Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

225

Stanisław Cholewiak

WYBRANE PROBLEMY Z ZAKRESU INNOWACYJNOŚCI

W PRZEMYŚLE OWOCOWO-WARZYWNYM

NA PRZYKŁADZIE FIRMY

HORTINO ZPOW LEŻAJSK SP. Z O.O.

1. Wprowadzenie

W miarę rozwoju cywilizacji społeczeństwa świata stawiały coraz większe

wymagania produktom stanowiącym przedmiot wymiany. Przeglądając histo-
ryczne dokumenty, oglądając pamiątki, jakie zostawiały po sobie kolejne poko-
lenia, można stwierdzić, że ludzie zawsze dążyli do posiadania produktów wy-
sokiej klasy, a także starali się, aby produkty przez nich wytworzone charaktery-
zowała trwałość i jakość.

W XXI wieku często używa się słowa „jakość” dla określenia właściwych,

według oceny nabywców, cech produktów. Wraz ze wzrostem poziomu życia
zmienia się zakres oczekiwań, poglądów i opinii uczestników wymiany rynko-
wej, nowej wartości nabiera też pojęcie „innowacje”.

Istniejący w gospodarce wolnorynkowej rynek konsumencki wymaga cią-

głego obniżania cen i podnoszenia jakości. Innowacyjne zarządzanie przez ja-
kość staje się szansą dla przedsiębiorstw dążących do uzyskania przewagi kon-
kurencyjnej zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym, jest sposo-
bem na pokonanie wewnętrznych trudności i stworzenie warunków do pracy
zespołowej. Do tych warunków pomimo wielu trudności potrafił dostosować się
Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego z Leżajska.

Od kwietnia 1972 do maja 2000 roku zakład ten należał do struktur Hortek-

su jako jeden z oddziałów produkcyjnych, nie posiadał jednak samodzielności
prawnej. Problemy zaczęły się, gdy właścicielem większości akcji stał się Bank
of America. Niemal z dnia na dzień okazało się, że leżajski zakład holdingowi
jest już niepotrzebny. W praktyce decyzja ta pozbawiała środków utrzymania
blisko 900-osobową załogę i około 5000 rolników; pozbawiała również pracy
innych ludzi bezpośrednio współpracujących z Zakładem. W tej sytuacji kie-
rownictwo wraz z pracownikami, producenci rolni, firmy kooperujące oraz sa-
morządy lokalne postanowili podjąć działania mające na celu ratowanie zakładu.

STANISŁAW CHOLEWIAK

226

Dnia 1 czerwca 2000 r. powołana została i rozpoczęła działalność spółka pracowni-
czo-plantatorska HORTINO Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Le-
żajsk Sp. z o.o. Nowo powstała spółka 21 lipca 2000 roku zgłosiła do rejestracji
w Urzędzie Patentowym RP słowno-graficzny znak towarowy HORTINO. Pro-
ces rejestracji poprzedzony był skrupulatnymi i wnikliwymi badaniami zdolno-
ści rejestrowej przez Rzecznika Patentowego. W czerwcu 2001 r. Urząd Paten-
towy RP zarejestrował znak towarowy HORTINO, a 9 maja 2003 r. unieważnił
swoją decyzję. W związku z tym firma została zmuszona do wprowadzenia na
rynek nowego znaku towarowego POLTINO. Pociągnęło to za sobą duże koszty
związane z opracowaniem i zarejestrowaniem znaku, opracowaniem nowych
szat graficznych opakowań oraz z promocją nowej marki.

Zakres działalności spółki obejmuje: zamrażanie i schładzanie świeżych owo-

ców i warzyw, produkcję warzyw mrożonych, mieszanek, koncentratów i aroma-
tów owocowych, lodów oraz świadczenie usług w zakresie składowania i prze-
chowywania produktów spożywczych w niskich temperaturach.

2. Innowacyjność produktowa

Szeroki wybór asortymentowy, wprowadzanie nowoczesnych produktów na

rynek, dostosowanie się do potrzeb i oczekiwań klienta to podstawowe czynniki,
które pozwalają optymistycznie patrzeć w przyszłość.

Innowacja produktowa dotyczy wyrobów i procesów – są to wszelkiego

rodzaju zmiany polegające na udoskonaleniu wyrobu już wytwarzanego przez
przedsiębiorstwo bądź na rozszerzeniu struktury asortymentowej o nowy pro-
dukt. Produkt nowy pod względem technologicznym jest to produkt, którego
cechy technologiczne lub przeznaczenie różnią się znacząco od uprzednio wy-
twarzanych. Innowacje tego typu mogą wiązać się z całkowicie nowymi techno-
logiami, opierać się na połączeniu istniejących technologii w nowych zastoso-
waniach lub też na wykorzystaniu nowej wiedzy. Innowacja produktowa została
wdrożona, jeśli została wprowadzona na rynek

1

.

Potrzeba innowacji zaczyna się zwłaszcza na tych rynkach, które są już

względnie nasycone. Niewątpliwie takim rynkiem jest rynek mrożonych owo-
ców i warzyw. Nie bez znaczenia jest fakt, że zmienia się model życia Polaków,
szczególnie osób czynnych zawodowo, które nie mają czasu na przygotowywa-
nie posiłków w tradycyjny sposób. Preferują one dania łatwe i szybkie w przy-
gotowaniu, a jednocześnie charakteryzujące się smakowitością uzyskiwaną
w kuchni domowej. Te nowe potrzeby i trendy zostały zauważone przez firmę

1

http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/INNOWACJA_PRODUKTOWA/31,26

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

227

HORTINO, która postawiła na innowacyjność w wydaniu tradycyjnym w swo-
ich produktach, tj. połączenie nowoczesności z tradycją. Szczególnie zauważal-
ne jest to w grupie mrożonych dań gotowych i zup. Pierwsze produkty z serii
dań zostały wprowadzone w roku 2002. Są to dania, w których proces przygo-
towania sprowadza się do wysypania produktu na patelnię i „duszenia” 8 minut
(„Warzywa z kurczakiem i makaronem”, „Warzywa z kurczakiem i ryżem”,
„Warzywa z boczkiem i ziemniakami”).

Produkty te zostały docenione zarówno przez samych konsumentów, jak

również przez grono specjalistów z branży (tytuł laureata IX edycji Ogólnopol-
skiego Konkursu Promocyjnego AGRO POLSKA 2003). W kolejnych latach
zaczęto wzbogacać tę grupę asortymentową o kolejne dania, poszerzając np.
grupę dań gotowych z mięsem o „Warzywa z kaszą i kurczakiem” (Najlepszy
Produkt Targów IFE Poland 2005) i „Warzywa z kaszą i wieprzowiną”, jak
również wprowadzono dania jarskie wzbogacone sosami „Warzywa z tortellini
w sosie pieczarkowym” i „Warzywa z makaronem w sosie serowym” (tytuł
SMAK DOSKONAŁY – Konsumencki Test Produktów). Kolejnym przykła-
dem innowacyjnego podejścia w kreowaniu nowych produktów są mrożone
zupy produkowane w leżajskim zakładzie. Na szczególną uwagę zasługują: „Zu-
pa babuni”, „Zupa brokułowa z kaszą” czy „Zupa ogórkowa”. Wspólnym mia-
nownikiem wszystkich tych propozycji (mrożone dania i zupy) jest odpowiednie
połączenie starannie wyselekcjonowanych mieszanek warzywnych z mięsem i
wprowadzenie dodatków w postaci: kasz, ryżu, makaronów, co sprawia, że pro-
dukt staje się pełnowartościowy pod względem smakowym i odżywczym.

Przykładem innowacyjnego podejścia do samych produktów jest wprowa-

dzenie na rynek przez firmę HORTINO „Zestawu obiadowego – Poniedziałek”.
Jest to połączenie produktów w tzw. 2-pack, tj. zupy (Zupa ogórkowa) i drugie-
go dania (Warzywa z makaronem w sosie serowym). Warto podkreślić, że pro-
dukt ten został nagrodzony najwyższym odznaczeniem na targach poznańskich –
Złotym Medalem Targów Polagra Food 2006. Powyższe produkty na stałe zo-
stały wprowadzone do listy asortymentowej i znajdują szerokie grono odbior-
ców – konsumentów. W najbliższym czasie planowane jest wprowadzenie ko-
lejnych produktów w grupie dań gotowych, zup i zestawów obiadowych.

Warunkiem rynkowego powodzenia wszelkich innowacji asortymentowych

w przetwórstwie owocowo-warzywnym jest ich staranne przygotowanie, a jego
kluczowym elementem jest testowanie nowych produktów na jak największej
grupie konsumentów. Sam proces przygotowania rynkowych nowości to zadanie
kilku działów, głównie marketingu, handlu i technologii, które powinny przewi-
dywać trendy rynkowe, przygotowywać koncepcje nowych produktów, a na-
stępnie je wdrażać.

STANISŁAW CHOLEWIAK

228

Nowe produkty są silnym atutem w walce konkurencyjnej w sektorze. Jak

przystało na potentata rynkowego, HORTINO nadaje kierunek ewolucji produk-
tów.

Z uwagi na zwiększający się popyt na produkty ekologiczne i zainteresowa-

nie odbiorców zdrową i bezpieczną żywnością podjęto produkcję przerobu su-
rowca ekologicznego. Po spełnieniu określonych wymogów 16.06.2004 r. uzy-
skano certyfikat zgodności w zakresie przetwórstwa ekologicznego wybranych
produktów, tj. truskawek, porzeczek, malin, jabłek przemysłowych, z przezna-
czeniem na koncentrat.

W przyszłości firma zamierza poszerzać swoją ofertę o inne owoce oraz wa-

rzywa, w zależności od możliwości zbytu i zapotrzebowania rynku na produkty
ekologiczne.

W ostatnim czasie zarówno w Polsce, jak i w krajach UE dynamicznie roz-

wija się rynek produktów ekologicznych, wzrasta więc zainteresowanie odbior-
ców, co sprzyja rozwojowi tego kierunku produkcji na Podkarpaciu. Dla rozwo-
ju produkcji ekologicznej konieczna jest jednak poprawa organizacji zbytu,
a także pomoc finansowa, organizacyjna oraz edukacyjna. Przy produkcji ekolo-
gicznej rezygnacja z chemizacji w zabiegach agrotechnicznych daje żywność o
wyższych walorach zdrowotnych niż może zaoferować produkcja towarowa.

Region podkarpacki ma jedne z lepszych warunków do rozwoju ekorolnic-

twa, a jest to zasługą niskiego poziomu stosowania sztucznego nawożenia
i środków ochrony roślin i tę szansę należy wykorzystać.

3. Strategia długoterminowa

Przedsiębiorstwo HORTINO przez wiele lat funkcjonowania w systemie

gospodarki planowej zbudowało swoją pozycję i potencjał zarówno na rynku
krajowym, jak i zagranicznym. Wkraczając w przyszłość, firma zamierza stać się
bardziej nowoczesna i konkurencyjna niż dotychczas. Warunkiem osiągnięcia
tego celu jest wprowadzenie zmian, które przyniosą wzrost skuteczności opera-
cyjnej, zapewnią zdrowy bilans zysków i kosztów oraz przyczynią się do pod-
wyższenia wskaźników rentowności. Pomyślna realizacja strategii to warunek
konieczny, by działać i rozwijać się w przyszłości. To również szansa, by stać
się liczącym się podmiotem gospodarczym w regionie środkowoeuropejskim
i odgrywać kluczową rolę w transformacji sektora rolno-spożywczego, będąc
członkiem Unii Europejskiej.

Wobec tej sytuacji kluczowym czynnikiem decydującym w XXI wieku

o sukcesie nie są zdolności produkcyjne, ale zorientowanie na konsumenta, czyli
umiejętność elastycznego i efektywnego reagowania na sygnały rynku. Plan

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

229

rozwoju firmy zakłada wyprodukowanie znakomitej jakości dobra, ale co naj-
ważniejsze – spowodowanie, by konsument mógł i chciał wybrać te właśnie
produkty. Kluczem do sukcesu ma być powszechna dostępność, atrakcyjna cena,
stale podnoszona i gwarantowana jakość oraz właściwa promocja marki.

Istotnym elementem skutecznego promowania marki ma być dokonywanie

wyboru takich produktów, które stanowią swoistą siłę napędową rynkowego
sukcesu. Trudno byłoby rozpoczynać działania od budowania renomy określo-
nego produktu od początku, dlatego też głównym zadaniem jest oparcie się na
tym, co już zdało egzamin i zyskało przychylność klienta.

Atrakcyjnym kierunkiem w technologii nowych produktów będą warzywa

oraz kotlety panierowane z wykorzystaniem warzyw mrożonych o mniejszych
kalibrażach.

4. Otoczenie technologiczne

Produkcja owoców i warzyw zamrożonych jest wysoce zdeterminowana

technologicznie. Rozwój technik komputerowych, nowe atrakcyjne opakowania
pozwalają dokonać zakupów bez wychodzenia z domu. Prostota i szybkość
przyrządzania w kuchni tego rodzaju produktów prowadzi do ciągłego zwięk-
szania wielkości sprzedaży produktów detalicznych.

Obowiązkowo jednak należy przeanalizować następujące zagrożenia:

● jak kształtowało się w ostatnich latach otoczenie, a zwłaszcza rynki zbytu,

dlaczego niektóre rynki się wykruszyły, a inne wzrosły, i jakie czynniki na to
wpłynęły?

● jak zachowywało się przedsiębiorstwo w tym otoczeniu i jakie były rzeczywi-

ste powody jego sukcesów bądź niepowodzeń w poszczególnych rodzajach
działalności?

● jak zachowywali się konkurenci i jakie mieli osiągnięcia (udział w rynku,

nowości produktowe, rentowność itp.), jakie czynniki wpłynęły na sukces
jednych, a niepowodzenia innych?

● jakie czynniki wpływające na rozmiary rynków działały stale, które z czynni-

ków będą dominować i jaki jest stopień prawdopodobieństwa tych przewidy-
wań?

● jaka będzie prawdopodobna strategia konkurentów i jak będzie ona wpływać

na popyt na wyroby i usługi przedsiębiorstwa i oceny?

● jakich zasadniczych zmian należy się spodziewać w przyszłości, które z nich

będą miały ważny wpływ na działalność przedsiębiorstwa?

2

2

J. Penc, Zarządzanie w praktyce, INFOR, Warszawa 1998, s. 94.

STANISŁAW CHOLEWIAK

230

Potencjalne szanse i zagrożenia analizowanej firmy prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Arkusz potencjalnych szans i zagrożeń w otoczeniu

dla sektora producentów owoców i warzyw zamrożonych

Lp. Czynniki

Szanse

Zagrożenia

1 Zmiany

prawne

● zmniejszenie ceł na towary im-

portowane /napływ zagranicz-
nych/

2

Polityka gospo-
darcza

● preferencje rządu dla rozwoju

krajowego rolnictwa i upraw

● ubożenie społeczeństwa

3 Technologia

● inwestowanie w nowoczesne

technologie

● małe fundusze na zakup najnowo-

cześniejszych technologii

4 Ekologia

● wzrost świadomości zdrowego

stylu życia wśród polskiego spo-
łeczeństwa

5

Wymogi jako-
ściowe

● uzyskanie certyfikatu jakości

6

Odbiorcy /
Klienci

● wyszukiwanie nisz rynkowych
● penetracja
● zbudowanie własnej sieci dystry-

bucji

● sezonowość sprzedaży
● zmiana gustów klientów

7 Konkurencja

● rozdrobnienie konkurencji
● tradycyjny wizerunek firmy i jej

produktów (wysoka jakość)

● duża konkurencja
● wzrost sprzedaży substytutów

8

Tendencje
rynku

● wzrost pojemności rynku
● potrzeba pogłębienia asortymentu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategicz-
na przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1999, s. 35.

Generalnie otoczenie stwarza dla firmy HORTINO więcej szans niż zagro-

żeń: korzystna sytuacja prawno-polityczna, wzrost popularności „zdrowego
trybu życia” w społeczeństwie, rozwój technologii produkcji, z drugiej strony te
same czynniki mogą stanowić źródło zagrożeń (zmiana sytuacji politycznej
i koniec protekcji rządowej, wzrost świadomości ekologicznej).

5. Innowacje techniczne i technologiczne

Misją każdego przedsiębiorstwa jest doskonalenie wyrobów i usług. Za-

chodzące zmiany w środowisku powodują, że nieodzownym czynnikiem jest
wprowadzanie innowacji, które zapewniają wzrost konkurencyjności i sukces
na rynku. To wszystko w połączeniu z jakością daje efekt w wyrobie final-
nym.

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

231

Innowacje dzisiaj to najważniejsza siła napędowa rozwoju gospodarki. Są

one bowiem specyficznym narzędziem przedsiębiorczości, a przedsiębiorczość
wyrażająca się w ciągłym poszukiwaniu nowych kombinacji czynników wy-
twórczych jest motorem postępu gospodarczego

3

.

Zarządzanie innowacyjne to wiodący czynnik postępu w nadchodzących la-

tach. Rosnąca konkurencja, nowe możliwości technologiczne, rosnące potrzeby
społeczeństwa i rynku wymagają bardzo szerokiego rozumienia innowacyjności.
Nowatorskie rozwiązania w technologii, jakości, produkcie, usługach, zarządza-
niu, komunikacji interpersonalnej, rachunkowości, marketingu, dystrybucji,
administracji pozwalają z optymizmem patrzyć w przyszłość.

Zdaniem J.A. Schumpetera przedsiębiorca staje się przedsiębiorczy, gdy:

1) wprowadza nowe produkty,
2) stosuje nowe metody produkcji,
3) otwiera nowe rynki zbytu,
4) zdobywa nowe źródła surowców,
5) wprowadza nową gałąź przemysłu lub nową organizację produktu

4

.

Dzięki tak szerokiej współpracy w różnych dziedzinach, na różnych obsza-

rach powstają wyroby zaspokajające oczekiwania konsumentów, a jednocześnie
produkcja jest uzasadniona ekonomicznie.

Nowa technologia żąda od wykonawców zrozumienia zasad produkcji

i stałego ich stosowania. Proces ten wymaga maksimum stabilności oraz
uprzedzenia wydarzeń przyszłości. Tworzy nowe wymagania wobec innowa-
cji. Termin ten jest wieloznaczny, trudny do jednoznacznego określenia
i stosowania. Istnieje wiele definicji innowacji, liczni autorzy, krajowi
i zagraniczni, nadają innowacjom zarówno szerokie, jak i bardzo wąskie zna-
czenie.

A oto przykłady spotkanych w literaturze definicji innowacji:
Innowacja to nowa koncepcja produkcyjna, której rezultatem mogą być

ulepszenia techniki i technologii produkcji oraz nowe produkty lub istotne od-
miany produktów już wytworzonych

5

.

Innowacja to każda myśl, zachowanie lub rzecz, która jest nowa, tzn. jako-

ściowo różna od form istniejących

6

.

Innowacja to pewien szczególny wytwór, idea lub praktyka, które dotyczyć

mogą osiągnięć w sferze nowych urządzeń, materiałów, technologii, wyrobów, jak
też nowych faktów naukowych, pojęć, teorii, metod badania itp.

7

3

Idem, Strategie zarządzania, AW Placet, Warszawa 1995, s. 63.

4

Ibidem, s. 64.

5

Ibidem, s. 65.

6

Ibidem, s. 66.

7

J. Solarz, Narodowe style zarządzania: mity czy fakty?, Ossolineum, Wrocław 1984, s. 12.

STANISŁAW CHOLEWIAK

232

Innowacja oznacza wprowadzenie zmiany, która jest nowa dla danej organi-

zacji i środowiska jej działania

8

.

Innowacje są współcześnie uznawane za najbardziej skuteczny środek zdoby-

wania, utrzymania i wzmacniania pozycji na rynku. Menedżerowie interesują się
głównie innowacjami w sferze zarządzania firmą, a więc różnymi rozwiązaniami,
zapewniającymi wzmocnienie jej potencjału i pełniejsze jego wykorzystanie.

Ważne jest rozróżnianie innowacji strategicznych i taktycznych.
Innowacje strategiczne dotyczą przedsięwzięć innowacyjnych o charakterze

długofalowym, wpływających w sposób istotny na rozwój całego przedsiębior-
stwa i poszczególne jego dziedziny oraz funkcje.

Innowacje taktyczne to wszelkiego rodzaju bieżące zmiany w produkcie,

metodach produkcji i organizacji. Celem tych innowacji jest podniesienie
sprawności funkcjonowania firmy, a także przez wprowadzenie nowych pro-
duktów i doskonalenie jakości zaspokajanie potrzeb rynku

9

.

Innowacje, zarówno taktyczne, jak i strategiczne, są rezultatem procesu in-

nowacyjnego, składającego się z trzech faz, którymi są:
1) penetrowanie idei innowacyjnej,
2) rozwijanie idei w projekt innowacyjny,
3) wdrażanie innowacji.

Jest to bardzo uproszczony model. Rzeczywistość stwarza mnóstwo pro-

blemów, a realizacja procesu innowacyjnego to wiele złożonych działań podej-
mowanych w tym zakresie.

W firmie HORTINO w ciągu ostatnich lat zastosowano wiele nowocze-

snych rozwiązań technologicznych związanych z przerobem surowca, mających
bezpośredni wpływ na poprawę jakości produktów, obniżenie kosztów wytwa-
rzania, zwiększenie wydajności produkcji. Te rozwiązania dotyczą między in-
nymi zakupu nowych urządzeń, takich jak:
● tunele zamrażalnicze,
● drylownice do wiśni,
● kalibrowniki do owoców i warzyw,
● pakowaczka z naważarką do ważenia produktów w oddzielnych sekcjach (po-

trzebna głównie do naważania porcji z udziałem składników mięsnych, kasz,
sosów, gdzie te składniki decydują o walorach smakowych mieszanki),

● urządzenia blanszująco-chłodzące,
● sortownik optyczny.

Zmechanizowanie przy zbiorach na plantacjach, przejście ze zbiorów ręcz-

nych na kombajnowe, wymusza wprowadzanie zmian na liniach produkcyjnych
a zakup wielu nowych urządzeń jest tego konsekwencją.

8

J. Penc, Strategie zarządzania..., op. cit., s. 66.

9

Ibidem, s. 68.

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

233

W ostatnim czasie wdrożono również między innymi własną technologię

produkcji:
● sosów do mieszanek warzywnych,
● blanszowania i mrożenia makaronów,
● krojenia i mrożenia ogórka kiszonego,
● krojenia i mrożenia szpinaku w liściu,
● nadzień owocowych.

Jest oczywiście szereg problemów do rozwiązania, a poszukiwanie nowych

technologii to zadanie na przyszłość.

6. Innowacyjne zarządzanie firmą

Poszukiwanie nowych rozwiązań wymaga systematyczności w działaniu,

aby to, co zostało wypracowane, nie zostało zaprzepaszczone w krótkim okresie.
Aby zapewnić sobie systematyczne wprowadzanie innowacji, przedsiębiorstwo
musi stosować innowacyjny system zarządzania.

Zarządzanie innowacyjne stanowi zinstytucjonalizowany mechanizm two-

rzenia, rozwijania i promowania nowych pomysłów i rozwiązań oraz zapewnia
przedsiębiorstwu stałą, a nie okazjonalną działalność proinnowacyjną, ułatwiają-
cą szybkie i elastyczne reagowanie na sygnały i wyzwania rynku, a zarazem
realizację obronnej strategii

10

.

Takie podejście wymusza sytuacja przedsiębiorstwa na nowoczesnym rynku.

Chodzi przede wszystkim o poprawę kompetencji pracowników, lepszy system
zarządzania finansami, obniżenie kosztów, umiejętności bycia lepszym od konku-
rencji. Największe szanse mają ci, którzy wiedzą, że najważniejszą wartością firmy
są ludzie, ich umiejętności ciągłego uczenia się i dostosowania się do zmieniającej
rzeczywistości.

7. ISO i HACCP koniecznym warunkiem rozwoju firmy

Wszelkie działania mogące mieć wpływ na jakość są wykonywane w spo-

sób planowy i kontrolowany. Zastosowanie norm ISO w pełni wskazuje kierunki
działania.

Norma ISO 9001 jest instrumentem zarządzania jakością w przedsiębior-

stwie. Budowa systemu jakości opiera się na normach zarządzania jakością
z serii 9000-9004. Na system jakości składają się m.in. działania w zakresie

10

Ibidem, s. 79.

STANISŁAW CHOLEWIAK

234

dostaw surowców, półproduktów, produkcji, higieny pracowników i czystości
zakładu, magazynowania i zabezpieczania przed szkodnikami, obsługi finanso-
wo-księgowej itd.

Celem nadrzędnym firmy jest produkcja żywności o cechach jakościowych

spełniających wymagania i oczekiwania klientów.

Środkami realizacji powyższych celów są:

● zaangażowanie wszystkich pracowników w sprawy jakości poprzez systema-

tyczne szkolenia w tym zakresie i motywowanie do jakości,

● doskonalenie działań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych poprzez

zespołowe rozwiązywanie problemów jakościowych,

● tworzenie warunków i zasobów pozwalających na stałe udoskonalanie wyrobów.

Gwarancją realizacji wymienionych celów jest utrzymanie systemu jakości

zgodnego z normą ISO 9001 poprzez:
● stałe unowocześnianie procesów wytwarzania,
● wysokie kwalifikacje i pełne zaangażowanie załogi rozumiejącej i realizującej

założenia systemu w codziennej pracy,

● doskonalenie współpracy z dostawcami i klientami,
● wieloletnią tradycję i doskonalenie w produkcji mrożonych owoców i wa-

rzyw, lodów, soków oraz koncentratów owocowych.

Wymagania stawiane pracownikom to:

● rozumieć to, co się robi,
● posiadać wiedzę i przeszkolenie,
● dysponować odpowiednimi narzędziami,
● mierzyć jakość swojej pracy,
● wiedzieć, co robić w przypadku awarii,
● pełne zaangażowanie w sprawy jakości,
● usuwanie barier, które pozbawiają prawa do satysfakcji z wykonywanej pracy,
● samokontrola jako podstawowy obowiązek.

Podjęte działania pozwalają optymistycznie patrzeć w przyszłość.
Zastosowanie certyfikatu daje następujące korzyści:

● klient uzyskuje obiektywne gwarancje, że firma certyfikowana jest wzorcowo

zarządzana, co zwiększa jego zaufanie do niej,

● pojawia się zaufanie załogi do własnej firmy, sprzyjające poprawie klimatu pracy,
● firma staje się bardziej wiarygodna dla banków i towarzystw ubezpieczenio-

wych, a kontakty z tymi instytucjami są łatwiejsze,

● znacznie wzrasta skuteczność przedsięwzięć reklamowych na rynku krajowym

i zagranicznym

11

.

11

J. Łunarski, Zarządzanie jakością, WSIiZ, Rzeszów 1998, s. 143.

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

235

Stosowanie znaku certyfikatu to wielki powód do zadowolenia i optymizmu

ze względu na możliwość poprawienia konkurencyjności polskich produktów.
W wielu przypadkach brak systemu zapewnienia jakości zgodnego z normami
PN-EN serii 9002 uniemożliwia eksport wyrobów. Odbiorcy często żądają cer-
tyfikatu dla systemu jakości wydawanego przez akredytywną jednostkę certy-
fikującą. Można użyć słów, że certyfikat to przepustka do eksportu i importu
wyrobów.

Należy stwierdzić, że:

Wczoraj – była to kontrola jakości
Dziś – są to Systemy Zarządzania Jakością wg normy ISO 9001:2000, HACCP

wg normy duńskiej DS 3027 E:2002

A jakość jutra – to kompleksowe zarządzanie jakością i środowiskiem, System

HACCP wg normy ISO 22000 : 2005.

Chcąc sprzedawać swoje wyroby nie tylko w kraju, ale na całym świecie,

bardzo ważnym punktem polityki jakości należy uczynić mikrobiologię. Kilka
lat wcześniej był to temat odległy, natomiast dziś, w aspekcie towaru (wyrobu),
to sprawa nadrzędna. Jednym z kilku sposobów bardzo efektywnego kontrolo-
wania i poprawy bezpieczeństwa zdrowotnego żywności jest HACCP.

HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points – Analiza Zagrożeń

i Krytycznych Punktów Kontrolnych) jest to metoda zapewnienia bezpieczeń-
stwa zdrowotnego żywności. Polega na efektywnej kontroli punktów krytycz-
nych danego procesu, ustalonych na podstawie analizy zagrożeń

12

.

HACCP ISO

9000

Księga

jakości

Księga

HACCP

Procedury

Instrukcje
zapisy

Rys. 1. Dokumenty systemowe

Źródło: Opracowanie własne.

12

D. Kołożyn-Krajewska, T. Sikora, HACCP, Warszawa 1999, s. 87.

STANISŁAW CHOLEWIAK

236

System HACCP oparty jest na profilaktyce. Pozwala na przeniesienie kon-

troli jakości z oceny produktu gotowego (ocena wad) do etapów produkcji (za-
pobiegania występowaniu wad), co w konsekwencji obniża koszty produkcji
i zapewnia lepszą jakość żywności. W ciągu ponad 30 lat od powstania koncep-
cji HACCP stał się ogólnie polecaną i zaakceptowaną metodą. Światowa Orga-
nizacja Zdrowia (WHO) już od ponad 20 lat akceptuje ważność metody
HACCP i pełni istotną rolę w jego rozwijaniu i promocji. Stosowanie HACCP
ma na celu eliminację licznych zagrożeń.

System HACCP funkcjonuje przy użyciu procedur i instrukcji systemu jako-

ści. Aby panować nad jakością i bezpieczeństwem gotowego produktu oraz za-
pewnić spełnienie ww. wymagań, jego kontrola musi być zintegrowana z proce-
sem produkcyjnym oraz musi ustalać warunki procesu technologicznego utrzymu-
jące jakość na wymaganym poziomie.

W firmie HORTINO system prewencji stosuje się już w trakcie pozyskiwa-

nia surowców świeżych poprzez szeroką współpracę z poddostawcami, instytu-
cjami, między innymi stacjami chemiczno-rolniczymi, ośrodkami doradztwa
rolniczego, Instytutem Ochrony Roślin i Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną.
Zakład prowadzi wśród poddostawców, z którymi zawarto umowy kontraktacyjne,
szkolenia oraz nadzór nad warunkami pracy i zabiegami agrotechnicznymi.

Aby zapewnić bezpieczeństwo i zdrowotność, przyjęto realizację następują-

cych zasad:
● zapisanie zasad, tego, co powinno być zrobione,
● wykonanie tego, co zostało zapisane,
● kontrolowanie, czy to, co zostało zapisane, zostało wykonane, i zapisywanie

wyników,

● wyznaczenie osób odpowiedzialnych za wszystkie operacje,
● archiwizowanie zapisów.

8. Nowoczesne formy promocji w przetwórstwie owocowo-warzywnym

Przetwory owocowo-warzywne należą do kategorii produktów szybko zby-

walnych i takie produkty wymagają stałej aktywności promocyjnej producen-
tów. Większość wytwórców przetworów owocowo-warzywnych zaczyna rozu-
mieć, że nie wystarcza już dzisiaj zbudowanie dobrze funkcjonujących sieci
dystrybucji do osiągania sukcesów sprzedażowych, ale równie ważnym warun-
kiem udanej rynkowej ekspansji jest stałe i konsekwentne ich promowanie
i inwestowanie w marki tych produktów.

Wybrane problemy z zakresu innowacyjności w przemyśle owocowo-warzywnym...

237

Większość działań promocyjnych w tej branży prowadzona jest przy użyciu

narzędzi z zakresu ATL (reklama w mediach) i BTL (narzędzia reklamy poza-
medialnej).

Na szczególną uwagę zasługują nowoczesne działania mające na celu bu-

dowanie i promowanie konkretnych kategorii produktów. Takie działania zosta-
ły podjęte przez producentów mrożonych owoców i warzyw, którzy zrzeszeni w
Stowarzyszeniu Mrożonej Żywności postanowili wspólnie budować swoją kate-
gorię poprzez ogólnopolską kampanię informacyjno-promocyjną. Najważniejsze
cele tej kampanii to:
● informowanie o zaletach, walorach odżywczych i zdrowotnych mrożonych

warzyw i owoców, sposobach ich przygotowywania i przechowywania,

● działania edukacyjne skierowane do konsumentów,
● łamanie stereotypów w postrzeganiu kategorii owoców i warzyw mrożonych,
● wpływanie na zmiany postaw zakupowych poprzez odwoływanie się do emo-

cjonalnych i racjonalnych przekazów,

● wzrost spożycia owoców i warzyw mrożonych w Polsce.

Według statystyk Polacy spożywają aż pięciokrotnie mniej warzyw i owo-

ców mrożonych niż mieszkańcy innych krajów Unii Europejskiej. Niewykorzy-
stywany jest potencjał rynku w porównaniu z poziomem konsumpcji w Europie
Zachodniej. Jest to spowodowane przede wszystkim niewielką wiedzą na temat
mrożonek, a także wieloma mitami, które pokutują w naszym społeczeństwie.
Stymulacja popytu poprzez przekazywanie odpowiednich informacji przyniesie
korzyści konsumentom, producentom oraz dystrybutorom.

Głównymi narzędziami do komunikacji zastosowanymi w kampanii są: Pu-

blic Relations i TTL (narzędzia łączące w sobie ATL i BTL). Fundusze na reali-
zację tego programu pochodzą w 50% z unijnych środków, 20% to składki firm
wspierających kampanię (również firma HORTINO zaangażowała się finansowo
w ten projekt), pozostałe 30% pokrywa budżet państwa. Należy również zazna-
czyć, że jak do tej pory tylko dwóm polskim organizacjom udało się otrzymać
dofinansowanie ze środków unijnych na tego typu kampanie, tj. Krajowej Unii
Producentów Soków na kampanię „Marchewka” (promocja soków i nektarów
marchwiowych na terenie Rumunii i Bułgarii 2006) i na kampanię „Mrożonki
Pełne Natury” realizowaną w Polsce i planowaną do roku 2009.

Tego typu kampanie wspierające poszczególne kategorie produktów umac-

niają rynkową pozycję tych produktów, jak również wspomagają ekspansję pol-
skich producentów na rynkach unijnych. Szkoda tylko, że część producentów
nie zauważa istniejącej szansy i korzyści płynących z tego typu działań i zacho-
wuje bierną postawę.

STANISŁAW CHOLEWIAK

238

Literatura

Gierszewska G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1999.
http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/INNOWACJA_PRODUKTOWA/31,26
Kołożyn-Krajewska D., Sikora T., HACCP, SIT NOT SPOŻ, Warszawa 1999.
Łunarski J., Zarządzanie jakością, WSIiZ, Rzeszów 1998.
Penc J., Strategie zarządzania. Czynniki sukcesu firmy, wyd. 1, Placet, Warszawa 1995.
Penc J., Zarządzanie w praktyce, cz. 1, P.E. INFOR, Warszawa 1998.
Solarz J., Narodowe style zarządzania: mity czy fakty?, Ossolineum, Wrocław 1984.

Notka o autorze

Stanisław Cholewiak
Absolwent Akademii Rolniczej w Lublinie – Wydział Rolniczy. Od początku
kariery zawodowej związany z branżą przetwórczą. W 1972 roku staż w Zakła-
dach Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Milejowie, przez kolejne 2 lata
funkcja zastępcy kierownika Działu Surowcowego. W latach 1975–1978 kie-
rownik Działu Plantacyjno-Surowcowego w ZPOW Chełm. Od roku 1978 zwią-
zany z leżajskim zakładem i firmą HORTEX ZPOW jako zastępca dyrektora –
kolejno – ds. produkcji ogrodniczej, surowcowych, handlowych, a od 1996 do
2000 roku – dyrektor zakładu. Kolejny etap kariery zawodowej to stanowisko
prezesa Zarządu w HORTINO ZPOW Leżajsk Sp. z o.o., które pełni do dnia
dzisiejszego. Zainteresowania naukowe i branżowe: gospodarka, ekonomia,
polityka.