zaraz zatonie - powiedział najwyższy. - Do diabła, wszyscy się 

potopią niczym szczury!

- Nic nie możemy zrobić - odparł książę, pykając fajkę. Tytoń dawno już 

zamókł, on jednak nie przestawał ssać i czuł w ustach gorzki smak tytoniowego soku.

- Na wszystkie morskie demony! Zginą, stracą życie, wszyscy co do jednego! 

Coś trzeba robić, Mienszikow!

- Na górę! Musimy się wydostać na górę! Musimy... Ratunku! Nie pozwól, 

ż

ebym się tu utopiła...

- Nie utopisz się, Aloe. Chodź, stań przy mnie. Karl mocno trzymał Nadjanę, a 

przerażona Aloe chwyciła się jego drugiego ramienia. Objął ją i teraz popychał obie 

kobiety przed sobą, prowadził je po wąskich schodach ku otworowi. Potężne fale raz 

po raz zalewały stateczek, który teraz położył się na burcie i kapitan nie miał już nad 

nim kontroli. Dawno zwinięto żagle, wiosła bezwładnie zwisały w powietrzu, a 

marynarze trzymali się kurczowo lin i relingu.

Do lądu nie było daleko, ale rzeka dosłownie kipiała, straszny wiatr ciskał 

statkiem o masy kry z połamanego lodu, a na wszystko nieustannie leciał z wielką siłą 

grad.

- Chodźcie! Jeszcze parę kroków i będziemy na górze! Aloe potykała się o 

własną suknię, coraz cięższą od wchłoniętej wody.

Nadjana energicznym ruchem zerwała z siebie szeroką wełnianą spódnicę, 

Karl Martin był pewien, że pomyślała przy tym: Jeśli się znajdę w wodzie, wełna 

błyskawicznie nasiąknie i pociągnie mnie na dno.

Stała po prostu w obszernych halkach, ciało od pasa w górę otulała ciepłym 

szalem. Pomógł jej wejść na górę, czuł teraz, jaka jest drobna i wychudzona.

To się dobrze nie skończy, przemknęło mu przez głowę. Co ja zrobiłem? 

Jestem odpowiedzialny za te dwie kobiety, mogłyby teraz siedzieć każda w swoim 

przytulnym saloniku, gdyby nie ja...

Potężny podmuch wiatru wywiał mu te myśli z głowy.

Na zewnątrz sytuacja była o wiele gorsza, niż się spodziewał.

Widział, że marynarze jeden po drugim rzucają się do wody, przerażeni, iż 

statek w każdej chwili może zniknąć w potwornych, buroczarnych odmętach. Białe 

krawędzie lodu zdawały się być tak niedaleko, ale Karl Martin widział, jak pierwszy z 

marynarzy, który dopłynął do lodu, zniknął w kipieli. Jego ręce po prostu się zsunęły, 

woda go wessała i było po wszystkim.

Aloe wydawała z siebie jakieś piskliwe okrzyki.

Nadjana nie mówiła nic, stała tylko rozdygotana, jedną ręką przytrzymywała 

szal, w drugiej ściskała skórzaną torbę.

Nie miał odwagi puścić żadnej z nich, pokład był bardzo śliski od wody i lodu. 

Wiatr ciskał im w twarze strugi wody przemieszanej z gradem, Karl Martin próbował 

zawołać kapitana.

Ale w odpowiedzi słyszał tylko wycie wichru.

Statek skrzypiał rozpaczliwie, słychać było odgłos łamanego drewna.

Ostatnie, co zobaczył, to sylwetka kapitana, który jak oszalały z przerażenia 

rozpaczliwie trzymał się masztu, kiedy statek został gwałtownie odwrócony.

Masy wody zalały Karla i pociągnęły w swoje lodowate objęcia. On jednak nie 

wypuścił z ręki miękkiego materiału, drugą ręką machał w powietrzu. Miał nadzieję, 

ż

e zdoła się utrzymać na powierzchni. Zobaczył przy sobie jasny płaszcz Aloe, 

chwycił go mocno. Na moment uświadomił sobie, że nie widzi Nadjany ani nie czuje 

jej ciała przy sobie.

Chciał ją zawołać, ale woda zalała mu usta.

Aloe była jak martwa, bezwładne ciało mogło wciągnąć go w głąb. Zagryzał 

mocno zęby, walczył, wykorzystywał wszystkie siły, jakie jeszcze w sobie miał. 

Płynął. Nagle zauważył, że biała krawędź lodu jest tuż - tuż. Prąd chciał go wepchnąć 

pod nią, ale on wciąż był w stanie walczyć.

Wtedy zobaczył, że na lodzie stoją ludzie z końmi i długimi linami. Jeden z 

ratowników, owiązany liną w pasie, rzucił się do wody, płynął w kierunku marynarza 

szamoczącego się nieco dalej. Inny posuwał się w stronę Karla, trzymającego nad 

głową Aloe na wpół zanurzoną w wodzie. Mężczyzna chwycił jej długie włosy, Karl 

poczuł ukłucie w sercu, widząc, jak tamten ciągnie ją za warkocze. Ona jednak była 

jak martwa i niczego już nie odczuwała, kiedy wlekli ją po lodzie na bezpieczny 

brzeg.

Wielka dłoń ratownika zacisnęła się na ręce Karla. Obcy był bardzo silny, ale 

akurat w momencie, kiedy Karl napiął wszystkie mięśnie i przypuszczał, że za 

moment znajdzie się na twardym lodzie, ratownik stracił równowagę i wpadł do 

wody.

Teraz obaj znajdowali się w kipieli, ale po chwili, kaszląc i prychając, 

wypłynęli na powierzchnię. Karl przestraszył się, że został wciągnięty pod lód, ale to 

włosy spadły mu na oczy i oślepiały. Odgarnął je i zobaczył swego ratownika z bliska.

Gapił się w twarz tamtego, wiedział, że go zna, ale nie chciał wierzyć w to, co 

widział.

Może mimo wszystko już nie żyje i trafił do piekła?

Ale jednak spoza szumu rzeki i wycia wiatru słyszał wojskowe rozkazy. 

Zostali uratowani przez niewielki oddział gwardii cesarskiej.

A on, jako ostatni z rozbitków, tkwił nadal w lodowatej wodzie i trzymał się 

kurczowo ręki jedynowładcy Rosji.

W rozgorączkowanym mózgu, pośród majaczeń wciąż tłukła się jedna 

przytomna myśl: miałem szansę, ale jej nie wykorzystałem. Stchórzyłem. Miałem 

szansę.

Nie wykorzystałem jej. Tchórz. Tchórz. Tchórz.

Wiedział, że bredził w malignie, że wzywał imienia Aloe i Nadjany. 

Zatroskane twarze wokół mówiły mu, że jest poważnie chory.

- Zapalenie płuc - szeptała jakaś ruska baba.

- Kocham cię - szeptała Aloe. Czy są bezpieczni? Nadal znajdują się w 

Petersburgu? Nie był w stanie uczynić nic poza przełykaniem letnich napojów, które 

ktoś mu podawał, gdy tylko się poruszył albo zakaszlał.

- On niedługo umrze - szeptano po kątach chłopskich chałup.

- Co się teraz z nami stanie? - pytali niespokojnie ubrani w mundury panowie.

- Bądź łaskaw dla jego duszy - powtarzały setki dzwonów w cerkwiach całego 

miasta.

Biedny człowiek, myślała Katarzyna, poprawiając posłanie chorego małżonka 

na noc. Woda, mróz, wysiłek, to go nareszcie zmogło. Za późno było wtedy myśleć o 

przestrogach. Zresztą i tak nikt by temu nie zdołał zapobiec, to w gruncie rzeczy 

typowe dla niego, rozmyślała caryca o przepełnionych bólem oczach.

Był kimś wyjątkowym, aż do ostatka. Niewolnik, taki sam jak ci, których był 

właścicielem.

Niepospolity robotnik, który wykonał znacznie więcej pracy w swoim 

cesarstwie niż jego najzręczniejsi poddani.

Mienszikow opowiedział Katarzynie dokładnie, co się stało.

O tym, jak car przeklinał i był w okropnym humorze. Jak próbowano go jakoś 

rozerwać. Jak kusili go wódką i ciepłym łożem. Ale on lekceważył wszystko i 

wszystkich, a kiedy zerwała się wichura, dał rozkaz wyjazdu. Chciał obejrzeć nowe 

modele muszkietów z wymyślnymi niemieckimi zamkami.

Niedaleko Lachti zobaczyli statek. Kiedy zaczął tonąć, car jako pierwszy rzucił

się do lodowatej wody i zaczął wyciągać ludzi na brzeg. Na pokładzie znajdowały się 

jeszcze dwie kobiety. Przypuszczalnie nierządnice sprowadzone przez marynarzy, a 

może krewne kapitana. Nieważne, one też zostały wyciągnięte na ląd. Czternaście 

osób z osiemnastu przeżyło.

Był bohaterem, do ostatka.

Katarzyna pochyliła się, ucałowała wąskie wargi, które teraz były sinoblade, 

pozbawione życia. Potem okryła go białą kołdrą, przeżegnała się i nie gasiła świec. 

Usiadła w wygodnym fotelu, gotowa się zerwać na każde skinienie. Jedyne, co 

widziała, to lekkie drżenie powiek, ale to lepsze niż krzyki bólu, jakie rozlegały się w 

pałacu przez całą ostatnią dobę.

- Żegnaj, mój kochany, i ruszaj natychmiast! Nie wolno ci dłużej kusić losu, 

Karl Martin.

- Ty też powinnaś z nami jechać! Powinnaś... chciałaś przecież do domu, 

Nadjana...

- Wybacz starej, ogłupiałej babie... ja przecież jestem w domu, mój chłopcze, 

jestem w domu... popatrz, oto idzie Ilja z gorącą herbatą. Patrz, jakie oni mają 

wspaniałe samowary!

- Nadjana... Nie mogę cię tak zostawić!

- Oczywiście, że możesz! Wiesz, że musisz wracać do domu! Dręczyło go to, 

nie mógł się pozbyć dawnego strachu, ale i dawnych pragnień. Nawet łagodne oczy 

Nadjany nie mogły uspokoić Karla Martina. Nie były w stanie go wyzwolić.

- Obiecujesz mi, prawda? Obiecujesz mi, że wrócisz do swojej matki, do 

kochanej Maryjki... i przekażesz jej pozdrowienia ode mnie? Och, co by to była za 

radość móc ją znowu zobaczyć! Już sobie to wyobrażam, Karl Martin, potrafię sobie 

wyobrazić, że jestem tam z tobą.

- Będziesz ze mną, zawsze...

- Tylko dobrze się ubierz! I postaraj się o lepszy statek niż poprzednio. W 

kącikach oczu Nadjany dostrzegał dawny, znajomy błysk. Ale łez w nich nie było. 

Karl Martin natomiast poczuł ciepłe strużki na policzkach, lecz to bez znaczenia.

- Tak, obiecuję ci...

- No to już idź! I dbaj o Aloe. Ona jest bardzo dzielna - to dobra kobieta, 

odpowiednia dla ciebie, ty szaleńcze!

Karl Martin ucałował ją i na chwilkę mocno przytulił. Potem otarł twarz, 

podziękował starej kobiecie, która pielęgnowała również jego, podziękował też jej 

synom, że kupili na targu wszystko, czego potrzebował.

Nadjana zamknęła oczy.

- Będziemy się nią zajmować i damy na mszę za spokój jej duszy. Nie martw 

się o matkę, ona miała bardzo dobrego syna.

Stara gospodyni żegnała go z wielką życzliwością. Stojąc w progu Karl Martin 

poczuł się tak, jakby wyrywano mu serce. Nadjana już wyglądała jak martwa, cicha i 

spokojna w prostym łożu pod ikonami.

- Mama Nadja - wyszeptał po raz ostatni. Ona nagle znowu otworzyła oczy, 

ożywiona i przytomna.

- Nie, mój synu. Musisz wrócić do Marji. To jej dzieckiem jesteś. Ale 

pozdrów ją ode mnie bardzo serdecznie i podziękuj... za pożyczenie. I... wystrzegajcie 

się ludzi cara... Mienszikow ma pewnie teraz co innego na głowie...

Nie był w stanie jej odpowiedzieć.

Nadjana znowu zamknęła oczy i chyba nie oczekiwała żadnej odpowiedzi.

Aloe pociągnęła go za ramię.

- Chodź... musimy biec. Sanie czekają. Kiedy wyszli na dwór w ten wczesny 

zimowy poranek, usłyszeli głosy setek dzwonów. Słońce miało się wkrótce ukazać 

nad horyzontem i ogrzać pokryty szronem krajobraz. Karl Martin przystanął, 

nasłuchiwał płynącego ze wszystkich cerkwi miasta śpiewu dzwonów.

- Car umarł... Aloe popatrzyła na niego przestraszona.

- Skąd...

- Wiem. Wiedziałem już przedtem. On był umierający. Gorączkowe 

majaczenia, pomyślała. Chwyciła go jednak mocno za ramię.

- Chodź! Nie zapominaj, że nadal jesteśmy uciekinierami! Mój ojciec...

- On się chyba już teraz nie przejmuje ani tobą, ani mną... ma inne sprawy. 

Posłuchaj, ludzie wiwatują!

- Nie... oni płaczą... na ulicach.

- Skąd! Wiwatują, posłuchaj, oni się cieszą!

- Opłakują śmierć cara, Karlu. Miody człowiek wyrwał się trzymającej go 

kobiecie i zaczął biec w stronę miasta. Przeraziła się, że całkiem oszalał, gorączkowo 

rozglądała się za saniami, dwaj ludzie, którzy mieli ich stąd zabrać, stali spokojnie i 

palili fajki.

Aloe pobiegła za Martinem.

Zasłaniał twarz rękami, drżał na całym ciele.

W pierwszej chwili pomyślała, że może opłakuje cara, ale wiedziała przecież, 

ż

e to niemożliwe.

- Nadjanie będzie tutaj dobrze, Karl Martin... Potrząsnął głową.

- Za późno, za późno... teraz na wszystko już za późno. Nie rozumiała, co ma 

na myśli, ciągnęła go za sobą, bo ledwo trzymał się na nogach.

- Musimy jechać, mój kochany... zanim ktoś nas odkryje! Powlókł się za nią 

bez słowa.

- Statek czeka, Karl... za kilka dni będziemy u norweskich wybrzeży! Podniósł 

głowę i patrzył w dal, jakby chciał na horyzoncie znaleźć jakieś oparcie dla wzroku. 

Ale horyzont był pusty i szary jak oczy Nadjany.